Η εισήγησή μου στο Φεστιβάλ της Κοινωνικής και Συνεργατικής οικονομίας:
1. Τοπικοποίηση
• Παιγνίδι διαλεκτικής με τον όρο παγκοσμιοποίηση
• Προέκυψε από την κριτική στο δυτικό καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης, που επιδιώκει να παγκοσμιοποιηθεί και σήμερα:
• Δε μπορεί πια να μεγαλώνει τη «πίτα» και απλώς τη φουσκώνει
• Παράγει παντού κοινωνικές και οικολογικές ζημιές
• Οδηγεί όχι μόνο σε κρίση χρεών και πτωχεύσεις κρατών, επιχειρήσεων και τάξεων, αλλά και σε πτώχευση-κατάρρευση της «Α.Ε. Γη»
• Προτείνεται σαν μια στρατηγική για στροφή σε μια αποκεντρωμένη, επανατοπικοποιημένη, αυτοδιαχειριζόμενη, οικολογική και αταξική κοινωνία της ισοκατανομής πόρων και εξουσιών.
Οι δομές της:
διευρυμένη οικογένεια(ιδεολογική σύνδεση)-οικοκοινότητα («Οίκος»), αυτοδύναμη κοινότητα(χωρική-ενδιαφερόντων), δήμος-περιφέρεια-επικράτεια με ομοσπονδιοποίηση για τη δημιουργία της παγκόσμιας κοινότητας των κοινοτήτων
Οικοδόμηση:
• σε σχέση απόρριψης, αντιπαράθεσης και ρήξης με τις δομές του κεντρικού κράτους και του εταιρικού τρόπου παραγωγής και διανομής, καθώς και με τα μεγασυστήματα της παγκόσμιας διακυβέρνησης
• Με άμεση δημοκρατία στα πλαίσιά τους-εξέλιξή της σε γενικό τρόπο αυτοδιακυβέρνησης με νέο «κοινωνικό συμβόλαιο»
• Με συλλογική-κοινοτική-δημοτική ιδιοκτησία
• Με απεξάρτηση από την έννοια του σωρευτικού χρήματος και τις «αγορές»
• Με στήριξη σε όσο γίνεται πιο τοπικούς φυσικούς και κοινωνικούς πόρους και πηγές και σε μια κοινωνικοποιημένη οικονομία της εγγύτητας
Δεν έχει να κάνει με τον «τοπικισμό». Δημιουργεί τους όρους για μια νέα «οικουμενικότητα»
2. Κοινωνικοποίηση
Η υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης μπορεί να γίνει με τη διαδικασία της οικουμενικοποίησης:
Θα στηρίζεται στην αρχή της οικουμενικότητας: μία είναι η πατρίδα όλων, ο μπλε πεπερασμένος και μοναχικός στο κοντινό διάστημα πλανήτης μας. Ο αέρας, η θάλασσα, το νερό, η γη και οι καρποί της, ο υλικός πλούτος και οι ενεργειακοί πόροι, τα δώρα γενικά της φύσης αυτού του πλανήτη, είναι δώρα και κοινή κληρονομιά για όλους τους ανθρώπους και τις άλλες μορφές ζωής που δημιούργησε αυτή η φύση
"Δεν είναι η γη μια σφαίρα που γυρίζει,
είναι μια μάνα που τη μοίρα μας ορίζει"(Θωμάς Κοροβίνης)
Κοινή κληρονομιά επίσης τα κοινωνικά αγαθά που δημιούργησαν οι –πριν και νυν-κοινωνίες
Κοινωνικά αγαθά:
• οι σπόροι και οι ποικιλίες-ράτσες(σήμερα πατεντάρισμα γενετικού υλικού)
• η κοινωνικά παραγόμενη γνώση(σήμερα πνευματική ιδιοκτησία)
• η παιδεία και εκπαίδευση της νέας γενιάς
• η διατήρηση και βελτίωση της υγείας του πληθυσμού (μέσω αντίστοιχων κοινωνικών θεσμών πρόληψης και αποκατάστασης)
• ο εφοδιασμός των πόλεων και των οικισμών σε νερό (μέσω δικτύων και καναλιών από κοινές πηγές και αποθέματα νερού)
• η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (από κοινές πηγές ενέργειας και η διανομή της μέσω δικτύων σε κοινή γη -δημόσια ή δημοτική-και δρόμους)
• η διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων (μέσω χρήσης κοινών δρόμων στην ξηρά και θάλασσα, των λιμανιών καθώς και σταθερών τροχιών)
• η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση υλικών από την ανακύκλωση των κοινών αποβλήτων-απορριμμάτων των πόλεων και οικισμών
• η χρήση των κοινών ραδιοσυχνοτήτων, τηλε-συχνοτήτων και τηλεφωνίας, καθώς και των πληροφοριακών λεωφόρων
Η κοινωνικοποίηση των συλλογικών φυσικών αγαθών θα είναι η βάση και η προϋπόθεση για οποιοδήποτε κοινωνικό κίνημα των ανθρώπων, που θα θελήσει να καταργήσει τη σημερινή κατάσταση:
• το σημερινό «κομμάτιασμα της γης» και των «περιφράξεων» από την ιδιοκτησία,
• τη σημερινή ιδιωτικοποίηση των φυσικών-συλλογικών-κοινωνικών αγαθών,
• τον ατομικισμό-ανταγωμισμό και τις κοινωνικές ανισότητες,
• την εκμετάλλευση ανθρώπων, οικοσυστημάτων και φύσης,
• τη μόλυνση-ρύπανση του περιβάλλοντος, την αποσταθεροποίηση του κλίματος κ.λπ
• Να κοινωνικοποιήσει την οικονομία, τη γνώση και επιστήμη, την παιδεία, την υγεία κ.λπ.
3. Αποανάπτυξη
Το παραπάνω κοινωνικό κίνημα θα έχει βασικό στόχο, την αποαποικιοποίηση των συνειδήσεων, από την ιδεολογία της «αέναης ανάπτυξης» :
• οικονομική μεγέθυνση, άπειροι πόροι, τεχνολογική καινοτομία και αγοραία επιστήμη-«τεχνολογικός μεσιανισμός»- ευημερία με αύξηση της κατανάλωσης, ατομική κοινωνική ανέλιξη μέσω αύξησης του κομματιού της πίττας κ.λπ.
• Η βάση αυτής της ιδεολογίας σήμερα είναι η χρηματική βασικά οικονομία μέσω της πίστωσης και δανείων προς καταναλωτές, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις.
• πραγματική οικονομία δε μπορεί να αναπτύσσεται πλέον με 2-3% ετησίως-όπως συνέβαινε μέχρι τώρα.
• Αιτία ο κορεσμός στην παραγωγή, η μειούμενη αγοραστική δύναμη των πολλών, αλλά κυρίως τα πλανητικά όρια σε πόρους, υλικά και ενέργεια, καθώς και τα όρια στην ενσωμάτωση των τεράστιων απόβλητων των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες καταστροφές.
• Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ανάπτυξης» μέσω της διόγκωσης της χρηματοπιστωτικής φούσκας,
• μια ψευδαίσθηση για γενίκευση της «δημοκρατίας», που αντικαθιστά αυταρχικά καθεστώτα,
• στην πραγματικότητα οδηγούμαστε σε ανατροπή της «αστικής δημοκρατίας» από την ολιγαρχία του πλούτου.
• πέρασμα από το «εθνικό δημοκρατικό πολίτευμα», στο παγκόσμιο ολιγαρχικό, που θα στηριχθεί σε τεχνοφασιστικά καθεστώτα.
• Για τους παραπάνω λόγους ο καπιταλισμός πρέπει να ξεπερασθεί. Αν θέλουμε να μη καταρρεύσει η υλική βάση της ύπαρξης των μελλοντικών γενιών των ανθρώπινων και λοιπών κοινοτήτων.
Θα χρειασθεί:
• Η σημερινή κρίση των δημοσιονομικών χρεών να λυθεί υπέρ των κοινωνιών και όχι για άλλη μια φορά υπέρ των «από πάνω».
• Οι ιδιώτες επενδυτές-αγοραστές των κρατικών ομολόγων και οι παγκόσμιοι παίκτες, έπαιξαν και έχασαν.
• Η επιλογή που έχουμε να κάνουμε σήμερα είναι μεταξύ μιας ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης απο-ανάπτυξης».
• Να στηριχθούμε –όσο γίνεται περισσότερο-στις τοπικές οικονομίες, στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια των περιοχών και των χωρών, στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους.
• Να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους. Όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα.
• Επιδιώκοντας την ευημερία-καλύτερα την ευζωία μέσω της «ατομικής εγκράτειας» και της «συλλογικής αφθονίας».
• Μέσω αυτοανάπτυξης, αυτοπραγμάτωσηςκαι αυθυπέρβασή μας σαν κοινωνικά όντα.
• Μέσω της δημιουργίας ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου και ενός μετακαπιταλιστικού πολιτισμικού προτύπου.
• Να περάσουμε από το κατακερματισμένο συνειδησιακά άτομο προς το πολύπλευρα αναπτυγμένο «πρόσωπο».
• Από τον καταναλωτή βιοτικών, χρηστικών, ιδεοπολιτικών αξιών στον ταυτόχρονο παραγωγό τους, στον παραγωγοαναλωτή τους. Από τον ανασφαλή και κατεχόμενο από τον φόβο της απώλειας και του θανάτου άνθρωπο, στη φιλοσοφημένη, προσγειωμένη προσωπικότητα, που αποδέχεται ότι δεν γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο μόνο για να καταναλώνει, αλλά για να ζήσει βιώνοντας τον πεπερασμένο χρόνο του όσο γίνεται πιο ποιοτικά, βελτιώνοντας τον εαυτό και τους άλλους γύρω του.
• Από τις κυρίαρχες αξίες του ατομικισμού, του βολέματος του «εαυτού», της ατομικής κατανάλωσης και απληστίας, της επέκτασης της κτήσης, του ανταγωνισμού, της επιβολής και κυριαρχίας στους άλλους και τις άλλες μορφές ζωής, κ.λπ.,
• στις αξίες της συνύπαρξης, της συλλογικής ευζωίας, της εγκράτειας, της αλληλεγγύης, της αποδοχής του διαφορετικού, της συνεργατικότητας, της συνεργασίας και ισορροπίας με τα οικοσυστήματα και τη φύση, κ.λπ.
• Να περάσουμε σε ένα νέο πολιτισμό και κοινωνία που θα χρειασθεί να μετατρέψει το κυρίαρχο τώρα πολιτισμικό είδος του homo economicus στο νέο είδος του homo ecosoziologicus (ας μας επιτραπεί η έκφραση)
Η κατεύθυνση μπορεί να είναι:
• «από-ανάπτυξη εδώ» (όπου υπάρχει μεγάλο οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα)
• «συντήρηση εκεί»( όπου υπάρχει βιωσιμότητα)
• «ανάπτυξη παραπέρα»( όπου μειώνεται το οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα π.χ. μέσω της ανάπτυξης των οικο-καλλιεργειών για την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων και την ενσωμάτωση της περίσσιας του CO2 της ατμόσφαιρας στο έδαφος μέσω της βιομάζας: τα επόμενα 40-50 χρόνια οι αγροτικές κοινότητες μπορούν να ενσωματώσουν τα 2/3 της περίσσειας-οργάνωση GRAIN)
4. Άμεση δημοκρατία
Και όλα αυτά πως θα γίνουν και από ποιους;
Ο κοινοβουλευτισμός και το κομματικό σύστημα διαμεσολάβησης και διακυβέρνησης έχει αποτύχει, έχει απομυθοποιηθεί στα μάτια των νέων γενιών του «αναπτυγμένου» κόσμου, ιδίως στους «αδύνατους κρίκους», όπως η Ελλάδα.
Όλα τα εγχειρήματα που παρουσιάζονται εδώ π.χ. εφαρμόζουν στα πλαίσιά τους την άμεση δημοκρατία. Γιατί αυτό να μη γίνει γενικότερος κοινωνικός πειραματισμός; Μια κοινωνία σε κίνηση και μετάβαση μπορεί να εφεύρει διαδικασίες και θεσμούς που σήμερα δε μπορούμε ούτε να φαντασθούμε.
Προτείνεται να διατυπωθεί και να υλοποιηθεί «από τα κάτω» και από τους «αποκάτω» ένα « πρόγραμμα μετάβασης» για την ελληνική κοινωνία, αν αυτή βρεθεί σε κατάσταση μετάβασης
Η σκιαγράφηση του προγράμματος περιληπτικά:
• Να αρνηθούμε τη θέση που έχει σήμερα η χώρα στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης.
• Να μετατρέψουμε τη χώρα σε ζώνη οικο-βιο-γεωργίας και ζώνη ελεύθερη από μεταλλαγμένα με ποιοτικά προϊόντα που θα έχουν και συγκριτικό πλεονέκτημα(αυτάρκεια-ΠΟΠ κ.λ.π.). Να αναβλαστήσουμε τα καμένα δάση, να αποκαταστήσουμε τις λίμνες ,τα ποτάμια, τους βιοτόπους(έλη), τις παραλίες.
• Να ξαναγίνουμε αγροτική κοινωνία των κάθε είδους μικροπαραγωγών, όχι των 10ετιών του 50-60, αλλά των πολυλειτουργικών οικο-αγροτών , οικο-παραγωγών-χειροτεχνών
• Να αποκαταστήσουμε στη διατροφή μας το μεσογειακό διατροφικό μοντέλο με μείωση της κατανάλωσης κρέατος
• Να συρρικνώσουμε το συγκεντρωτικό κράτος μεταφέροντας δικαιοδοσίες και πόρους προς μια όσο γίνεται πιο αποκεντρωμένη Τοπική Αυτοδιοίκηση και κοινωνία.
Να στραφούμε σε:
• Οικοτουρισμό, ηλεκτροκίνηση, εξοικονόμιση ενέργειας, αποκεντρωμένες ΑΠΕ, ενεργειακή αυτονομία δήμων με δημοτικοποίηση μονάδων παραγωγής και δικτύου διανομής ενέργειας.
• Τοπικά βιομηχανικά οικοσυστήματα(απόβλητα μονάδων, επεξεργάσιμη ύλη για άλλες). Επανασύσταση της κλωστοϋφαντουργίας-βιομηχανίας ζάχαρης κ.λπ.
• Εσωτερική μετανάστευση με συλλογικές μετεγκαταστάσεις ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης. Οικο-κοινότητες με τη μορφή διευρυμένων οικογενειών(όχι γενετικής συγγένειας, αλλά ιδεολογικής συγγένειας), κύτταρα των μελλοντικών χωρικών κοινοτήτων-δήμων.
• Ομάδες παραγωγών, συνεταιριστικές-συνεργατικές δομές παραγωγωαναλωτών για απευθείας διακίνηση χωρίς μεσάζοντες, συνεταιριστικά-συνεργατικά μικρά μαγαζιά, δίκτυα διανομής και ανταλλαγής προϊόντων-υπηρεσιών με τοπικά νομίσματα.
• Να στηριχθούμε περισσότερο στα συλλογικά και κοινωνικά αγαθά προωθώντας από τώρα την κοινωνική οικονομία των αναγκών και της αλληλεγγύης με το μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα.
Το κίνημα για την νέα οικουμενικότητα, την αποανάπτυξη-τοπικοποίηση, τη κοινωνικοποίηση και την άμεση δημοκρατία έχει προδρόμους:
• το μετά το Σιάτλ κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης(«όχι στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση»,
• το μετά το Ρίο κίνημα για τη σταθεροποίηση του κλίματος («αλλάξτε το σύστημα και όχι το κλίμα»),
• το πρόσφατο σε παγκόσμιο επίπεδο εκφρασμένο κίνημα Occupy.
• Επίσης τα λιγότερο γνωστά κινήματα:
• της «εξόδου», του κοινοτισμού και των οικοκοινοτήτων (http://directory.ic.org/iclist/geo.php , http://www.eurotopia.de/verzeichnis.html),
• της αποανάπτυξης-επανατοπικοποίησης (ιδίως στη Ν. Ευρώπη, επιστημονικό: http://degrowth.org/, κοινωνικό π.χ Ελλάδα: http://apokoinou.com/),
• της αυτονομίας - χειραφέτησης(ιδίως των ιθαγενών λαών στη Λατινική Αμερική, βλέπε αντίστοιχο βιβλίο: Raul Zibechi, “αυτονομίες και χειραφετήσεις, η Λατινική Αμερική σε κίνηση),
• της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας που αναπτύσσεται ραγδαία-10η σε μέγεθος οικονομία στον κόσμο με 1 δις. μέλη και 100 εκατομ. θέσεις εργασίας( στην Ελλάδα π.χ. ένας κατάλογος των εγχειρημάτων της στο: http://www.apn.gr/news/nea/diktya-antallagis-politon/#) .
Η Τοπικοποίηση θεωρεί ότι ο ευνοϊκότερος χώρος για τη δημιουργία αυτής της νέας πολιτικής, των νέων θεσμών, του νέου ανθρωπολογικού τύπου και πολιτισμικού προτύπου, είναι:
• ο χώρος της τοπικής κοινωνίας(όπου ο καθένας ξέρει λίγο ως πολύ τον άλλο και μπορεί να του έχει εμπιστοσύνη ή όχι),
• του Δήμου και της Τ. Α., που περιλαμβάνει την τοπική πόλη και τη γύρω από αυτήν ύπαιθρο.
• Της περιφέρειας με την έννοια της «βιοπεριφέρειας»: ενότητα στηριγμένη στα ίδια αυτοτροφοδοτούμενα οικοσυστήματα και ανανεώσιμους πόρους
• Εδώ θα είναι πιο εύκολη η δημιουργία ενός συνειδητού μαζικού πολιτικού κινήματος της άμεσης δημοκρατίας που θα διαμόρφωνε ένα πρόγραμμα μετάβασης «από τα κάτω»:
• αμεσοδημοκρατικές κινηματικές διαδικασίες του τύπου συνελεύσεων γειτονιών- «πλατειών» των πόλεων, των χώρων εργασίας και εκπαίδευσης, των αγροτικών κοινοτήτων, των κοινοτήτων ενδιαφερόντων κ.λπ., που συνδεόμενες σε δίκτυα και λειτουργώντας σε ομοσπονδιακή βάση με εντολοδόχους, θα κατέληγαν στην καταρχήν διατύπωση αυτού του προγράμματος.
Στη συνέχεια:
• η υλοποίησή του θα προωθούνταν καλύτερα με τη δημιουργία τοπικών ριζοσπαστικών κινήσεων πολιτών που θα παρέμβαιναν στις τοπικές κοινωνίες και στην Τ.Α. και θα πίεζαν από τη μια να προωθήσει τα αιτήματα προς το κεντρικό κράτος, από την άλλη θα απαιτούσαν από τα όργανά της να καλούν συνελεύσεις δημοτικών διαμερισμάτων, δήμων και των περιφερειών, για τη θεσμοθέτηση ενός συμμετοχικού προϋπολογισμού με βάση τη δικαιοσύνη, τους τοπικούς πόρους και το μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα.
• Αυτή η διαδικασία θα οδηγούσε όχι μόνο μακροπρόθεσμα, αλλά και μεσοπρόθεσμα να αλλάξει ο συσχετισμός δυνάμεων στους θεσμούς της Τ.Α. Είναι πιο εύκολο να αντικατασταθεί η εξουσία του από τους εντολοδόχους των συνελεύσεων των πολιτών.
• Όταν γίνει αυτό σε αρκετούς δήμους, τότε θα είναι δυνατόν να τεθεί επί τάπητος το ζήτημα ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου και η έκφρασή του σε ένα νέο σύνταγμα που δε θα στηρίζεται στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και το σημερινό κομματικό σύστημα, αλλά σε όσο γίνεται πιο αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς, με τη μορφή ίσως της ομοσπονδίας δήμων και συνομοσπονδίας των περιφερειών
Περισσότερα στο : http://www.topikopoiisi.com/theta941sigmaepsiloniotasigmaf.html
5. Παραδείγματα:
Α) Τοπικοποίησης:
• Τυροκομείο
• Οικοκοινότητα
• Kirchof
Β) Κοινωνικοποίησης:
• Καταναλωτικός συνεταιρισμός Θε/νίκης, Συνάλλοις κ.λπ
• Η Κίνηση 136 (http://www.136.gr/)
• Ενέργεια: Συνεταιρισμός ή εταιρεία κοινωνικής βάσης για παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ
• Διαχείριση σκουπιδιών-οργανικών αποβλήτων: μικρές μονάδες κομποστοποίησης, μονάδες Βιοαερίου: π.χ. http://www.bioenergeiaki.gr/,
• Στην υγεία: κοινωνικά ιατρεία, φαρμακεία, αυτοδιαχειριζόμενα κέντρα εναλλακτικών θεραπειών
• Στην επικοινωνία: αυτοδιαχειριζόμενοι ραδιοφωνικοί σταθμοί κα τηλεοπτικοί
• Στην εκπαίδευση: σχολεία κοινοτήτων, αυτοδιαχειριζόμενα από συλλογικότητες εκπαιδευτικών-γονιών, ακαδημίες πολιτών κ.λπ.
• Ήπια τεχνολογία(π.χ. Νέα Γουινέα, οικο-εμ…)
1. Τοπικοποίηση
• Παιγνίδι διαλεκτικής με τον όρο παγκοσμιοποίηση
• Προέκυψε από την κριτική στο δυτικό καπιταλιστικό μοντέλο ανάπτυξης, που επιδιώκει να παγκοσμιοποιηθεί και σήμερα:
• Δε μπορεί πια να μεγαλώνει τη «πίτα» και απλώς τη φουσκώνει
• Παράγει παντού κοινωνικές και οικολογικές ζημιές
• Οδηγεί όχι μόνο σε κρίση χρεών και πτωχεύσεις κρατών, επιχειρήσεων και τάξεων, αλλά και σε πτώχευση-κατάρρευση της «Α.Ε. Γη»
• Προτείνεται σαν μια στρατηγική για στροφή σε μια αποκεντρωμένη, επανατοπικοποιημένη, αυτοδιαχειριζόμενη, οικολογική και αταξική κοινωνία της ισοκατανομής πόρων και εξουσιών.
Οι δομές της:
διευρυμένη οικογένεια(ιδεολογική σύνδεση)-οικοκοινότητα («Οίκος»), αυτοδύναμη κοινότητα(χωρική-ενδιαφερόντων), δήμος-περιφέρεια-επικράτεια με ομοσπονδιοποίηση για τη δημιουργία της παγκόσμιας κοινότητας των κοινοτήτων
Οικοδόμηση:
• σε σχέση απόρριψης, αντιπαράθεσης και ρήξης με τις δομές του κεντρικού κράτους και του εταιρικού τρόπου παραγωγής και διανομής, καθώς και με τα μεγασυστήματα της παγκόσμιας διακυβέρνησης
• Με άμεση δημοκρατία στα πλαίσιά τους-εξέλιξή της σε γενικό τρόπο αυτοδιακυβέρνησης με νέο «κοινωνικό συμβόλαιο»
• Με συλλογική-κοινοτική-δημοτική ιδιοκτησία
• Με απεξάρτηση από την έννοια του σωρευτικού χρήματος και τις «αγορές»
• Με στήριξη σε όσο γίνεται πιο τοπικούς φυσικούς και κοινωνικούς πόρους και πηγές και σε μια κοινωνικοποιημένη οικονομία της εγγύτητας
Δεν έχει να κάνει με τον «τοπικισμό». Δημιουργεί τους όρους για μια νέα «οικουμενικότητα»
2. Κοινωνικοποίηση
Η υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης μπορεί να γίνει με τη διαδικασία της οικουμενικοποίησης:
Θα στηρίζεται στην αρχή της οικουμενικότητας: μία είναι η πατρίδα όλων, ο μπλε πεπερασμένος και μοναχικός στο κοντινό διάστημα πλανήτης μας. Ο αέρας, η θάλασσα, το νερό, η γη και οι καρποί της, ο υλικός πλούτος και οι ενεργειακοί πόροι, τα δώρα γενικά της φύσης αυτού του πλανήτη, είναι δώρα και κοινή κληρονομιά για όλους τους ανθρώπους και τις άλλες μορφές ζωής που δημιούργησε αυτή η φύση
"Δεν είναι η γη μια σφαίρα που γυρίζει,
είναι μια μάνα που τη μοίρα μας ορίζει"(Θωμάς Κοροβίνης)
Κοινή κληρονομιά επίσης τα κοινωνικά αγαθά που δημιούργησαν οι –πριν και νυν-κοινωνίες
Κοινωνικά αγαθά:
• οι σπόροι και οι ποικιλίες-ράτσες(σήμερα πατεντάρισμα γενετικού υλικού)
• η κοινωνικά παραγόμενη γνώση(σήμερα πνευματική ιδιοκτησία)
• η παιδεία και εκπαίδευση της νέας γενιάς
• η διατήρηση και βελτίωση της υγείας του πληθυσμού (μέσω αντίστοιχων κοινωνικών θεσμών πρόληψης και αποκατάστασης)
• ο εφοδιασμός των πόλεων και των οικισμών σε νερό (μέσω δικτύων και καναλιών από κοινές πηγές και αποθέματα νερού)
• η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας (από κοινές πηγές ενέργειας και η διανομή της μέσω δικτύων σε κοινή γη -δημόσια ή δημοτική-και δρόμους)
• η διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων (μέσω χρήσης κοινών δρόμων στην ξηρά και θάλασσα, των λιμανιών καθώς και σταθερών τροχιών)
• η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση υλικών από την ανακύκλωση των κοινών αποβλήτων-απορριμμάτων των πόλεων και οικισμών
• η χρήση των κοινών ραδιοσυχνοτήτων, τηλε-συχνοτήτων και τηλεφωνίας, καθώς και των πληροφοριακών λεωφόρων
Η κοινωνικοποίηση των συλλογικών φυσικών αγαθών θα είναι η βάση και η προϋπόθεση για οποιοδήποτε κοινωνικό κίνημα των ανθρώπων, που θα θελήσει να καταργήσει τη σημερινή κατάσταση:
• το σημερινό «κομμάτιασμα της γης» και των «περιφράξεων» από την ιδιοκτησία,
• τη σημερινή ιδιωτικοποίηση των φυσικών-συλλογικών-κοινωνικών αγαθών,
• τον ατομικισμό-ανταγωμισμό και τις κοινωνικές ανισότητες,
• την εκμετάλλευση ανθρώπων, οικοσυστημάτων και φύσης,
• τη μόλυνση-ρύπανση του περιβάλλοντος, την αποσταθεροποίηση του κλίματος κ.λπ
• Να κοινωνικοποιήσει την οικονομία, τη γνώση και επιστήμη, την παιδεία, την υγεία κ.λπ.
3. Αποανάπτυξη
Το παραπάνω κοινωνικό κίνημα θα έχει βασικό στόχο, την αποαποικιοποίηση των συνειδήσεων, από την ιδεολογία της «αέναης ανάπτυξης» :
• οικονομική μεγέθυνση, άπειροι πόροι, τεχνολογική καινοτομία και αγοραία επιστήμη-«τεχνολογικός μεσιανισμός»- ευημερία με αύξηση της κατανάλωσης, ατομική κοινωνική ανέλιξη μέσω αύξησης του κομματιού της πίττας κ.λπ.
• Η βάση αυτής της ιδεολογίας σήμερα είναι η χρηματική βασικά οικονομία μέσω της πίστωσης και δανείων προς καταναλωτές, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις.
• πραγματική οικονομία δε μπορεί να αναπτύσσεται πλέον με 2-3% ετησίως-όπως συνέβαινε μέχρι τώρα.
• Αιτία ο κορεσμός στην παραγωγή, η μειούμενη αγοραστική δύναμη των πολλών, αλλά κυρίως τα πλανητικά όρια σε πόρους, υλικά και ενέργεια, καθώς και τα όρια στην ενσωμάτωση των τεράστιων απόβλητων των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες καταστροφές.
• Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ανάπτυξης» μέσω της διόγκωσης της χρηματοπιστωτικής φούσκας,
• μια ψευδαίσθηση για γενίκευση της «δημοκρατίας», που αντικαθιστά αυταρχικά καθεστώτα,
• στην πραγματικότητα οδηγούμαστε σε ανατροπή της «αστικής δημοκρατίας» από την ολιγαρχία του πλούτου.
• πέρασμα από το «εθνικό δημοκρατικό πολίτευμα», στο παγκόσμιο ολιγαρχικό, που θα στηριχθεί σε τεχνοφασιστικά καθεστώτα.
• Για τους παραπάνω λόγους ο καπιταλισμός πρέπει να ξεπερασθεί. Αν θέλουμε να μη καταρρεύσει η υλική βάση της ύπαρξης των μελλοντικών γενιών των ανθρώπινων και λοιπών κοινοτήτων.
Θα χρειασθεί:
• Η σημερινή κρίση των δημοσιονομικών χρεών να λυθεί υπέρ των κοινωνιών και όχι για άλλη μια φορά υπέρ των «από πάνω».
• Οι ιδιώτες επενδυτές-αγοραστές των κρατικών ομολόγων και οι παγκόσμιοι παίκτες, έπαιξαν και έχασαν.
• Η επιλογή που έχουμε να κάνουμε σήμερα είναι μεταξύ μιας ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης απο-ανάπτυξης».
• Να στηριχθούμε –όσο γίνεται περισσότερο-στις τοπικές οικονομίες, στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια των περιοχών και των χωρών, στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους.
• Να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους. Όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα.
• Επιδιώκοντας την ευημερία-καλύτερα την ευζωία μέσω της «ατομικής εγκράτειας» και της «συλλογικής αφθονίας».
• Μέσω αυτοανάπτυξης, αυτοπραγμάτωσηςκαι αυθυπέρβασή μας σαν κοινωνικά όντα.
• Μέσω της δημιουργίας ενός νέου ανθρωπολογικού τύπου και ενός μετακαπιταλιστικού πολιτισμικού προτύπου.
• Να περάσουμε από το κατακερματισμένο συνειδησιακά άτομο προς το πολύπλευρα αναπτυγμένο «πρόσωπο».
• Από τον καταναλωτή βιοτικών, χρηστικών, ιδεοπολιτικών αξιών στον ταυτόχρονο παραγωγό τους, στον παραγωγοαναλωτή τους. Από τον ανασφαλή και κατεχόμενο από τον φόβο της απώλειας και του θανάτου άνθρωπο, στη φιλοσοφημένη, προσγειωμένη προσωπικότητα, που αποδέχεται ότι δεν γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο μόνο για να καταναλώνει, αλλά για να ζήσει βιώνοντας τον πεπερασμένο χρόνο του όσο γίνεται πιο ποιοτικά, βελτιώνοντας τον εαυτό και τους άλλους γύρω του.
• Από τις κυρίαρχες αξίες του ατομικισμού, του βολέματος του «εαυτού», της ατομικής κατανάλωσης και απληστίας, της επέκτασης της κτήσης, του ανταγωνισμού, της επιβολής και κυριαρχίας στους άλλους και τις άλλες μορφές ζωής, κ.λπ.,
• στις αξίες της συνύπαρξης, της συλλογικής ευζωίας, της εγκράτειας, της αλληλεγγύης, της αποδοχής του διαφορετικού, της συνεργατικότητας, της συνεργασίας και ισορροπίας με τα οικοσυστήματα και τη φύση, κ.λπ.
• Να περάσουμε σε ένα νέο πολιτισμό και κοινωνία που θα χρειασθεί να μετατρέψει το κυρίαρχο τώρα πολιτισμικό είδος του homo economicus στο νέο είδος του homo ecosoziologicus (ας μας επιτραπεί η έκφραση)
Η κατεύθυνση μπορεί να είναι:
• «από-ανάπτυξη εδώ» (όπου υπάρχει μεγάλο οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα)
• «συντήρηση εκεί»( όπου υπάρχει βιωσιμότητα)
• «ανάπτυξη παραπέρα»( όπου μειώνεται το οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα π.χ. μέσω της ανάπτυξης των οικο-καλλιεργειών για την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων και την ενσωμάτωση της περίσσιας του CO2 της ατμόσφαιρας στο έδαφος μέσω της βιομάζας: τα επόμενα 40-50 χρόνια οι αγροτικές κοινότητες μπορούν να ενσωματώσουν τα 2/3 της περίσσειας-οργάνωση GRAIN)
4. Άμεση δημοκρατία
Και όλα αυτά πως θα γίνουν και από ποιους;
Ο κοινοβουλευτισμός και το κομματικό σύστημα διαμεσολάβησης και διακυβέρνησης έχει αποτύχει, έχει απομυθοποιηθεί στα μάτια των νέων γενιών του «αναπτυγμένου» κόσμου, ιδίως στους «αδύνατους κρίκους», όπως η Ελλάδα.
Όλα τα εγχειρήματα που παρουσιάζονται εδώ π.χ. εφαρμόζουν στα πλαίσιά τους την άμεση δημοκρατία. Γιατί αυτό να μη γίνει γενικότερος κοινωνικός πειραματισμός; Μια κοινωνία σε κίνηση και μετάβαση μπορεί να εφεύρει διαδικασίες και θεσμούς που σήμερα δε μπορούμε ούτε να φαντασθούμε.
Προτείνεται να διατυπωθεί και να υλοποιηθεί «από τα κάτω» και από τους «αποκάτω» ένα « πρόγραμμα μετάβασης» για την ελληνική κοινωνία, αν αυτή βρεθεί σε κατάσταση μετάβασης
Η σκιαγράφηση του προγράμματος περιληπτικά:
• Να αρνηθούμε τη θέση που έχει σήμερα η χώρα στα πλαίσια του παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης.
• Να μετατρέψουμε τη χώρα σε ζώνη οικο-βιο-γεωργίας και ζώνη ελεύθερη από μεταλλαγμένα με ποιοτικά προϊόντα που θα έχουν και συγκριτικό πλεονέκτημα(αυτάρκεια-ΠΟΠ κ.λ.π.). Να αναβλαστήσουμε τα καμένα δάση, να αποκαταστήσουμε τις λίμνες ,τα ποτάμια, τους βιοτόπους(έλη), τις παραλίες.
• Να ξαναγίνουμε αγροτική κοινωνία των κάθε είδους μικροπαραγωγών, όχι των 10ετιών του 50-60, αλλά των πολυλειτουργικών οικο-αγροτών , οικο-παραγωγών-χειροτεχνών
• Να αποκαταστήσουμε στη διατροφή μας το μεσογειακό διατροφικό μοντέλο με μείωση της κατανάλωσης κρέατος
• Να συρρικνώσουμε το συγκεντρωτικό κράτος μεταφέροντας δικαιοδοσίες και πόρους προς μια όσο γίνεται πιο αποκεντρωμένη Τοπική Αυτοδιοίκηση και κοινωνία.
Να στραφούμε σε:
• Οικοτουρισμό, ηλεκτροκίνηση, εξοικονόμιση ενέργειας, αποκεντρωμένες ΑΠΕ, ενεργειακή αυτονομία δήμων με δημοτικοποίηση μονάδων παραγωγής και δικτύου διανομής ενέργειας.
• Τοπικά βιομηχανικά οικοσυστήματα(απόβλητα μονάδων, επεξεργάσιμη ύλη για άλλες). Επανασύσταση της κλωστοϋφαντουργίας-βιομηχανίας ζάχαρης κ.λπ.
• Εσωτερική μετανάστευση με συλλογικές μετεγκαταστάσεις ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης. Οικο-κοινότητες με τη μορφή διευρυμένων οικογενειών(όχι γενετικής συγγένειας, αλλά ιδεολογικής συγγένειας), κύτταρα των μελλοντικών χωρικών κοινοτήτων-δήμων.
• Ομάδες παραγωγών, συνεταιριστικές-συνεργατικές δομές παραγωγωαναλωτών για απευθείας διακίνηση χωρίς μεσάζοντες, συνεταιριστικά-συνεργατικά μικρά μαγαζιά, δίκτυα διανομής και ανταλλαγής προϊόντων-υπηρεσιών με τοπικά νομίσματα.
• Να στηριχθούμε περισσότερο στα συλλογικά και κοινωνικά αγαθά προωθώντας από τώρα την κοινωνική οικονομία των αναγκών και της αλληλεγγύης με το μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα.
Το κίνημα για την νέα οικουμενικότητα, την αποανάπτυξη-τοπικοποίηση, τη κοινωνικοποίηση και την άμεση δημοκρατία έχει προδρόμους:
• το μετά το Σιάτλ κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης(«όχι στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση»,
• το μετά το Ρίο κίνημα για τη σταθεροποίηση του κλίματος («αλλάξτε το σύστημα και όχι το κλίμα»),
• το πρόσφατο σε παγκόσμιο επίπεδο εκφρασμένο κίνημα Occupy.
• Επίσης τα λιγότερο γνωστά κινήματα:
• της «εξόδου», του κοινοτισμού και των οικοκοινοτήτων (http://directory.ic.org/iclist/geo.php , http://www.eurotopia.de/verzeichnis.html),
• της αποανάπτυξης-επανατοπικοποίησης (ιδίως στη Ν. Ευρώπη, επιστημονικό: http://degrowth.org/, κοινωνικό π.χ Ελλάδα: http://apokoinou.com/),
• της αυτονομίας - χειραφέτησης(ιδίως των ιθαγενών λαών στη Λατινική Αμερική, βλέπε αντίστοιχο βιβλίο: Raul Zibechi, “αυτονομίες και χειραφετήσεις, η Λατινική Αμερική σε κίνηση),
• της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας που αναπτύσσεται ραγδαία-10η σε μέγεθος οικονομία στον κόσμο με 1 δις. μέλη και 100 εκατομ. θέσεις εργασίας( στην Ελλάδα π.χ. ένας κατάλογος των εγχειρημάτων της στο: http://www.apn.gr/news/nea/diktya-antallagis-politon/#) .
Η Τοπικοποίηση θεωρεί ότι ο ευνοϊκότερος χώρος για τη δημιουργία αυτής της νέας πολιτικής, των νέων θεσμών, του νέου ανθρωπολογικού τύπου και πολιτισμικού προτύπου, είναι:
• ο χώρος της τοπικής κοινωνίας(όπου ο καθένας ξέρει λίγο ως πολύ τον άλλο και μπορεί να του έχει εμπιστοσύνη ή όχι),
• του Δήμου και της Τ. Α., που περιλαμβάνει την τοπική πόλη και τη γύρω από αυτήν ύπαιθρο.
• Της περιφέρειας με την έννοια της «βιοπεριφέρειας»: ενότητα στηριγμένη στα ίδια αυτοτροφοδοτούμενα οικοσυστήματα και ανανεώσιμους πόρους
• Εδώ θα είναι πιο εύκολη η δημιουργία ενός συνειδητού μαζικού πολιτικού κινήματος της άμεσης δημοκρατίας που θα διαμόρφωνε ένα πρόγραμμα μετάβασης «από τα κάτω»:
• αμεσοδημοκρατικές κινηματικές διαδικασίες του τύπου συνελεύσεων γειτονιών- «πλατειών» των πόλεων, των χώρων εργασίας και εκπαίδευσης, των αγροτικών κοινοτήτων, των κοινοτήτων ενδιαφερόντων κ.λπ., που συνδεόμενες σε δίκτυα και λειτουργώντας σε ομοσπονδιακή βάση με εντολοδόχους, θα κατέληγαν στην καταρχήν διατύπωση αυτού του προγράμματος.
Στη συνέχεια:
• η υλοποίησή του θα προωθούνταν καλύτερα με τη δημιουργία τοπικών ριζοσπαστικών κινήσεων πολιτών που θα παρέμβαιναν στις τοπικές κοινωνίες και στην Τ.Α. και θα πίεζαν από τη μια να προωθήσει τα αιτήματα προς το κεντρικό κράτος, από την άλλη θα απαιτούσαν από τα όργανά της να καλούν συνελεύσεις δημοτικών διαμερισμάτων, δήμων και των περιφερειών, για τη θεσμοθέτηση ενός συμμετοχικού προϋπολογισμού με βάση τη δικαιοσύνη, τους τοπικούς πόρους και το μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα.
• Αυτή η διαδικασία θα οδηγούσε όχι μόνο μακροπρόθεσμα, αλλά και μεσοπρόθεσμα να αλλάξει ο συσχετισμός δυνάμεων στους θεσμούς της Τ.Α. Είναι πιο εύκολο να αντικατασταθεί η εξουσία του από τους εντολοδόχους των συνελεύσεων των πολιτών.
• Όταν γίνει αυτό σε αρκετούς δήμους, τότε θα είναι δυνατόν να τεθεί επί τάπητος το ζήτημα ενός νέου κοινωνικού συμβολαίου και η έκφρασή του σε ένα νέο σύνταγμα που δε θα στηρίζεται στην κοινοβουλευτική δημοκρατία και το σημερινό κομματικό σύστημα, αλλά σε όσο γίνεται πιο αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς, με τη μορφή ίσως της ομοσπονδίας δήμων και συνομοσπονδίας των περιφερειών
Περισσότερα στο : http://www.topikopoiisi.com/theta941sigmaepsiloniotasigmaf.html
5. Παραδείγματα:
Α) Τοπικοποίησης:
• Τυροκομείο
• Οικοκοινότητα
• Kirchof
Β) Κοινωνικοποίησης:
• Καταναλωτικός συνεταιρισμός Θε/νίκης, Συνάλλοις κ.λπ
• Η Κίνηση 136 (http://www.136.gr/)
• Ενέργεια: Συνεταιρισμός ή εταιρεία κοινωνικής βάσης για παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ
• Διαχείριση σκουπιδιών-οργανικών αποβλήτων: μικρές μονάδες κομποστοποίησης, μονάδες Βιοαερίου: π.χ. http://www.bioenergeiaki.gr/,
• Στην υγεία: κοινωνικά ιατρεία, φαρμακεία, αυτοδιαχειριζόμενα κέντρα εναλλακτικών θεραπειών
• Στην επικοινωνία: αυτοδιαχειριζόμενοι ραδιοφωνικοί σταθμοί κα τηλεοπτικοί
• Στην εκπαίδευση: σχολεία κοινοτήτων, αυτοδιαχειριζόμενα από συλλογικότητες εκπαιδευτικών-γονιών, ακαδημίες πολιτών κ.λπ.
• Ήπια τεχνολογία(π.χ. Νέα Γουινέα, οικο-εμ…)