Του Πέτρου Λινάρδου-Ρυλμόν
Αφίσα από τη Διεθνή Ημερίδα με θέμα "Κλιματική Αλλαγή - Περιβάλλον - Μετανάστευση"]
Δεν είναι μυστικό ότι η παρουσία των μεταναστών και προσφύγων δεν διαχωρίζει μόνο τους ρατσιστές από τους αντιρατσιστές, αλλά προκαλεί μεγάλη αμηχανία ακόμα και στο χώρο των αριστερών οργανώσεων. Για να το πούμε καθαρά, με βάση την παραδοσιακή αναπτυξιακή προσέγγιση του μέλλοντος της κοινωνίας, που έχει ως αφετηρία τις υπάρχουσες κοινωνικές ιεραρχίες και καταμερισμούς εργασίας, το «μεταναστευτικό» φαντάζει άλυτο. Πράγματι, αν κανείς σκέφτεται οτι κάποια στιγμή η οικονομία θα ξαναπάρει μπρός, θα αυξηθεί σιγά σιγά η απασχόληση και τότε θα υπάρξουν και πόροι για το κοινωνικό κράτος, και τελικά θα ασχοληθούμε κάποτε και με τους μετανάστες, προτιμάει να ξεχνάει το τελευταίο θέμα.
Με βάση όμως αυτό που πραγματικά συμβαίνει, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Αυτή τη στιγμή οι άνεργοι, και οι ευέλικτα και μερικώς απασχολούμενοι, αυξάνονται ταχύτερα απ’ ό,τι αυξάνονται οι μετανάστες και πρόσφυγες. Η κατηγοριοποίηση των άνεργων και φτωχών σε έλληνες και ξένους χάνει την έννοιά της, καθώς οι απασχολούμενοι μετανάστες δεν φθάνουν ούτε καν το 20% των ανέργων, και οι άνεργοι μετανάστες το 10% των ανέργων. Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική καθιστά το ιδεολόγημα «οι ξένοι παίρνουν τις δουλειές των ελλήνων» όλο και πιο άσχετο, καθώς το κοινωνικό τοπίο σαρώνεται για να καταστήσει τους ξένους ένα μικρό κομμάτι του πλήθους των άνεργων, μερικά απασχολούμενων και αδήλωτων. Στην πραγματικότητα όμως η παραδοσιακή - ακόμα και αριστερή - αναπτυξιακή προσέγγιση θέλει να ξεχάσει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, γιατί δυσκολεύεται να θυμηθεί τους ανέργους και τους φτωχούς εργαζόμενους γενικά, καθώς αντιμετωπίζει επιλεκτικά και ανάλογα με τη σημερινή δυνατότητά τους να εκπροσωπηθούν τις διάφορες κατηγορίες εργαζομένων.
Η ροή μεταναστών και προσφύγων προς την Ελλάδα και την Ευρώπη είναι το αποτέλεσμα τριών αποδιαρθρωτικών διαδικασιών σε παγκόσμιο επίπεδο: Της γενικευμένης αποτυχίας της παγκοσμιοποίησης, που γεννάει ανισότητες, πείνα και πολέμους για φυσικούς πόρους. Της κρίσης του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Και της αδυσώπητης δυναμικής της κλιματικής αλλαγής. Αλλά η Ελλάδα ανήκει στις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν υποστεί οι ίδιες τις επιπτώσεις των δυο πρώτων διαδικασιών: η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση απέτυχε λόγω αβίωτων ανισοτήτων και η κρίση χρέους οδηγεί στη βίαιη καταστροφή κοινωνικού ιστού και παραγωγικού δυναμικού. Η ελληνική κοινωνία μεταφέρεται στην παγκόσμια ζώνη της άφθονης, φτηνής και απροστάτευτης εργασίας, όπου ασύδοτοι κεφαλαιούχοι συναντούν πρόθυμες Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, και ακόμα πιο πρόθυμους πολιτικούς, έτοιμους να προσφέρουν για εκμετάλλευση και εξοντωμένους μετανάστες υπό κράτηση.
Η αμφισβήτηση αυτού του διευρυνόμενου κοινωνικού αδιεξόδου δεν μπορεί να βασιστεί σε μια εθνική κοινωνική συσπείρωση και σε μια ενδογενή διαδικασία συσσώρευσης κεφαλαίου, δηλαδή στην παλιά καλή οικονομική ανάπτυξη, που η αριστερή εκδοχή της φαίνεται να κατοχυρώνεται με την έξοδο από την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανασυγκρότηση της κοινωνίας και της οικονομίας με γνώμονα τις ανάγκες, θα είναι ενταγμένη σε μια διαδικασία ταυτοχρόνως διεθνή και τοπική, και θα είναι σε όλες τις περιπτώσεις μια αλληλέγγυα διαδικασία, η οποία θα καταργήσει τις ελίτ και θα στραπατσάρει τα κεκτημένα και τις βεβαιότητες της μεσαίας τάξης. Διεθνής κατά πρώτο λόγο, γιατί η άμβλυνση και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και όλα τα παγκόσμια προβλήματα που αφορούν φυσικούς πόρους, απαιτούν διεθνείς λύσεις αλλά και μεταφορές πόρων, που είναι όμως επωφελείς για όλους. Διεθνής κατά δεύτερο λόγο, γιατί οι απαιτούμενες διαγραφές χρεών είναι στην πραγματικότητα σημαντικές μεταφορές πόρων από χώρα σε χώρα, ή από ήπειρο σε ήπειρο. Διεθνής, τέλος, γιατί η γεωγραφία των ροών προϊόντων πρέπει να ξανασχεδιαστεί για να εξασφαλιστεί η παραγωγή από τοπικούς πληθυσμούς, που έχουν δικαίωμα στην αξιοπρεπή επιβίωση όπου κι αν βρίσκονται, αλλά και για να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Η αλληλεγγύη σε τοπικό επίπεδο, σε μια χώρα με ποσοστό ανεργίας που υπερβαίνει το 30%, είναι πριν απ’ όλα η παραγωγική δραστηριοποίηση των διαθέσιμων ανθρώπων και των διαθέσιμων ειδικοτήτων και δεξιοτήτων τους. Και προφανώς η άποψη ότι το ζήτημα αυτό τίθεται διαφορετικά για το 90% του 1,5 εκατομμυρίου ανέργων που είναι έλληνες, και διαφορετικά για το 10% που είναι ξένοι, δεν έχει καμία σχέση με τη λογική, πόσο μάλλον με την αλληλεγγύη. Την προτεραιότητα όμως σε μια ανασυγκρότηση με άμεσους κοινωνικούς στόχους θα την υπηρετήσουν οι κινητοποιήσεις των ίδιων των ενδιαφερομένων, και όχι οι επίπονες προσπάθειες ομάδων της μεσαίας τάξης και των εκπροσώπων τους να διατηρήσουν τις ιεραρχίες και τις ισορροπίες στις οποίες έχουν συνηθίσει. Οι κινητοποιήσεις αυτές θα είναι αποτελεσματικές όταν συμπεριλαμβάνουν όλους τους «από κάτω», όταν δηλαδή δεν επιτρέπουν τη διατήρηση όχι μόνο ανισοτήτων, αλλά και σχέσεων εκμετάλλευσης που πλήττουν ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, και επομένως ενισχύουν την κοινωνική συμμαχία η οποία οικοδομείται πάνω στη διατήρηση μιας απροστάτευτης εργατικής δύναμης.
Το «μεταναστευτικό» μας οδηγεί επομένως στην καρδιά της συζήτησης, τόσο για το πεδίο όπου πολεμάμε τον νεοφιλελευθερισμό, όσο και για το πεδίο όπου οικοδομούμε την αλληλεγγύη. Η διαφορετική προσέγγιση των αναγκών των κατοίκων αυτής της χώρας, είναι το προϊόν μιας αντίληψης που δεν αρνείται την ιεράρχηση της κοινωνίας. Η αντίληψη αυτή συμβαδίζει με την άποψη οτι η εθνική αναδίπλωση με τη μια ή την άλλη εκδοχή της μπορεί να εγγυηθεί κοινωνικά κεκτημένα, υπό τον όρο ότι δέχεται να «ξεχάσει» του μετανάστες και πρόσφυγες, και επομένως να βυθιστεί στη σκοτεινή περιοχή του στιγματισμού του «άλλου». Η εθνική αναδίπλωση δεν μπορεί όμως να πλήξει πραγματικά το νεοφιλελευθερισμό, ούτε μπορεί ένας εθνικός κρατισμός να εξαλείψει τα αποτελέσματα της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης. Ο «άλλος» είναι ο σύμμαχος μας, εντός και εκτός των συνόρων, γιατί η αλληλεγγύη που θα ανατρέψει τις καταστροφικές διεθνείς ιεραρχίες οικοδομείται εδώ που μένουμε, αλλά και με αυτούς που ζουν και αγωνίζονται σε άλλες χώρες και ηπείρους.
Αφίσα από τη Διεθνή Ημερίδα με θέμα "Κλιματική Αλλαγή - Περιβάλλον - Μετανάστευση"]
Δεν είναι μυστικό ότι η παρουσία των μεταναστών και προσφύγων δεν διαχωρίζει μόνο τους ρατσιστές από τους αντιρατσιστές, αλλά προκαλεί μεγάλη αμηχανία ακόμα και στο χώρο των αριστερών οργανώσεων. Για να το πούμε καθαρά, με βάση την παραδοσιακή αναπτυξιακή προσέγγιση του μέλλοντος της κοινωνίας, που έχει ως αφετηρία τις υπάρχουσες κοινωνικές ιεραρχίες και καταμερισμούς εργασίας, το «μεταναστευτικό» φαντάζει άλυτο. Πράγματι, αν κανείς σκέφτεται οτι κάποια στιγμή η οικονομία θα ξαναπάρει μπρός, θα αυξηθεί σιγά σιγά η απασχόληση και τότε θα υπάρξουν και πόροι για το κοινωνικό κράτος, και τελικά θα ασχοληθούμε κάποτε και με τους μετανάστες, προτιμάει να ξεχνάει το τελευταίο θέμα.
Με βάση όμως αυτό που πραγματικά συμβαίνει, η εικόνα είναι τελείως διαφορετική. Αυτή τη στιγμή οι άνεργοι, και οι ευέλικτα και μερικώς απασχολούμενοι, αυξάνονται ταχύτερα απ’ ό,τι αυξάνονται οι μετανάστες και πρόσφυγες. Η κατηγοριοποίηση των άνεργων και φτωχών σε έλληνες και ξένους χάνει την έννοιά της, καθώς οι απασχολούμενοι μετανάστες δεν φθάνουν ούτε καν το 20% των ανέργων, και οι άνεργοι μετανάστες το 10% των ανέργων. Η νεοφιλελεύθερη στρατηγική καθιστά το ιδεολόγημα «οι ξένοι παίρνουν τις δουλειές των ελλήνων» όλο και πιο άσχετο, καθώς το κοινωνικό τοπίο σαρώνεται για να καταστήσει τους ξένους ένα μικρό κομμάτι του πλήθους των άνεργων, μερικά απασχολούμενων και αδήλωτων. Στην πραγματικότητα όμως η παραδοσιακή - ακόμα και αριστερή - αναπτυξιακή προσέγγιση θέλει να ξεχάσει τους μετανάστες και τους πρόσφυγες, γιατί δυσκολεύεται να θυμηθεί τους ανέργους και τους φτωχούς εργαζόμενους γενικά, καθώς αντιμετωπίζει επιλεκτικά και ανάλογα με τη σημερινή δυνατότητά τους να εκπροσωπηθούν τις διάφορες κατηγορίες εργαζομένων.
Η ροή μεταναστών και προσφύγων προς την Ελλάδα και την Ευρώπη είναι το αποτέλεσμα τριών αποδιαρθρωτικών διαδικασιών σε παγκόσμιο επίπεδο: Της γενικευμένης αποτυχίας της παγκοσμιοποίησης, που γεννάει ανισότητες, πείνα και πολέμους για φυσικούς πόρους. Της κρίσης του χρηματοπιστωτικού καπιταλισμού. Και της αδυσώπητης δυναμικής της κλιματικής αλλαγής. Αλλά η Ελλάδα ανήκει στις ευρωπαϊκές χώρες που έχουν υποστεί οι ίδιες τις επιπτώσεις των δυο πρώτων διαδικασιών: η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση απέτυχε λόγω αβίωτων ανισοτήτων και η κρίση χρέους οδηγεί στη βίαιη καταστροφή κοινωνικού ιστού και παραγωγικού δυναμικού. Η ελληνική κοινωνία μεταφέρεται στην παγκόσμια ζώνη της άφθονης, φτηνής και απροστάτευτης εργασίας, όπου ασύδοτοι κεφαλαιούχοι συναντούν πρόθυμες Ειδικές Οικονομικές Ζώνες, και ακόμα πιο πρόθυμους πολιτικούς, έτοιμους να προσφέρουν για εκμετάλλευση και εξοντωμένους μετανάστες υπό κράτηση.
Η αμφισβήτηση αυτού του διευρυνόμενου κοινωνικού αδιεξόδου δεν μπορεί να βασιστεί σε μια εθνική κοινωνική συσπείρωση και σε μια ενδογενή διαδικασία συσσώρευσης κεφαλαίου, δηλαδή στην παλιά καλή οικονομική ανάπτυξη, που η αριστερή εκδοχή της φαίνεται να κατοχυρώνεται με την έξοδο από την Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η ανασυγκρότηση της κοινωνίας και της οικονομίας με γνώμονα τις ανάγκες, θα είναι ενταγμένη σε μια διαδικασία ταυτοχρόνως διεθνή και τοπική, και θα είναι σε όλες τις περιπτώσεις μια αλληλέγγυα διαδικασία, η οποία θα καταργήσει τις ελίτ και θα στραπατσάρει τα κεκτημένα και τις βεβαιότητες της μεσαίας τάξης. Διεθνής κατά πρώτο λόγο, γιατί η άμβλυνση και αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, αλλά και όλα τα παγκόσμια προβλήματα που αφορούν φυσικούς πόρους, απαιτούν διεθνείς λύσεις αλλά και μεταφορές πόρων, που είναι όμως επωφελείς για όλους. Διεθνής κατά δεύτερο λόγο, γιατί οι απαιτούμενες διαγραφές χρεών είναι στην πραγματικότητα σημαντικές μεταφορές πόρων από χώρα σε χώρα, ή από ήπειρο σε ήπειρο. Διεθνής, τέλος, γιατί η γεωγραφία των ροών προϊόντων πρέπει να ξανασχεδιαστεί για να εξασφαλιστεί η παραγωγή από τοπικούς πληθυσμούς, που έχουν δικαίωμα στην αξιοπρεπή επιβίωση όπου κι αν βρίσκονται, αλλά και για να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Η αλληλεγγύη σε τοπικό επίπεδο, σε μια χώρα με ποσοστό ανεργίας που υπερβαίνει το 30%, είναι πριν απ’ όλα η παραγωγική δραστηριοποίηση των διαθέσιμων ανθρώπων και των διαθέσιμων ειδικοτήτων και δεξιοτήτων τους. Και προφανώς η άποψη ότι το ζήτημα αυτό τίθεται διαφορετικά για το 90% του 1,5 εκατομμυρίου ανέργων που είναι έλληνες, και διαφορετικά για το 10% που είναι ξένοι, δεν έχει καμία σχέση με τη λογική, πόσο μάλλον με την αλληλεγγύη. Την προτεραιότητα όμως σε μια ανασυγκρότηση με άμεσους κοινωνικούς στόχους θα την υπηρετήσουν οι κινητοποιήσεις των ίδιων των ενδιαφερομένων, και όχι οι επίπονες προσπάθειες ομάδων της μεσαίας τάξης και των εκπροσώπων τους να διατηρήσουν τις ιεραρχίες και τις ισορροπίες στις οποίες έχουν συνηθίσει. Οι κινητοποιήσεις αυτές θα είναι αποτελεσματικές όταν συμπεριλαμβάνουν όλους τους «από κάτω», όταν δηλαδή δεν επιτρέπουν τη διατήρηση όχι μόνο ανισοτήτων, αλλά και σχέσεων εκμετάλλευσης που πλήττουν ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, και επομένως ενισχύουν την κοινωνική συμμαχία η οποία οικοδομείται πάνω στη διατήρηση μιας απροστάτευτης εργατικής δύναμης.
Το «μεταναστευτικό» μας οδηγεί επομένως στην καρδιά της συζήτησης, τόσο για το πεδίο όπου πολεμάμε τον νεοφιλελευθερισμό, όσο και για το πεδίο όπου οικοδομούμε την αλληλεγγύη. Η διαφορετική προσέγγιση των αναγκών των κατοίκων αυτής της χώρας, είναι το προϊόν μιας αντίληψης που δεν αρνείται την ιεράρχηση της κοινωνίας. Η αντίληψη αυτή συμβαδίζει με την άποψη οτι η εθνική αναδίπλωση με τη μια ή την άλλη εκδοχή της μπορεί να εγγυηθεί κοινωνικά κεκτημένα, υπό τον όρο ότι δέχεται να «ξεχάσει» του μετανάστες και πρόσφυγες, και επομένως να βυθιστεί στη σκοτεινή περιοχή του στιγματισμού του «άλλου». Η εθνική αναδίπλωση δεν μπορεί όμως να πλήξει πραγματικά το νεοφιλελευθερισμό, ούτε μπορεί ένας εθνικός κρατισμός να εξαλείψει τα αποτελέσματα της νεοφιλελεύθερης διαχείρισης. Ο «άλλος» είναι ο σύμμαχος μας, εντός και εκτός των συνόρων, γιατί η αλληλεγγύη που θα ανατρέψει τις καταστροφικές διεθνείς ιεραρχίες οικοδομείται εδώ που μένουμε, αλλά και με αυτούς που ζουν και αγωνίζονται σε άλλες χώρες και ηπείρους.
RSS Feed