Από το 2009 στη Κοπεγχάγη, η Γερμανία με την Μέρκελ ως καγκελάριο, υποτίθεται ότι διεκδίκησε διεθνώς τον ρόλο του ηγέτη στην προστασία του κλίματος. Στα επόμενα χρόνια με την πιστωτική και δημοσιονομική κρίση στην Ευρώπη σταμάτησε να βάζει ως προτεραιότητα την προστασία του κλίματος. Τώρα, μετά τη Γλασκώβη, και στη διαδικασία σχηματισμού Κυβέρνησης Συνασπισμού από τα κόμματα του SPD, των Πρασίνων και του FDP, επανέρχεται με τον μέλλοντα καγκελάριο Όλαφ Σόλτς να έχει δηλώσει προεκλογικά ότι το Κλίμα θα είναι κεντρική προτεραιότητα της κυβέρνησής του, για τη Γερμανία αλλά και για την Ευρώπη.
Για αυτό το Ευρωπαϊκό Κίνημα «αλλάξτε τις πολιτικές και όχι το κλίμα», περιμένει με ενδιαφέρον το κυβερνητικό πρόγραμμα της νέας Γερμανικής Κυβέρνησης, γιατί αυτό θα δώσει και τον τόνο στην Ευρωπαϊκή Πολιτική για το Κλίμα
«Να τολμήσουμε περισσότερη πρόοδο»: Αυτός είναι ο τίτλος της συμφωνίας του κυβερνητικού συνασπισμού που σχηματίζει ήδη Κυβέρνηση υπό τον Σολτς. Πόση πρόοδο όμως τολμά να κάνει, στην προστασία του κλίματος, την οποία υποτίθεται θεωρεί ως κεντρική προτεραιότητα της κυβέρνησής του;
Παρακάτω, το κίνημα της Γερμανίας για την προστασία του κλίματος, που έπαιξε μεγάλο ρόλο στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, αποτιμά κριτικά το συμφωνημένο μεταξύ των κομμάτων Κυβερνητικό Πρόγραμμα Συνασπισμού[1]:
Από την δημοσιοποίηση της συμφωνίας, γνωρίζουμε ότι το κλίμα αποτελεί επιτέλους κεντρική προτεραιότητα μετά από χρόνια αδιεξόδου. Αλλά αυτό σημαίνει ότι όλα είναι καλά με την προστασία του κλίματος;
Καθόλου. Αυτό συμβαίνει επειδή ο Συνασπισμός με αυτή τη συμφωνία αποτυγχάνει να εκπληρώσει τη δική του αξίωση να οδηγήσει τη Γερμανία στην πορεία του 1,5 βαθμού της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Παντού το FDP έβαζε φρένο - και συχνά και το SPD. Ωστόσο, και οι δύο υποσχέθηκαν μια πολιτική 1,5 βαθμού κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας[2]. Για αυτό μένει πολλή δουλειά στο κίνημα για την προστασία του κλίματος για να πιέσει ώστε το επόμενο έτος στην νομοθετική υλοποίηση η κυβέρνηση να κάνει τεράστιες βελτιώσεις.
Στους επιμέρους τομείς - ενέργεια, μεταφορές, γεωργία και θέρμανση - η πρόοδος είναι εξαιρετικά άνισα κατανεμημένη. Εν μέρει, διατυπώνονται πολύ συγκεκριμένα μέτρα- εν μέρει, καλοί στόχοι, αλλά χωρίς τα απαραίτητα βήματα για την επίτευξή τους. Και σε πολλά σημεία υπάρχουν μεγάλα κενά.
Ενεργειακός τομέας: Η μεγαλύτερη επιτυχία
Μια διπλή επιτυχία για το κλίμα ξεχωρίζει στη συμφωνία Συνασπισμού: η σταδιακή κατάργηση του άνθρακα μέχρι το 2030 και η μαζική επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Γερμανία θα πρέπει να εγκαταλείψει τον άνθρακα οκτώ χρόνια νωρίτερα. Ταυτόχρονα, το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική κατανάλωση πρέπει να αυξηθεί στο 80% έως το 2030. Ο αριθμός αυτός αποκτά ιδιαίτερη σημασία λόγω του γεγονότος ότι λαμβάνεται υπόψη επίσης η πολύ υψηλότερη συνολική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας[3]. Αυτό θα οφείλεται κυρίως στα 15 εκατομμύρια νέα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που θα κυκλοφορούν στους δρόμους της Γερμανίας το 2030 και σε εκατομμύρια νέες αντλίες θερμότητας για τα κτίρια.
Κυκλοφορία: Μικρές αλλαγές
Ο ισολογισμός για την προστασία του κλίματος στον τομέα των μεταφορών είναι πολύ ισχνός. Ο τομέας είναι υπεύθυνος για το 20% των εκπομπών CO2[4], οι οποίες δεν έχουν μειωθεί καθόλου τα τελευταία 30 χρόνια [5]. Ο Συνασπισμός περιορίζεται σε αυτό το θέμα κυρίως στην αλλαγή του συστήματος κίνησης: 15 εκατομμύρια ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα κυκλοφορούν στους δρόμους μέχρι το 2030 και θα προαναγγείλουν το τέλος του κινητήρα εσωτερικής καύσης στις αρχές της δεκαετίας του 2030. Αυτό είναι φιλόδοξο - αλλά το πώς αυτό θα επιτευχθεί με συγκεκριμένους όρους παραμένει εντελώς ανοιχτό
Τι απαιτείται εκτός από την αλλαγή κινητήρα: μια θεμελιώδης στροφή στην Κυκλοφορία, από τα αυτοκίνητα προς τα ποδήλατα, τα λεωφορεία και τα τρένα. Και ήταν ακριβώς αυτά που τα κόμματα του SPD και του FDP μπλόκαραν στις διαπραγματεύσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Κυβερνητικός Συνασπισμός αποφεύγει οτιδήποτε θα ενίσχυε πραγματικά τη στροφή στην κυκλοφορία: ούτε η τιμή του CO2 πρόκειται να αυξηθεί περισσότερο από ό,τι προγραμματιζόταν, ούτε πρόκειται να καταργηθούν οι επιχορηγήσεις που βλάπτουν το κλίμα, όπως το προνόμιο του ντίζελ ή το φορολογικό επίδομα βενζίνης για τους εργαζόμενους.
Εδώ ταιριάζει στην εικόνα ότι οι Πράσινοι άφησαν ακατανόητα το Υπουργείο Μεταφορών στο FDP. Ο Volker Wissing θα μετακινηθεί μόνο αν το κίνημα των πολιτών για το κλίμα τον ωθήσει να το κάνει με ευρείες διαμαρτυρίες. Συγκεκριμένα, για παράδειγμα, σε ένα πολύ σημαντικό πλάνο του Συνασπισμού: όλα τα νέα έργα οδοποιίας του Ομοσπονδιακού Σχεδίου Μεταφορών θα πρέπει να τεθούν υπό εξέταση.
Γεωργία: Κάτι θα μπορούσε να γίνει εδώ
Στο πλαίσιο του προηγούμενου Μεγάλου Συνασπισμού(CDU-CSU και SPD), η σύγκρουση μεταξύ των υπουργείων Περιβάλλοντος και Γεωργίας εμπόδισε κάθε πρόοδο προς μια στροφή στη Γεωργία που θα εξυπηρετεί το κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Αυτό μπορεί τώρα να αλλάξει. Και τα δύο υπουργεία βρίσκονται στα χέρια των Πρασίνων και στη συμφωνία συνασπισμού περιέχεται αρκετή πρόοδο.[6]
Για παράδειγμα, ο Συνασπισμός σχεδιάζει να αυξήσει το μερίδιο της βιολογικής γεωργίας από το σημερινό 10% σε 30 % έως το 2030. Θέλει να συνδέσει τις γεωργικές επιδοτήσεις της ΕΕ στενότερα με τις οικολογικές απαιτήσεις. Το πρότυπο της κτηνοτροφίας πρέπει να αναγράφεται σαφώς στα προϊόντα για τους καταναλωτές. Είναι επίσης σημαντικό το μέγεθος του ζωικού κεφαλαίου των γεωργών να συνδέεται με το μέγεθος της γης τους - αυτό δυσχεραίνει την βιομηχανοποιημένη εντατική κτηνοτροφία.
Αλλά παρόμοια όπως στις μεταφορές - δεν υπάρχει καμία βαθιά αλλαγή. Λείπει η αναγκαία, θεμελιώδης γεωργική στροφή: μακριά από τον σημερινό προσανατολισμό προς την παγκόσμια αγορά, όπου οι αγρότες μας ανταγωνίζονται σε τιμές ντάμπινγκ. Και προς μια γεωργία που παράγει καλά τρόφιμα σε δίκαιες τιμές με τρόπο φιλικό προς το κλίμα της περιοχής. Γι' αυτό ακριβώς το κίνημα του κλίματος, μαζί με τους καταναλωτές και τους αγρότες θέλουν να διαμαρτυρηθούν στις 22 Ιανουαρίου στη διαδήλωση "Wir haben es satt"(«έχουμε χορτάσει») στο Βερολίνο - στο βαθμό που το επιτρέπει η κατάσταση στην Corona
Κτίρια: Πρώτες προσεγγίσεις
Το 16% των εκπομπών CO2 παράγεται στον τομέα των κτιρίων[7] Μέχρι στιγμής, όμως, μόνο το 1% του κτιριακού αποθέματος ανακαινίζεται κάθε χρόνο για να γίνει πιο ενεργειακά αποδοτικό[8] Το 2020 εγκαταστάθηκαν 600. 000 νέα συστήματα θέρμανσης με φυσικό αέριο [9] - ένα σημαντικό πρόβλημα για την προστασία του κλίματος. Ο Συνασπισμός θέλει να το αλλάξει αυτό: κάθε νέο σύστημα θέρμανσης πρέπει να λειτουργεί με βάση το 65% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας - εκ των πραγμάτων το τέλος για τα συστήματα θέρμανσης με φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Δυστυχώς, αυτό θα ισχύει μόνο από το 2025. Τα πρότυπα για την ενεργειακή ανακαίνιση των κτιρίων πρόκειται επίσης να γίνουν αυστηρότερα.
400.000 νέα διαμερίσματα ετησίως θέλει να χτίσει ο Συνασπισμός. Ωστόσο, όπως φαίνεται θα συνεχίζουν να χρησιμοποιούν στο κτίσιμο χάλυβα, σκυρόδεμα και πολυστυρένιο - τα οποία ήδη παράγουν τόσο CO2 κατά την παραγωγή τους όσο εκπέμπει το κτίριο σε όλη του τη διάρκεια ζωής.[10] Τα οικολογικά δομικά υλικά δεν λαμβάνονται σχεδόν καθόλου υπόψη. Είναι σημαντικό στο μέλλον η τιμή του CO2 να μην επιβαρύνει πλέον μόνο τους ενοικιαστές, αλλά και τους ιδιοκτήτες. Αλλά ο Συνασπισμός δεν τολμά να αυξήσει την τιμή του CO2 με κοινωνικά δίκαιο τρόπο
Συμπερασματικά: Τι λείπει
Συνολικά, διαπιστώνεται: τα σχέδια του Συνασπισμού δεν είναι αρκετά φιλόδοξα ούτε ως προς τους στόχους ούτε ως προς τα συγκεκριμένα μέτρα. Ο κλιματικός στόχος του προηγούμενου Μεγάλου Συνασπισμού με τη CDU-CSU για μείωση μέχρι και 65% των εκπομπών CO2 έως το 2030 (σε σύγκριση με το 1990), ο οποίος είναι πολύ χαμηλός για την πορεία προς τον 1,5 βαθμό, δεν θα αυξηθεί. Μείωση τουλάχιστον 70% θα ήταν απαραίτητο εδώ. Και η συμφωνία συνασπισμού δεν έχει το σωστό μείγμα μέτρων.
Όπου η προστασία του κλίματος μπορεί να προωθηθεί με νέες τεχνολογίες, ο συνασπισμός είναι φιλόδοξος. Τοποθετήστε ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες, μετατρέψτε τα αυτοκίνητα σε ηλεκτροκίνητα, μονώστε τα κτίρια. Όσο σωστά και αν είναι αυτά τα βήματα - από μόνα τους δεν αρκούν για την επίλυση της κλιματικής κρίσης. Χρειάζεται επίσης αυτό: Λιγότερα. Λιγότερα αυτοκίνητα, λιγότερη εναέρια κυκλοφορία και λιγότερη κατανάλωση κρέατος.
Το SPD και το FDP έχουν αποτρέψει σχεδόν όλα τα μέσα που θα χρειάζονταν γι' αυτό. Ο Συνασπισμός δεν θέλει να αυξήσει την επί του παρόντος εντελώς αναποτελεσματική τιμή του CO2 κατά 25 ευρώ περισσότερο από το προβλεπόμενο - αν και οι Πράσινοι είχαν υποσχεθεί 60 ευρώ στην προεκλογική εκστρατεία. Αυτό εξαλείφει εντελώς ένα κεντρικό μέτρο ανακατεύθυνσης για την κινητικότητα και τη μετάβαση στον τομέα της θέρμανσης. Ρυθμιστική πολιτική και σαφείς κανόνες - που απαξιώθηκαν ως απαγορεύσεις από το SPD και το FDP κατά την προεκλογική εκστρατεία - δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου. Και οι εταίροι του συνασπισμού δεν τολμούν σχεδόν πουθενά να αγγίξουν τα δισεκατομμύρια των επιχορηγήσεων που βλάπτουν το κλίμα
Για το Κίνημα προστασίας το κλίματος: Τι διακυβεύεται τώρα
Τι σημαίνουν όλα αυτά για το κλιματικό κίνημα;
Από τη μια: πρέπει να συνεχίσει να αγωνίζεται για θεμελιώδεις αλλαγές, ακόμη και με μια κυβέρνηση του σημερινού Συνασπισμού. Η πολιτική για τις μεταφορές και την κινητικότητα γίνεται εδώ το κεντρικό πεδίο αντιπαράθεσης. Οι αυτοκινητόδρομοι και οι κεντρικοί δρόμοι θα συνεχίσουν να κατασκευάζονται σε όλη τη χώρα. Αλλά σε πολλά μέρη η αντίσταση αυξάνεται - τοπικές πρωτοβουλίες πολιτών και ακτιβιστές για το κλίμα αγωνίζονται από κοινού. Ταυτόχρονα, πολλές πόλεις παλεύουν για το πόσο χώρο μπορεί να καταλαμβάνει το αυτοκίνητο και πού πρέπει να αναδιατεθεί ο δημόσιος χώρος για δρόμους παιχνιδιού, ποδηλασία, λεωφορεία και τρένα
Από την άλλη πλευρά: πολλά θα εξαρτηθούν από τον συγκεκριμένο σχεδιασμό των μέτρων προστασίας του κλίματος που θα υιοθετηθούν. Και ο Κυβερνητικός συνασπισμός θα αποφασίσει για αυτά τους επόμενους 12 μήνες. Το 2022 θα είναι το έτος εφαρμογής. Πόσο γρήγορα και με ποια μέσα θα επιτευχθεί η σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, πόσο θεμελιωδώς θα επανασχεδιαστεί το Ομοσπονδιακό Σχέδιο Υποδομών Μεταφορών, πώς ακριβώς θα προωθηθεί η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: όλα αυτά θα αποφασιστούν το επόμενο έτος. Τα οικονομικά λόμπι των βιομηχανιών ορυκτών καυσίμων θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποδυναμώσουν τα μέτρα στις λεπτομέρειες. Πρέπει να αποτραπεί αυτό από το Κίνημα Πολιτών - και, αντίθετα, να διασφαλίσει ότι σημαντικές «βίδες ρύθμισης» να «σφιχθούν» περισσότερο από ό,τι έχει προβλεφθεί μέχρι τώρα.
Αυτή η συμφωνία του Συνασπισμού δείχνει πόσα μπορεί να πετύχει από κοινού το Κίνημα Πολιτών για το κλίμα. Και ταυτόχρονα, πόσα πολλά πρέπει να γίνουν ακόμη. Βασίζεται στον καθένα και καθεμία, και ιδίως στη «Νεολαία για το Μέλλον» για να συνεχίσει να αγωνίζεται μαζί για συνεπή προστασία του κλίματος. Οι συνθήκες γι' αυτό είναι οι καλύτερες από ποτέ υπό μια κυβέρνηση του σημερινού Συνασπισμού.
Και θα χρειασθεί επίσης να πιέσει την κυβέρνηση για χρηματοδότηση των άλλων χωρών όπου για παράδειγμα οι γερμανικές εταιρείες παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες για τους Γερμανούς καταναλωτές, αλλά οι εκπομπές στους λογαριάζονται σαν εκπομπές αυτών των χωρών. Με μέτρα μόνο στο εσωτερικό της χώρας της, η Γερμανία δεν θα καταφέρει να συμβάλει με το μερίδιο που της αναλογεί στην επίτευξη του παγκόσμιου στόχου του 1,5 βαθμού. Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε το Öko-Institut με έδρα το Φράιμπουργκ σε μια νέα μελέτη που ανατέθηκε από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF. Κατά συνέπεια, για να καλυφθούν τα κενά, απαιτούνται ετήσιες πληρωμές ύψους 8 έως 25 δισεκατομμυρίων ευρώ[11] σε αυτές τις χώρες που δεν χρησιμοποιούν τους προϋπολογισμούς CO2 που δικαιούνται.
Και στη Ελλάδα ποια η σχέση των πολιτικών της κυβέρνησης με την κλιματική αλλαγή;
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την ομιλία του στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή COP26 στη Γλασκώβη, ανήγγειλε την ψήφιση ενός κλιματικού νόμου. Ο σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, κλίματος, περιβάλλοντος και κυκλικής οικονομίας Γιώργος Κρεμλής έχει δηλώσει: «Ο κλιματικός νόμος που θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση είναι εξαιρετικά φιλόδοξος. Βάζει τον πήχη ψηλά, καθώς δεν μεταφέρει απλά στην εθνική νομοθεσία τους ευρωπαϊκούς στόχους αλλά τούς συμπληρώνει, τούς επικαιροποιεί και πολλές φορές τους υπερβαίνει. Είναι ένα πολύ σύγχρονο νομοθέτημα που δείχνει ότι η Ελλάδα πρωτοπορεί στα θέματα της κλιματικής αλλαγής».
Θέλει λοιπόν να πρωτοπορήσει και η ελληνική κυβέρνηση στο θέμα της κλιματικής αλλαγής, αλλά μάλλον αυτό το εννοεί στα λόγια. Γιατί στα έργα «περί άλλα τυρβάζει». Μέχρι τώρα έχει υπερθεματίσει στο θέμα των ρυθμίσεων: θα τα ρυθμίσει όλα η «παντοδύναμη αγορά». Όπως π.χ. ότι το ηλεκτρικό τρένο πάει περίπατο και δεν μπαίνει στα σχέδια για ηλεκτροκίνηση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, θεωρώντας ότι η λύση είναι η ιδιωτική ηλεκτροκίνηση. Έτσι π.χ. η TRAINOSE SA, πέρα από το γεγονός ότι έχει διαγράψει τα περισσότερα δρομολόγια, πρόσφατα αποφάσισε να «Κλείσει τον ιστορικό σταθμό του Βόλου .
Είναι φανερό ότι και το πρόγραμμα της ελληνικής κυβέρνησης για τη συγκράτηση του 1,5 οC, θα υπολείπεται των αντίστοιχων προσδοκιών του ελληνικού κινήματος για την προστασία του κλίματος. Και εδώ δεν πρέπει να επαναπαυθούμε στις υποσχέσεις της κυβέρνησης γιατί το μόνο που κάνει είναι να αμολήσει τις ιδιωτικές εταιρείες να σπείρουν σε όλα τα βουνά μας τις τεράστιες ανεμογεννήτριες, οι οποίες όπως έχει αποδειχθεί αντί να μειώνουν το οικολογικό μας αποτύπωμα το αυξάνουν
[1] Σημείωση: Φυσικά, η συμφωνία του Συνασπισμού δεν αφορά μόνο το κλίμα. Όμως, συνολικά η εκτίμηση του κινήματος για το όλο πρόγραμμα είναι επίσης διαφοροποιημένη. Όσον αφορά την γενικότερη πολιτική για την κοινωνία, ο Συνασπισμός θα επιφέρει μεγάλη πρόοδο, η οποία παρεμποδίστηκε επί χρόνια από το CDU/CSU. Η νέα κυβέρνηση θέτει επίσης προοδευτικούς τόνους στην κοινωνική πολιτική - για παράδειγμα, με τον κατώτατο μισθό και το βασικό επίδομα τέκνων. Από την άλλη πλευρά, οι δικαιούχοι κοινωνικής βοήθειας περνούν δύσκολα. Και μια πλήρης αποτυχία: η διανεμητική δικαιοσύνη, χάρη στο FDP. Επομένως, για το κίνημα πολιτών, υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν
[2] Wahlprogramme-Analyse – Parteien verfehlen 1,5-Grad-Ziel“( "Ανάλυση εκλογικού προγράμματος - Τα κόμματα χάνουν τον στόχο του 1,5 βαθμού"), ZDF Online, 9. Σεπτεμβρίου 2021
[3] Αυτό σημαίνει ότι δεν θα γίνουν και πολλά πράγματα στον τομέα εξοικονόμησης ενέργειας και στη μείωση της ζήτησης!
[4] „Emissionsquellen“, Umweltbundesamt Online, τελευταία επίσκεψη στις 26. Νοεμβρίου 2021
[5] "Umweltbundesamt: 'Verkehr steuert in falsche Richtung'("Η κυκλοφορία κατευθύνεται προς τη λάθος κατεύθυνση"), Tagesschau Online, 4 Νοεμβρίου 2021
[6] „Agrarpolitik der Ampel-Koalition: Foodwatch für strengere Gesetze“("Αγροτική πολιτική του συνασπισμού: Foodwatch για αυστηρότερους νόμους"), Taz Online, 25 Νοεμβρίου 2021
[7] „Treibhausgasemissionen sinken 2020 um 8,7 Prozent“( “Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώνονται κατά 8,7 τοις εκατό το 2020"), Bundesumweltministerium Online, 16. März 2021
[8] „So will der Bund bei der energetischen Sanierung zum Musterschüler werden“( "Έτσι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θέλει να γίνει πρότυπο μαθητή στην ενεργειακή ανακαίνιση"), Handelsblatt Online, 25. August 2021
[9] „Interesse an Gasheizungen auf Rekordhoch“( "Το ενδιαφέρον για τη θέρμανση με φυσικό αέριο σε υψηλό επίπεδο ρεκόρ"), Zeitung für kommunale Wirtschaft, 6. Januar 2021
[10] „Die graue Energie: Der entscheidende Hebel für Klimaschutz beim Bauen“( "Γκρίζα ενέργεια: Ο αποφασιστικός μοχλός για την προστασία του κλίματος στα κτίρια"), Bauwende Online, αναρτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
[11] Υποθέτοντας ένα κόστος 50 ευρώ ανά τόνο CO2, ο στόχος του 1,5 βαθμού θα κόστιζε 8 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για τις επόμενες τρεις δεκαετίες- ένα κόστος 150 ευρώ θα σήμαινε περίπου 25 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως
Για αυτό το Ευρωπαϊκό Κίνημα «αλλάξτε τις πολιτικές και όχι το κλίμα», περιμένει με ενδιαφέρον το κυβερνητικό πρόγραμμα της νέας Γερμανικής Κυβέρνησης, γιατί αυτό θα δώσει και τον τόνο στην Ευρωπαϊκή Πολιτική για το Κλίμα
«Να τολμήσουμε περισσότερη πρόοδο»: Αυτός είναι ο τίτλος της συμφωνίας του κυβερνητικού συνασπισμού που σχηματίζει ήδη Κυβέρνηση υπό τον Σολτς. Πόση πρόοδο όμως τολμά να κάνει, στην προστασία του κλίματος, την οποία υποτίθεται θεωρεί ως κεντρική προτεραιότητα της κυβέρνησής του;
Παρακάτω, το κίνημα της Γερμανίας για την προστασία του κλίματος, που έπαιξε μεγάλο ρόλο στις εκλογές του Σεπτεμβρίου, αποτιμά κριτικά το συμφωνημένο μεταξύ των κομμάτων Κυβερνητικό Πρόγραμμα Συνασπισμού[1]:
Από την δημοσιοποίηση της συμφωνίας, γνωρίζουμε ότι το κλίμα αποτελεί επιτέλους κεντρική προτεραιότητα μετά από χρόνια αδιεξόδου. Αλλά αυτό σημαίνει ότι όλα είναι καλά με την προστασία του κλίματος;
Καθόλου. Αυτό συμβαίνει επειδή ο Συνασπισμός με αυτή τη συμφωνία αποτυγχάνει να εκπληρώσει τη δική του αξίωση να οδηγήσει τη Γερμανία στην πορεία του 1,5 βαθμού της Συμφωνίας του Παρισιού για το κλίμα. Παντού το FDP έβαζε φρένο - και συχνά και το SPD. Ωστόσο, και οι δύο υποσχέθηκαν μια πολιτική 1,5 βαθμού κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας[2]. Για αυτό μένει πολλή δουλειά στο κίνημα για την προστασία του κλίματος για να πιέσει ώστε το επόμενο έτος στην νομοθετική υλοποίηση η κυβέρνηση να κάνει τεράστιες βελτιώσεις.
Στους επιμέρους τομείς - ενέργεια, μεταφορές, γεωργία και θέρμανση - η πρόοδος είναι εξαιρετικά άνισα κατανεμημένη. Εν μέρει, διατυπώνονται πολύ συγκεκριμένα μέτρα- εν μέρει, καλοί στόχοι, αλλά χωρίς τα απαραίτητα βήματα για την επίτευξή τους. Και σε πολλά σημεία υπάρχουν μεγάλα κενά.
Ενεργειακός τομέας: Η μεγαλύτερη επιτυχία
Μια διπλή επιτυχία για το κλίμα ξεχωρίζει στη συμφωνία Συνασπισμού: η σταδιακή κατάργηση του άνθρακα μέχρι το 2030 και η μαζική επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Η Γερμανία θα πρέπει να εγκαταλείψει τον άνθρακα οκτώ χρόνια νωρίτερα. Ταυτόχρονα, το μερίδιο των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στη συνολική κατανάλωση πρέπει να αυξηθεί στο 80% έως το 2030. Ο αριθμός αυτός αποκτά ιδιαίτερη σημασία λόγω του γεγονότος ότι λαμβάνεται υπόψη επίσης η πολύ υψηλότερη συνολική ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας[3]. Αυτό θα οφείλεται κυρίως στα 15 εκατομμύρια νέα ηλεκτρικά αυτοκίνητα που θα κυκλοφορούν στους δρόμους της Γερμανίας το 2030 και σε εκατομμύρια νέες αντλίες θερμότητας για τα κτίρια.
Κυκλοφορία: Μικρές αλλαγές
Ο ισολογισμός για την προστασία του κλίματος στον τομέα των μεταφορών είναι πολύ ισχνός. Ο τομέας είναι υπεύθυνος για το 20% των εκπομπών CO2[4], οι οποίες δεν έχουν μειωθεί καθόλου τα τελευταία 30 χρόνια [5]. Ο Συνασπισμός περιορίζεται σε αυτό το θέμα κυρίως στην αλλαγή του συστήματος κίνησης: 15 εκατομμύρια ηλεκτρικά αυτοκίνητα θα κυκλοφορούν στους δρόμους μέχρι το 2030 και θα προαναγγείλουν το τέλος του κινητήρα εσωτερικής καύσης στις αρχές της δεκαετίας του 2030. Αυτό είναι φιλόδοξο - αλλά το πώς αυτό θα επιτευχθεί με συγκεκριμένους όρους παραμένει εντελώς ανοιχτό
Τι απαιτείται εκτός από την αλλαγή κινητήρα: μια θεμελιώδης στροφή στην Κυκλοφορία, από τα αυτοκίνητα προς τα ποδήλατα, τα λεωφορεία και τα τρένα. Και ήταν ακριβώς αυτά που τα κόμματα του SPD και του FDP μπλόκαραν στις διαπραγματεύσεις. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο Κυβερνητικός Συνασπισμός αποφεύγει οτιδήποτε θα ενίσχυε πραγματικά τη στροφή στην κυκλοφορία: ούτε η τιμή του CO2 πρόκειται να αυξηθεί περισσότερο από ό,τι προγραμματιζόταν, ούτε πρόκειται να καταργηθούν οι επιχορηγήσεις που βλάπτουν το κλίμα, όπως το προνόμιο του ντίζελ ή το φορολογικό επίδομα βενζίνης για τους εργαζόμενους.
Εδώ ταιριάζει στην εικόνα ότι οι Πράσινοι άφησαν ακατανόητα το Υπουργείο Μεταφορών στο FDP. Ο Volker Wissing θα μετακινηθεί μόνο αν το κίνημα των πολιτών για το κλίμα τον ωθήσει να το κάνει με ευρείες διαμαρτυρίες. Συγκεκριμένα, για παράδειγμα, σε ένα πολύ σημαντικό πλάνο του Συνασπισμού: όλα τα νέα έργα οδοποιίας του Ομοσπονδιακού Σχεδίου Μεταφορών θα πρέπει να τεθούν υπό εξέταση.
Γεωργία: Κάτι θα μπορούσε να γίνει εδώ
Στο πλαίσιο του προηγούμενου Μεγάλου Συνασπισμού(CDU-CSU και SPD), η σύγκρουση μεταξύ των υπουργείων Περιβάλλοντος και Γεωργίας εμπόδισε κάθε πρόοδο προς μια στροφή στη Γεωργία που θα εξυπηρετεί το κλίμα και τη βιοποικιλότητα. Αυτό μπορεί τώρα να αλλάξει. Και τα δύο υπουργεία βρίσκονται στα χέρια των Πρασίνων και στη συμφωνία συνασπισμού περιέχεται αρκετή πρόοδο.[6]
Για παράδειγμα, ο Συνασπισμός σχεδιάζει να αυξήσει το μερίδιο της βιολογικής γεωργίας από το σημερινό 10% σε 30 % έως το 2030. Θέλει να συνδέσει τις γεωργικές επιδοτήσεις της ΕΕ στενότερα με τις οικολογικές απαιτήσεις. Το πρότυπο της κτηνοτροφίας πρέπει να αναγράφεται σαφώς στα προϊόντα για τους καταναλωτές. Είναι επίσης σημαντικό το μέγεθος του ζωικού κεφαλαίου των γεωργών να συνδέεται με το μέγεθος της γης τους - αυτό δυσχεραίνει την βιομηχανοποιημένη εντατική κτηνοτροφία.
Αλλά παρόμοια όπως στις μεταφορές - δεν υπάρχει καμία βαθιά αλλαγή. Λείπει η αναγκαία, θεμελιώδης γεωργική στροφή: μακριά από τον σημερινό προσανατολισμό προς την παγκόσμια αγορά, όπου οι αγρότες μας ανταγωνίζονται σε τιμές ντάμπινγκ. Και προς μια γεωργία που παράγει καλά τρόφιμα σε δίκαιες τιμές με τρόπο φιλικό προς το κλίμα της περιοχής. Γι' αυτό ακριβώς το κίνημα του κλίματος, μαζί με τους καταναλωτές και τους αγρότες θέλουν να διαμαρτυρηθούν στις 22 Ιανουαρίου στη διαδήλωση "Wir haben es satt"(«έχουμε χορτάσει») στο Βερολίνο - στο βαθμό που το επιτρέπει η κατάσταση στην Corona
Κτίρια: Πρώτες προσεγγίσεις
Το 16% των εκπομπών CO2 παράγεται στον τομέα των κτιρίων[7] Μέχρι στιγμής, όμως, μόνο το 1% του κτιριακού αποθέματος ανακαινίζεται κάθε χρόνο για να γίνει πιο ενεργειακά αποδοτικό[8] Το 2020 εγκαταστάθηκαν 600. 000 νέα συστήματα θέρμανσης με φυσικό αέριο [9] - ένα σημαντικό πρόβλημα για την προστασία του κλίματος. Ο Συνασπισμός θέλει να το αλλάξει αυτό: κάθε νέο σύστημα θέρμανσης πρέπει να λειτουργεί με βάση το 65% των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας - εκ των πραγμάτων το τέλος για τα συστήματα θέρμανσης με φυσικό αέριο και πετρέλαιο. Δυστυχώς, αυτό θα ισχύει μόνο από το 2025. Τα πρότυπα για την ενεργειακή ανακαίνιση των κτιρίων πρόκειται επίσης να γίνουν αυστηρότερα.
400.000 νέα διαμερίσματα ετησίως θέλει να χτίσει ο Συνασπισμός. Ωστόσο, όπως φαίνεται θα συνεχίζουν να χρησιμοποιούν στο κτίσιμο χάλυβα, σκυρόδεμα και πολυστυρένιο - τα οποία ήδη παράγουν τόσο CO2 κατά την παραγωγή τους όσο εκπέμπει το κτίριο σε όλη του τη διάρκεια ζωής.[10] Τα οικολογικά δομικά υλικά δεν λαμβάνονται σχεδόν καθόλου υπόψη. Είναι σημαντικό στο μέλλον η τιμή του CO2 να μην επιβαρύνει πλέον μόνο τους ενοικιαστές, αλλά και τους ιδιοκτήτες. Αλλά ο Συνασπισμός δεν τολμά να αυξήσει την τιμή του CO2 με κοινωνικά δίκαιο τρόπο
Συμπερασματικά: Τι λείπει
Συνολικά, διαπιστώνεται: τα σχέδια του Συνασπισμού δεν είναι αρκετά φιλόδοξα ούτε ως προς τους στόχους ούτε ως προς τα συγκεκριμένα μέτρα. Ο κλιματικός στόχος του προηγούμενου Μεγάλου Συνασπισμού με τη CDU-CSU για μείωση μέχρι και 65% των εκπομπών CO2 έως το 2030 (σε σύγκριση με το 1990), ο οποίος είναι πολύ χαμηλός για την πορεία προς τον 1,5 βαθμό, δεν θα αυξηθεί. Μείωση τουλάχιστον 70% θα ήταν απαραίτητο εδώ. Και η συμφωνία συνασπισμού δεν έχει το σωστό μείγμα μέτρων.
Όπου η προστασία του κλίματος μπορεί να προωθηθεί με νέες τεχνολογίες, ο συνασπισμός είναι φιλόδοξος. Τοποθετήστε ανεμογεννήτριες και ηλιακούς συλλέκτες, μετατρέψτε τα αυτοκίνητα σε ηλεκτροκίνητα, μονώστε τα κτίρια. Όσο σωστά και αν είναι αυτά τα βήματα - από μόνα τους δεν αρκούν για την επίλυση της κλιματικής κρίσης. Χρειάζεται επίσης αυτό: Λιγότερα. Λιγότερα αυτοκίνητα, λιγότερη εναέρια κυκλοφορία και λιγότερη κατανάλωση κρέατος.
Το SPD και το FDP έχουν αποτρέψει σχεδόν όλα τα μέσα που θα χρειάζονταν γι' αυτό. Ο Συνασπισμός δεν θέλει να αυξήσει την επί του παρόντος εντελώς αναποτελεσματική τιμή του CO2 κατά 25 ευρώ περισσότερο από το προβλεπόμενο - αν και οι Πράσινοι είχαν υποσχεθεί 60 ευρώ στην προεκλογική εκστρατεία. Αυτό εξαλείφει εντελώς ένα κεντρικό μέτρο ανακατεύθυνσης για την κινητικότητα και τη μετάβαση στον τομέα της θέρμανσης. Ρυθμιστική πολιτική και σαφείς κανόνες - που απαξιώθηκαν ως απαγορεύσεις από το SPD και το FDP κατά την προεκλογική εκστρατεία - δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου. Και οι εταίροι του συνασπισμού δεν τολμούν σχεδόν πουθενά να αγγίξουν τα δισεκατομμύρια των επιχορηγήσεων που βλάπτουν το κλίμα
Για το Κίνημα προστασίας το κλίματος: Τι διακυβεύεται τώρα
Τι σημαίνουν όλα αυτά για το κλιματικό κίνημα;
Από τη μια: πρέπει να συνεχίσει να αγωνίζεται για θεμελιώδεις αλλαγές, ακόμη και με μια κυβέρνηση του σημερινού Συνασπισμού. Η πολιτική για τις μεταφορές και την κινητικότητα γίνεται εδώ το κεντρικό πεδίο αντιπαράθεσης. Οι αυτοκινητόδρομοι και οι κεντρικοί δρόμοι θα συνεχίσουν να κατασκευάζονται σε όλη τη χώρα. Αλλά σε πολλά μέρη η αντίσταση αυξάνεται - τοπικές πρωτοβουλίες πολιτών και ακτιβιστές για το κλίμα αγωνίζονται από κοινού. Ταυτόχρονα, πολλές πόλεις παλεύουν για το πόσο χώρο μπορεί να καταλαμβάνει το αυτοκίνητο και πού πρέπει να αναδιατεθεί ο δημόσιος χώρος για δρόμους παιχνιδιού, ποδηλασία, λεωφορεία και τρένα
Από την άλλη πλευρά: πολλά θα εξαρτηθούν από τον συγκεκριμένο σχεδιασμό των μέτρων προστασίας του κλίματος που θα υιοθετηθούν. Και ο Κυβερνητικός συνασπισμός θα αποφασίσει για αυτά τους επόμενους 12 μήνες. Το 2022 θα είναι το έτος εφαρμογής. Πόσο γρήγορα και με ποια μέσα θα επιτευχθεί η σταδιακή κατάργηση του άνθρακα, πόσο θεμελιωδώς θα επανασχεδιαστεί το Ομοσπονδιακό Σχέδιο Υποδομών Μεταφορών, πώς ακριβώς θα προωθηθεί η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: όλα αυτά θα αποφασιστούν το επόμενο έτος. Τα οικονομικά λόμπι των βιομηχανιών ορυκτών καυσίμων θα κάνουν ό,τι μπορούν για να αποδυναμώσουν τα μέτρα στις λεπτομέρειες. Πρέπει να αποτραπεί αυτό από το Κίνημα Πολιτών - και, αντίθετα, να διασφαλίσει ότι σημαντικές «βίδες ρύθμισης» να «σφιχθούν» περισσότερο από ό,τι έχει προβλεφθεί μέχρι τώρα.
Αυτή η συμφωνία του Συνασπισμού δείχνει πόσα μπορεί να πετύχει από κοινού το Κίνημα Πολιτών για το κλίμα. Και ταυτόχρονα, πόσα πολλά πρέπει να γίνουν ακόμη. Βασίζεται στον καθένα και καθεμία, και ιδίως στη «Νεολαία για το Μέλλον» για να συνεχίσει να αγωνίζεται μαζί για συνεπή προστασία του κλίματος. Οι συνθήκες γι' αυτό είναι οι καλύτερες από ποτέ υπό μια κυβέρνηση του σημερινού Συνασπισμού.
Και θα χρειασθεί επίσης να πιέσει την κυβέρνηση για χρηματοδότηση των άλλων χωρών όπου για παράδειγμα οι γερμανικές εταιρείες παράγουν προϊόντα και υπηρεσίες για τους Γερμανούς καταναλωτές, αλλά οι εκπομπές στους λογαριάζονται σαν εκπομπές αυτών των χωρών. Με μέτρα μόνο στο εσωτερικό της χώρας της, η Γερμανία δεν θα καταφέρει να συμβάλει με το μερίδιο που της αναλογεί στην επίτευξη του παγκόσμιου στόχου του 1,5 βαθμού. Αυτό είναι το συμπέρασμα στο οποίο κατέληξε το Öko-Institut με έδρα το Φράιμπουργκ σε μια νέα μελέτη που ανατέθηκε από την περιβαλλοντική οργάνωση WWF. Κατά συνέπεια, για να καλυφθούν τα κενά, απαιτούνται ετήσιες πληρωμές ύψους 8 έως 25 δισεκατομμυρίων ευρώ[11] σε αυτές τις χώρες που δεν χρησιμοποιούν τους προϋπολογισμούς CO2 που δικαιούνται.
Και στη Ελλάδα ποια η σχέση των πολιτικών της κυβέρνησης με την κλιματική αλλαγή;
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατά την ομιλία του στη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την κλιματική αλλαγή COP26 στη Γλασκώβη, ανήγγειλε την ψήφιση ενός κλιματικού νόμου. Ο σύμβουλος του πρωθυπουργού για θέματα ενέργειας, κλίματος, περιβάλλοντος και κυκλικής οικονομίας Γιώργος Κρεμλής έχει δηλώσει: «Ο κλιματικός νόμος που θα τεθεί σε δημόσια διαβούλευση είναι εξαιρετικά φιλόδοξος. Βάζει τον πήχη ψηλά, καθώς δεν μεταφέρει απλά στην εθνική νομοθεσία τους ευρωπαϊκούς στόχους αλλά τούς συμπληρώνει, τούς επικαιροποιεί και πολλές φορές τους υπερβαίνει. Είναι ένα πολύ σύγχρονο νομοθέτημα που δείχνει ότι η Ελλάδα πρωτοπορεί στα θέματα της κλιματικής αλλαγής».
Θέλει λοιπόν να πρωτοπορήσει και η ελληνική κυβέρνηση στο θέμα της κλιματικής αλλαγής, αλλά μάλλον αυτό το εννοεί στα λόγια. Γιατί στα έργα «περί άλλα τυρβάζει». Μέχρι τώρα έχει υπερθεματίσει στο θέμα των ρυθμίσεων: θα τα ρυθμίσει όλα η «παντοδύναμη αγορά». Όπως π.χ. ότι το ηλεκτρικό τρένο πάει περίπατο και δεν μπαίνει στα σχέδια για ηλεκτροκίνηση στα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, θεωρώντας ότι η λύση είναι η ιδιωτική ηλεκτροκίνηση. Έτσι π.χ. η TRAINOSE SA, πέρα από το γεγονός ότι έχει διαγράψει τα περισσότερα δρομολόγια, πρόσφατα αποφάσισε να «Κλείσει τον ιστορικό σταθμό του Βόλου .
Είναι φανερό ότι και το πρόγραμμα της ελληνικής κυβέρνησης για τη συγκράτηση του 1,5 οC, θα υπολείπεται των αντίστοιχων προσδοκιών του ελληνικού κινήματος για την προστασία του κλίματος. Και εδώ δεν πρέπει να επαναπαυθούμε στις υποσχέσεις της κυβέρνησης γιατί το μόνο που κάνει είναι να αμολήσει τις ιδιωτικές εταιρείες να σπείρουν σε όλα τα βουνά μας τις τεράστιες ανεμογεννήτριες, οι οποίες όπως έχει αποδειχθεί αντί να μειώνουν το οικολογικό μας αποτύπωμα το αυξάνουν
[1] Σημείωση: Φυσικά, η συμφωνία του Συνασπισμού δεν αφορά μόνο το κλίμα. Όμως, συνολικά η εκτίμηση του κινήματος για το όλο πρόγραμμα είναι επίσης διαφοροποιημένη. Όσον αφορά την γενικότερη πολιτική για την κοινωνία, ο Συνασπισμός θα επιφέρει μεγάλη πρόοδο, η οποία παρεμποδίστηκε επί χρόνια από το CDU/CSU. Η νέα κυβέρνηση θέτει επίσης προοδευτικούς τόνους στην κοινωνική πολιτική - για παράδειγμα, με τον κατώτατο μισθό και το βασικό επίδομα τέκνων. Από την άλλη πλευρά, οι δικαιούχοι κοινωνικής βοήθειας περνούν δύσκολα. Και μια πλήρης αποτυχία: η διανεμητική δικαιοσύνη, χάρη στο FDP. Επομένως, για το κίνημα πολιτών, υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν
[2] Wahlprogramme-Analyse – Parteien verfehlen 1,5-Grad-Ziel“( "Ανάλυση εκλογικού προγράμματος - Τα κόμματα χάνουν τον στόχο του 1,5 βαθμού"), ZDF Online, 9. Σεπτεμβρίου 2021
[3] Αυτό σημαίνει ότι δεν θα γίνουν και πολλά πράγματα στον τομέα εξοικονόμησης ενέργειας και στη μείωση της ζήτησης!
[4] „Emissionsquellen“, Umweltbundesamt Online, τελευταία επίσκεψη στις 26. Νοεμβρίου 2021
[5] "Umweltbundesamt: 'Verkehr steuert in falsche Richtung'("Η κυκλοφορία κατευθύνεται προς τη λάθος κατεύθυνση"), Tagesschau Online, 4 Νοεμβρίου 2021
[6] „Agrarpolitik der Ampel-Koalition: Foodwatch für strengere Gesetze“("Αγροτική πολιτική του συνασπισμού: Foodwatch για αυστηρότερους νόμους"), Taz Online, 25 Νοεμβρίου 2021
[7] „Treibhausgasemissionen sinken 2020 um 8,7 Prozent“( “Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μειώνονται κατά 8,7 τοις εκατό το 2020"), Bundesumweltministerium Online, 16. März 2021
[8] „So will der Bund bei der energetischen Sanierung zum Musterschüler werden“( "Έτσι η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θέλει να γίνει πρότυπο μαθητή στην ενεργειακή ανακαίνιση"), Handelsblatt Online, 25. August 2021
[9] „Interesse an Gasheizungen auf Rekordhoch“( "Το ενδιαφέρον για τη θέρμανση με φυσικό αέριο σε υψηλό επίπεδο ρεκόρ"), Zeitung für kommunale Wirtschaft, 6. Januar 2021
[10] „Die graue Energie: Der entscheidende Hebel für Klimaschutz beim Bauen“( "Γκρίζα ενέργεια: Ο αποφασιστικός μοχλός για την προστασία του κλίματος στα κτίρια"), Bauwende Online, αναρτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2021.
[11] Υποθέτοντας ένα κόστος 50 ευρώ ανά τόνο CO2, ο στόχος του 1,5 βαθμού θα κόστιζε 8 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως για τις επόμενες τρεις δεκαετίες- ένα κόστος 150 ευρώ θα σήμαινε περίπου 25 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως