CUCUMIS SATIVUS
οικ. κολοκυνθωδών (Cucurbitaceae)
Χ“πανανιώτου Μένη
Στοιχεία καλλιέργειας
Τα αγγουράκια φαίνεται ότι κατάγονται από την Αφρική ή τις Ινδίες. Η καλλιέργειά τους είναι γνωστή εδώ και 3.000 χρόνια περίπου.
Είναι φυτά μονοετή με έρποντες βλαστούς που ξεπερνούν τα 2 μ. Από τη βάση του κύριου άξονα ξεκινούν 4-5 βλαστοί δεύτερης τάξης οι οποίοι συνήθως φέρουν αρσενικά άνθη. Τα θηλυκά βγαίνουν στις μασχάλες των φύλλων. Τα θηλυκά βγαίνουν ένα - ένα και εμφανίζονται στην άκρη μικρού καρπού ενώ τα αρσενικά βγαίνουν κατά ομάδες 3-5 και εμφανίζονται στην άκρη κοτσανιού (εικόνα 1) Η γονιμοποίησή τους γίνεται με έντομα και κυρίως με τη μέλισσα, σταυρογο νιμοποιούνται δε με όλες τις άλλες ποικιλίες αγγουριών.
Η πρωτεύουσα ρίζα της αγγουριάς είναι σχετικά κοντή με δυνατές πλευρικές ρίζες που φυτρώνουν 5-8 cm κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και κατευθύ- νονται πλάγια και προς τα κάτω. Ο μεγαλύτερος όγκος των ριζών του φυτού βρίσκεται σε βάθος 15 cm
Είναι φυτά ζεστών κλιμάτων γι’ αυτό δεν αντέχει καθόλου στους παγετούς. Χρειάζεται τουλάχιστον 5 ώρες ήλιου την ημέρα. Το μήκος της ημέρας επηρεάζει και την αναλογία θηλυκών ανθέων προς τα αρσενικά. Τα αρσενικά είναι περισσότερα όταν το μήκος ξεπερνά τις 14 ώρες. Η αγγουριά είναι πολύ απαιτητικό φυτό σε υγρασία εδάφους και αέρα. Θέλει καλά στραγγιζόμενο έδαφος πλούσιο σε οργανική ουσία.
Για πρώιμη συγκομιδή μπορεί να καλλιεργηθεί σε αμμώδη και αμμοπηλώδη εδάφη αλλά για μεγάλη και συνεχή παραγωγή προτιμά τα βαρύτερα εδάφη. Το ευνοϊκότερο ΡΗ για την καλλιέργεια του αγγουριού βρίσκεται μεταξύ 5,5-6,8. Η κοπριά και η χλωρή λίπανση ευνοούν πολύ την παραγωγή πρώιμων και τρυφερών αγγουριών. Αν γίνει καθολική λίπανση του χωραφιού απαιτούνται 3 τόνοι κοπριάς στο στρέμμα. Η ποσότητα αυτή μειώνεται στα 800-1000 kgr αν μπει μόνο στις γραμμές ή στις θέσεις που γίνεται η σπορά. Αντί για κοπριά μπορούμε να απλώσουμε κόμποστ ή ένα άλλο αργής απελευθέρωσης γενικό λίπασμα την Ανοιξη. Για μεγαλύτερη παραγωγή συμπληρωματικά μπορούμε να δώσουμε με ριζοπότισμα ή ψεκασμό στα φύλλα μια ή δύο φορές το μήνα ένα ελαφρύ λίπασμα.
Ευαίσθητη περίοδος γι’ αυτό είναι όταν αρχίζουν να εμφανίζονται τα αγγουράκια. Δύο με τρεις φορές στην καλλιεργητική περίοδο μπορεί να γίνει ψεκασμός και με υγρό εκχύλισμα φυκιών. Επίσης έχει παρατηρηθεί ότι φλοιοί από αποφλοίωση, δένδρων αυξάνουν την παραγωγή. .
Πολλαπλασιασμός
Συνηθίζονται δύο τρόποι:
α) Η απευθείας σπορά: Σύμφωνα μ’ αυτό τον τρόπο σπέρνουμε κατά θέσεις ή σε γραμμές αφού περάσει κάθε κίνδυνος παγετού. Η θερμοκρασία του εδάφους
πρέπει να είναι τουλάχιστον 15 οC. Η βέλτιστη για το φύτρωμα είναι 18ο - 29οC και του αέρα για την ανάπτυξη του φυτού την ημέρα 15 με 26 οC και τη νύχτα 15- 21 οC. Μπορεί να γίνει μια πρώτη σπορά 1-2 εβδομάδες μετά τον τελευταίο παγετό και μια δεύτερη 4-5 εβδομάδες μετά. Το βάθος σποράς είναι 2,5 cm για αμμώδη σε αποστάσεις 45-90 cm. Απαιτούνται 7-10 μέρες.για να φυτρώσουν.
β) Σπορά και μεταφύτευση. Για να κερδηθεί χρόνος, κυρίως στη βόρειο Ελλάδα, η σπορά γίνεται σε θερμοσπορεία ή σε θερμοκήπια μέσα σε φυτοδοχεία 2-3 εβδομάδες πριν τα βγάλουμε έξω. Τα μεταφυτεύουμε 2 εβδομάδες μετά τον τελευταίο παγετό.
Μερικές φορές τα φυτά λίγο πριν τη μεταφύτευση δέχονται το πρώτο κλάδεμα. Σύμφωνα μ’ αυτό αφαίρείται ο κύριος άξονας πάνω από τα πρώτα 4-5 πραγματικά φύλλα του φυτού. Σκοπός του κλαδέματος είναι να εμφανιστούν γρηγορότερα οι βλαστοί δεύτερης τάξης. Πολλά υβρίδια έχουν μόνο θηλυκά άνθη. Αυτά δεν έχουν ανάγκη από γονιμοποίηση και παρθενοκαρπούν. Αλλά επειδή σταματούν να καρποφορούν νωρίτερα από τα άλλα πρέπει να καλλιεργούνται μικτά, για πρώιμη και συνεχιζόμενη συγκομιδή. Επίσης για πρωίμιση μπορούμε να προθερμάνουμε το έδαφος με μαύρο πλαστικό. Οι ρίζες του φυτού είναι πολύ ευαίσθητες σε κάθε ενόχληση γι’ αυτό η μεταφύτευση πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή και πάντα με μπάλα χώματος. Τρεις με τέσσερις εβδομάδες μετά την απευθείας σπορά είναι μια κρίσιμη περίοδος για τον έλεγχο των αγριόχορτων. Τα σκαλίσματα πρέπει να είναι επιπόλαια και συγχρόνως να γίνεται ελαφρύ παράχωμα για να στερεωθούν καλύτερα τα φυτά.
Η αγγουριά ευημερεί όταν ποτίζεται καλά. Τα ποτίσματα πρέπει να είναι επιμελημένα και κανονικά. Οταν γίνεται κατάκλυση, το νερό δεν θα πρέπει να παραμένει για πολύ σ’ επαφή με τους βλαστούς γιατί τα φυτά γίνονται χλωρωτικά. Κρίσιμη περίοδος για ποτίσματα στα αγγούρια είναι η ανθοφορία και η ανάπτυξη των καρπών. Τα ποτίσματα περιορίζονται όταν πλησιάζουμε στο στάδιο της ωρίμανσης.
Κλάδεμα
Αν σκοπός μας είναι η πρωίμιση της καρποφορίας μετά το πρώτο κλάδεμα οι δευτερογενείς βλαστοί στα 3-5. Έτσι επισεύδεται η εμφάνιση των βλαστών τρίτης τάξης που φέρουν τα θηλυκά άνθη και η καρποφορία. Σε περίπτωση που το κλάδεμα καθυστερήσει έχουμε ανάπτυξη πολλών βλαστών και καθυστέρηση της καρποφορίας. Σύμφωνα με άλλες παρατηρήσεις, στην κάθετη καλλιέργεια του αγγουριού, η απομάκρυνση των δευτερευόντων βλαστών κάτω από τα 45 cm καθυστερεί και μειώνει την πρώιμη παραγωγή σε κάποιο βαθμό, αλλά η συνολική παραγωγή είναι μεγαλύτερη.
Μια απαραίτητη εργασία είναι το μεθοδικό δέσιμο και η σταθερή στήριξη των φυτών γιατί τα αγγούρια που καλλιεργούνται κάθετα παράγουν διπλάσια ποσότητα απ’ αυτά που έρπουν (εικόνα 2).
Παραγωγή σπόρου
Για να παράγουμε σπόρο τα αγγουράκια θα πρέπει να είναι τελείως ώριμα. Για να αφαιρέσουμε τη ζελατινώδη μάζα που περιβάλει τους σπόρους τοποθετούμε τον πολτό σε νερό μέσα σε δοχεία για να υποστεί ζύμωση. Η ζύμωση διαρκεί λίγες μέρες και τερματίζεται όταν οι σπόροι διαχωρίζονται εύκολα απ’ αυτή την ουσία. Κατόπιν τους ξεπλένουμε και τους βάζουμε στον ήλιο να στεγνώσουν. Οι σπόροι διαρκούν 5 χρόνια.
Ποικιλίες
Από τις ντόπιες η πιο διαδεδομένη ήταν η καλυβιώτικη με μακριούς ανοιχτοπράσινους καρπούς. Επίσης είναι γνωστές οι ποικιλίες Τήνου και Φιλιατρών με αγγουράκια μεσαίου μήκους και της Κνωσού με μικρό σχετικά μήκος.
Προβλήματα της καλλιέργειας
Φυσιολογικές παθήσεις
Πικρά αγγούρια
Αν η άρδευση δεν γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και η υπάρχει υπερβολικά ξηρή ατμόσφαιρα ή έχουμε πατήσει βλαστούς με αποτέλεσμα να διακοπεί η τροφοδοσία του φυτού αλλά και αν η θερμοκρασία του εδάφους είναι κάτω από 15οC (συμβαίνει συνήθως το Φθινόπωρο) τα αγγουράκια πικρίζουν.
Φτωγό φύτρωμα
Οι σπόροι του αγγουριού είναι ευαίσθητοι στον προσανατολισμό με τον οποίο σπέρνονται. Εκείνοι που σπέρνονται με το άκρο από το οποίο προβάλλει η ρίζα πάνω, δείχνουν καλύτερη φυτρωτική ικανότητα και παράγουν μεγαλύτερα σπορόφυτα σε σχέση με κείνα που σπέρνονται με το άκρο το οποίο προβάλλει η ρίζα προς τα κάτω. Εκείνοι που σπέρνονται οριζοντίως συμπεριφέρονται όπως στη δεύτερη περίπτωση.
Βασανισμένα αγγούρια
Εξετάζουμε τα φύλλα και αν έχουν πρόβλημα το αντιμετωπίζουμε. Αν τα φύλλα είναι υγιή, μπορεί να έχουν επηρεάσει τη γύρη υψηλές θερμοκρασίες ή να μην έχουν δραστηριοποιηθεί οι μέλισσες. Αν αυτό συμβαίνει νωρίς στην καλλιεργητική περίοδο περιμένουμε για καλύτερο καιρό ή γονιμοποιούμε μόνοι μας τα φυτά τινάζοντας γύρη από τα αρσενικά άνθη στα θηλυκά. Αν συμβαίνει αργότερα ξεριζώνουμε τα φυτά και περιμένουμε να παράγουν τα δεύτερα. Αν τα φυτά είναι υγιή και οι θερμοκρασίες κανονικές, ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα κόμποστ για να διορθώσουμε τυχόν θρεπτικές ελλείψεις.
Ελλειψη αζώτου
Κιτρίνισμα του ελάσματος και των νευρώσεων. Γ ενική χλώρωση του φυτού που ξεκινά από τα κατώτερα φύλλα. Τα φυτά δεν αναπτύσσονται καλά σχηματίζουν φύλλα μικρότερα από τα κανονικά οι καρποί παραμορφώνονται . Για να λύσουμε γρήγορα το πρόβλημα ψεκάζουμε με διάλυμα ιχθυογαλακτώματος ή μ’ ένα άλλο υγρό λίπασμα.
Ελλειψη καλίου
Χαλκόχρωμα φύλλα με νεκρωμένα περιθώρια είναι σημάδι έλλειψης καλίου. Τα φύλλα έχουν μικρότερο μέγεθος, η περιφέρεια του ελάσματος κιτρινίζει και η κεντρικές νευρώσεις φαίνονται βυθισμένες σε προχωρημένο στάδιο παρατηρείται μεσονεύρια χλώρωση που προχωρεί προς το κέντρο του φύλλου και συνοδεύεται από νέκρωση
Για να καλύψουμε γρήγορα την έλλειψη ψεκάζουμε με ιχθυογαλάκτωμα ή ένα άλλο υγρό λίπασμα και σκορπάμε στάχτες ξύλων γύρω από τα φυτά.
Τα αγγούρια έχουν τους ίδιους εχθρούς και ασθένειες με τα κολοκύθια. Για σχετικές πληροφορίες βλέπε τεύχος 11.
ΠΡΟΣΟΧΗ Τα φύλλα της αγγουριάς καίγονται εύκολα από τα εντουοκτόνα σαπούνια και το γαλκό. Δεν θα πρέπει να ψεκάζονται τα φυτά ποτέ με έντονη ηλιοφά
νεια. με θερμοκρα- σίες που ξεπερνούν τους 26οC (και όταν είναι σοκαρισμένα από ξηρασία ψεκά ζουυε όσο πιο σπάνια γίνεται και με μεγάλες αραιώσεις
Διαδοχικές καλλιέργειες
Στις νότιες περιοχές μπορούμε να καλλιεργήσουμε με τη σειρά πιπεριές - αγγούρια - πεπόνια. Στις πιο βόρειες τα αγγούρια μπορούν να ακολουθήσουν τον πρώιμο αρακά και το σπανάκι. Δεν θα πρέπει να καλλιεργείται στο ίδιο χωράφι φυτό της οικογένειας των κολοκυνθωδών παρά μόνο μια φορά στα τέσσερα χρόνια.
Συγκαλλιέργεια
Τα αγγούρια μπορούν να αναπτυχθούν στη βάση νάνων καλαμποκιών (για να αποφύγουμε προβλήματα σκίασης). Επίσης μπορούν να καλλιεργηθούν δίπλα σε αμπέλι. Αγγουριές που αναρριχώνται σε δίχτυ μπορούν να καλλιεργηθούν μαζί με σέλινο και μαρούλι.
Συγκαλλιέργεια καλαμποκιού - μπρόκολου και ραδικιού έχει παρατηρηθεί ότι μειώνει τον πληθυσμό του ριγωτού σκαθαριού στα αγγούρια. Τα φασολάκια προσθέτουν θρεπτικά στοιχεία. Δεν ταιριάζει με πατάτες και φασκόμηλο.
Συγκομιδή
Τα αγγουράκια εμφανίζονται 50-60 μέρες μετά τη σπορά και συγκομίζονται όταν είναι σκουροπράσινα και σφιχτά, μεσαίου μεγέθους με μικρό τμήμα του ποδίσκου. Τα υπερώριμα είναι κιτρινωπά.
Συγκομίζουμε κάθε μέρα για να ενθαρρύνουμε τη συνεχή παραγωγή των φυτών. Η περίοδος συγκομιδής διαρκεί 4-6 εβδομάδες.
Τα αγγουράκια σε κρύο και υγρό περιβάλλον 4,5 - 10οC και 95% υγρασία σε πλαστικές σακούλες διατηρούνται για 5-10 μέρες.
Μακροπρόθεσμα μπορούν να διατηρηθούν σαν τουρσί.
ΠΗΓΕΣ ΑΖΩΤΟΥ
1. Οι παρακάτω είναι πηγές αζώτου γρήγορης απελευθέρωσης που υπορούν να εφαουοσθούν κατευθείαν ή στα φύλλα υε ψεκασυό ή στο έδαφος με ριζοπότισμα.
ΠΗΓΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Εμπορικό υγρό λίπασμα Κάθε βδομάδα
Ιχθυογαλακτώματα » »
Εκχύλισμα κοπριάς » »
2. Οι παρακάτω είναι πηγές αζώτου αργής απελευθέρωσης που υπορούν να σκορπιστούν γύρω από το κάθε φυτό
ΠΗΓΗ ΕΦΑΡΜΟΓΗ
Στεγνό αιματάλευρο (12-3-0) Μια φορά την Ανοιξη
Κόμποστ »
Βαμβακάλευρο (7-2-2) »
Χωνεμένη κοπριά (0,5 - 0,1 - 0,0) »
Αφυδατομένη κοπριά (1,3 - 0,9 - 0,8) »
Σογιάλευρο (6-0-0) »
Το άζωτο χρειάζεται σε όλα τα στάδια ανάπτυξης του φυτού αλλά επειδή εξαντλείται γρήγορα θα πρέπει να αντικαθίσταται σχεδόν συνεχώς προσθέτοντας κοπριά ή άλλα οργανικά λιπάσματα εφαρμόζοντας συ- γκαλλιέργεια με φυτά εδαφοκάλυψης. Η ανάγκη σε άζωτο ανάλογα με το φυτό κυμαίνεται από χαμηλή (λιγότερα από 50 gr στα 100 m2) σε μεσαία (45 -135 gr σε κάθε 100 m2) έως υψηλές (135 gr και πάνω για κάθε 100 m2). Αλλά μια ελάχιστη ποσότητα αζώτου θα πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όλα τα φυτά καθόλη την καλλιεργητική περίοδο.
Διαχείριση έλλειψης αζώτου Σημάδια ότι υπάρχει έλλειψη αζώτου είναι η πολύ αργή ανάπτυξη, η στασιμότητα και τα μικρότερα φύλλα από τα κανονικά. Τα φύλλα στην αρχή είναι ανοιχτό- χρωμα και μετά κιτρινίζουν ξεκινώντας από τις μύτες. Τα χαμηλότερα φύλλα προσβάλλονται πρώτα. Στις περισσότερες τροφοπενίες το κάτω μέρος των στελεχών και των φύλλων γίνονται κυανά - μοβ. Το φυτό γίνεται ψηλό και λεπτό και ρίχνει τα παλιότερα φύλλα.
Επειδή το άζωτο είναι πολύ ευκολοδιάλυτο, η έλλειψη αζώτου συμβαίνει κυρίως στα πολύ ελαφριά ή αμμώδη εδάφη. Επίσης έλλειψη παρατηρείται και στα εδάφη που είναι πλούσια σε οργανική ουσία όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι γύρω στους 4,5 οC.
Μόλις αντιληφθούμε έλλειψη αζώτου ψεκάζουμε τα φυτά με διάλυμα ιχθυογαλακτώματος ή με κάποιο άλλο οργανικό υγρό λίπασμα. Ψεκάζουμε κάθε εβδομάδα μέχρι να εξαφανιστούν τα συμπτώματα. Ταυτόχρονα προσθέτουμε μιας αργής απελευθέρωσης πηγή αζώτου στο έδαφος για να το διορθώσουμε. Προσθέτουμε 2,5 cm στρώμα κόμποστ ή ώριμη κοπριά ή την κατάλληλη ποσότητα από ένα εμπορικό αργής απελευθέρωσης οργανικό λίπασμα. Την Ανοιξη μπορούμε να καλλιεργήσουμε ψυχανθή για χλωρή λίπανση όπως άλφα - άλφα ή αρακά για να δώσουν άζωτο στην επόμενη καλλιεργητική περίοδο.
Διαχείριση περίσσειας αζώτου.
Μερικοί καλλιεργητές, στον ενθουσιασμό τους να θρέψουν τα φυτά προσθέτουν μεγάλες ποσότητες λιπάσματος γρήγορης απελευθέρωσης που παρέχει άμεσα το Ν στα φυτά και τα κάνει “θαλερά” με πολύ βλάστηση και χωρίς καρπούς. Δεν υπάρχει άμεση θεραπεία σ’ αυτό το πρόβλημα. Η μακροπρόθεσμη λύση είναι να καλλιεργήσουμε εκεί ένα φυτό που έχει ανάγκη από πολύ αζωτούχα λίπανση, τον επόμενο χρόνο. Σ’ αυτά περιλαμβάνονται το καλαμπόκι και το κρεμμύδι.
Τα αγριόχορτα της εικόνας 3 μεταφέρουν τον ιό του μωσαϊκού.
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ του Αγγουριου
Δ.Π. - Σ.Ο.
Το γνωστό αυτό λαχανικό καταναλώνεται σε μεγάλες ποσότητες και μας δροσίζει τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού.
Εκτος από δροσιστικό είναι και αιμοκαθαρτικο, διαλύει το ουρικό οξύ, ελαφρύ καταπραϋντικό και δίνει ελαστικότητα στα κύτταρα του δέρματος.
Περιέχει βιταμίνες A, Β και C. Η βιταμίνη A όμως περιέχεται κυρίως στη φλούδα του ενώ στο εσωτερικό, η ποσότητα βιταμίνης A είναι ελάχιστη. Γι’ αυτό θα πρέπει να το καταναλώνουμε ακαθάριστο, εφ’ όσον βέβαια είμαστε σίγουροι ότι δεν προέρχεται από καλλιέργεια με φυτοφάρμακα. 1/2 κιλό αγγούρια (με τη φλούδα) περιέχουν 250 μικρογραμμάρια βιταμίνη Α.
Εκτός από βιταμίνες το αγγούρι περιέχει Θείο, Μαγγάνιο, Ασβέστιο, Πυρίτιο, Κάλιο (το μεταλλικό άλας της νιότης, το οποίο αυξάνει την ευλυγισία των μυών και δίνει ελαστικότητα στο δέρμα) και ιχνοστοιχεία.
Εσωτερικά ενδείκνυται για:
- Εμπύρετες καταστάσεις
- Τοξινώσεις
- Κολικοί και φλεγμονές εντέρων
- Αρθριτισμός, ποδάγρα
- Ψαμμίαση
- Αέρια
- Χάσιμο βάρους
- Ακμή
- Εκζεμα
- Τριχόπτωση και εξωτερικά για
- Φαγούρα
- Περιποίηση προσώπου
Τρόποι χρήσης, συνταγές
Εσωτερικά:
Ενώ ωμό είναι για μερικούς δύσπεπτο, βρασμένο είναι χρήσιμο για τις περιπτώσεις ερεθισμού εντέρου, ιδιαίτερα ωφέλιμο για τους χολερικούς και αιματώδεις τύπους.
Για τα αέρια: Εγχυμα σπόρων (κατά προτίμηση φρέσκων) αγγουριού, καρπουζιού, πεπονιού και κολοκύθας σε ίσες ποσότητες: Μια χούφτα σπόροι για ένα λίτρο νερό.
Εξωτερικά:
- Λιπαρές επιδερμίδες: Λοσιόν με το νερό στο οποίο έχουμε βράσει αγγούρι χωρίς αλάτι.
- Ρυτίδες: Επιθέματα με φέτες αγγουριού.
- Φακίδες: Λοσιόν με γάλα φρέσκο στο οποίο έχουμε μουσκέψει για μερικές ώρες φέτες αγγουριού.
- Διασταλμένοι πόροι του προσώπου: Παίρνουμε ίση ποσότητα σπόρων αγγουριού, κολοκύθας και πεπονιού. Τα αλέθουμε χωριστά στο μύλο. Διαλύουμε 1 κουταλιά της σούπας από κάθε σκόνη σε γάλα ή κρέμα γάλακτος. Ανακατεύουμε όλα μαζί. Απλώνουμε αυτή την “αλοιφή” στο πρόσωπο και την αφήνουμε για 30 λεπτά. Ξεπλένουμε με χλιαρό ροδόνερο.
- Περιποίηση προσώπου: Γάλα αγγουριού. Λιώνουμε στο γουδί 50 γραμμ. Αμύγδαλα και από πάνω χύνουμε 250 γραμμ. Χυμό αγγουριού το οποίο έχουμε προηγουμένως βράσει και αφήσει να κρυώσει. Περνάμε το μείγμα από μουσελίνα. Προσθέτουμε 250 γραμμ. οινόπνευμα και 1 γραμμ. Αιθέριο έλαιο τριαντάφυλλου. Το χρησιμοποιούμε σαν λοσιόν.
Βιβλιογραφία
- Stephen Blauer, “Το βιβλίο των χυμών”, εκδόσεις Διόπτρα.
- Dr. J. Valnet “Traitemant des maladies par les legumes les fruits et les cereales”, Maloine s.a. editeur.
-Gunther B. Paulien, Ph. D., “The Divine Philosophy and Science of Health and Healing” TEACH Services Inc. Brushton, New York.