Συνέντευξη του Γερμανού οικονομολόγου Χανς-Βέρνερ Ζιν στο Der Spiegel
των Armin Mahler και Michael Sauga
Μετάφραση Αριάδνη Αλαβάνου
Για πολλοστή φορά ο Χ.-Β. Ζιν, οικονομολόγος του γερμανικού κατεστημένου, μιλάει για "προσωρινή έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη", εννοείται πάντα υπό τους όρους των δανειστών.
Το Ifo , ερευνητικό οικονομικό ινστιτούτο του Μονάχου επικεφαλής του οποίου είναι ο Ζιν, είναι θεσμικός σύμβουλος της γερμανικής κυβέρνησης. Αν αυτό δεν σημαίνει ότι μελετάται πράγματι η έξοδος της Ελλάδας –και της Πορτογαλίας-- από τους κυρίαρχους κύκλους, τότε τι σημαίνει άραγε; Ενδιαφέρον στην παρούσα συνέντευξη παρουσιάζουν οι πολιτικές εκτιμήσεις του Ζιν. Πρώτον, ότι ο ζυγός του ευρώ και η πολιτική λιτότητας που συνεπάγεται φέρνει “στο χείλος του εμφυλίου πολέμου” τις χώρες του Νότου και δεύτερον ότι “η υπερβολική πολιτική διασώσεων αποσταθεροποιεί το γερμανικό πολιτικό σύστημα".
SPIEGEL: Κ. Ζιν, η καγκελάριος Μέρκελ αισθάνεται σαν να την έχουν αφήσει οι Γερμανοί οικονομολόγοι ξεκρέμαστη. Κάποτε είπε ότι οι συμβουλές που της δίνουν είναι “εντελώς αντιφατικές”. Μπορείτε να διαπιστώσετε πόθεν ορμάται;
Ζιν: Όχι.
SPIEGEL: Μα, τι λέτε; Οι οικονομολόγοι έχουν εντελώς διαφορετικές ιδέες για το πώς θα σωθεί το ευρώ. Π.χ., εσείς προτείνετε να αποχωρήσουν προσωρινά χώρες από την Ευρωζώνη μέχρι να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Άλλοι, αντίθετα, συνιστούν να γίνει κοινό το χρέος σε όλη την Ευρωζώνη. Πώς μπορούν οι πολιτικοί να χειριστούν την κατάσταση με τόσο αντίθετες συμβουλές;
Ζιν: Υπάρχουν διαφορές στις προτεινόμενες λύσεις, αλλά στην ανάλυση οι αποκλίσεις είναι λιγότερες. Σήμερα πολλοί συμφωνούν για τα ελαττώματα του ευρώ.
SPIEGEL: Αλλά δεν συμφωνούν στο πώς θα σωθεί το ευρώ ή εάν θα έπρεπε να σωθεί.
Ζιν: Ελπίζω ότι μπορεί να διορθωθεί. Η κρίση του ευρώ προχωρά κατά φάσεις και πάντα μας λένε ότι δεν υπάρχει εναλλακτική για την επόμενη φάση, γιατί αλλιώς το ευρώ θα καταρρεύσει. Έτσι υποτίθεται ότι δεν υπήρχε εναλλακτική όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έδωσε τα δάνεια μέσω του προγράμματος TARGET*, όταν ανάγκασε την Bundesbank να αγοράσει κρατικά ομόλογα των νοτιο-ευρωπαϊκών χωρών παρά τη θέλησή της, και όταν εγκρίνονταν όλο και μεγαλύτερα κονδύλια διάσωσης. Τώρα, σχεδιάζουν να δημιουργήσουν τραπεζική ένωση και να κοινωνικοποιήσουν τα χρέη των τραπεζών της Νότιας Ευρώπης. Το επόμενο βήμα θα είναι η εφαρμογή ευρωομολόγων...
SPIEGEL: … πράγμα που απορρίπτει μετά βδελυγμίας η γερμανική κυβέρνηση.
Ζιν: Όταν χτυπηθεί η Γαλλία από την κρίση, όπως όλοι φοβούνται, η γερμανική κυβέρνηση δεν θα μπορεί να αρνηθεί αυτό το αίτημα. Αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει τελικά σε ένα σύστημα που δεν θα έχει πολλά κοινά με την οικονομία της αγοράς. Η ΕΚΤ και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο μόνιμος μηχανισμός που θα διαδεχθεί τον σημερινό προσωρινό, θα κατευθύνουν λοιπόν τη ροή του κεφαλαίου –με την έγκριση των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης-- σε χώρες στις οποίες δεν θέλει πλέον να πηγαίνουν. Αυτό θα καταλήξει σε απώλειες όσον αφορά την οικονομική μεγέθυνση σε όλη την Ευρώπη και θα εξακολουθήσουμε να πετάμε χρήματα έξω από το παράθυρο, στη Νότια Ευρώπη. Και κάτι περισσότερο, θα δημιουργηθεί διχόνοια, διότι αυτό μετατρέπει χώρες συμμαχικές σε πιστωτές και οφειλέτες.
SPIEGEL: Η εναλλακτική που εσείς προωθείτε, σύμφωνα με την οποία μεμονωμένες χώρες θα αποσύρονταν από τη νομισματική ένωση, θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη αναταραχή: εταιρείες και τράπεζες θα χρεοκοπούσαν και η Ευρώπη θα μπορούσε να βυθιστεί σε βαθιά ύφεση για τα επόμενα χρόνια. Αυτό δεν σας ανησυχεί;
Ζιν: Δεν συμφωνώ με την πρόγνωση αυτή. Εάν η Ελλάδα έβγαινε από τη νομισματική ένωση, οι Έλληνες θα αγόραζαν πάλι τα δικά τους προϊόντα και οι πλούσιοι Έλληνες θα επέστρεφαν για να επενδύσουν. Και αν φύγει η Πορτογαλία, θα έχει παρόμοιες θετικές εμπειρίες. Το Ifo έχει μελετήσει περί τις 70 νομισματικές υποτιμήσεις και έχει βρει ότι η ανάκαμψη ξεκινά μετά από ένα ή δύο χρόνια. Βεβαίως, προτείνουμε μια προσωρινή έξοδο. Η Ελλάδα και η Πορτογαλία πρέπει να γίνουν λιγότερο ακριβές κατά 30-40% για να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητα. Αυτό επιχειρείται μέσω ακραίας λιτότητας στην Ευρωζώνη, αλλά δεν έχει αποτέλεσμα. Θα οδηγήσει αυτές τις χώρες στο χείλος του εμφυλίου πολέμου πριν επιτύχει. Οι προσωρινές έξοδοι από το ευρώ θα σταθεροποιούσαν γρήγορα αυτές τις χώρες , θα δημιουργούσαν νέες θέσεις εργασίας και θα απελευθέρωναν τον πληθυσμό από το ζυγό του ευρώ.
SPIEGEL: Ποιος ξέρει όμως τι θα συνέβαινε στον πληθυσμό στην περίπτωση μιας εξόδου;
Ζιν: Πρέπει να σταματήσουμε να κηρύσσουμε ότι θα έλθει το τέλος του κόσμου στην περίπτωση μιας εξόδου. Αντίθετα, πρέπει να διαμορφώσουμε την έξοδο σαν μια εύτακτη διαδικασία με σχετική βοήθεια για τις τράπεζες της εν λόγω χώρας και για την αγορά ευαίσθητων εισαγωγών. Αυτό που βλέπουμε σήμερα στην Ελλάδα είναι μια καταστροφή – και αυτή η καταστροφή δεν προκλήθηκε από την έξοδο, αλλά από την παραμονή στην Ευρωζώνη.
SPIEGEL: Πώς σκοπεύετε να εξασφαλίσετε ότι η αποχώρηση μιας χώρας δεν θα επιταχύνει αυτομάτως ένα κύμα κερδοσκοπίας που θα στοχεύει την επόμενη δυνητικά υποψήφια για αποχώρηση χώρα;
Ζιν: Οι αγορές δεν είναι ηλίθιες – δεν τσουβαλιάζουν τις χώρες. Το βλέπουμε καθαρά με την Ιρλανδία. Από το τέλος του περασμένου έτους, τα επιτόκια της Ιρλανδίας έχουν πέσει σημαντικά συγκρινόμενα με άλλες χώρες που έπληξε η κρίση, επειδή η Ιρλανδία έχει μειώσει τις τιμές της κατά 15%, που της επέτρεψε να δημιουργήσει και πάλι πλεονάσματα στους τρέχοντες λογαριασμούς.
SPIEGEL: Η Πορτογαλία και η Ισπανία δεν είναι Ιρλανδία.
Ζιν: Τέτοιες χώρες είναι σε θέση να πείσουν τους επενδυτές. Η Ισπανία πρέπει να υποτιμηθεί μόνο κατά 20%. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα στην Ευρωζώνη. Η Ελλάδα και η Πορτογαλία ανήκουν σε ξεχωριστή κατηγορία. Είναι οι δύο μοναδικές χώρες που καταναλώνουν περισσότερα από όσα παράγουν.
SPIEGEL: Τώρα απευθύνεστε στις χρηματοπιστωτικές αγορές και τους ζητάτε να είναι λογικές. Όμως συχνά αντιδρούν υπερβολικά και συμπεριφέρονται παράλογα.
Ζιν: Πού το είδατε αυτό;
SPIEGEL: Ασήμαντα γεγονότα αρκούν συχνά να προκαλέσουν απότομες αυξήσεις στα επιτόκια των κρατικών ομολόγων της Νότιας Ευρώπης.
Ζιν: Οι αγορές αντιδρούν ορθολογικά όταν χάνουν την εμπιστοσύνη και αποσύρονται από επισφαλείς επενδύσεις στη Νότια Ευρώπη. Τον περασμένο χειμώνα, τα επιτόκια αυξήθηκαν σε κάποιες περιπτώσεις πάνω από 6,5%. Πριν από το ευρώ , αυτές οι χώρες έπρεπε να πληρώνουν επιτόκια από 10-15%. Το επιτόκιο αντανακλά το ρίσκο που υπάρχει οι επενδυτές να μην πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Τι το παράλογο;
SPIEGEL: Αν οι επενδυτές φοβούνται ότι η νομισματική ένωση είναι υπό κατάρρευση, θα αποσύρουν τα χρήματά τους. Και αυτό , στην πράξη, θα προκαλέσει τη διάλυση της Ευρωζώνης.
Ζιν: Δεν θα γίνει, αν οι χώρες αλλάξουν την πολιτική του προϋπολογισμού τους. Εάν προσφέρουν στους επενδυτές εγγυήσεις με αντάλλαγμα δάνεια και υποστηρίξουν πειστικά ότι δεν θα αναλάβουν καινούργιο χρέος, τότε δεν θα υπάρχουν διαφορές στα επιτόκια.
SPIEGEL: Λέτε ότι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της τρέχουσας πολιτικής των διασώσεων είναι πιο επικίνδυνες από όσο το ρίσκο μιας αλλαγής πορείας τώρα. Είναι αυτό επιστημονικό – ή απλώς θέμα πίστης;
Ζιν: Βάσει μιας έγκυρης ανάλυσης, δείχνω τον κίνδυνο που πολλοί δεν αντιλαμβάνονται, και θίγω σοβαρά ζητήματα. Τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης έχουν διαθέσει 1.400 δισ. ευρώ σε δάνεια διάσωσης, εκ των οποίων τα 700 δισ. είναι η συμβολή της Bundesbank μέσω των δανείων TARGET. Πέραν αυτών, υπάρχει ο ESM με 700 δισ. ευρώ, ο οποίος πρόκειται να δανειστεί 2.000 δισ. ευρώ με τη βοήθεια ιδιωτών επενδυτών. Αυτό σταθεροποιεί τις αγορές κεφαλαίου, αλλά αποσταθεροποιεί τα εναπομείναντα σταθερά ευρωπαϊκά κράτη και εξανεμίζει τις αποταμιεύσεις συνταξιούχων και φορολογουμένων. Σταδιακά γλιστράμε σε μια παγίδα από την οποία δεν θα μπορούμε να ξεφύγουμε. Κατά τη γνώμη μου, το ρίσκο αυτό είναι το μεγαλύτερο απ' όλα.
SPIEGEL: Άλλοι οικονομολόγοι, όμως, καταλήγουν σε διαφορετικά συμπεράσματα όταν αναλύουν την κατάσταση. Πείτε μας ειλικρινά, αν ήσαστε καγκελάριος, δεν θα ακολουθούσατε την πιο ασφαλή ορατή οδό, όπως κάνει η καγκελάριος;
Ζιν: Κατανοώ πολύ καλά ότι οι πολιτικοί πρέπει πάντα να γεφυρώνουν το κενό μέχρι τις επόμενες εκλογές , ακόμη κι όταν το αποτέλεσμα είναι να αυξάνονται οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι. Όντας οικονομολόγος, οι χρονικοί ορίζοντές μου είναι μακρύτεροι.
SPIEGEL: Δεν είναι απόλυτα λογικό να προσέχει κανείς πολύ σ' αυτή την κατάσταση;
Ζιν: Δεν μπορείτε να με πείσετε ότι είναι λογικό να μένουμε αδρανείς και να παρατηρούμε, τη στιγμή που αναλαμβάνουμε όλο και μεγαλύτερα ρίσκα. Αποσταθεροποιούμε το πολιτικό μας σύστημα με αυτή την υπερβολική πολιτική διασώσεων ...
SPIEGEL: ... όχι όμως αν αυτή η πολιτική πετύχει.
Ζιν: Νομίζω ότι αυτό είναι μάλλον απίθανο, διότι θα μας έδινε λανθασμένες τιμές και έτσι θα καταλήγαμε σε έλλειψη ανταγωνιστικότητας στις χώρες που παίρνουν δημόσια δάνεια. Δεν μπορώ να σώσω τους εθισμένους στα ναρκωτικά ικανοποιώντας τις απαιτήσεις τους για περισσότερα ναρκωτικά.
SPIEGEL: Οι προτάσεις των οικονομολόγων αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό, επειδή η επιστημονική τους υπόληψη έχει πληγεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ελάχιστοι προέβλεψαν τη χρηματοπιστωτική κρίση, έτσι δεν είναι απορίας άξιο το ότι οι πολιτικοί δεν δίνουν μεγάλη αξία στις συμβουλές τους.
Ζιν: Είναι αλήθεια ότι ελάχιστοι οικονομολόγοι προέβλεψαν τη χρονική στιγμή του κραχ. Αλλά πολλοί είχαν προειδοποιήσει για τις επικίνδυνες εξελίξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το 2003, π.χ.,αφιέρωσα ένα ολόκληρο κεφάλαιο στο βιβλίο μου, το οποίο ασχολείται με τον ανταγωνισμό των συστημάτων, στην έλλειψη ρύθμισης των τραπεζών – προκλήθηκε μια διαμάχη στην οποία τάχθηκα υπέρ της πιο ισχυρής ρύθμισης του τραπεζικού συστήματος. Υπήρξαν επίσης Αμερικανοί οικονομολόγοι, όπως ο Μάρτιν Φέλντστάιν και ο Ρόμπερτ Σίλερ, οι οποίοι προειδοποίησαν επανειλημμένα ότι η φούσκα των αμερικανικών χρηματοπιστωτικών αγορών τελικά θα έσκαγε.
SPIEGEL: Δεν θα αρνηθείτε όμως ότι μέχρι και την τελευταία δεκαετία η μεγάλη πλειονότητα των οικονομολόγων ήταν της γνώμης ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές θα έπρεπε να φιλελευθεροποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο.
Ζιν: Όχι στη Γερμανία. Κορυφαίοι υπέρμαχοι της θεωρίας των χρηματοπιστωτικών αγορών, όπως ο Μάρτιν Χέλβιγκ, πάντα υποστήριζαν εμφατικά, όπως κι εγώ, μια πιο ισχυρή ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών.
SPIEGEL: Στις ΗΠΑ, οι οικονομολόγοι χαρακτηρίζονται από την απεριόριστη πίστη τους στις αγορές, ενώ εδώ στη Γερμανία είναι γνωστοί για την εριστικότητά τους. Το περασμένο καλοκαίρι, δύο ομάδες οικονομολόγων, με δυο πλήρως αντιτιθέμενες θέσεις, μίλησαν δημόσια για το θέμα του ευρώ: Η μία ομάδα, στην οποία ανήκετε, είναι εντελώς αντίθετη με την ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση, ενώ η άλλη τάσσεται υπέρ. Ήταν αυτή η δημόσια εμφάνιση μια επιτυχής πρωτοβουλία;
Ζιν: Μιλάτε για αντιθέσεις εκεί όπου δεν υπάρχουν. Και οι δύο ομάδες ήταν αντίθετες στο να γίνουν συλλογικά, όλης της Ευρώπης, τα τραπεζικά δάνεια. Η δεύτερη ομάδα τάχθηκε υπέρ μιας κοινής ευρωπαϊκής ρυθμιστικής υπηρεσίας για τις τράπεζες, η πρώτη ομάδα όμως ακόμη δεν έχει σχολιάσει αυτό το θέμα. Η αλήθεια είναι διαφορετική απ' αυτή που αντιλαμβάνεστε: 495 Γερμανοί οικονομολόγοι προειδοποιούμε τη γερμανική κυβέρνηση να σταματήσει να σώζει νοτιο-ευρωπαϊκές τράπεζες με χρήματα από γερμανικούς φόρους.
SPIEGEL: Αυτό θέτει το ερώτημα γιατί δεν κάνατε μια κοινή έκκληση;
Ζιν: Δεν έγραψα την έκκληση, αλλά την υπέγραψα. Ο συγγραφέας ήταν ο Βάλτερ Κρέμερ από το Πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Κρέμερ και εγώ γράψαμε ένα άρθρο στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, στο οποίο τασσόμαστε υπέρ ενός κοινού καθεστώτος τραπεζικής ρύθμισης. Ομολογουμένως, αυτή η θέση θα μπορούσε να περιλαμβάνεται επίσης στην πρώτη δημόσια έκκληση.
SPIEGEL: Αυτό δεν δείχνει ότι η έκκληση μπορεί να ήταν λάθος τρόπος για να ξεκινήσετε μια οικονομική συζήτηση;
Ζιν: Η ιδέα δεν ήταν να ξεκινήσουμε μια οικονομική συζήτηση, αλλά να ξεσηκώσουμε το κοινό. Βλέπαμε μια απειλή στις αποφάσεις της ευρωπαϊκής συνόδου του Ιουνίου, ότι θα μπορούσαν ν' ανοίξουν το δρόμο για να μετατραπούν σε πανευρωπαϊκά τα χρέη των τραπεζών της Νότιας Ευρώπης. Τα χρέη των τραπεζών στις χώρες που έπληξε η κρίση είναι τριπλάσια από τα εθνικά χρέη. Ποιοι, εκτός από τους πιστωτές των τραπεζών, θα έπρεπε να αναλάβουν αυτά τα οικονομικά βάρη;
SPIEGEL: Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι συστάσεις των οικονομολόγων είναι πλήρεις μεγάλων αβεβαιοτήτων, ιδίως σε ένα πολύπλοκο θέμα όπως η κρίση του ευρώ. Ο συνάδελφός σας Γκερτ Βάγκνερ, πρόεδρος του γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικής έρευνας λέει: "'Όποιοι υποστηρίζουν ότι γνωρίζουν ακριβώς τι να κάνουν είναι ένοχοι διότι προσποιούνται ότι έχουν γνώση σε μια ιστορικά μοναδική κατάσταση”. Δεν είσαστε λίγο θρασύς;
Ζιν: Οι καθηγητές οικονομικών δεν πληρώνονται για να ξεγλιστρούν στη διάρκεια μιας κρίσης.
SPIEGEL: Και εσείς γνωρίζετε με ακρίβεια τι να κάνουμε;
Ζιν: Ζυγίζω τα ρίσκα και παίρνω απόφαση. Αν δεν το έκανα, δεν θα ανταποκρινόμουν στη δουλειά μου ως οικονομολόγου.
SPIEGEL: Οι εκκλήσεις σας απευθύνθηκαν εκεί όπου αργότερα θα μπορούσατε να πείτε ότι κάνατε λάθος;
Ζιν: Υιοθέτησα πολύ γρήγορα το ευρώ, επειδή νόμιζα ότι θα ελευθέρωνε την ήπειρο από τις ατέλειωτα κυμαινόμενες ισοτιμίες. Το λάθος μου ήταν πως πίστεψα ότι τα κράτη της Ευρώπης θα ακολουθούσαν πιστά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και δεν θα κοινωνικοποιούσαν τα χρέη των χωρών της Νότιας Ευρώπης. Εκείνη την εποχή, πιο παλιοί συνάδελφοι επισήμαιναν αυτό τον κίνδυνο.
SPIEGEL: Έχετε ποτέ σκεφθεί να πολιτευτείτε;
Ζιν: Όχι, θεωρώ σοβαρό το επάγγελμά μου ως οικονομολόγου και αισθάνομαι δέσμευση απέναντι στην αλήθεια. Αυτό δεν συμβιβάζεται με την κομματική γραμμή. Σκοπεύω να βοηθήσω τους Γερμανούς και τους Ευρωπαίους να διανύσουν με επιτυχία όλο το δρόμο προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση και μπορώ να το κάνω πιο αποτελεσματικά , αν δεν δεσμευτώ σε κάποιο κόμμα.
SPIEGEL: Κ. Ζιν, σας ευχαριστούμε για τη συνέντευξη.
http://www.tometopo.gr/home/ideas/1062-h-.html
των Armin Mahler και Michael Sauga
Μετάφραση Αριάδνη Αλαβάνου
Για πολλοστή φορά ο Χ.-Β. Ζιν, οικονομολόγος του γερμανικού κατεστημένου, μιλάει για "προσωρινή έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη", εννοείται πάντα υπό τους όρους των δανειστών.
Το Ifo , ερευνητικό οικονομικό ινστιτούτο του Μονάχου επικεφαλής του οποίου είναι ο Ζιν, είναι θεσμικός σύμβουλος της γερμανικής κυβέρνησης. Αν αυτό δεν σημαίνει ότι μελετάται πράγματι η έξοδος της Ελλάδας –και της Πορτογαλίας-- από τους κυρίαρχους κύκλους, τότε τι σημαίνει άραγε; Ενδιαφέρον στην παρούσα συνέντευξη παρουσιάζουν οι πολιτικές εκτιμήσεις του Ζιν. Πρώτον, ότι ο ζυγός του ευρώ και η πολιτική λιτότητας που συνεπάγεται φέρνει “στο χείλος του εμφυλίου πολέμου” τις χώρες του Νότου και δεύτερον ότι “η υπερβολική πολιτική διασώσεων αποσταθεροποιεί το γερμανικό πολιτικό σύστημα".
SPIEGEL: Κ. Ζιν, η καγκελάριος Μέρκελ αισθάνεται σαν να την έχουν αφήσει οι Γερμανοί οικονομολόγοι ξεκρέμαστη. Κάποτε είπε ότι οι συμβουλές που της δίνουν είναι “εντελώς αντιφατικές”. Μπορείτε να διαπιστώσετε πόθεν ορμάται;
Ζιν: Όχι.
SPIEGEL: Μα, τι λέτε; Οι οικονομολόγοι έχουν εντελώς διαφορετικές ιδέες για το πώς θα σωθεί το ευρώ. Π.χ., εσείς προτείνετε να αποχωρήσουν προσωρινά χώρες από την Ευρωζώνη μέχρι να αποκαταστήσουν την ανταγωνιστικότητά τους. Άλλοι, αντίθετα, συνιστούν να γίνει κοινό το χρέος σε όλη την Ευρωζώνη. Πώς μπορούν οι πολιτικοί να χειριστούν την κατάσταση με τόσο αντίθετες συμβουλές;
Ζιν: Υπάρχουν διαφορές στις προτεινόμενες λύσεις, αλλά στην ανάλυση οι αποκλίσεις είναι λιγότερες. Σήμερα πολλοί συμφωνούν για τα ελαττώματα του ευρώ.
SPIEGEL: Αλλά δεν συμφωνούν στο πώς θα σωθεί το ευρώ ή εάν θα έπρεπε να σωθεί.
Ζιν: Ελπίζω ότι μπορεί να διορθωθεί. Η κρίση του ευρώ προχωρά κατά φάσεις και πάντα μας λένε ότι δεν υπάρχει εναλλακτική για την επόμενη φάση, γιατί αλλιώς το ευρώ θα καταρρεύσει. Έτσι υποτίθεται ότι δεν υπήρχε εναλλακτική όταν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) έδωσε τα δάνεια μέσω του προγράμματος TARGET*, όταν ανάγκασε την Bundesbank να αγοράσει κρατικά ομόλογα των νοτιο-ευρωπαϊκών χωρών παρά τη θέλησή της, και όταν εγκρίνονταν όλο και μεγαλύτερα κονδύλια διάσωσης. Τώρα, σχεδιάζουν να δημιουργήσουν τραπεζική ένωση και να κοινωνικοποιήσουν τα χρέη των τραπεζών της Νότιας Ευρώπης. Το επόμενο βήμα θα είναι η εφαρμογή ευρωομολόγων...
SPIEGEL: … πράγμα που απορρίπτει μετά βδελυγμίας η γερμανική κυβέρνηση.
Ζιν: Όταν χτυπηθεί η Γαλλία από την κρίση, όπως όλοι φοβούνται, η γερμανική κυβέρνηση δεν θα μπορεί να αρνηθεί αυτό το αίτημα. Αυτή η εξέλιξη θα οδηγήσει τελικά σε ένα σύστημα που δεν θα έχει πολλά κοινά με την οικονομία της αγοράς. Η ΕΚΤ και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM), ο μόνιμος μηχανισμός που θα διαδεχθεί τον σημερινό προσωρινό, θα κατευθύνουν λοιπόν τη ροή του κεφαλαίου –με την έγκριση των κυβερνήσεων της Ευρωζώνης-- σε χώρες στις οποίες δεν θέλει πλέον να πηγαίνουν. Αυτό θα καταλήξει σε απώλειες όσον αφορά την οικονομική μεγέθυνση σε όλη την Ευρώπη και θα εξακολουθήσουμε να πετάμε χρήματα έξω από το παράθυρο, στη Νότια Ευρώπη. Και κάτι περισσότερο, θα δημιουργηθεί διχόνοια, διότι αυτό μετατρέπει χώρες συμμαχικές σε πιστωτές και οφειλέτες.
SPIEGEL: Η εναλλακτική που εσείς προωθείτε, σύμφωνα με την οποία μεμονωμένες χώρες θα αποσύρονταν από τη νομισματική ένωση, θα μπορούσε να προκαλέσει μεγάλη αναταραχή: εταιρείες και τράπεζες θα χρεοκοπούσαν και η Ευρώπη θα μπορούσε να βυθιστεί σε βαθιά ύφεση για τα επόμενα χρόνια. Αυτό δεν σας ανησυχεί;
Ζιν: Δεν συμφωνώ με την πρόγνωση αυτή. Εάν η Ελλάδα έβγαινε από τη νομισματική ένωση, οι Έλληνες θα αγόραζαν πάλι τα δικά τους προϊόντα και οι πλούσιοι Έλληνες θα επέστρεφαν για να επενδύσουν. Και αν φύγει η Πορτογαλία, θα έχει παρόμοιες θετικές εμπειρίες. Το Ifo έχει μελετήσει περί τις 70 νομισματικές υποτιμήσεις και έχει βρει ότι η ανάκαμψη ξεκινά μετά από ένα ή δύο χρόνια. Βεβαίως, προτείνουμε μια προσωρινή έξοδο. Η Ελλάδα και η Πορτογαλία πρέπει να γίνουν λιγότερο ακριβές κατά 30-40% για να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητα. Αυτό επιχειρείται μέσω ακραίας λιτότητας στην Ευρωζώνη, αλλά δεν έχει αποτέλεσμα. Θα οδηγήσει αυτές τις χώρες στο χείλος του εμφυλίου πολέμου πριν επιτύχει. Οι προσωρινές έξοδοι από το ευρώ θα σταθεροποιούσαν γρήγορα αυτές τις χώρες , θα δημιουργούσαν νέες θέσεις εργασίας και θα απελευθέρωναν τον πληθυσμό από το ζυγό του ευρώ.
SPIEGEL: Ποιος ξέρει όμως τι θα συνέβαινε στον πληθυσμό στην περίπτωση μιας εξόδου;
Ζιν: Πρέπει να σταματήσουμε να κηρύσσουμε ότι θα έλθει το τέλος του κόσμου στην περίπτωση μιας εξόδου. Αντίθετα, πρέπει να διαμορφώσουμε την έξοδο σαν μια εύτακτη διαδικασία με σχετική βοήθεια για τις τράπεζες της εν λόγω χώρας και για την αγορά ευαίσθητων εισαγωγών. Αυτό που βλέπουμε σήμερα στην Ελλάδα είναι μια καταστροφή – και αυτή η καταστροφή δεν προκλήθηκε από την έξοδο, αλλά από την παραμονή στην Ευρωζώνη.
SPIEGEL: Πώς σκοπεύετε να εξασφαλίσετε ότι η αποχώρηση μιας χώρας δεν θα επιταχύνει αυτομάτως ένα κύμα κερδοσκοπίας που θα στοχεύει την επόμενη δυνητικά υποψήφια για αποχώρηση χώρα;
Ζιν: Οι αγορές δεν είναι ηλίθιες – δεν τσουβαλιάζουν τις χώρες. Το βλέπουμε καθαρά με την Ιρλανδία. Από το τέλος του περασμένου έτους, τα επιτόκια της Ιρλανδίας έχουν πέσει σημαντικά συγκρινόμενα με άλλες χώρες που έπληξε η κρίση, επειδή η Ιρλανδία έχει μειώσει τις τιμές της κατά 15%, που της επέτρεψε να δημιουργήσει και πάλι πλεονάσματα στους τρέχοντες λογαριασμούς.
SPIEGEL: Η Πορτογαλία και η Ισπανία δεν είναι Ιρλανδία.
Ζιν: Τέτοιες χώρες είναι σε θέση να πείσουν τους επενδυτές. Η Ισπανία πρέπει να υποτιμηθεί μόνο κατά 20%. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα στην Ευρωζώνη. Η Ελλάδα και η Πορτογαλία ανήκουν σε ξεχωριστή κατηγορία. Είναι οι δύο μοναδικές χώρες που καταναλώνουν περισσότερα από όσα παράγουν.
SPIEGEL: Τώρα απευθύνεστε στις χρηματοπιστωτικές αγορές και τους ζητάτε να είναι λογικές. Όμως συχνά αντιδρούν υπερβολικά και συμπεριφέρονται παράλογα.
Ζιν: Πού το είδατε αυτό;
SPIEGEL: Ασήμαντα γεγονότα αρκούν συχνά να προκαλέσουν απότομες αυξήσεις στα επιτόκια των κρατικών ομολόγων της Νότιας Ευρώπης.
Ζιν: Οι αγορές αντιδρούν ορθολογικά όταν χάνουν την εμπιστοσύνη και αποσύρονται από επισφαλείς επενδύσεις στη Νότια Ευρώπη. Τον περασμένο χειμώνα, τα επιτόκια αυξήθηκαν σε κάποιες περιπτώσεις πάνω από 6,5%. Πριν από το ευρώ , αυτές οι χώρες έπρεπε να πληρώνουν επιτόκια από 10-15%. Το επιτόκιο αντανακλά το ρίσκο που υπάρχει οι επενδυτές να μην πάρουν πίσω τα χρήματά τους. Τι το παράλογο;
SPIEGEL: Αν οι επενδυτές φοβούνται ότι η νομισματική ένωση είναι υπό κατάρρευση, θα αποσύρουν τα χρήματά τους. Και αυτό , στην πράξη, θα προκαλέσει τη διάλυση της Ευρωζώνης.
Ζιν: Δεν θα γίνει, αν οι χώρες αλλάξουν την πολιτική του προϋπολογισμού τους. Εάν προσφέρουν στους επενδυτές εγγυήσεις με αντάλλαγμα δάνεια και υποστηρίξουν πειστικά ότι δεν θα αναλάβουν καινούργιο χρέος, τότε δεν θα υπάρχουν διαφορές στα επιτόκια.
SPIEGEL: Λέτε ότι οι μακροπρόθεσμες συνέπειες της τρέχουσας πολιτικής των διασώσεων είναι πιο επικίνδυνες από όσο το ρίσκο μιας αλλαγής πορείας τώρα. Είναι αυτό επιστημονικό – ή απλώς θέμα πίστης;
Ζιν: Βάσει μιας έγκυρης ανάλυσης, δείχνω τον κίνδυνο που πολλοί δεν αντιλαμβάνονται, και θίγω σοβαρά ζητήματα. Τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης έχουν διαθέσει 1.400 δισ. ευρώ σε δάνεια διάσωσης, εκ των οποίων τα 700 δισ. είναι η συμβολή της Bundesbank μέσω των δανείων TARGET. Πέραν αυτών, υπάρχει ο ESM με 700 δισ. ευρώ, ο οποίος πρόκειται να δανειστεί 2.000 δισ. ευρώ με τη βοήθεια ιδιωτών επενδυτών. Αυτό σταθεροποιεί τις αγορές κεφαλαίου, αλλά αποσταθεροποιεί τα εναπομείναντα σταθερά ευρωπαϊκά κράτη και εξανεμίζει τις αποταμιεύσεις συνταξιούχων και φορολογουμένων. Σταδιακά γλιστράμε σε μια παγίδα από την οποία δεν θα μπορούμε να ξεφύγουμε. Κατά τη γνώμη μου, το ρίσκο αυτό είναι το μεγαλύτερο απ' όλα.
SPIEGEL: Άλλοι οικονομολόγοι, όμως, καταλήγουν σε διαφορετικά συμπεράσματα όταν αναλύουν την κατάσταση. Πείτε μας ειλικρινά, αν ήσαστε καγκελάριος, δεν θα ακολουθούσατε την πιο ασφαλή ορατή οδό, όπως κάνει η καγκελάριος;
Ζιν: Κατανοώ πολύ καλά ότι οι πολιτικοί πρέπει πάντα να γεφυρώνουν το κενό μέχρι τις επόμενες εκλογές , ακόμη κι όταν το αποτέλεσμα είναι να αυξάνονται οι μακροπρόθεσμοι κίνδυνοι. Όντας οικονομολόγος, οι χρονικοί ορίζοντές μου είναι μακρύτεροι.
SPIEGEL: Δεν είναι απόλυτα λογικό να προσέχει κανείς πολύ σ' αυτή την κατάσταση;
Ζιν: Δεν μπορείτε να με πείσετε ότι είναι λογικό να μένουμε αδρανείς και να παρατηρούμε, τη στιγμή που αναλαμβάνουμε όλο και μεγαλύτερα ρίσκα. Αποσταθεροποιούμε το πολιτικό μας σύστημα με αυτή την υπερβολική πολιτική διασώσεων ...
SPIEGEL: ... όχι όμως αν αυτή η πολιτική πετύχει.
Ζιν: Νομίζω ότι αυτό είναι μάλλον απίθανο, διότι θα μας έδινε λανθασμένες τιμές και έτσι θα καταλήγαμε σε έλλειψη ανταγωνιστικότητας στις χώρες που παίρνουν δημόσια δάνεια. Δεν μπορώ να σώσω τους εθισμένους στα ναρκωτικά ικανοποιώντας τις απαιτήσεις τους για περισσότερα ναρκωτικά.
SPIEGEL: Οι προτάσεις των οικονομολόγων αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό, επειδή η επιστημονική τους υπόληψη έχει πληγεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ελάχιστοι προέβλεψαν τη χρηματοπιστωτική κρίση, έτσι δεν είναι απορίας άξιο το ότι οι πολιτικοί δεν δίνουν μεγάλη αξία στις συμβουλές τους.
Ζιν: Είναι αλήθεια ότι ελάχιστοι οικονομολόγοι προέβλεψαν τη χρονική στιγμή του κραχ. Αλλά πολλοί είχαν προειδοποιήσει για τις επικίνδυνες εξελίξεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές. Το 2003, π.χ.,αφιέρωσα ένα ολόκληρο κεφάλαιο στο βιβλίο μου, το οποίο ασχολείται με τον ανταγωνισμό των συστημάτων, στην έλλειψη ρύθμισης των τραπεζών – προκλήθηκε μια διαμάχη στην οποία τάχθηκα υπέρ της πιο ισχυρής ρύθμισης του τραπεζικού συστήματος. Υπήρξαν επίσης Αμερικανοί οικονομολόγοι, όπως ο Μάρτιν Φέλντστάιν και ο Ρόμπερτ Σίλερ, οι οποίοι προειδοποίησαν επανειλημμένα ότι η φούσκα των αμερικανικών χρηματοπιστωτικών αγορών τελικά θα έσκαγε.
SPIEGEL: Δεν θα αρνηθείτε όμως ότι μέχρι και την τελευταία δεκαετία η μεγάλη πλειονότητα των οικονομολόγων ήταν της γνώμης ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές θα έπρεπε να φιλελευθεροποιηθούν όσο το δυνατόν περισσότερο.
Ζιν: Όχι στη Γερμανία. Κορυφαίοι υπέρμαχοι της θεωρίας των χρηματοπιστωτικών αγορών, όπως ο Μάρτιν Χέλβιγκ, πάντα υποστήριζαν εμφατικά, όπως κι εγώ, μια πιο ισχυρή ρύθμιση των χρηματοπιστωτικών αγορών.
SPIEGEL: Στις ΗΠΑ, οι οικονομολόγοι χαρακτηρίζονται από την απεριόριστη πίστη τους στις αγορές, ενώ εδώ στη Γερμανία είναι γνωστοί για την εριστικότητά τους. Το περασμένο καλοκαίρι, δύο ομάδες οικονομολόγων, με δυο πλήρως αντιτιθέμενες θέσεις, μίλησαν δημόσια για το θέμα του ευρώ: Η μία ομάδα, στην οποία ανήκετε, είναι εντελώς αντίθετη με την ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση, ενώ η άλλη τάσσεται υπέρ. Ήταν αυτή η δημόσια εμφάνιση μια επιτυχής πρωτοβουλία;
Ζιν: Μιλάτε για αντιθέσεις εκεί όπου δεν υπάρχουν. Και οι δύο ομάδες ήταν αντίθετες στο να γίνουν συλλογικά, όλης της Ευρώπης, τα τραπεζικά δάνεια. Η δεύτερη ομάδα τάχθηκε υπέρ μιας κοινής ευρωπαϊκής ρυθμιστικής υπηρεσίας για τις τράπεζες, η πρώτη ομάδα όμως ακόμη δεν έχει σχολιάσει αυτό το θέμα. Η αλήθεια είναι διαφορετική απ' αυτή που αντιλαμβάνεστε: 495 Γερμανοί οικονομολόγοι προειδοποιούμε τη γερμανική κυβέρνηση να σταματήσει να σώζει νοτιο-ευρωπαϊκές τράπεζες με χρήματα από γερμανικούς φόρους.
SPIEGEL: Αυτό θέτει το ερώτημα γιατί δεν κάνατε μια κοινή έκκληση;
Ζιν: Δεν έγραψα την έκκληση, αλλά την υπέγραψα. Ο συγγραφέας ήταν ο Βάλτερ Κρέμερ από το Πανεπιστήμιο του Ντόρτμουντ. Λίγες ημέρες αργότερα, ο Κρέμερ και εγώ γράψαμε ένα άρθρο στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung, στο οποίο τασσόμαστε υπέρ ενός κοινού καθεστώτος τραπεζικής ρύθμισης. Ομολογουμένως, αυτή η θέση θα μπορούσε να περιλαμβάνεται επίσης στην πρώτη δημόσια έκκληση.
SPIEGEL: Αυτό δεν δείχνει ότι η έκκληση μπορεί να ήταν λάθος τρόπος για να ξεκινήσετε μια οικονομική συζήτηση;
Ζιν: Η ιδέα δεν ήταν να ξεκινήσουμε μια οικονομική συζήτηση, αλλά να ξεσηκώσουμε το κοινό. Βλέπαμε μια απειλή στις αποφάσεις της ευρωπαϊκής συνόδου του Ιουνίου, ότι θα μπορούσαν ν' ανοίξουν το δρόμο για να μετατραπούν σε πανευρωπαϊκά τα χρέη των τραπεζών της Νότιας Ευρώπης. Τα χρέη των τραπεζών στις χώρες που έπληξε η κρίση είναι τριπλάσια από τα εθνικά χρέη. Ποιοι, εκτός από τους πιστωτές των τραπεζών, θα έπρεπε να αναλάβουν αυτά τα οικονομικά βάρη;
SPIEGEL: Ωστόσο, θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι συστάσεις των οικονομολόγων είναι πλήρεις μεγάλων αβεβαιοτήτων, ιδίως σε ένα πολύπλοκο θέμα όπως η κρίση του ευρώ. Ο συνάδελφός σας Γκερτ Βάγκνερ, πρόεδρος του γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομικής έρευνας λέει: "'Όποιοι υποστηρίζουν ότι γνωρίζουν ακριβώς τι να κάνουν είναι ένοχοι διότι προσποιούνται ότι έχουν γνώση σε μια ιστορικά μοναδική κατάσταση”. Δεν είσαστε λίγο θρασύς;
Ζιν: Οι καθηγητές οικονομικών δεν πληρώνονται για να ξεγλιστρούν στη διάρκεια μιας κρίσης.
SPIEGEL: Και εσείς γνωρίζετε με ακρίβεια τι να κάνουμε;
Ζιν: Ζυγίζω τα ρίσκα και παίρνω απόφαση. Αν δεν το έκανα, δεν θα ανταποκρινόμουν στη δουλειά μου ως οικονομολόγου.
SPIEGEL: Οι εκκλήσεις σας απευθύνθηκαν εκεί όπου αργότερα θα μπορούσατε να πείτε ότι κάνατε λάθος;
Ζιν: Υιοθέτησα πολύ γρήγορα το ευρώ, επειδή νόμιζα ότι θα ελευθέρωνε την ήπειρο από τις ατέλειωτα κυμαινόμενες ισοτιμίες. Το λάθος μου ήταν πως πίστεψα ότι τα κράτη της Ευρώπης θα ακολουθούσαν πιστά τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και δεν θα κοινωνικοποιούσαν τα χρέη των χωρών της Νότιας Ευρώπης. Εκείνη την εποχή, πιο παλιοί συνάδελφοι επισήμαιναν αυτό τον κίνδυνο.
SPIEGEL: Έχετε ποτέ σκεφθεί να πολιτευτείτε;
Ζιν: Όχι, θεωρώ σοβαρό το επάγγελμά μου ως οικονομολόγου και αισθάνομαι δέσμευση απέναντι στην αλήθεια. Αυτό δεν συμβιβάζεται με την κομματική γραμμή. Σκοπεύω να βοηθήσω τους Γερμανούς και τους Ευρωπαίους να διανύσουν με επιτυχία όλο το δρόμο προς την ευρωπαϊκή ενοποίηση και μπορώ να το κάνω πιο αποτελεσματικά , αν δεν δεσμευτώ σε κάποιο κόμμα.
SPIEGEL: Κ. Ζιν, σας ευχαριστούμε για τη συνέντευξη.
http://www.tometopo.gr/home/ideas/1062-h-.html