Η συμβατική καπιταλιστική οικονομία βρισκόταν σε κρίση και πολύ πριν έρθει η πανδημία του COVID-19. Και παγκόσμια, αλλά και ιδιαίτερα στη χώρα μας, με τις πολιτικές των μνημονίων των κυβερνήσεων μετά το 2010. Αυτή η οικονομική κρίση έχει ήδη αρχίσει να οξύνεται ακόμα παραπέρα με το «λοκντάουν» των κάθε λογής οικονομικών δραστηριοτήτων που ακολούθησαν.
Πώς μπορούμε να λύσουμε τα πιεστικά προβλήματα, μετά τους εγκλεισμούς, τις απαγορεύσεις και τα λοκντάουν; Επιστρέφοντας στην «κανονικότητα» της προ Κορόνα-εποχής και στο μοντέλο «ανάπτυξης» και «ευημερίας», που μας πρότειναν οι συμβατικοί οικονομολόγοι και οι πολιτικές των κυβερνήσεων μέχρι τώρα; Επιστρέφοντας σε πολύ χειρότερες από πριν σχέσεις εργασίας-όσοι δεν θα μείνουν επιπλέον άνεργοι- με περισσότερο μειωμένους μισθούς, που ήδη από τα μνημόνια δεν εξασφάλιζαν ούτε καν την επιβίωση;
Μια από τις λίγες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα που έχουμε στα χέρια μας σήμερα, είναι αυτή που- εδώ στην Ελλάδα της κρίσης για παράδειγμα, όπως επίσης στην Ισπανία και στη Νότια Ευρώπη-συνδέεται με τη δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενων, αυτόνομων, αποεμπορευματοποιημένων και αποπατριαρχικών χώρων και δομών εργασίας σε αντιπαράθεση με το κεφάλαιο και το Κράτος. Που συνδέεται με τα υπάρχοντα εγχειρήματα της κοινωνικής αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας.
Μήπως ήρθε ο καιρός να στραφούμε προς αυτόν τον τομέα της Οικονομίας-οι δομές του οποίου άρχισαν να εμφανίζονται δειλά στην περίοδο της κρίσης πριν από την πανδημία -και να τον προωθήσουμε διευρύνοντας και τα μέχρι τώρα χαρακτηριστικά του –εμείς οι «από κάτω-ώστε να γίνει ο βασικός πυλώνας οικονομικής δραστηριότητας για την ευζωία μας με επάρκεια;
Θα επιλέξουμε τα αρχικά Σ.Ο.Α. (Συνεργατική Οικονομία των Αναγκών) για να γίνει εμφανής η πρότασή μας σε σχέση με τον θεσμοθετημένο όρο-από την προηγούμενη κυβέρνηση της «κυβερνώσας αριστεράς»- Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.ΑΛ.Ο)
Συνδυάζοντας τα ρεύματα πρακτικής που υπάρχουν σήμερα, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και το επίθετο Τοπικοποιημένη, για να τονίσουμε την τοπικότητα και την εγγύτητα στις αποστάσεις των δραστηριοτήτων των εγχειρημάτων της.
Τα χαρακτηριστικά που συνοδεύουν την Σ.Ο.Α μέχρι τώρα[1] χρειάζεται να εξελιχθούν παραπέρα και να συνδυασθούν με:
-τη διαχείριση υφιστάμενων προβλημάτων με πεδίο αναφοράς την ηθική διάσταση και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και τη πολιτική διάσταση με τα κοινωνικά δικαιώματα.
-τη λειτουργική και θεσμική σύνδεση με το νομικό πλαίσιο που υπάρχει, αλλά και οικονομική και θεσμική αυτονομία- ανεξαρτησία με διεκδικητική στάση.
-την αρχική διασύνδεση με την αγορά, αλλά με προτεραιότητα τη σταδιακή αποσύνδεση και την ανάπτυξη εναλλακτικών- αλληλέγγυων δομών.
Η κλίμακα και η μορφή της εσωτερικής οργάνωσης αυτών των δομών μπορούν να ποικίλουν, ανάλογα με το είδος μονάδας και τη στόχευση. Αποκλείονται περιπτώσεις μεγάλης κλίμακας και κάθετης οργάνωσης. Επιθυμητό το μικρό έως μεσαίο μέγεθος μονάδων και η έμφαση στην τοπικότητα, στη συμμετοχική και δημοκρατική λειτουργία.
Πεδίο οικονομικής δράσης από αποσπασματικό- με έμφαση σε «αποκατάσταση ζημιών» και υπηρεσίες πρόνοιας- μέχρι και σφαιρικό, περιλαμβάνοντας το σύνολο της οικονομικής ζωής, χρηματικής ή μη.
Οι συνέργειες και η διασύνδεση μεταξύ μονάδων, φορέων, δικτύων και κοινωνικών κινημάτων, που ξεκινούν από το να είναι θεματικές και εντοπισμένες, μπορούν να επεκτείνονται σε διαθεματικές και περιφερειακές, με απεύθυνση προς την κοινωνία και τους πολίτες για ευαισθητοποίηση, ενίσχυση, άμεση συμμετοχή, προσωπική δράση, ενεργοποίηση και συλλογική δράση.
Η Σ.Ο.Α. και Τοπική Αυτοδιοίκηση (Τ.Α.)
Η Σ.Ο.Α. είναι η οικονομία που ξεκινώντας σαν συμπλήρωμα στον κρατικό και ιδιωτικό τομέα της καπιταλιστικής οικονομίας, θα μας βοηθήσει όχι μόνο να ξεπεράσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει σήμερα η συνολική κρίση του καπιταλισμού στους «από κάτω» των κοινωνιών, αλλά θα μπορεί να είναι και ο κυρίαρχος τρόπος οικονομικής δραστηριότητας των εργαζομένων σε όλη την περίοδο υπέρβασης του καπιταλισμού και μετάβασης σε μετακαπιταλιστικές κοινωνίες. Η στήριξή της στα υπάρχοντα σήμερα «Κοινά»( COMMONS)-αλλά και στα δημιουργούμενα νέα τέτοια- είναι και ο σημαντικότερος εφαλτήρας της για να αναδειχθεί σαν κύριος τρόπος οργάνωσης της εργασίας, από σήμερα[2].
Σε όλους αυτούς τους τομείς μπορούν να δημιουργηθούν αντίστοιχα συνεργατικά εγχειρήματα, και όχι μόνο όπως συμβαίνει σήμερα όπου οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ έχουν σαν αντικείμενο συνήθως την «κοινωνική ένταξη» των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού ή την «κοινωνική φροντίδα» με παροχή υπηρεσιών χαμηλού κόστους, όπου το κράτος αποσύρεται.
Φυσικά μπορούν να δημιουργηθούν και εγχειρήματα ΣΟΑ για «συλλογικούς και παραγωγικούς σκοπούς» σε διάφορους τομείς όπως:
1)Στον αγροδιατροφικό τομέα σαν βασικός για τις οικονομικές δραστηριότητες της οικονομίας των αναγκών: Μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης( ανασύσταση υφαντουργείων, βιομηχανιών ζάχαρης, επανεκκίνηση π.χ. της ΕΝΚΛΩ -Ενωμένης Κλωστοϋφαντουργίας με τα εργοστάσια να ανοίγουν και να διαχειρίζονται από τους ίδιους τους πρώην εργαζόμενους, μέσα από συνεταιριστικά σχήματα ). Συνεταιρισμοί (ιδιαίτερα γυναικείοι)και δίκτυα μεταποίησης, εμπορίας και προώθησης τοπικών προϊόντων καθώς και δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων, υπηρεσιών, εργασιών και εξοπλισμού. Διάθεση δημόσιας και δημοτικής γης σε αγροτικές ΚΟΙΝΣΕΠ νέων αγροτών και ομάδων νέων ανέργων των πόλεων για συλλογικές μετεγκαταστάσεις στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης.
Ειδική περίπτωση: Παραγωγοκαταναλωτικοί συνεταιρισμοί(συνύπαρξη παραγωγών-καταναλωτών) ή κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία (ΚΥΓΕΩ: δημιουργία αγροκτημάτων με οικολογικές και κοινωνικά δίκαιες καλλιέργειες, με συμμετοχή των καταναλωτών στη διαδικασία παραγωγής, όπως αναφέρεται στη σελίδα 23) ή κοινωνικά αγροκτήματα και λαχανόκηποι, σε εκτάσεις «παρατημένες» και ακαλλιέργητες που ανήκουν στο δημόσιο, στους δήμους ή την εκκλησία (τα προϊόντα των οποίων διατίθενται σε κοινωνικές δομές αλληλεγγύης, κοινωνικά παντοπωλεία-εστιατόρια ή σε αγορές χωρίς μεσάζοντες).
2)Στις υπηρεσίες υγείας: κοινωνικά φαρμακεία και κοινωνικά ιατρεία σε κάθε δήμο.
3)Στη φροντίδα ηλικιωμένων με ειδικά προβλήματα υγείας και ατόμων ΑΜΕΑ των δήμων
4)Στη φροντίδα αστέγων και αδύναμων κοινωνικών ομάδων
5)Στους παιδικούς-βεφονηπιακούς σταθμούς
6)Στην αποκατάσταση περιβαλλοντικών καταστροφών και την οικοπροστασία για αναβλάστηση δασών, σταμάτημα ερημοποίησης, αποκατατάσταση άγριας φύσης, ποταμών λιμνών παραλιών, με πόρους από την ΤΑ.
7)Στον ενεργειακό εφοδιασμό με ενεργειακούς συνεταιρισμούς που θα εγκαθιστούν μικρά και αποκεντρωμένα συστήματα ΑΠΕ, βιοαερίου, υδρογόνου κ.λπ. Εγκατάσταση φ/β συστημάτων στις στέγες και ταράτσες των σπιτιών, στις στέγες των αγροτικών υπόστεγων και αποθηκών, σε μη παραγωγική γη. Εγκατάσταση μικρών ανεμογεννητριών σε ευνοϊκά σημεία μη παραγωγικής γης. Όλα αυτά θα βοηθήσουν γενικότερα στην κοινωνικοποίηση-δημοτικοποίηση της παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας με διάθεσή της στα τοπικά δημοτικά δίκτυα, όπως έχουμε αναφερθεί σε παραπάνω κεφάλαιο.
8)Στην ανακύκλωση και ειδικά στην κομποστοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων των οικισμών και πόλεων. Το τελευταίο ενδιαφέρει και τον αγροτικό τομέα για εξασφάλιση οργανικού λιπάσματος[3].
9)Στον ήπιο βιοτουρισμό και αγροτουρισμό[4]
10)Στην πίστωση εγχειρημάτων της Σ.Ο.Α με πιστωτικούς συνεταιρισμούς οργανισμούς[5]
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση(Τ.Α.), είναι ο πολιτικός θεσμός που δίνοντας έμφαση στο τοπικό, μπορεί να υποστηρίξει πιο αποτελεσματικά την Σ.Ο.Α με τη διάχυση της γνώσης της, την ενίσχυση των συνεργασιών της, την οργανωτική στήριξή της, την ισόρροπη ανάπτυξη των διαφορετικών δραστηριοτήτων της, τη διευκόλυνση των διασυνδέσεων, την αποφυγή των μονοκαλλιεργειών, την ικανοποίηση των αναγκών της αλυσίδας: πολίτης, κοινότητα, δήμος, περιφέρεια, επικράτεια.
Μπορεί να γίνει και ο θεσμός-κλειδί για την ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, που τόσο είναι απαραίτητο σήμερα με τις πολιτικές των μνημονίων που εφαρμόζονται. Παρεμβαίνοντας σε κρίσιμους τομείς με εργαλείο την ΣΟΑ, συντονίζοντας, υποστηρίζοντας και διαμορφώνοντας διαδικασίες που θα εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες πολίτες να απορρίψουν το κυρίαρχο σήμερα χαρακτηριστικό της ιδιώτευσης και του εγωισμού και να αποκτήσουν κοινοτικό-συλλογικό πνεύμα και συνεργατική- κοινοτική συνείδηση, δημιουργώντας γραφεία πληροφόρησης πολιτών και συλλογικοτήτων, προωθώντας τη συνέργεια Δήμων και φορέων επιστημονικής Έρευνας- που θα διευκολύνουν και θα «εμψυχώνουν» τα Συνεργατικά Σχήματα- και βοηθώντας να σχηματισθούν Συντονιστικά Συμβούλια από τα υπάρχοντα και νέα δημιουργούμενα εγχειρήματα της ΣΟΑ, μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στη δημιουργία και τη λειτουργία των σχημάτων της.
Η Τ.Α. μπορεί συγκεκριμένα να βοηθήσει προωθώντας και θέτοντας πόρους στη διάθεση συλλογικών δομών εργασίας, όπου μπορεί να γίνεται συνδυασμός αμειβόμενης εργασίας για ανέργους - εξειδικευμένης από υπαλλήλους του δήμου -εθελοντικής εργασίας από εθελοντές που μαζί με τους υπαλλήλους θα παίζουν το ρόλο του «μέντορα» ή «εμψυχωτή», για τη δημιουργία των αντίστοιχων χώρων παραγωγής και παροχής υπηρεσιών. Για παράδειγμα: εργαστηρίων επαναχρησιμοποίησης ηλεκτρικών - ηλεκτρονικών ειδών, επίπλων, ρούχων, κομποστοποίησης -λιπασματοποίησης οργανικών αποβλήτων, μεταποιητηρίων γεωργικών προϊόντων, απασχόλησης παιδιών ,ανταλλαγής ειδών από «δεύτερο χέρι», γραφείων «συνταξιδιωτών» , οργάνωση γραφείου-συνεργείου από άνεργους αρχιτέκτονες-οικοδόμους για κατασκευή-μετατροπή βιοκλιματικών κτιρίων, συνεργείων για τη δημιουργία «πράσινων στεγών» και «ηλιακών στεγών».
Ειδική περίπτωση: αυτοδιαχειριζόμενα συνεργεία και όχι ιδιώτες εργολάβοι να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες εργασίες του δήμου.
Γενικότερα η ΤΑ μπορεί να ωφεληθεί πολλαπλά από την ΣΟΑ, ώστε να προσαρμόσει τις υπάρχουσες υπηρεσίες[6] της στη βάση του συνεργατισμού και της αλληλεγγύης, σε μια πορεία να μετατραπεί η ΤΑ σε πραγματική Αυτοδιοίκηση στους δήμους και τις περιφέρειες- και όχι σε περιφερειακό κράτος που είναι σήμερα με τον Καλλικράτη-και σε κοινωνίες της Κοινότητας των Κοινοτήτων με την ΣΟΑ σαν κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα, τον κοινοτισμό σαν τρόπο κοινωνικής οργάνωσης και την ομοσπονδιοποίηση δήμων και περιφερειών σαν πολιτειακή οργάνωση. Όπου το από τα πριν δημιουργημένο Συντονιστικό Συμβούλιο της ΣΟΑ, μπορεί να εξελιχθεί σε Συμβούλιο Δημοτικού Τομέα Οικονομίας σε κάθε δήμο[7].
[1] Τα έχουμε περιγράψει λεπτομερέστερα στο βιβλίο μας για τον ανθρωπολογικό τύπο (σελ.91-96), καθώς και στο βιβλίο μας για τον Σύγχρονο Κοινοτισμό (εκδόσεις των συναδέλφων 2015), σελ.116-122
[2]http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/-commons
[3] Κομποστοποίηση σε μικρές μονάδες δυναμικότητας κατ` έτος 1.000-10.000 τόνων που μετατρέπουν τα οργανικά αστικά δημοτικά υπολείμματα και τα φυτικά γεωργικά υπολείμματα της γύρω περιοχής, σε κομπόστα για τους τοπικούς αγρότες. Το λειτουργικό τους κόστος ανέρχεται σε 50-60 Ε/ τόνο εισαγόμενου οργανικού κλάσματος. Οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ που θα τα λειτουργούν μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους στα πλαίσια μιας δημοτικής ή διαδημοτικής επιχείρησης.
[4]Κοινωνικοί συνεταιρισμοί που δραστηριοποιούνται στην οργάνωση επισκέψεων σε τοποθεσίες φυσικής ομορφιάς, πολιτιστικής κληρονομιάς, ορεινών διατηρητέων οικισμών παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, τοπικής ιστορίας και παραδοσιακών επαγγελμάτων(π.χ. Παρασκευή τσίπουρου, κρασιού ή ελαιόλαδου), αγροτουριστικών εγκαταστάσεων, οικο-πολυ-καλλιεργειών, θεματικών πάρκων κ.λπ. με εναλλακτικό τρόπο: πεζοπορίες, ποδήλατο βουνού, ιππασία, κανό, κ.λπ.
[5] Μέχρι και δημιουργία τοπικού νομίσματος με το οποίο μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους προϊόντα και υπηρεσίες δίκτυα εγχειρημάτων της ΣΟΑ.
[6] Σήμερα οι υπηρεσίες της συνήθως είναι γραφειοκρατικές: σε μια παραγωγική διαδικασία π.χ. που απασχολεί 10 άτομα, συνήθως 3 δουλεύουν παραγωγικά και οι άλλοι ασχολούνται με τη διαχείριση της διαδικασίας, είτε σαν επιβλέποντες προϊστάμενοι, είτε σαν σύμβουλοι και γραμματείς.
[7]http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/o-sygxronos-koinotismos-kai-i-amesi-dimokratia
Πώς μπορούμε να λύσουμε τα πιεστικά προβλήματα, μετά τους εγκλεισμούς, τις απαγορεύσεις και τα λοκντάουν; Επιστρέφοντας στην «κανονικότητα» της προ Κορόνα-εποχής και στο μοντέλο «ανάπτυξης» και «ευημερίας», που μας πρότειναν οι συμβατικοί οικονομολόγοι και οι πολιτικές των κυβερνήσεων μέχρι τώρα; Επιστρέφοντας σε πολύ χειρότερες από πριν σχέσεις εργασίας-όσοι δεν θα μείνουν επιπλέον άνεργοι- με περισσότερο μειωμένους μισθούς, που ήδη από τα μνημόνια δεν εξασφάλιζαν ούτε καν την επιβίωση;
Μια από τις λίγες απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα που έχουμε στα χέρια μας σήμερα, είναι αυτή που- εδώ στην Ελλάδα της κρίσης για παράδειγμα, όπως επίσης στην Ισπανία και στη Νότια Ευρώπη-συνδέεται με τη δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενων, αυτόνομων, αποεμπορευματοποιημένων και αποπατριαρχικών χώρων και δομών εργασίας σε αντιπαράθεση με το κεφάλαιο και το Κράτος. Που συνδέεται με τα υπάρχοντα εγχειρήματα της κοινωνικής αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας.
Μήπως ήρθε ο καιρός να στραφούμε προς αυτόν τον τομέα της Οικονομίας-οι δομές του οποίου άρχισαν να εμφανίζονται δειλά στην περίοδο της κρίσης πριν από την πανδημία -και να τον προωθήσουμε διευρύνοντας και τα μέχρι τώρα χαρακτηριστικά του –εμείς οι «από κάτω-ώστε να γίνει ο βασικός πυλώνας οικονομικής δραστηριότητας για την ευζωία μας με επάρκεια;
Θα επιλέξουμε τα αρχικά Σ.Ο.Α. (Συνεργατική Οικονομία των Αναγκών) για να γίνει εμφανής η πρότασή μας σε σχέση με τον θεσμοθετημένο όρο-από την προηγούμενη κυβέρνηση της «κυβερνώσας αριστεράς»- Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.ΑΛ.Ο)
Συνδυάζοντας τα ρεύματα πρακτικής που υπάρχουν σήμερα, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε και το επίθετο Τοπικοποιημένη, για να τονίσουμε την τοπικότητα και την εγγύτητα στις αποστάσεις των δραστηριοτήτων των εγχειρημάτων της.
Τα χαρακτηριστικά που συνοδεύουν την Σ.Ο.Α μέχρι τώρα[1] χρειάζεται να εξελιχθούν παραπέρα και να συνδυασθούν με:
-τη διαχείριση υφιστάμενων προβλημάτων με πεδίο αναφοράς την ηθική διάσταση και τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και τη πολιτική διάσταση με τα κοινωνικά δικαιώματα.
-τη λειτουργική και θεσμική σύνδεση με το νομικό πλαίσιο που υπάρχει, αλλά και οικονομική και θεσμική αυτονομία- ανεξαρτησία με διεκδικητική στάση.
-την αρχική διασύνδεση με την αγορά, αλλά με προτεραιότητα τη σταδιακή αποσύνδεση και την ανάπτυξη εναλλακτικών- αλληλέγγυων δομών.
Η κλίμακα και η μορφή της εσωτερικής οργάνωσης αυτών των δομών μπορούν να ποικίλουν, ανάλογα με το είδος μονάδας και τη στόχευση. Αποκλείονται περιπτώσεις μεγάλης κλίμακας και κάθετης οργάνωσης. Επιθυμητό το μικρό έως μεσαίο μέγεθος μονάδων και η έμφαση στην τοπικότητα, στη συμμετοχική και δημοκρατική λειτουργία.
Πεδίο οικονομικής δράσης από αποσπασματικό- με έμφαση σε «αποκατάσταση ζημιών» και υπηρεσίες πρόνοιας- μέχρι και σφαιρικό, περιλαμβάνοντας το σύνολο της οικονομικής ζωής, χρηματικής ή μη.
Οι συνέργειες και η διασύνδεση μεταξύ μονάδων, φορέων, δικτύων και κοινωνικών κινημάτων, που ξεκινούν από το να είναι θεματικές και εντοπισμένες, μπορούν να επεκτείνονται σε διαθεματικές και περιφερειακές, με απεύθυνση προς την κοινωνία και τους πολίτες για ευαισθητοποίηση, ενίσχυση, άμεση συμμετοχή, προσωπική δράση, ενεργοποίηση και συλλογική δράση.
Η Σ.Ο.Α. και Τοπική Αυτοδιοίκηση (Τ.Α.)
Η Σ.Ο.Α. είναι η οικονομία που ξεκινώντας σαν συμπλήρωμα στον κρατικό και ιδιωτικό τομέα της καπιταλιστικής οικονομίας, θα μας βοηθήσει όχι μόνο να ξεπεράσουμε τις αρνητικές επιπτώσεις που έχει σήμερα η συνολική κρίση του καπιταλισμού στους «από κάτω» των κοινωνιών, αλλά θα μπορεί να είναι και ο κυρίαρχος τρόπος οικονομικής δραστηριότητας των εργαζομένων σε όλη την περίοδο υπέρβασης του καπιταλισμού και μετάβασης σε μετακαπιταλιστικές κοινωνίες. Η στήριξή της στα υπάρχοντα σήμερα «Κοινά»( COMMONS)-αλλά και στα δημιουργούμενα νέα τέτοια- είναι και ο σημαντικότερος εφαλτήρας της για να αναδειχθεί σαν κύριος τρόπος οργάνωσης της εργασίας, από σήμερα[2].
Σε όλους αυτούς τους τομείς μπορούν να δημιουργηθούν αντίστοιχα συνεργατικά εγχειρήματα, και όχι μόνο όπως συμβαίνει σήμερα όπου οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ έχουν σαν αντικείμενο συνήθως την «κοινωνική ένταξη» των ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού ή την «κοινωνική φροντίδα» με παροχή υπηρεσιών χαμηλού κόστους, όπου το κράτος αποσύρεται.
Φυσικά μπορούν να δημιουργηθούν και εγχειρήματα ΣΟΑ για «συλλογικούς και παραγωγικούς σκοπούς» σε διάφορους τομείς όπως:
1)Στον αγροδιατροφικό τομέα σαν βασικός για τις οικονομικές δραστηριότητες της οικονομίας των αναγκών: Μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης( ανασύσταση υφαντουργείων, βιομηχανιών ζάχαρης, επανεκκίνηση π.χ. της ΕΝΚΛΩ -Ενωμένης Κλωστοϋφαντουργίας με τα εργοστάσια να ανοίγουν και να διαχειρίζονται από τους ίδιους τους πρώην εργαζόμενους, μέσα από συνεταιριστικά σχήματα ). Συνεταιρισμοί (ιδιαίτερα γυναικείοι)και δίκτυα μεταποίησης, εμπορίας και προώθησης τοπικών προϊόντων καθώς και δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων, υπηρεσιών, εργασιών και εξοπλισμού. Διάθεση δημόσιας και δημοτικής γης σε αγροτικές ΚΟΙΝΣΕΠ νέων αγροτών και ομάδων νέων ανέργων των πόλεων για συλλογικές μετεγκαταστάσεις στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης.
Ειδική περίπτωση: Παραγωγοκαταναλωτικοί συνεταιρισμοί(συνύπαρξη παραγωγών-καταναλωτών) ή κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία (ΚΥΓΕΩ: δημιουργία αγροκτημάτων με οικολογικές και κοινωνικά δίκαιες καλλιέργειες, με συμμετοχή των καταναλωτών στη διαδικασία παραγωγής, όπως αναφέρεται στη σελίδα 23) ή κοινωνικά αγροκτήματα και λαχανόκηποι, σε εκτάσεις «παρατημένες» και ακαλλιέργητες που ανήκουν στο δημόσιο, στους δήμους ή την εκκλησία (τα προϊόντα των οποίων διατίθενται σε κοινωνικές δομές αλληλεγγύης, κοινωνικά παντοπωλεία-εστιατόρια ή σε αγορές χωρίς μεσάζοντες).
2)Στις υπηρεσίες υγείας: κοινωνικά φαρμακεία και κοινωνικά ιατρεία σε κάθε δήμο.
3)Στη φροντίδα ηλικιωμένων με ειδικά προβλήματα υγείας και ατόμων ΑΜΕΑ των δήμων
4)Στη φροντίδα αστέγων και αδύναμων κοινωνικών ομάδων
5)Στους παιδικούς-βεφονηπιακούς σταθμούς
6)Στην αποκατάσταση περιβαλλοντικών καταστροφών και την οικοπροστασία για αναβλάστηση δασών, σταμάτημα ερημοποίησης, αποκατατάσταση άγριας φύσης, ποταμών λιμνών παραλιών, με πόρους από την ΤΑ.
7)Στον ενεργειακό εφοδιασμό με ενεργειακούς συνεταιρισμούς που θα εγκαθιστούν μικρά και αποκεντρωμένα συστήματα ΑΠΕ, βιοαερίου, υδρογόνου κ.λπ. Εγκατάσταση φ/β συστημάτων στις στέγες και ταράτσες των σπιτιών, στις στέγες των αγροτικών υπόστεγων και αποθηκών, σε μη παραγωγική γη. Εγκατάσταση μικρών ανεμογεννητριών σε ευνοϊκά σημεία μη παραγωγικής γης. Όλα αυτά θα βοηθήσουν γενικότερα στην κοινωνικοποίηση-δημοτικοποίηση της παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας με διάθεσή της στα τοπικά δημοτικά δίκτυα, όπως έχουμε αναφερθεί σε παραπάνω κεφάλαιο.
8)Στην ανακύκλωση και ειδικά στην κομποστοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων των οικισμών και πόλεων. Το τελευταίο ενδιαφέρει και τον αγροτικό τομέα για εξασφάλιση οργανικού λιπάσματος[3].
9)Στον ήπιο βιοτουρισμό και αγροτουρισμό[4]
10)Στην πίστωση εγχειρημάτων της Σ.Ο.Α με πιστωτικούς συνεταιρισμούς οργανισμούς[5]
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση(Τ.Α.), είναι ο πολιτικός θεσμός που δίνοντας έμφαση στο τοπικό, μπορεί να υποστηρίξει πιο αποτελεσματικά την Σ.Ο.Α με τη διάχυση της γνώσης της, την ενίσχυση των συνεργασιών της, την οργανωτική στήριξή της, την ισόρροπη ανάπτυξη των διαφορετικών δραστηριοτήτων της, τη διευκόλυνση των διασυνδέσεων, την αποφυγή των μονοκαλλιεργειών, την ικανοποίηση των αναγκών της αλυσίδας: πολίτης, κοινότητα, δήμος, περιφέρεια, επικράτεια.
Μπορεί να γίνει και ο θεσμός-κλειδί για την ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, που τόσο είναι απαραίτητο σήμερα με τις πολιτικές των μνημονίων που εφαρμόζονται. Παρεμβαίνοντας σε κρίσιμους τομείς με εργαλείο την ΣΟΑ, συντονίζοντας, υποστηρίζοντας και διαμορφώνοντας διαδικασίες που θα εκπαιδεύουν τους συμμετέχοντες πολίτες να απορρίψουν το κυρίαρχο σήμερα χαρακτηριστικό της ιδιώτευσης και του εγωισμού και να αποκτήσουν κοινοτικό-συλλογικό πνεύμα και συνεργατική- κοινοτική συνείδηση, δημιουργώντας γραφεία πληροφόρησης πολιτών και συλλογικοτήτων, προωθώντας τη συνέργεια Δήμων και φορέων επιστημονικής Έρευνας- που θα διευκολύνουν και θα «εμψυχώνουν» τα Συνεργατικά Σχήματα- και βοηθώντας να σχηματισθούν Συντονιστικά Συμβούλια από τα υπάρχοντα και νέα δημιουργούμενα εγχειρήματα της ΣΟΑ, μπορεί να συμβάλει αποφασιστικά στη δημιουργία και τη λειτουργία των σχημάτων της.
Η Τ.Α. μπορεί συγκεκριμένα να βοηθήσει προωθώντας και θέτοντας πόρους στη διάθεση συλλογικών δομών εργασίας, όπου μπορεί να γίνεται συνδυασμός αμειβόμενης εργασίας για ανέργους - εξειδικευμένης από υπαλλήλους του δήμου -εθελοντικής εργασίας από εθελοντές που μαζί με τους υπαλλήλους θα παίζουν το ρόλο του «μέντορα» ή «εμψυχωτή», για τη δημιουργία των αντίστοιχων χώρων παραγωγής και παροχής υπηρεσιών. Για παράδειγμα: εργαστηρίων επαναχρησιμοποίησης ηλεκτρικών - ηλεκτρονικών ειδών, επίπλων, ρούχων, κομποστοποίησης -λιπασματοποίησης οργανικών αποβλήτων, μεταποιητηρίων γεωργικών προϊόντων, απασχόλησης παιδιών ,ανταλλαγής ειδών από «δεύτερο χέρι», γραφείων «συνταξιδιωτών» , οργάνωση γραφείου-συνεργείου από άνεργους αρχιτέκτονες-οικοδόμους για κατασκευή-μετατροπή βιοκλιματικών κτιρίων, συνεργείων για τη δημιουργία «πράσινων στεγών» και «ηλιακών στεγών».
Ειδική περίπτωση: αυτοδιαχειριζόμενα συνεργεία και όχι ιδιώτες εργολάβοι να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες εργασίες του δήμου.
Γενικότερα η ΤΑ μπορεί να ωφεληθεί πολλαπλά από την ΣΟΑ, ώστε να προσαρμόσει τις υπάρχουσες υπηρεσίες[6] της στη βάση του συνεργατισμού και της αλληλεγγύης, σε μια πορεία να μετατραπεί η ΤΑ σε πραγματική Αυτοδιοίκηση στους δήμους και τις περιφέρειες- και όχι σε περιφερειακό κράτος που είναι σήμερα με τον Καλλικράτη-και σε κοινωνίες της Κοινότητας των Κοινοτήτων με την ΣΟΑ σαν κυρίαρχη οικονομική δραστηριότητα, τον κοινοτισμό σαν τρόπο κοινωνικής οργάνωσης και την ομοσπονδιοποίηση δήμων και περιφερειών σαν πολιτειακή οργάνωση. Όπου το από τα πριν δημιουργημένο Συντονιστικό Συμβούλιο της ΣΟΑ, μπορεί να εξελιχθεί σε Συμβούλιο Δημοτικού Τομέα Οικονομίας σε κάθε δήμο[7].
[1] Τα έχουμε περιγράψει λεπτομερέστερα στο βιβλίο μας για τον ανθρωπολογικό τύπο (σελ.91-96), καθώς και στο βιβλίο μας για τον Σύγχρονο Κοινοτισμό (εκδόσεις των συναδέλφων 2015), σελ.116-122
[2]http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/-commons
[3] Κομποστοποίηση σε μικρές μονάδες δυναμικότητας κατ` έτος 1.000-10.000 τόνων που μετατρέπουν τα οργανικά αστικά δημοτικά υπολείμματα και τα φυτικά γεωργικά υπολείμματα της γύρω περιοχής, σε κομπόστα για τους τοπικούς αγρότες. Το λειτουργικό τους κόστος ανέρχεται σε 50-60 Ε/ τόνο εισαγόμενου οργανικού κλάσματος. Οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ που θα τα λειτουργούν μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους στα πλαίσια μιας δημοτικής ή διαδημοτικής επιχείρησης.
[4]Κοινωνικοί συνεταιρισμοί που δραστηριοποιούνται στην οργάνωση επισκέψεων σε τοποθεσίες φυσικής ομορφιάς, πολιτιστικής κληρονομιάς, ορεινών διατηρητέων οικισμών παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, τοπικής ιστορίας και παραδοσιακών επαγγελμάτων(π.χ. Παρασκευή τσίπουρου, κρασιού ή ελαιόλαδου), αγροτουριστικών εγκαταστάσεων, οικο-πολυ-καλλιεργειών, θεματικών πάρκων κ.λπ. με εναλλακτικό τρόπο: πεζοπορίες, ποδήλατο βουνού, ιππασία, κανό, κ.λπ.
[5] Μέχρι και δημιουργία τοπικού νομίσματος με το οποίο μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους προϊόντα και υπηρεσίες δίκτυα εγχειρημάτων της ΣΟΑ.
[6] Σήμερα οι υπηρεσίες της συνήθως είναι γραφειοκρατικές: σε μια παραγωγική διαδικασία π.χ. που απασχολεί 10 άτομα, συνήθως 3 δουλεύουν παραγωγικά και οι άλλοι ασχολούνται με τη διαχείριση της διαδικασίας, είτε σαν επιβλέποντες προϊστάμενοι, είτε σαν σύμβουλοι και γραμματείς.
[7]http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/o-sygxronos-koinotismos-kai-i-amesi-dimokratia
RSS Feed
