Κώστας Μαρούντας
Το ζήτημα της πανδημίας του κορονοϊού έχει πολλές διαστάσεις. Δεν είναι μόνο αυτές που αφορούν στο κομμάτι της υγείας ή της οικονομίας. Η κοινωνική διάσταση που σχετίζεται με τις ατομικές και συλλογικές συνειδήσεις έχει και αυτή σημαντική θέση στο «πόντιουμ» των ιεραρχήσεων. Εδώ δεν είναι και τόσο έξυπνο το να κάνουμε διακρίσεις, όσο το να συνθέτουμε «διεπιστημονικά» και να καταλαβαίνουμε το μερίδιο που αναλογεί στην κάθε ξεχωριστή διάσταση. Μην ξεχνώντας ποτέ την αλληλεπίδραση που υφίσταται και την οποία δεν μπορούμε να αποφύγουμε επ΄ουδενί...
Για πολλά χρόνια στον ελλαδικό χώρο επικράτησε ο ατομοκεντρισμός και είχαν οπισθοχωρήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό λογικές συλλογικής (συν)αντίληψης. Η έννοια της κοινωνίας αποδομήθηκε. Ίσως, έμοιαζε ακόμα και κάπως γραφικό πριν από δώδεκα χρόνια στην Ελλάδα να μιλάς ανοιχτά για το κοινωνικό, να το υπερασπίζεσαι και να το βάζεις πιο πάνω από το ατομοκεντρικό που κάλπαζε. Σε όλους σχεδόν τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Από τις διαπροσωπικές σχέσεις, την παραγωγική διαδικασία και τους τρόπους διασκέδασης έως τις κοσμοαντιλήψεις και τα κυρίαρχα (και κοινώς αποδεκτά από την πλειοψηφία) αφηγήματα. Σίγουρα θα ήσουν «εκτός κλίματος».
Εξάλλου, ήταν πολύ δύσκολο να αντισταθούν οι σκέψεις μας σε έναν ελκυστικό, πραγματιστικό και κυνικό μηδενισμό. Έναν ποιοτικό μηδενισμό που δεν ήθελε και αυτός να συμβάλλει στην αποδόμηση, όσο στο να εναρμονιστεί με όσα λάμβαναν χώρα στο κοινωνικό πεδίο. Οι καιροί από μόνοι τους γέννησαν τον μηδενισμό εκείνο, που είναι διαφορετικός από τον ισοπεδωτικό μηδενισμό, και αυτοί τον συντήρησαν ως καταφύγιο αξιοπρέπειας στα διάφορα φαινόμενα που είχαν εμφιλοχωρήσει στο κοινωνικό σώμα εξαιτίας μίας ευτελούς και επικίνδυνης ατομικιστικής λειτουργικότητας.
Ήταν κυρίαρχη, λοιπόν, μία προσέγγιση που δεν αναδείκνυε την ατομικότητα ως απαραίτητο συστατικό μέρος ενός γενικού συνόλου, με υποχρεώσεις και δικαιώματα, αλλά έτεινε να φέρει στο προσκήνιο τον ατομικισμό που φλέρταρε με τη χειριστική αντιμετώπιση προσώπων, καταστάσεων, ιδεών και πάει λέγοντας. Βάζοντάς τον στη θέση μίας σύγχρονης θεότητας, ούτε καν θρησκείας... Η δήθεν «μιθριδατική πανοπλία» αυτού του εφαρμοσμένου ατομικισμού δεν ήταν τίποτα άλλο παρά άμυνα σε έναν άτυπο πόλεμο που διεξαγόταν δίχως να είναι αναγκαίος, ενώ στην ουσία μείωνε το ηθικό, το ανθρώπινο και το αλληλέγγυο φορτίο που πρέπει να υπάρχει οπωσδήποτε σε ένα κοινωνικό σύνολο.
Ξεκίνησε αργότερα η οικονομική κρίση που μας έπεισε πως τα πράγματα είναι σοβαρά. Αρκετοί άνθρωποι ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με συλλογικές διαδικασίες διεκδίκησης. Όμως, από ένα σημείο και μετά, επικράτησε ο «ατομικός δρόμος» προς την εξεύρεση λύσεων επιβίωσης και κυριάρχησε απόλυτα η λογική της ανάθεσης. Μία κατάσταση όπως η σημερινή, με την απειλή του κορονοϊού να βρίσκεται πια ανάμεσά μας, φέρνει ξανά στο προσκήνιο την αναγκαιότητα του κοινωνικού. Υπό το πρίσμα της ατομικής υπευθυνότητας που θα προστατεύσει το συλλογικό. Για να μπορεί ύστερα το συλλογικό να εδραιώσει τα ατομικά δικαιώματα και να δώσει ευκαιρίες γενικής προόδου. Χαίρομαι που οι περισσότεροι καταλαβαίνουν και εκνευρίζονται με την απάθεια, με την αντιδραστικότητα δίχως ουσιαστικό λόγο και τον κακώς εννοούμενο μιθριδατισμό. Θα μας βοηθήσει πολύ και στην αντιμετώπιση της σημερινής κρίσης, αλλά και στο μέλλον.
Είμαστε μέλη όλοι ενός κοινωνικού συνόλου. Ακόμα και αν δεν μας αρέσουν πολλά πράγματα γύρω μας, ακόμα και αν έχουμε κακομάθει απλά να θέλουμε τα οφέλη που απορρέουν από την συνύπαρξή μας με άλλους. Ακόμα και αν δεν είναι λίγες οι φορές που θα προτιμούσαμε να μένουμε μόνοι μας εκτός αστικού ιστού... Αυτή η κρίση μας υποχρεώνει να σκεφτούμε διαφορετικά. Και επειδή δεν κρατάει μία ή δύο μέρες, ούτε καν μονάχα μία εβδομάδα, είναι πολύ πιθανό σε πολλούς ανθρώπους να εντυπωθεί βαθιά μέσα τους -με όρους ουσιαστικής παγίωσης- μία διαφορετική κουλτούρα. Αν το πετύχουμε αυτό θα έχουμε μετατρέψει τον κορονοϊό σε αφορμή αφύπνισης, παρά τις πολύ άσχημες επιδράσεις του στο σήμερα. Τα άτομα θα ευδοκιμούν όταν παραμένουν άνθρωποι. Και για να το πετύχουν αυτό χρειάζονται ένα κοινωνικό περιβάλλον που θα έχει αρκετές σταθερές αξιοπρέπειας, και ακόμα περισσότερες ασφαλιστικές δικλείδες αποτροπής κινδύνων εκτροπής.
πηγή
Το ζήτημα της πανδημίας του κορονοϊού έχει πολλές διαστάσεις. Δεν είναι μόνο αυτές που αφορούν στο κομμάτι της υγείας ή της οικονομίας. Η κοινωνική διάσταση που σχετίζεται με τις ατομικές και συλλογικές συνειδήσεις έχει και αυτή σημαντική θέση στο «πόντιουμ» των ιεραρχήσεων. Εδώ δεν είναι και τόσο έξυπνο το να κάνουμε διακρίσεις, όσο το να συνθέτουμε «διεπιστημονικά» και να καταλαβαίνουμε το μερίδιο που αναλογεί στην κάθε ξεχωριστή διάσταση. Μην ξεχνώντας ποτέ την αλληλεπίδραση που υφίσταται και την οποία δεν μπορούμε να αποφύγουμε επ΄ουδενί...
Για πολλά χρόνια στον ελλαδικό χώρο επικράτησε ο ατομοκεντρισμός και είχαν οπισθοχωρήσει σε πολύ μεγάλο βαθμό λογικές συλλογικής (συν)αντίληψης. Η έννοια της κοινωνίας αποδομήθηκε. Ίσως, έμοιαζε ακόμα και κάπως γραφικό πριν από δώδεκα χρόνια στην Ελλάδα να μιλάς ανοιχτά για το κοινωνικό, να το υπερασπίζεσαι και να το βάζεις πιο πάνω από το ατομοκεντρικό που κάλπαζε. Σε όλους σχεδόν τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Από τις διαπροσωπικές σχέσεις, την παραγωγική διαδικασία και τους τρόπους διασκέδασης έως τις κοσμοαντιλήψεις και τα κυρίαρχα (και κοινώς αποδεκτά από την πλειοψηφία) αφηγήματα. Σίγουρα θα ήσουν «εκτός κλίματος».
Εξάλλου, ήταν πολύ δύσκολο να αντισταθούν οι σκέψεις μας σε έναν ελκυστικό, πραγματιστικό και κυνικό μηδενισμό. Έναν ποιοτικό μηδενισμό που δεν ήθελε και αυτός να συμβάλλει στην αποδόμηση, όσο στο να εναρμονιστεί με όσα λάμβαναν χώρα στο κοινωνικό πεδίο. Οι καιροί από μόνοι τους γέννησαν τον μηδενισμό εκείνο, που είναι διαφορετικός από τον ισοπεδωτικό μηδενισμό, και αυτοί τον συντήρησαν ως καταφύγιο αξιοπρέπειας στα διάφορα φαινόμενα που είχαν εμφιλοχωρήσει στο κοινωνικό σώμα εξαιτίας μίας ευτελούς και επικίνδυνης ατομικιστικής λειτουργικότητας.
Ήταν κυρίαρχη, λοιπόν, μία προσέγγιση που δεν αναδείκνυε την ατομικότητα ως απαραίτητο συστατικό μέρος ενός γενικού συνόλου, με υποχρεώσεις και δικαιώματα, αλλά έτεινε να φέρει στο προσκήνιο τον ατομικισμό που φλέρταρε με τη χειριστική αντιμετώπιση προσώπων, καταστάσεων, ιδεών και πάει λέγοντας. Βάζοντάς τον στη θέση μίας σύγχρονης θεότητας, ούτε καν θρησκείας... Η δήθεν «μιθριδατική πανοπλία» αυτού του εφαρμοσμένου ατομικισμού δεν ήταν τίποτα άλλο παρά άμυνα σε έναν άτυπο πόλεμο που διεξαγόταν δίχως να είναι αναγκαίος, ενώ στην ουσία μείωνε το ηθικό, το ανθρώπινο και το αλληλέγγυο φορτίο που πρέπει να υπάρχει οπωσδήποτε σε ένα κοινωνικό σύνολο.
Ξεκίνησε αργότερα η οικονομική κρίση που μας έπεισε πως τα πράγματα είναι σοβαρά. Αρκετοί άνθρωποι ήρθαν για πρώτη φορά σε επαφή με συλλογικές διαδικασίες διεκδίκησης. Όμως, από ένα σημείο και μετά, επικράτησε ο «ατομικός δρόμος» προς την εξεύρεση λύσεων επιβίωσης και κυριάρχησε απόλυτα η λογική της ανάθεσης. Μία κατάσταση όπως η σημερινή, με την απειλή του κορονοϊού να βρίσκεται πια ανάμεσά μας, φέρνει ξανά στο προσκήνιο την αναγκαιότητα του κοινωνικού. Υπό το πρίσμα της ατομικής υπευθυνότητας που θα προστατεύσει το συλλογικό. Για να μπορεί ύστερα το συλλογικό να εδραιώσει τα ατομικά δικαιώματα και να δώσει ευκαιρίες γενικής προόδου. Χαίρομαι που οι περισσότεροι καταλαβαίνουν και εκνευρίζονται με την απάθεια, με την αντιδραστικότητα δίχως ουσιαστικό λόγο και τον κακώς εννοούμενο μιθριδατισμό. Θα μας βοηθήσει πολύ και στην αντιμετώπιση της σημερινής κρίσης, αλλά και στο μέλλον.
Είμαστε μέλη όλοι ενός κοινωνικού συνόλου. Ακόμα και αν δεν μας αρέσουν πολλά πράγματα γύρω μας, ακόμα και αν έχουμε κακομάθει απλά να θέλουμε τα οφέλη που απορρέουν από την συνύπαρξή μας με άλλους. Ακόμα και αν δεν είναι λίγες οι φορές που θα προτιμούσαμε να μένουμε μόνοι μας εκτός αστικού ιστού... Αυτή η κρίση μας υποχρεώνει να σκεφτούμε διαφορετικά. Και επειδή δεν κρατάει μία ή δύο μέρες, ούτε καν μονάχα μία εβδομάδα, είναι πολύ πιθανό σε πολλούς ανθρώπους να εντυπωθεί βαθιά μέσα τους -με όρους ουσιαστικής παγίωσης- μία διαφορετική κουλτούρα. Αν το πετύχουμε αυτό θα έχουμε μετατρέψει τον κορονοϊό σε αφορμή αφύπνισης, παρά τις πολύ άσχημες επιδράσεις του στο σήμερα. Τα άτομα θα ευδοκιμούν όταν παραμένουν άνθρωποι. Και για να το πετύχουν αυτό χρειάζονται ένα κοινωνικό περιβάλλον που θα έχει αρκετές σταθερές αξιοπρέπειας, και ακόμα περισσότερες ασφαλιστικές δικλείδες αποτροπής κινδύνων εκτροπής.
πηγή
RSS Feed
