Οι πολιτικές μετάβασης στην αποανάπτυξη
Για ορισμένους αποαναπτυξιακούς, η μετασχηματισμός του πολιτικού συστήματος σε μια άμεση μορφή δημοκρατίας των συνελεύσεων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας μετάβασης σε κοινωνίες αποανάπτυξης. Βρίσκουν ελπίδα σε κοινωνικά κινήματα, όπως των αγανακτισμένων (Indignados , Occupy), που διαμόρφωσαν πολιτικές αξίες και εγχειρήματα που είναι παρόμοια με εκείνα της αποανάπτυξης. Γενικά, στις συζητήσεις για την αποανάπτυξη υπάρχει πληθώρα πιθανών δυνητικών στρατηγικών για την αποανάπτυξη και τα πολιτικά ζητήματα, που κυμαίνονται από την μη αμειβόμενη εργασία, μέχρι τις τωρινές ουτοπίες με κοινή εμπειρία ζωής και παραγωγής στην αυτόνομη σφαίρα σε υφιστάμενα κοινωνικά κινήματα, πολιτικά κόμματα και Ενώσεις. Στα πλαίσια της αποανάπτυξης-υποστηρίζουν κάποιοι- υπάρχει μια διάσπαση μεταξύ πολιτικών και «απολίτικων» στρατηγικών-ακτιβιστών, με τους τελευταίους να ορίζονται ως εκείνοι που αρνούνται να «κυβερνηθούν». Οργανωμένα χαρακτηριστικά ανυπακοής στο ρεπερτόριο των ακτιβιστών της αποανάπτυξης, εκτείνονται από τις καταλήψεις εγκαταλελειμμένων σπιτιών, ως στις καθιστικές διαμαρτυρίες κατά των megaprojects και των σταθμών άνθρακα, ή της χρηματοπιστωτικής ανυπακοής, όπως αυτή του Enric Duran, εξέχοντος υποστηρικτή της αποανάπτυξης στη Βαρκελώνη, ο οποίος «απαλλοτρίωσε» 492 000 ευρώ μέσω δανείων από 39 τράπεζες το 2008, για να καταγγείλει τόσο το επιθετικό πιστωτικό σύστημα όσο και να αφιερώσει τα χρήματα αυτά σε κοινωνικά εγχειρήματα.
Από πολιτική άποψη, οι στρατηγικές της αποανάπτυξης μπορούν να εφαρμοσθούν καλύτερα στον πλανητικό Νότο και στις περιφέρειες του καπιταλισμού, αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να αμφισβητηθεί από τους πολίτες των χωρών του Νότου το φαντασιακό της ανάπτυξης. Σε αυτό θα βοηθούσε ένα κίνημα αποανάπτυξης στον Βορά, που θα έβαζε στο στόχαστρο το ανισωτικό μοντέλο ανάπτυξής του-που στηρίζεται στην ληστεία των πλούσιων σε φυσικούς πόρους και πηγές χωρών του Νότου-και θα απαιτούσε ταυτόχρονα την οικολογική και κλιματική δικαιοσύνη για το Νότο.
2. Η αποανάπτυξη στο Βορρά θα δώσει τη δυνατότητα στον Νότο να ζήσει καλύτερα
Η αποανάπτυξη στον παγκόσμιο Βορρά προτείνεται προκειμένου να απελευθερώσει οικολογικό χώρο και πόρους ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης στο παγκόσμιο Νότο. Αυτό αντιβαίνει στο τυπικό επιχείρημα της παγκοσμιοποίησης ότι η ανάπτυξη στο Βορρά είναι απαραίτητη έτσι ώστε ο Νότος να έχει αναπτυσσόμενες αγορές για την εξαγωγή των προϊόντων του. Οι αποαναπτυξιακοί ποντάρουν στο ιστορικό γεγονός ότι ο Παγκόσμιος Βορράς δεν χρειαζόταν αναπτυσσόμενες αγορές στο Νότο, προκειμένου να αναπτυχθεί, αλλά μάλλον φθηνούς φυσικούς και ανθρώπινους πόρους τους οποίους εκμεταλλεύθηκε. Στην πραγματικότητα, ένα θα μπορούσε να είναι το επιχείρημα: ότι η αποανάπτυξη στο Βορρά σήμερα θα μειώσει τη ζήτηση φυσικών πόρων και βιομηχανικών αγαθών, καθιστώντας τα πιο προσιτά και προσβάσιμα στο Νότο.
Ακόμα κι έτσι, αυτή η οικονομίστικη διατύπωση των σχέσεων Βορρά-Νότου δεν είναι ικανοποιητική από την άποψη της αποανάπτυξης, καθώς αφήνει ανέπαφο το φαντασιακό της ανάπτυξης και της μεγέθυνσης. Οι πνευματικές ρίζες της αποανάπτυξης μπορούν να αναχθούν στη βιβλιογραφία για την μετα-ανάπτυξη και την κριτική του φαντασιακού της ανάπτυξης για τον «Τρίτο Κόσμο». Η υπόθεση εδώ είναι ότι η απόρριψη της ανάπτυξης στο Βορρά μπορεί να σταματήσει τον αποικισμό του φαντασιακού στο Νότο, από το μοντέλο της ανάπτυξης ως μονόδρομου για το μέλλον του. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει έλλειψη εναλλακτικής φαντασίας για την καλή ζωή στο Νότο. Μεταξύ των παραδειγμάτων περιλαμβάνονται: το Buen Vivir στη Λατινική Αμερική (ή Sumak Kawsay στον Ισημερινό), το Ubuntu στη Νότια Αφρική ή η οικονομία της σταθερότητας του Γκάντι στην Ινδία. Τα οράματα αυτά εκφράζουν εναλλακτικές λύσεις προς το καπιταλιστικό μοντέλο της ανάπτυξης και εναλλακτικές πορείες της κοινωνικοοικονομικής οργάνωσης. Η θέση της αποανάπτυξης είναι ότι αυτές οι εναλλακτικές μπορούν να ανθίσουν στα πλαίσια μιας υποχώρησης του φαντασιακού της ανάπτυξης στις Βόρειες χώρες, οι οποίες το έχουν προωθήσει, αν δεν το έχουν επιβάλει στον υπόλοιπο κόσμο.
3. Το μέλλον της αποανάπτυξης
Από άποψη έρευνας, υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν για την τροποποίηση και διαμόρφωση κάθε μίας από τις 10 διατυπωθείσες θέσεις(στην ιστοσελίδα μας), την παραγωγή νέων θέσεων και περαιτέρω διαφοροποίηση στο πεδίο της αποανάπτυξης. Απαιτείται περισσότερη έρευνα, για παράδειγμα, για να καταδειχθεί ότι η ανάπτυξη είναι οικολογικά μη βιώσιμη, ή ότι η αποϋλοποίηση είναι αδύνατη και ανεπαρκής. Απαιτούνται περισσότερα ιστορικά δεδομένα για την υποστήριξη της θέσης ότι αντιμετωπίζουμε μια συστημική, και όχι περιοδική, στασιμότητα και ότι τα όρια των πόρων έχουν κάτι να κάνουν με αυτό. Ο ισχυρισμός επίσης ότι η εγκατάλειψη της ανάπτυξης μπορεί να αναβιώσει τον πολιτικό διάλογο και να θρέψει τη δημοκρατία, αντί να ζωντανεύει καταστροφικά πάθη, είναι προς το παρόν αναπόδεικτος. Γενικά, οι ισχυρισμοί αυτοί είναι ισχυρά καθιερωμένοι στο πλαίσιο της κοινότητας αποανάπτυξης, αλλά απέχουν πολύ από το να γίνουν αποδεκτοί από την ευρύτερη κοινωνία, όπου η αποϋλοποίηση και η πράσινη ανάπτυξη εξακολουθούν να θεωρούνται όχι μόνο ως δυνατές, αλλά πιθανότατες.
Απαιτείται επίσης περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε πώς και γιατί οι άνθρωποι και τα έθνη προσαρμόζονται στην έλλειψη ανάπτυξης, γιατί άλλοι εναλλακτικοί θεσμοί επιτυγχάνουν και αμφισβητούν τον καπιταλισμό, άλλοι καταρρέουν ή ενσωματώνονται στο κυρίαρχο ρεύμα, ή πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις, θεσμοί όπως η κατανομή της εργασίας ή ένα βασικό και ανώτατο εισόδημα θα ήταν αποτελεσματικοί, όπως ισχυρίζονται οι συνήγοροί τους.
Ένα άλλο ερώτημα αφορά στην κοινωνική δυναμική, στις συμμαχίες, και στις διαδικασίες που θα βάλουν μπροστά μια Μετάβαση. Το ερώτημα αυτό δεν είναι μόνο διανοητικό και δεν μπορεί να απαντηθεί μόνο από την έρευνα. Η κοινωνική αλλαγή είναι μια διαδικασία δημιουργίας και είναι αδύνατο να προβλεφθεί εκ των προτέρων. Κάποιες ακαδημαϊκές μελέτες πάνω στην αποανάπτυξη θα μπορούσαν να προσφέρουν νέες αφηγήσεις για να εμπνεύσουν και να ενεργοποιήσουν πολιτικές μετάβασης. Η έρευνα για την αποανάπτυξη δεν είναι μόνο δια- και διεπιστημονική. Είναι διαφανής όσον αφορά τις αξίες και τις πολιτικές της, και βασίζεται ρητά σε ένα μοντέλο μετα-κανονικής επιστήμης, σε ερευνητές, ανθρώπους της πράξης και ακτιβιστές που συνεργάζονται σε νέα δίκτυα, όπως για παράδειγμα, οι ομάδες εργασίας των διεθνών διασκέψεων για την αποανάπτυξη.
Στην ιστοσελίδα της Τοπικοποίησης κάνουμε μια προσπάθεια για παραπέρα συγκεκριμενοποίηση των παραπάνω θέσεων και ο στόχος μας είναι να διατυπωθεί μια ολοκληρωμένη πρόταση για την μετάβαση σε κοινωνίες Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης με τον Κοινοτισμό και την Άμεση δημοκρατία.
- Οι πολιτικές μετάβασης στην αποανάπτυξη είναι ακόμα ανοικτές και πολυποίκιλες
Για ορισμένους αποαναπτυξιακούς, η μετασχηματισμός του πολιτικού συστήματος σε μια άμεση μορφή δημοκρατίας των συνελεύσεων αποτελεί αναπόσπαστο μέρος μιας μετάβασης σε κοινωνίες αποανάπτυξης. Βρίσκουν ελπίδα σε κοινωνικά κινήματα, όπως των αγανακτισμένων (Indignados , Occupy), που διαμόρφωσαν πολιτικές αξίες και εγχειρήματα που είναι παρόμοια με εκείνα της αποανάπτυξης. Γενικά, στις συζητήσεις για την αποανάπτυξη υπάρχει πληθώρα πιθανών δυνητικών στρατηγικών για την αποανάπτυξη και τα πολιτικά ζητήματα, που κυμαίνονται από την μη αμειβόμενη εργασία, μέχρι τις τωρινές ουτοπίες με κοινή εμπειρία ζωής και παραγωγής στην αυτόνομη σφαίρα σε υφιστάμενα κοινωνικά κινήματα, πολιτικά κόμματα και Ενώσεις. Στα πλαίσια της αποανάπτυξης-υποστηρίζουν κάποιοι- υπάρχει μια διάσπαση μεταξύ πολιτικών και «απολίτικων» στρατηγικών-ακτιβιστών, με τους τελευταίους να ορίζονται ως εκείνοι που αρνούνται να «κυβερνηθούν». Οργανωμένα χαρακτηριστικά ανυπακοής στο ρεπερτόριο των ακτιβιστών της αποανάπτυξης, εκτείνονται από τις καταλήψεις εγκαταλελειμμένων σπιτιών, ως στις καθιστικές διαμαρτυρίες κατά των megaprojects και των σταθμών άνθρακα, ή της χρηματοπιστωτικής ανυπακοής, όπως αυτή του Enric Duran, εξέχοντος υποστηρικτή της αποανάπτυξης στη Βαρκελώνη, ο οποίος «απαλλοτρίωσε» 492 000 ευρώ μέσω δανείων από 39 τράπεζες το 2008, για να καταγγείλει τόσο το επιθετικό πιστωτικό σύστημα όσο και να αφιερώσει τα χρήματα αυτά σε κοινωνικά εγχειρήματα.
Από πολιτική άποψη, οι στρατηγικές της αποανάπτυξης μπορούν να εφαρμοσθούν καλύτερα στον πλανητικό Νότο και στις περιφέρειες του καπιταλισμού, αλλά για να γίνει αυτό θα πρέπει να αμφισβητηθεί από τους πολίτες των χωρών του Νότου το φαντασιακό της ανάπτυξης. Σε αυτό θα βοηθούσε ένα κίνημα αποανάπτυξης στον Βορά, που θα έβαζε στο στόχαστρο το ανισωτικό μοντέλο ανάπτυξής του-που στηρίζεται στην ληστεία των πλούσιων σε φυσικούς πόρους και πηγές χωρών του Νότου-και θα απαιτούσε ταυτόχρονα την οικολογική και κλιματική δικαιοσύνη για το Νότο.
2. Η αποανάπτυξη στο Βορρά θα δώσει τη δυνατότητα στον Νότο να ζήσει καλύτερα
Η αποανάπτυξη στον παγκόσμιο Βορρά προτείνεται προκειμένου να απελευθερώσει οικολογικό χώρο και πόρους ώστε να βελτιωθούν οι συνθήκες διαβίωσης στο παγκόσμιο Νότο. Αυτό αντιβαίνει στο τυπικό επιχείρημα της παγκοσμιοποίησης ότι η ανάπτυξη στο Βορρά είναι απαραίτητη έτσι ώστε ο Νότος να έχει αναπτυσσόμενες αγορές για την εξαγωγή των προϊόντων του. Οι αποαναπτυξιακοί ποντάρουν στο ιστορικό γεγονός ότι ο Παγκόσμιος Βορράς δεν χρειαζόταν αναπτυσσόμενες αγορές στο Νότο, προκειμένου να αναπτυχθεί, αλλά μάλλον φθηνούς φυσικούς και ανθρώπινους πόρους τους οποίους εκμεταλλεύθηκε. Στην πραγματικότητα, ένα θα μπορούσε να είναι το επιχείρημα: ότι η αποανάπτυξη στο Βορρά σήμερα θα μειώσει τη ζήτηση φυσικών πόρων και βιομηχανικών αγαθών, καθιστώντας τα πιο προσιτά και προσβάσιμα στο Νότο.
Ακόμα κι έτσι, αυτή η οικονομίστικη διατύπωση των σχέσεων Βορρά-Νότου δεν είναι ικανοποιητική από την άποψη της αποανάπτυξης, καθώς αφήνει ανέπαφο το φαντασιακό της ανάπτυξης και της μεγέθυνσης. Οι πνευματικές ρίζες της αποανάπτυξης μπορούν να αναχθούν στη βιβλιογραφία για την μετα-ανάπτυξη και την κριτική του φαντασιακού της ανάπτυξης για τον «Τρίτο Κόσμο». Η υπόθεση εδώ είναι ότι η απόρριψη της ανάπτυξης στο Βορρά μπορεί να σταματήσει τον αποικισμό του φαντασιακού στο Νότο, από το μοντέλο της ανάπτυξης ως μονόδρομου για το μέλλον του. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει έλλειψη εναλλακτικής φαντασίας για την καλή ζωή στο Νότο. Μεταξύ των παραδειγμάτων περιλαμβάνονται: το Buen Vivir στη Λατινική Αμερική (ή Sumak Kawsay στον Ισημερινό), το Ubuntu στη Νότια Αφρική ή η οικονομία της σταθερότητας του Γκάντι στην Ινδία. Τα οράματα αυτά εκφράζουν εναλλακτικές λύσεις προς το καπιταλιστικό μοντέλο της ανάπτυξης και εναλλακτικές πορείες της κοινωνικοοικονομικής οργάνωσης. Η θέση της αποανάπτυξης είναι ότι αυτές οι εναλλακτικές μπορούν να ανθίσουν στα πλαίσια μιας υποχώρησης του φαντασιακού της ανάπτυξης στις Βόρειες χώρες, οι οποίες το έχουν προωθήσει, αν δεν το έχουν επιβάλει στον υπόλοιπο κόσμο.
3. Το μέλλον της αποανάπτυξης
Από άποψη έρευνας, υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν για την τροποποίηση και διαμόρφωση κάθε μίας από τις 10 διατυπωθείσες θέσεις(στην ιστοσελίδα μας), την παραγωγή νέων θέσεων και περαιτέρω διαφοροποίηση στο πεδίο της αποανάπτυξης. Απαιτείται περισσότερη έρευνα, για παράδειγμα, για να καταδειχθεί ότι η ανάπτυξη είναι οικολογικά μη βιώσιμη, ή ότι η αποϋλοποίηση είναι αδύνατη και ανεπαρκής. Απαιτούνται περισσότερα ιστορικά δεδομένα για την υποστήριξη της θέσης ότι αντιμετωπίζουμε μια συστημική, και όχι περιοδική, στασιμότητα και ότι τα όρια των πόρων έχουν κάτι να κάνουν με αυτό. Ο ισχυρισμός επίσης ότι η εγκατάλειψη της ανάπτυξης μπορεί να αναβιώσει τον πολιτικό διάλογο και να θρέψει τη δημοκρατία, αντί να ζωντανεύει καταστροφικά πάθη, είναι προς το παρόν αναπόδεικτος. Γενικά, οι ισχυρισμοί αυτοί είναι ισχυρά καθιερωμένοι στο πλαίσιο της κοινότητας αποανάπτυξης, αλλά απέχουν πολύ από το να γίνουν αποδεκτοί από την ευρύτερη κοινωνία, όπου η αποϋλοποίηση και η πράσινη ανάπτυξη εξακολουθούν να θεωρούνται όχι μόνο ως δυνατές, αλλά πιθανότατες.
Απαιτείται επίσης περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε πώς και γιατί οι άνθρωποι και τα έθνη προσαρμόζονται στην έλλειψη ανάπτυξης, γιατί άλλοι εναλλακτικοί θεσμοί επιτυγχάνουν και αμφισβητούν τον καπιταλισμό, άλλοι καταρρέουν ή ενσωματώνονται στο κυρίαρχο ρεύμα, ή πώς και υπό ποιες προϋποθέσεις, θεσμοί όπως η κατανομή της εργασίας ή ένα βασικό και ανώτατο εισόδημα θα ήταν αποτελεσματικοί, όπως ισχυρίζονται οι συνήγοροί τους.
Ένα άλλο ερώτημα αφορά στην κοινωνική δυναμική, στις συμμαχίες, και στις διαδικασίες που θα βάλουν μπροστά μια Μετάβαση. Το ερώτημα αυτό δεν είναι μόνο διανοητικό και δεν μπορεί να απαντηθεί μόνο από την έρευνα. Η κοινωνική αλλαγή είναι μια διαδικασία δημιουργίας και είναι αδύνατο να προβλεφθεί εκ των προτέρων. Κάποιες ακαδημαϊκές μελέτες πάνω στην αποανάπτυξη θα μπορούσαν να προσφέρουν νέες αφηγήσεις για να εμπνεύσουν και να ενεργοποιήσουν πολιτικές μετάβασης. Η έρευνα για την αποανάπτυξη δεν είναι μόνο δια- και διεπιστημονική. Είναι διαφανής όσον αφορά τις αξίες και τις πολιτικές της, και βασίζεται ρητά σε ένα μοντέλο μετα-κανονικής επιστήμης, σε ερευνητές, ανθρώπους της πράξης και ακτιβιστές που συνεργάζονται σε νέα δίκτυα, όπως για παράδειγμα, οι ομάδες εργασίας των διεθνών διασκέψεων για την αποανάπτυξη.
Στην ιστοσελίδα της Τοπικοποίησης κάνουμε μια προσπάθεια για παραπέρα συγκεκριμενοποίηση των παραπάνω θέσεων και ο στόχος μας είναι να διατυπωθεί μια ολοκληρωμένη πρόταση για την μετάβαση σε κοινωνίες Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης με τον Κοινοτισμό και την Άμεση δημοκρατία.
RSS Feed