Θεμελιώδης αρχή της δημοκρατικής πολιτείας είναι η ελευθερία. Πράγματι, όπως συνήθως υποστηρίζεται, μόνο σε αυτή την πολιτεία συμμετέχουν οι πολίτες στην ελευθερία. Διότι αυτή έχει ως στόχο κάθε δημοκρατία. Και ένα από τα χαρακτηριστικά της ελευθερίας είναι η εναλλαγή κυβερνώμενων και κυβερνώντων.
Να λοιπόν ένα διακριτικό γνώρισμα της ελευθερίας το οποίο όλοι οι δημοκρατικοί (δημοτικοὶ) θέτουν ως προϋπόθεση του πολιτεύματος. Ένα άλλο γνώρισμα είναι ότι καθένας ζει όπως θέλει. Διότι, όπως λέγουν, αυτό είναι έργο της ελευθερίας, αφού στη δουλεία δεν ζει ο καθένας όπως θέλει. Αυτός είναι λοιπόν ο δεύτερος όρος της δημοκρατίας. Από εδώ προέρχεται η ιδέα να μην είναι κανένας κυβερνώμενος από κανέναν, ειδεμή, να είναι εναλλάξ. Και αυτό συμβάλλει στην ελευθερία που εναρμονίζεται με την ισότητα.
(Δεδομένου ότι η ολιγαρχία ορίζεται με βάση την ευγενή καταγωγή, τον πλούτο και την εκπαίδευση, υπάρχει επιπλέον η άποψη ότι τα δημοκρατικά (δημοτικὰ) χαρακτηριστικά είναι το αντίθετό τους, δηλαδή η ταπεινή καταγωγή, η φτώχεια, η χειρωνακτική εργασία.)
10) Απ’ όλα τα αξιώματα, κανένα δεν ασκείται διά βίου, και αν κάποιο έχει επιζήσει παρά την μεταβολή του πολιτεύματος, τότε του αφαιρείται η ισχύς και η κλήρωση αντικαθιστά την εκλογή.
Αυτά είναι τα κοινά χαρακτηριστικά των δημοκρατιών. Προκύπτει επομένως ότι χάρη στο δίκαιο που θεωρείται δημοκρατικό : ισότητα όλων με βάση το αριθμητικό κριτήριο, υπάρχουν η κατεξοχήν δημοκρατία και ο δήμος ως σύνολο των πολιτών. Διότι ισότητα δεν σημαίνει να κυβερνούν ως μόνοι κυρίαρχοι είτε οι φτωχοί είτε οι πλούσιοι, αλλά όλοι ως ίσοι πολίτες. Έτσι, είναι δυνατόν να θεωρείται ότι συνυπάρχουν στην πολιτεία ισότητα και ελευθερία.
Για τη μετάφραση στη νεοελληνική
νίκος ηλιόπουλος
12-14 Μαρτίου 2019
Λιγοστές παρατηρήσεις για τη μετάφραση και για μερικές έννοιες
Στην πρώτη φράση του κεφαλαίου : «Θεμελιώδης αρχή της δημοκρατικής πολιτείας είναι η ελευθερία», η έκφραση «θεμελιώδης αρχή» αποδίδει τη λέξη ὑπόθεσις. Κυριολεκτικά : η θέσις-ὑπό, η θέση-βάση !
Σχόλιο για τη φράση : «Ένα άλλο γνώρισμα [της ελευθερίας] είναι ότι καθένας ζει όπως θέλει.» Είναι γνωστό αυτό ήδη από τον Θουκυδίδη (Περικλέους Επιτάφιος, ΙΙ, 37) και τον Πλάτωνα (Πολιτεία, βιβλίο 8, 557b), μάλιστα με τις ίδιες διατυπώσεις. Αντικρούεται το επιχείρημα των θιασωτών της «ελευθερίας των Νεωτερικών» οι οποίοι υποστηρίζουν ότι, σε αντιδιαστολή προς την «ελευθερία των Αρχαίων», μόνο η δική τους ελευθερία χαρακτηρίζεται από την ατομική λεγόμενη ελευθερία. Θεσμοί και λόγοι των «Αρχαίων» κάνουν προφανέστατο το αντίθετο, και διαψεύδουν τους «Μοντέρνους» οι οποίοι ισχυρίζονται μεροληπτικά ότι στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε πλήρης υποταγή του ατόμου στην εξουσία του συνόλου.
Στο βιβλίο μου Νέοι δρόμοι για τη δημοκρατική πολιτική σκέψη, κάνω ανάλυση του σχετικού χωρίου λέξη προς λέξη, για ν’ αποδείξω ότι αυτό που λένε πως ο Αριστοτέλης δεν ήθελε να είναι πολίτες οι βάναυσοι, δεν είναι ακριβές. Ο Σταγιρίτης είναι και παραμένει ο κατεξοχήν στοχαστής της δημοκρατίας και ένας από τους θεμελιωτές της πολιτικής σκέψης της δημοκρατικής. Και μόνο το γεγονός ότι παρουσιάζει αντικειμενικά, δημοκρατικά, τι είναι η δημοκρατία, αποδεικνύει περίτρανα ότι, αν δεν ήταν δημοκρατικός – που ήταν, είχε τουλάχιστον δημοκρατικό πνεύμα. Άρα, ήταν πιο δημοκρατικός και από τους δημοκρατικούς !
Τελευταία, μελετώ προσεκτικά τη σημασία που απέδωσαν στο πολιτικό έργο του, κυρίως τα Πολιτικά, οι κατεξοχήν δημοκρατικοί στοχαστές του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα Χάννα Άρεντ και Κορνήλιος Καστοριάδης, καθώς και τις ερμηνείες που έδωσαν στο έργο αυτό. Οι έρευνές μου δείχνουν ότι οι απαντήσεις στα ζητήματα αυτά δεν είναι τόσο … ενθαρρυντικές. Θα επανέλθω γρήγορα ελπίζω στο θέμα αυτό.
Τέλος, σχόλιο εκτός κειμένου και για την επικαιρότητα. Μόνη μου έγνοια ν’ αναδειχτεί η αξία και η ουσία και το πνεύμα της δημοκρατίας, που δείχνουν ότι είναι απολύτως πραγματοποιήσιμη σήμερα. Και αποτελεί τη μοναδική πολιτική λύση. Δεν υπάρχει άλλη. Θέλω να μου πει με σοβαρότητα κάποιος, από όλους αυτούς που κραδαίνουν τον κίνδυνο του «λαϊκισμού», και δεν βλέπουν ότι όλα προέρχονται από την απερίγραπτη χρεοκοπία της απάτης περί δήθεν «αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας», θέλω να μου πει γιατί δεν είναι δυνατόν σήμερα να θεσμιστεί η απαγόρευση δεύτερης θητείας για κάθε βουλευτή. Έστω, αυτό το λίγο. Και μέσα στο πλαίσιο του δήθεν δημοκρατικού συστήματός τους. Γιατί ;
νίκος ηλιόπουλος
Παρίσι, 21 Μαρτίου 2019
Να λοιπόν ένα διακριτικό γνώρισμα της ελευθερίας το οποίο όλοι οι δημοκρατικοί (δημοτικοὶ) θέτουν ως προϋπόθεση του πολιτεύματος. Ένα άλλο γνώρισμα είναι ότι καθένας ζει όπως θέλει. Διότι, όπως λέγουν, αυτό είναι έργο της ελευθερίας, αφού στη δουλεία δεν ζει ο καθένας όπως θέλει. Αυτός είναι λοιπόν ο δεύτερος όρος της δημοκρατίας. Από εδώ προέρχεται η ιδέα να μην είναι κανένας κυβερνώμενος από κανέναν, ειδεμή, να είναι εναλλάξ. Και αυτό συμβάλλει στην ελευθερία που εναρμονίζεται με την ισότητα.
(Δεδομένου ότι η ολιγαρχία ορίζεται με βάση την ευγενή καταγωγή, τον πλούτο και την εκπαίδευση, υπάρχει επιπλέον η άποψη ότι τα δημοκρατικά (δημοτικὰ) χαρακτηριστικά είναι το αντίθετό τους, δηλαδή η ταπεινή καταγωγή, η φτώχεια, η χειρωνακτική εργασία.)
10) Απ’ όλα τα αξιώματα, κανένα δεν ασκείται διά βίου, και αν κάποιο έχει επιζήσει παρά την μεταβολή του πολιτεύματος, τότε του αφαιρείται η ισχύς και η κλήρωση αντικαθιστά την εκλογή.
Αυτά είναι τα κοινά χαρακτηριστικά των δημοκρατιών. Προκύπτει επομένως ότι χάρη στο δίκαιο που θεωρείται δημοκρατικό : ισότητα όλων με βάση το αριθμητικό κριτήριο, υπάρχουν η κατεξοχήν δημοκρατία και ο δήμος ως σύνολο των πολιτών. Διότι ισότητα δεν σημαίνει να κυβερνούν ως μόνοι κυρίαρχοι είτε οι φτωχοί είτε οι πλούσιοι, αλλά όλοι ως ίσοι πολίτες. Έτσι, είναι δυνατόν να θεωρείται ότι συνυπάρχουν στην πολιτεία ισότητα και ελευθερία.
Για τη μετάφραση στη νεοελληνική
νίκος ηλιόπουλος
12-14 Μαρτίου 2019
Λιγοστές παρατηρήσεις για τη μετάφραση και για μερικές έννοιες
Στην πρώτη φράση του κεφαλαίου : «Θεμελιώδης αρχή της δημοκρατικής πολιτείας είναι η ελευθερία», η έκφραση «θεμελιώδης αρχή» αποδίδει τη λέξη ὑπόθεσις. Κυριολεκτικά : η θέσις-ὑπό, η θέση-βάση !
Σχόλιο για τη φράση : «Ένα άλλο γνώρισμα [της ελευθερίας] είναι ότι καθένας ζει όπως θέλει.» Είναι γνωστό αυτό ήδη από τον Θουκυδίδη (Περικλέους Επιτάφιος, ΙΙ, 37) και τον Πλάτωνα (Πολιτεία, βιβλίο 8, 557b), μάλιστα με τις ίδιες διατυπώσεις. Αντικρούεται το επιχείρημα των θιασωτών της «ελευθερίας των Νεωτερικών» οι οποίοι υποστηρίζουν ότι, σε αντιδιαστολή προς την «ελευθερία των Αρχαίων», μόνο η δική τους ελευθερία χαρακτηρίζεται από την ατομική λεγόμενη ελευθερία. Θεσμοί και λόγοι των «Αρχαίων» κάνουν προφανέστατο το αντίθετο, και διαψεύδουν τους «Μοντέρνους» οι οποίοι ισχυρίζονται μεροληπτικά ότι στην αρχαία Ελλάδα υπήρχε πλήρης υποταγή του ατόμου στην εξουσία του συνόλου.
Στο βιβλίο μου Νέοι δρόμοι για τη δημοκρατική πολιτική σκέψη, κάνω ανάλυση του σχετικού χωρίου λέξη προς λέξη, για ν’ αποδείξω ότι αυτό που λένε πως ο Αριστοτέλης δεν ήθελε να είναι πολίτες οι βάναυσοι, δεν είναι ακριβές. Ο Σταγιρίτης είναι και παραμένει ο κατεξοχήν στοχαστής της δημοκρατίας και ένας από τους θεμελιωτές της πολιτικής σκέψης της δημοκρατικής. Και μόνο το γεγονός ότι παρουσιάζει αντικειμενικά, δημοκρατικά, τι είναι η δημοκρατία, αποδεικνύει περίτρανα ότι, αν δεν ήταν δημοκρατικός – που ήταν, είχε τουλάχιστον δημοκρατικό πνεύμα. Άρα, ήταν πιο δημοκρατικός και από τους δημοκρατικούς !
Τελευταία, μελετώ προσεκτικά τη σημασία που απέδωσαν στο πολιτικό έργο του, κυρίως τα Πολιτικά, οι κατεξοχήν δημοκρατικοί στοχαστές του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα Χάννα Άρεντ και Κορνήλιος Καστοριάδης, καθώς και τις ερμηνείες που έδωσαν στο έργο αυτό. Οι έρευνές μου δείχνουν ότι οι απαντήσεις στα ζητήματα αυτά δεν είναι τόσο … ενθαρρυντικές. Θα επανέλθω γρήγορα ελπίζω στο θέμα αυτό.
Τέλος, σχόλιο εκτός κειμένου και για την επικαιρότητα. Μόνη μου έγνοια ν’ αναδειχτεί η αξία και η ουσία και το πνεύμα της δημοκρατίας, που δείχνουν ότι είναι απολύτως πραγματοποιήσιμη σήμερα. Και αποτελεί τη μοναδική πολιτική λύση. Δεν υπάρχει άλλη. Θέλω να μου πει με σοβαρότητα κάποιος, από όλους αυτούς που κραδαίνουν τον κίνδυνο του «λαϊκισμού», και δεν βλέπουν ότι όλα προέρχονται από την απερίγραπτη χρεοκοπία της απάτης περί δήθεν «αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας», θέλω να μου πει γιατί δεν είναι δυνατόν σήμερα να θεσμιστεί η απαγόρευση δεύτερης θητείας για κάθε βουλευτή. Έστω, αυτό το λίγο. Και μέσα στο πλαίσιο του δήθεν δημοκρατικού συστήματός τους. Γιατί ;
νίκος ηλιόπουλος
Παρίσι, 21 Μαρτίου 2019
RSS Feed
