Από το πρότζεκτ Αποανάπτυξη σε Κίνηση (Κινήματα)
Leslie Gauditz και Johannes Euler
Αν Αποανάπτυξη σημαίνει ότι εμείς οι άνθρωποι πρέπει να απελευθερωθούμε από τα δεσμά του αναπτυξιακού εξαναγκασμού, και αν ακτιβιστές-στριες (https://commons-institut.org/) παίρνουν πρωτοβουλίες για περισσότερη κοινοτικοποίηση (https://commonsblog.wordpress.com/was-sind-commons/) στον κόσμο, τότε θα πρέπει σίγουρα να βάλουμε στον εαυτό μας τα ακόλουθα ερωτήματα: Από ποια ανάπτυξη πρέπει να απαλλαγούμε; Τι χρειαζόμαστε περισσότερο; Πώς θα μπορούσε αυτό να λειτουργήσει; Ποιος τάσσεται υπέρ;
Στους δρώντες φαίνεται ότι υπάρχει ένας υψηλός βαθμός αμοιβαίας αντίληψης και συμπάθειας. Ειδικότερα, το πιο κριτικό και προοδευτικό τμήμα του κινήματος της Αποανάπτυξης φαίνεται να εναρμονίζεται με το αντι-καπιταλιστικό τμήμα του κινήματος των Κοινών. Και τα δύο τα ενδιαφέρει το σπάσιμο των παλιών προτύπων, τα οποία βασίζονται στη λογική του παρόντος κοινωνικού συστήματος και επηρεάζουν μέχρι τις ατομικές δράσεις και σκέψεις. Στους κύκλους της Αποανάπτυξης καταγγέλλονται οι εξαναγκασμοί της ανάπτυξης. Το κίνημα των Κοινών επικρίνει τους εξαναγκασμούς εκμετάλλευσης της σημερινής κοινωνίας. Ότι και τα δύο είναι όψεις του ίδιου νομίσματος, είναι προφανές.
Επειδή η Αποανάπτυξη διαμορφώθηκε ως επικριτικό της ανάπτυξης αντίθετο κίνημα, αρχικά δεν στάθηκε στο κέντρο της προσοχής το δικό του εναλλακτικό πρόταγμα. Αντίθετα με τον Κοινοτισμό και τα Κοινά είναι δυνατόν να μπει στο φαντασιακό των ανθρώπων ένας κόσμος, στον οποίο οι συνθήκες ζωής μας θα παράγονται και αναπαράγονται σε μη-καπιταλιστικού τύπου κοινωνικοοικονομικές σχέσεις, πέρα από τους εξαναγκασμούς της ανάπτυξης. Με αυτή την έννοια η Κοινοτικοποίηση θεωρείται πολύ συχνά ως αναπόσπαστο μέρος στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας μετα-ανάπτυξης. Ειδικά οι συχνά, στο πλαίσιο της Αποανάπτυξης, διατυπωμένες εκτιμήσεις για την ευζωία( Buen Vivir = καλή ζωή ) έχουν αξιοσημείωτες ομοιότητες με τις προσεγγίσεις και αρχές των Commons( Κοινών).
Ωστόσο, μπορεί κανείς επίσης να ανιχνεύσει διαφορές. Κύκλοι της Αποανάπτυξης επικεντρώνονται στην ανθεκτικότητα και την επάρκεια. Στην Κοινοτικοποίηση και τα Κοινά αυτά ενσωματώνονται μάλλον σιωπηρά, σαν επιθετικό ατού στη συζήτηση για την έννοια των οικολογικών ορίων της Γης. Από την άποψη των Commons μπορεί πάλι να υποστηριχθεί ότι τμήματα του κινήματος της Αποανάπτυξης δεν αντιμετωπίζουν και τόσο κριτικά την καπιταλιστική λογική δημιουργίας αξιών, καθώς επίσης ότι εστιάζουν πάρα πολύ στους μηχανισμούς ελέγχου από το κράτος. Κατά κάποιον τρόπο, εδώ πρόκειται τόσο για μια (που εφαρμόζεται ακόμα και στη θεωρία) διαφορετική εστίαση των προβλημάτων, όσο και για μια διαφορετική προσέγγιση όσον αφορά το ζήτημα της στρατηγικής μετασχηματισμού.
Μαθαίνοντας ο ένας από τον άλλο
Ένας τομέας στον οποίο το κίνημα του Κοινοτισμού μπορεί να μάθει από το κίνημα της Αποανάπτυξης, είναι οι οικολογικοί κύκλοι σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακριβώς από αυτή την άποψη, ότι δηλαδή οι ακτιβιστές-στριες στο εσωτερικό του κινήματος των Commons θεωρούν ότι το πέρασμα στον κόσμο των Κοινών είναι δυνατό, μια ανταλλαγή απόψεων είναι γόνιμη σε αυτό το σημείο και θα μπορούσε να τους προστατεύσει από άκαιρη αισιοδοξία, καθώς και από μη ρεαλιστικά σενάρια.
Από την άλλη πλευρά, το κίνημα της Αποανάπτυξης θα μπορούσε να εμπνευσθεί από την προοπτική του Κοινοτισμού. Στην Αποανάπτυξη, σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για σχετικά αφηρημένες αναφορές στις εκπομπές CO2, στην οικονομική ανάπτυξη ή την κατανάλωση πρώτων υλών και πόρων, από τις οποίες προκύπτουν κριτική στον καταναλωτισμό και αιτήματα παραίτησης από αυτόν, για τον παγκόσμιο Βορρά. Από την προοπτική των Commons μπαίνουν πιο έντονα στο προσκήνιο αναγκαιότητες διαρθρωτικών- συστημικών αλλαγών. Επικρίνεται η κατανάλωση που δεν έχει στόχο την ικανοποίηση των αναγκών, αλλά το κοινωνικό Status ή την παραγωγή προστιθέμενης αξίας, και γενικά θεωρείται ότι μπορεί να επιτευχθεί μια πλήρης, ευχάριστη ζωή για όλους. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται κατά κύριο λόγο για ατομικές θυσίες, αλλά για το ερώτημα- υπό την προϋπόθεση της συλλογικής αυτο-έκφρασης όλων- σχετικά με το ποιος, τι, πώς και γιατί παράγει και κάνει χρήση χωρίς επανάχρηση.
Στο πλαίσιο της αρχής «να συμβάλεις αντί να ανταλλάσσεις», η νομισματική-ανταλλακτική λογική επικρίνεται σε βάθος από κύκλους του κοινοτικού κινήματος. Ως μακροπρόθεσμο όραμα των Κοινοτήτων, μπορεί πιθανώς να υλοποιηθεί μια μορφή κοινωνίας, η οποία απελευθερώνεται από την ανταλλαγή σαν τρόπο κοινωνικής διαμεσολάβησης. Επίσης, στο κίνημα των κοινοτήτων υπάρχει μια θεμελιωδώς κριτική στάση απέναντι σε κρατικές δομές- όχι μόνο επειδή η αγορά και το κράτος γίνονται σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για μια ποικιλία περιορισμών και περιφράξεων, αλλά και για το λόγο επίσης ότι οι κοινότητες δεν μπορούν να λειτουργήσουν κεντρικοποιημένα, από τα πάνω. Αυτή είναι επίσης μια ουσιαστική οριοθέτηση του κινήματος του Κοινοτισμού απέναντι στον μαρξιστικής-κρατικοκεντρικής κατεύθυνσης κομμουνισμό. Η τοποθέτηση του Κοινοτισμού έξω από την αγορά και το κράτος υποδεικνύει σαφώς ότι οι κοινοτιστές ακτιβιστές θέλουν να σπάσουν τους δεσμούς τόσο με τα αξιώματα της αγοράς όσο και με τα δόγματα του εθνικού κράτους. Η κανονιστική βάση για αυτό είναι η απόρριψη όλων των μορφών κυριαρχίας. Μια μεγαλύτερη εστίαση της προσοχής σε αυτές τις συζητήσεις, που βάζουν στο επίκεντρο της κριτικής τους το κράτος και την αγορά σαν κρίσιμους φορείς και παράγοντες του καθορισμού του κοινωνικού σχηματισμού, θα μπορούσε να εμπλουτίσει το κίνημα της Αποανάπτυξης και να βοηθήσει να κάνει ορατά τα διαρθρωτικά-συστημικά εμπόδια για την κοινωνία της μετα-ανάπτυξης.
Τεχνολογία; Ναι, αλλά πως;
Η βαθιά κριτική στην τεχνολογία που βασίζεται για παράδειγμα στον Ιβάν Ίλιτς και συναντάται στο πρόταγμα της Αποανάπτυξης, εφαρμόζεται εποικοδομητικά από τους σύγχρονους κύκλους του κοινοτισμού, όταν βάζουν ερωτήματα του τύπου: Ποια πτυχή της τεχνολογίας αντιστοιχεί στις ανθρώπινες ανάγκες και ποιος και για ποιο λόγο ωφελείται από αυτήν την τεχνολογία; Μεταξύ άλλων, από τους ισχυρούς δεσμούς στον ψηφιακό κόσμο και επειδή συμμετέχουν περισσότερο τεχνόφιλοι άνθρωποι, υπάρχει κάποιος τεχνολογικός οπτιμισμός.
Η κριτική της τεχνολογίας και ο τεχνολογικός οπτιμισμός πάνε χέρι-χέρι: Ενώ κάποιοι ασχολούνται με την κριτική των σημερινών τεχνολογιών που θεωρούνται προβληματικές, άλλοι αναπτύσσουν νέες, οι οποίες λειτουργούν με διαφορετικές αρχές, όπως είναι η σπονδυλωτή κατασκευή, η δυνατότητα επισκευής ή διατήρησης των πόρων - αρχές οι οποίες συνδέονται άμεσα και με τα αιτήματα της Αποανάπτυξης. Το πρότζεκτ «Open Source Ecology"( http://opensourceecology.org/), για παράδειγμα, έχει θέσει ως στόχο την κατασκευή πενήντα βιομηχανικών μηχανημάτων που χρειάζεται ένα μικρό χωριό, έτσι ώστε οι κάτοικοί του να μπορούν να ζήσουν μια βιώσιμα καλή ζωή, όντας σχετικά αυτάρκεις.
Εστίαση στην Ισότητα
Όπως αναφέρθηκε, φαίνεται να περιλαμβάνεται πολύ Αποανάπτυξη στον Κοινοτισμό και πολύς Κοινοτισμός στην Αποανάπτυξη. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλα παρόμοια ρεύματα. Στη δράση με στόχο προοπτικές ισότητας στις σχέσεις ανθρώπου -φύσης, όπως π.χ. των περιβαλλοντικών ομάδων και των ομάδων προστασίας των ζώων και των διάφορων ζητημάτων που αφορούν στη δικαιοσύνη, παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο θέματα όπως ο στόχος της ίσης συνύπαρξη των ανθρώπων, όπως απαιτείται για παράδειγμα από ομάδες No-Border(όχι σύνορα), οι οποίες θέλουν έναν κόσμο χωρίς σύνορα. Ειδικότερα, πολλά κινήματα για τη κυριαρχία (όπως για τη διατροφική κυριαρχία) έχουν πολλά κοινά με τα Commons και τον Κοινοτισμό. Σε άλλες όμως προσπάθειες κοινωνικού μετασχηματισμού, οι κοινοτικοί ακτιβιστές-στριες, μερικές φορές κρατάνε επικριτική στάση, όπως όταν η προτεινόμενη μέθοδος μετασχηματισμού είναι σε αντίφαση με τους συγκεκριμένους ειδικούς στόχους τους (για παράδειγμα, όταν ιεραρχικά οργανωμένα πολιτικά κόμματα είναι υπέρ των Κοινών). Ομοίως επικρίνονται προσεγγίσεις και συμπεριφορές, οι οποίες αναπαράγουν λογικές που πρέπει να ξεπεραστούν -ανταλλαγής, εκμετάλλευσης, χρήματος- όπως επίσης λογικές που - χωρίς δεύτερες σκέψεις- αναπαράγουν και μάλιστα δηλωτικά ιεραρχίες και σχέσεις καταναγκασμού (για παράδειγμα, η μεταρρύθμιση του νομισματικού συστήματος μέσω εναλλακτικών νομισμάτων ανταλλαγής όπως το Bitcoin).
Μαζί στο δρόμο για ένα μετα-καπιταλιστικό κόσμο
Μια προοπτική μετασχηματισμού, που σκέφτεται από πριν το δρόμο για μια κοινοτική κοινωνία, περιγράφεται από την έννοια της σποράς. Η προοπτική αυτή είναι ένα σημαντικό σημείο αναφοράς, ιδίως στον γερμανόφωνο χώρο. Με απλά λόγια, πρόκειται για τη θέση ότι μια συνεπής πρακτική των Κοινοτήτων θα μπορούσε να διαδοθεί στο εδώ και τώρα, εν μέρει λόγω και της ροπής για κρίσεις που έχει το παρόν κοινωνικό σύστημα, και να είναι σε θέση να γίνει η κυρίαρχη στην κοινωνία λογική. Ως εκ τούτου, στη σημερινή κοινοτικοποίηση υπάρχει ήδη το δυναμικό μιας κοινοτικής κοινωνίας, αλλά δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί πλήρως. Παράλληλα, τα κοινοτικά εγχειρήματα είναι πάντα εκτεθειμένα στον κίνδυνο της ενσωμάτωσης. Αγώνες αντίστασης, οικειοποίησης και διαπραγμάτευσης της από κοινού διαχείρισης των πόρων, είναι απαραίτητοι, για όσο διάστημα το ιεραρχικό κράτος-έθνος και η καπιταλιστική αγορά είναι κυρίαρχοι με τις αντίστοιχες λογικές τους. Αυτοί οι αγώνες θα είναι περισσότερο επιτυχείς αν λάβουν χώρα στο πλαίσιο ενός ισχυρού, ενωμένου και κυρίως χειραφετημένου κινήματος.
Υπάρχει ένα όραμα ενός συγκεκριμένου μετα-καπιταλιστικού κόσμου που δεν είναι ιεραρχικός, αλλά είναι αυτο-οργανωμένος δικτυακά μέσω των λειτουργικά διαφοροποιημένων σημείων σύνδεσης και στον οποίο οι ατομικές ανάγκες όλων των ανθρώπων μπορούν να καλυφθούν από τους κοινοτικούς κοινωνικούς και φυσικούς πόρους και αγαθά. Αυτός ο κόσμος θα πρέπει να χαρακτηρίζεται επίσης από αυτο-καθοριζόμενες και πλήρους υπευθυνότητας συνθήκες-σχέσεις εργασίας –δραστηριότητας, που φέρνουν χαρά και δίνουν νόημα, χωρίς να υπερχρησιμοποιούν πόρους ή να καταστρέφουν τα οικοσυστήματα. Το Κοινοτικό Κίνημα έχει εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο δυναμικό και μεταφράζει την ιδέα της αειφορίας στη γλώσσα των ανθρώπινων αναγκών: Υπάρχει η ανάγκη για τη διατήρηση του πλανήτη, η οποία μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο όταν οργανώνουμε την ικανοποίηση των ατομικών και συλλογικών μας αναγκών, σύμφωνα με τα όρια που μας βάζει ο πλανήτης Γη. Η Κοινοτικοποίηση είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος ενασχόλησης με την ανθρώπινη και μη ανθρώπινη φύση, η οποία δεν βασίζεται σε έναν αφηρημένο αναπτυξιακό καταναγκασμό, αλλά αναγνωρίζει ότι εμείς οι άνθρωποι είμαστε ένα παραγωγικό και αναπαρωγικό κομμάτι της Γης.
Διασύνδεση σε Πολυμορφία
Ζούμε σε έναν καπιταλιστικό κόσμο που έφθασε στο τέλος του, στον οποίο κόσμο τα αντίθετα έχουν την τάση να οξύνονται περισσότερο και οι συγκρούσεις να διεξάγονται όλο και με πιο βάναυσο τρόπο. Έτσι η δημιουργία θετικών προοπτικών, η διαμόρφωση και - περισσότερο από οτιδήποτε – η υλοποίηση ενός αλληλέγγυου οράματος, είναι ιδιαίτερης σημασίας. Για το μέλλον, είναι επιθυμητό από την προοπτική του Κινήματος, να βρεθεί μια από κοινού συμφωνημένη κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ενταθεί η ανταλλαγή απόψεων για τα επίμαχα ουσιαστικά ζητήματα περιεχομένου, προκειμένου να συζητηθούν ανοικτά και αμφιλεγόμενα τα θέματα στρατηγικής. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αποφευχθεί το γεγονός ότι τα διαφορετικά ρεύματα στέκονται ασύνδετα το ένα δίπλα στο άλλο, και να διασφαλισθεί η δημιουργία μιας διασύνδεσης της πολυμορφίας. Την κοινή στέγη θα μπορούσε να προσφέρει η -απελευθερωτικά αντιλαμβανόμενη και πέρα από τον καπιταλισμό- έννοια του «κοινωνικο-οικολογικού μετασχηματισμού».
——————————————-
Αυτή είναι μια συντομευμένη εκδοχή της συνεισφοράς του Κινήματος των Κοινοτήτων στο εγχείρημά μας «Αποανάπτυξη σε Κίνηση (Κινήματα) (http://www.degrowth.de/de/dib/degrowth-in-bewegungen/)
Κάντε κλικ εδώ για το πλήρες άρθρο: http://www.degrowth.de/wp-content/uploads/2016/06/DIB_Commons.pdf
Συγγραφείς:
Η Leslie Gauditz και ο Johannes Euler είναι ενεργοί στο Commons-Institut e. V., μια ομάδα, η οποία μεταξύ άλλων ενθαρρύνει τη δημιουργία γνώσης και εκπαιδευτικής πρακτικής για τα Commons.
Μετάφραση από τα γερμανικά: Γιώργος Κολέμπας
Leslie Gauditz και Johannes Euler
Αν Αποανάπτυξη σημαίνει ότι εμείς οι άνθρωποι πρέπει να απελευθερωθούμε από τα δεσμά του αναπτυξιακού εξαναγκασμού, και αν ακτιβιστές-στριες (https://commons-institut.org/) παίρνουν πρωτοβουλίες για περισσότερη κοινοτικοποίηση (https://commonsblog.wordpress.com/was-sind-commons/) στον κόσμο, τότε θα πρέπει σίγουρα να βάλουμε στον εαυτό μας τα ακόλουθα ερωτήματα: Από ποια ανάπτυξη πρέπει να απαλλαγούμε; Τι χρειαζόμαστε περισσότερο; Πώς θα μπορούσε αυτό να λειτουργήσει; Ποιος τάσσεται υπέρ;
Στους δρώντες φαίνεται ότι υπάρχει ένας υψηλός βαθμός αμοιβαίας αντίληψης και συμπάθειας. Ειδικότερα, το πιο κριτικό και προοδευτικό τμήμα του κινήματος της Αποανάπτυξης φαίνεται να εναρμονίζεται με το αντι-καπιταλιστικό τμήμα του κινήματος των Κοινών. Και τα δύο τα ενδιαφέρει το σπάσιμο των παλιών προτύπων, τα οποία βασίζονται στη λογική του παρόντος κοινωνικού συστήματος και επηρεάζουν μέχρι τις ατομικές δράσεις και σκέψεις. Στους κύκλους της Αποανάπτυξης καταγγέλλονται οι εξαναγκασμοί της ανάπτυξης. Το κίνημα των Κοινών επικρίνει τους εξαναγκασμούς εκμετάλλευσης της σημερινής κοινωνίας. Ότι και τα δύο είναι όψεις του ίδιου νομίσματος, είναι προφανές.
Επειδή η Αποανάπτυξη διαμορφώθηκε ως επικριτικό της ανάπτυξης αντίθετο κίνημα, αρχικά δεν στάθηκε στο κέντρο της προσοχής το δικό του εναλλακτικό πρόταγμα. Αντίθετα με τον Κοινοτισμό και τα Κοινά είναι δυνατόν να μπει στο φαντασιακό των ανθρώπων ένας κόσμος, στον οποίο οι συνθήκες ζωής μας θα παράγονται και αναπαράγονται σε μη-καπιταλιστικού τύπου κοινωνικοοικονομικές σχέσεις, πέρα από τους εξαναγκασμούς της ανάπτυξης. Με αυτή την έννοια η Κοινοτικοποίηση θεωρείται πολύ συχνά ως αναπόσπαστο μέρος στη διαμόρφωση μιας κοινωνίας μετα-ανάπτυξης. Ειδικά οι συχνά, στο πλαίσιο της Αποανάπτυξης, διατυπωμένες εκτιμήσεις για την ευζωία( Buen Vivir = καλή ζωή ) έχουν αξιοσημείωτες ομοιότητες με τις προσεγγίσεις και αρχές των Commons( Κοινών).
Ωστόσο, μπορεί κανείς επίσης να ανιχνεύσει διαφορές. Κύκλοι της Αποανάπτυξης επικεντρώνονται στην ανθεκτικότητα και την επάρκεια. Στην Κοινοτικοποίηση και τα Κοινά αυτά ενσωματώνονται μάλλον σιωπηρά, σαν επιθετικό ατού στη συζήτηση για την έννοια των οικολογικών ορίων της Γης. Από την άποψη των Commons μπορεί πάλι να υποστηριχθεί ότι τμήματα του κινήματος της Αποανάπτυξης δεν αντιμετωπίζουν και τόσο κριτικά την καπιταλιστική λογική δημιουργίας αξιών, καθώς επίσης ότι εστιάζουν πάρα πολύ στους μηχανισμούς ελέγχου από το κράτος. Κατά κάποιον τρόπο, εδώ πρόκειται τόσο για μια (που εφαρμόζεται ακόμα και στη θεωρία) διαφορετική εστίαση των προβλημάτων, όσο και για μια διαφορετική προσέγγιση όσον αφορά το ζήτημα της στρατηγικής μετασχηματισμού.
Μαθαίνοντας ο ένας από τον άλλο
Ένας τομέας στον οποίο το κίνημα του Κοινοτισμού μπορεί να μάθει από το κίνημα της Αποανάπτυξης, είναι οι οικολογικοί κύκλοι σε παγκόσμιο επίπεδο. Ακριβώς από αυτή την άποψη, ότι δηλαδή οι ακτιβιστές-στριες στο εσωτερικό του κινήματος των Commons θεωρούν ότι το πέρασμα στον κόσμο των Κοινών είναι δυνατό, μια ανταλλαγή απόψεων είναι γόνιμη σε αυτό το σημείο και θα μπορούσε να τους προστατεύσει από άκαιρη αισιοδοξία, καθώς και από μη ρεαλιστικά σενάρια.
Από την άλλη πλευρά, το κίνημα της Αποανάπτυξης θα μπορούσε να εμπνευσθεί από την προοπτική του Κοινοτισμού. Στην Αποανάπτυξη, σε πολλές περιπτώσεις πρόκειται για σχετικά αφηρημένες αναφορές στις εκπομπές CO2, στην οικονομική ανάπτυξη ή την κατανάλωση πρώτων υλών και πόρων, από τις οποίες προκύπτουν κριτική στον καταναλωτισμό και αιτήματα παραίτησης από αυτόν, για τον παγκόσμιο Βορρά. Από την προοπτική των Commons μπαίνουν πιο έντονα στο προσκήνιο αναγκαιότητες διαρθρωτικών- συστημικών αλλαγών. Επικρίνεται η κατανάλωση που δεν έχει στόχο την ικανοποίηση των αναγκών, αλλά το κοινωνικό Status ή την παραγωγή προστιθέμενης αξίας, και γενικά θεωρείται ότι μπορεί να επιτευχθεί μια πλήρης, ευχάριστη ζωή για όλους. Αυτό σημαίνει ότι δεν πρόκειται κατά κύριο λόγο για ατομικές θυσίες, αλλά για το ερώτημα- υπό την προϋπόθεση της συλλογικής αυτο-έκφρασης όλων- σχετικά με το ποιος, τι, πώς και γιατί παράγει και κάνει χρήση χωρίς επανάχρηση.
Στο πλαίσιο της αρχής «να συμβάλεις αντί να ανταλλάσσεις», η νομισματική-ανταλλακτική λογική επικρίνεται σε βάθος από κύκλους του κοινοτικού κινήματος. Ως μακροπρόθεσμο όραμα των Κοινοτήτων, μπορεί πιθανώς να υλοποιηθεί μια μορφή κοινωνίας, η οποία απελευθερώνεται από την ανταλλαγή σαν τρόπο κοινωνικής διαμεσολάβησης. Επίσης, στο κίνημα των κοινοτήτων υπάρχει μια θεμελιωδώς κριτική στάση απέναντι σε κρατικές δομές- όχι μόνο επειδή η αγορά και το κράτος γίνονται σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για μια ποικιλία περιορισμών και περιφράξεων, αλλά και για το λόγο επίσης ότι οι κοινότητες δεν μπορούν να λειτουργήσουν κεντρικοποιημένα, από τα πάνω. Αυτή είναι επίσης μια ουσιαστική οριοθέτηση του κινήματος του Κοινοτισμού απέναντι στον μαρξιστικής-κρατικοκεντρικής κατεύθυνσης κομμουνισμό. Η τοποθέτηση του Κοινοτισμού έξω από την αγορά και το κράτος υποδεικνύει σαφώς ότι οι κοινοτιστές ακτιβιστές θέλουν να σπάσουν τους δεσμούς τόσο με τα αξιώματα της αγοράς όσο και με τα δόγματα του εθνικού κράτους. Η κανονιστική βάση για αυτό είναι η απόρριψη όλων των μορφών κυριαρχίας. Μια μεγαλύτερη εστίαση της προσοχής σε αυτές τις συζητήσεις, που βάζουν στο επίκεντρο της κριτικής τους το κράτος και την αγορά σαν κρίσιμους φορείς και παράγοντες του καθορισμού του κοινωνικού σχηματισμού, θα μπορούσε να εμπλουτίσει το κίνημα της Αποανάπτυξης και να βοηθήσει να κάνει ορατά τα διαρθρωτικά-συστημικά εμπόδια για την κοινωνία της μετα-ανάπτυξης.
Τεχνολογία; Ναι, αλλά πως;
Η βαθιά κριτική στην τεχνολογία που βασίζεται για παράδειγμα στον Ιβάν Ίλιτς και συναντάται στο πρόταγμα της Αποανάπτυξης, εφαρμόζεται εποικοδομητικά από τους σύγχρονους κύκλους του κοινοτισμού, όταν βάζουν ερωτήματα του τύπου: Ποια πτυχή της τεχνολογίας αντιστοιχεί στις ανθρώπινες ανάγκες και ποιος και για ποιο λόγο ωφελείται από αυτήν την τεχνολογία; Μεταξύ άλλων, από τους ισχυρούς δεσμούς στον ψηφιακό κόσμο και επειδή συμμετέχουν περισσότερο τεχνόφιλοι άνθρωποι, υπάρχει κάποιος τεχνολογικός οπτιμισμός.
Η κριτική της τεχνολογίας και ο τεχνολογικός οπτιμισμός πάνε χέρι-χέρι: Ενώ κάποιοι ασχολούνται με την κριτική των σημερινών τεχνολογιών που θεωρούνται προβληματικές, άλλοι αναπτύσσουν νέες, οι οποίες λειτουργούν με διαφορετικές αρχές, όπως είναι η σπονδυλωτή κατασκευή, η δυνατότητα επισκευής ή διατήρησης των πόρων - αρχές οι οποίες συνδέονται άμεσα και με τα αιτήματα της Αποανάπτυξης. Το πρότζεκτ «Open Source Ecology"( http://opensourceecology.org/), για παράδειγμα, έχει θέσει ως στόχο την κατασκευή πενήντα βιομηχανικών μηχανημάτων που χρειάζεται ένα μικρό χωριό, έτσι ώστε οι κάτοικοί του να μπορούν να ζήσουν μια βιώσιμα καλή ζωή, όντας σχετικά αυτάρκεις.
Εστίαση στην Ισότητα
Όπως αναφέρθηκε, φαίνεται να περιλαμβάνεται πολύ Αποανάπτυξη στον Κοινοτισμό και πολύς Κοινοτισμός στην Αποανάπτυξη. Το ίδιο συμβαίνει και με άλλα παρόμοια ρεύματα. Στη δράση με στόχο προοπτικές ισότητας στις σχέσεις ανθρώπου -φύσης, όπως π.χ. των περιβαλλοντικών ομάδων και των ομάδων προστασίας των ζώων και των διάφορων ζητημάτων που αφορούν στη δικαιοσύνη, παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο θέματα όπως ο στόχος της ίσης συνύπαρξη των ανθρώπων, όπως απαιτείται για παράδειγμα από ομάδες No-Border(όχι σύνορα), οι οποίες θέλουν έναν κόσμο χωρίς σύνορα. Ειδικότερα, πολλά κινήματα για τη κυριαρχία (όπως για τη διατροφική κυριαρχία) έχουν πολλά κοινά με τα Commons και τον Κοινοτισμό. Σε άλλες όμως προσπάθειες κοινωνικού μετασχηματισμού, οι κοινοτικοί ακτιβιστές-στριες, μερικές φορές κρατάνε επικριτική στάση, όπως όταν η προτεινόμενη μέθοδος μετασχηματισμού είναι σε αντίφαση με τους συγκεκριμένους ειδικούς στόχους τους (για παράδειγμα, όταν ιεραρχικά οργανωμένα πολιτικά κόμματα είναι υπέρ των Κοινών). Ομοίως επικρίνονται προσεγγίσεις και συμπεριφορές, οι οποίες αναπαράγουν λογικές που πρέπει να ξεπεραστούν -ανταλλαγής, εκμετάλλευσης, χρήματος- όπως επίσης λογικές που - χωρίς δεύτερες σκέψεις- αναπαράγουν και μάλιστα δηλωτικά ιεραρχίες και σχέσεις καταναγκασμού (για παράδειγμα, η μεταρρύθμιση του νομισματικού συστήματος μέσω εναλλακτικών νομισμάτων ανταλλαγής όπως το Bitcoin).
Μαζί στο δρόμο για ένα μετα-καπιταλιστικό κόσμο
Μια προοπτική μετασχηματισμού, που σκέφτεται από πριν το δρόμο για μια κοινοτική κοινωνία, περιγράφεται από την έννοια της σποράς. Η προοπτική αυτή είναι ένα σημαντικό σημείο αναφοράς, ιδίως στον γερμανόφωνο χώρο. Με απλά λόγια, πρόκειται για τη θέση ότι μια συνεπής πρακτική των Κοινοτήτων θα μπορούσε να διαδοθεί στο εδώ και τώρα, εν μέρει λόγω και της ροπής για κρίσεις που έχει το παρόν κοινωνικό σύστημα, και να είναι σε θέση να γίνει η κυρίαρχη στην κοινωνία λογική. Ως εκ τούτου, στη σημερινή κοινοτικοποίηση υπάρχει ήδη το δυναμικό μιας κοινοτικής κοινωνίας, αλλά δεν έχει ακόμη αναπτυχθεί πλήρως. Παράλληλα, τα κοινοτικά εγχειρήματα είναι πάντα εκτεθειμένα στον κίνδυνο της ενσωμάτωσης. Αγώνες αντίστασης, οικειοποίησης και διαπραγμάτευσης της από κοινού διαχείρισης των πόρων, είναι απαραίτητοι, για όσο διάστημα το ιεραρχικό κράτος-έθνος και η καπιταλιστική αγορά είναι κυρίαρχοι με τις αντίστοιχες λογικές τους. Αυτοί οι αγώνες θα είναι περισσότερο επιτυχείς αν λάβουν χώρα στο πλαίσιο ενός ισχυρού, ενωμένου και κυρίως χειραφετημένου κινήματος.
Υπάρχει ένα όραμα ενός συγκεκριμένου μετα-καπιταλιστικού κόσμου που δεν είναι ιεραρχικός, αλλά είναι αυτο-οργανωμένος δικτυακά μέσω των λειτουργικά διαφοροποιημένων σημείων σύνδεσης και στον οποίο οι ατομικές ανάγκες όλων των ανθρώπων μπορούν να καλυφθούν από τους κοινοτικούς κοινωνικούς και φυσικούς πόρους και αγαθά. Αυτός ο κόσμος θα πρέπει να χαρακτηρίζεται επίσης από αυτο-καθοριζόμενες και πλήρους υπευθυνότητας συνθήκες-σχέσεις εργασίας –δραστηριότητας, που φέρνουν χαρά και δίνουν νόημα, χωρίς να υπερχρησιμοποιούν πόρους ή να καταστρέφουν τα οικοσυστήματα. Το Κοινοτικό Κίνημα έχει εμπιστοσύνη στο ανθρώπινο δυναμικό και μεταφράζει την ιδέα της αειφορίας στη γλώσσα των ανθρώπινων αναγκών: Υπάρχει η ανάγκη για τη διατήρηση του πλανήτη, η οποία μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο όταν οργανώνουμε την ικανοποίηση των ατομικών και συλλογικών μας αναγκών, σύμφωνα με τα όρια που μας βάζει ο πλανήτης Γη. Η Κοινοτικοποίηση είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος ενασχόλησης με την ανθρώπινη και μη ανθρώπινη φύση, η οποία δεν βασίζεται σε έναν αφηρημένο αναπτυξιακό καταναγκασμό, αλλά αναγνωρίζει ότι εμείς οι άνθρωποι είμαστε ένα παραγωγικό και αναπαρωγικό κομμάτι της Γης.
Διασύνδεση σε Πολυμορφία
Ζούμε σε έναν καπιταλιστικό κόσμο που έφθασε στο τέλος του, στον οποίο κόσμο τα αντίθετα έχουν την τάση να οξύνονται περισσότερο και οι συγκρούσεις να διεξάγονται όλο και με πιο βάναυσο τρόπο. Έτσι η δημιουργία θετικών προοπτικών, η διαμόρφωση και - περισσότερο από οτιδήποτε – η υλοποίηση ενός αλληλέγγυου οράματος, είναι ιδιαίτερης σημασίας. Για το μέλλον, είναι επιθυμητό από την προοπτική του Κινήματος, να βρεθεί μια από κοινού συμφωνημένη κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να ενταθεί η ανταλλαγή απόψεων για τα επίμαχα ουσιαστικά ζητήματα περιεχομένου, προκειμένου να συζητηθούν ανοικτά και αμφιλεγόμενα τα θέματα στρατηγικής. Μόνο με αυτόν τον τρόπο μπορεί να αποφευχθεί το γεγονός ότι τα διαφορετικά ρεύματα στέκονται ασύνδετα το ένα δίπλα στο άλλο, και να διασφαλισθεί η δημιουργία μιας διασύνδεσης της πολυμορφίας. Την κοινή στέγη θα μπορούσε να προσφέρει η -απελευθερωτικά αντιλαμβανόμενη και πέρα από τον καπιταλισμό- έννοια του «κοινωνικο-οικολογικού μετασχηματισμού».
——————————————-
Αυτή είναι μια συντομευμένη εκδοχή της συνεισφοράς του Κινήματος των Κοινοτήτων στο εγχείρημά μας «Αποανάπτυξη σε Κίνηση (Κινήματα) (http://www.degrowth.de/de/dib/degrowth-in-bewegungen/)
Κάντε κλικ εδώ για το πλήρες άρθρο: http://www.degrowth.de/wp-content/uploads/2016/06/DIB_Commons.pdf
Συγγραφείς:
Η Leslie Gauditz και ο Johannes Euler είναι ενεργοί στο Commons-Institut e. V., μια ομάδα, η οποία μεταξύ άλλων ενθαρρύνει τη δημιουργία γνώσης και εκπαιδευτικής πρακτικής για τα Commons.
Μετάφραση από τα γερμανικά: Γιώργος Κολέμπας
RSS Feed
