Η μεγαλύτερη ουτοπία

Η μεγαλύτερη ουτοπία –χίμαιρα είναι η πρόταση της παγκόσμιας οικονομικής και πολιτικής ελίτ- των ισχυρών όπως το διατυπώνετε εσείς. Η πρόταση δηλαδή της επέκτασης του καπιταλιστικού καταναλωτικού μοντέλου και των τρόπων ζωής που το συνοδεύουν μέχρι τις εσχατιές αυτού του πλανήτη. Αυτό το μοντέλο δε μπορεί να παγκοσμιοποιηθεί και να αφορά όλο τον ανθρώπινο πληθυσμό. Η κυρίαρχη ιδεολογία με την οποία κάνει αυτήν την επέκταση είναι η ιδεολογία της «αέναης ανάπτυξης»(οικονομική μεγέθυνση, άπειροι πόροι, τεχνολογική καινοτομία και αγοραία επιστήμη-«τεχνολογικός μεσιανισμός»- ευημερία με αύξηση της κατανάλωσης, ατομική κοινωνική ανέλιξη μέσω αύξησης του κομματιού της πίττας κ.λπ.).  Η βάση αυτής της ιδεολογίας σήμερα είναι η επέκταση της χρηματικής βασικά οικονομίας μέσω της πίστωσης και δανείων προς καταναλωτές, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις. Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ανάπτυξης» μέσω της διόγκωσης της χρηματοπιστωτικής φούσκας, ενώ η πραγματική οικονομία δε μπορεί να αναπτύσσεται πλέον με 2-3% ετησίως-όπως συνέβαινε μέχρι τώρα. Αιτία για αυτό είναι ο κορεσμός στην παραγωγή, η μειούμενη αγοραστική δύναμη των πολλών, αλλά κυρίως τα πλανητικά όρια σε πόρους, υλικά και ενέργεια, καθώς και τα όρια στην ενσωμάτωση των τεράστιων απόβλητων των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες καταστροφές. Η αέναη «ανάπτυξη» της πραγματικής οικονομίας, η αέναη μεγέθυνση της «πίτας», ώστε να αναλογεί σε όλους μεγαλύτερο σχετικά κομμάτι, σκοντάφτει στα όρια που βάζει το πεπερασμένο πλανητικό σύστημα. Με αυτήν την έννοια είναι η μεγαλύτερη χίμαιρα. Αυτό το ξέρουν πια και κάποιοι ιθύνοντες οικονομολόγοι( η καμπύλη της οικονομίας δε μπορεί να είναι στο διηνεκές εκθετικά ανοδική, όπως απαιτεί η θεωρία της ανάπτυξης, αφού η οικονομία είναι ένα υποσύστημα ενός πεπερασμένου συστήματος), για αυτό και προτείνουν τη «λιτότητα», μόνο που την προτείνουν για τους πολυπληθείς «από κάτω» και όχι συνολικά για το σύστημα και τους «από πάνω», ώστε να υπάρχει κοινωνική και οικολογική δικαιοσύνη

Ταυτόχρονα υπάρχει και μια ψευδαίσθηση για γενίκευση της «δημοκρατίας», που αντικαθιστά αυταρχικά καθεστώτα, ενώ στην πραγματικότητα οδηγούμαστε σε ανατροπή της «αστικής δημοκρατίας» από την ολιγαρχία του πλούτου. Έχουμε το πέρασμα από το «εθνικό δημοκρατικό πολίτευμα», στο παγκόσμιο ολιγαρχικό τέτοιο.

Οι κρίσεις-ιδίως η παρούσα χρηματοπιστωτική, που εξελίσσεται σε συνολική δομική κρίση του καπιταλισμού-απομυθοποιεί και θέτει σε αμφισβήτηση την παγκοσμιοποιημένη σήμερα κυριαρχία των κεφαλαιοκρατικών οικονομικών –κοινωνικών -πολιτικών σχέσεων από μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες των κυριαρχούμενων. Παρόλο που ένα μέρος του πολιτικού συστήματος προτείνει «νεοκεϋνσιανές» πολιτικές και την επιστροφή στο εθνικό δημοκρατικό κοινωνικό κράτος. Παρόλο που το πιο έξυπνο μέρος του βιομηχανικού κεφαλαίου προσπαθεί να μετατραπεί σε πράσινο κεφάλαιο (βλέπε: http://www.topikopoiisi.com/2/post/2012/08/august-24th-2012.html) και να απαντήσει με την λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη», στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Και οι δύο αυτές κινήσεις δε μπορεί να επιτευχθούν στα πλαίσια του συστήματος, μέσω των αγορών. Δεν μπορεί να δώσει λύση ούτε το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, όσο και να δανείζει με χαμηλά επιτόκια, περιμένοντας την ανάκαμψη. Αυτή δε μπορεί να έρθει, αν δε μπουν όρια στην ανάπτυξη, όρια που μπαίνουν -όπως αναφέρθηκε ήδη-από τις πεπερασμένες δυνατότητες που έχει ο πλανήτης σε πόρους, υλικά, ενέργεια και απορρόφηση αποβλήτων.
Η κοινωνικοποίηση των συλλογικών φυσικών αγαθών θα είναι η βάση και η προϋπόθεση για οποιοδήποτε κοινωνικό κίνημα των ανθρώπων, που θα θελήσει να καταργήσει τη σημερινή κατάσταση:

•      το σημερινό «κομμάτιασμα της γης» και των «περιφράξεων» από την ιδιοκτησία,

•      τη σημερινή ιδιωτικοποίηση των φυσικών-συλλογικών-κοινωνικών αγαθών,

•      τον ατομικισμό-ανταγωμισμό και τις κοινωνικές ανισότητες,

•      την εκμετάλλευση ανθρώπων, οικοσυστημάτων και φύσης,

•      τη μόλυνση-ρύπανση του περιβάλλοντος, την αποσταθεροποίηση του κλίματος κ.λπ


Θα χρειασθεί:

•      Η σημερινή κρίση των δημοσιονομικών χρεών να λυθεί υπέρ των κοινωνιών και όχι για άλλη μια φορά υπέρ των «από πάνω».

•      Οι ιδιώτες επενδυτές-αγοραστές των κρατικών ομολόγων και οι παγκόσμιοι παίκτες, έπαιξαν και έχασαν.

•      Η επιλογή που έχουμε να κάνουμε σήμερα είναι μεταξύ μιας ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης απο-ανάπτυξης».  

•      Να στηριχθούμε –όσο γίνεται περισσότερο-στις τοπικές οικονομίες, στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια των περιοχών και των χωρών, στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους.

•      Να κοινωνικοποιήσουμε την οικονομία, τη γνώση και επιστήμη, την παιδεία, την υγεία κ.λπ.

•      Να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους. Όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα.

•      Επιδιώκοντας την ευημερία-καλύτερα την ευζωία μέσω της «ατομικής εγκράτειας» και της «συλλογικής αφθονίας»

Η κατεύθυνση μπορεί να είναι: «από-ανάπτυξη εδώ» (όπου υπάρχει μεγάλο οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα) «συντήρηση εκεί»( όπου υπάρχει βιωσιμότητα) «ανάπτυξη παραπέρα»( όπου μειώνεται το οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα π.χ. μέσω της ανάπτυξης των οικο-καλλιεργειών για την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων και την ενσωμάτωση της περίσσιας του CO2 της ατμόσφαιρας στο έδαφος ή της αναβλάστησης δασών, ανασύστασης λιμνών και βιοτόπων ή της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας). Ειδικά για την ελληνική κοινωνία η επιστροφή στην ανάπτυξη του γεωργοδιατροφικού τομέα, ώστε να πετύχει πάλι αυτάρκεια στη διατροφή, θα δώσει λύση και στα ελλείμματα που υπάρχουν σήμερα στο εμπορικό ισοζύγιο των γεωργικών προϊόντων-μια από τις αιτίες της διόγκωσης και των χρεών.

Οι μέχρι τώρα «από κάτω» και τα «νεόπτωχα» στρώματα των μεσαίων τάξεων, ιδίως στη χώρα μας και τη νότια Ευρώπη, μπορούν να βλέπουν πια ότι η ανεξέλεγκτη ύφεση και η κυριαρχία των καπιταλιστικών σχέσεων οδηγεί αυτούς και τα γεννημένα ή αγέννητα παιδιά τους, τις συνθήκες ύπαρξής τους-ακόμα και τον ίδιο τον πλανήτη-σε κατάρρευση. Αν δεν χειραγωγηθούν οι αντιδράσεις τους από τα πολιτικά κόμματα των συστημάτων κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης και αν η άρση της συναίνεσής τους στραφεί στην επιδίωξη διαφορετικών προς τον καπιταλισμό σχέσεων, τότε η κατάργησή τους και η υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης δεν θα είναι ουτοπία.