Οι άνθρωποι στον «αναπτυγμένο» κόσμο δεν υποφέρουν από την ανέχεια υλικών αγαθών- σήμερα σε μια χώρα ναυαγό της «ανάπτυξης», της μεγάλης ανεργίας και της «φτωχοποίησης», όπως η Ελλάδα να συμβαίνει και αυτό σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού - αλλά υποφέρουν περισσότερο από την ανέχεια του χρόνου. Όταν ρωτιέται κάποιος «μέσος» άνθρωπος –καταναλωτής στη Δύση-Βορρά για το τι του λείπει περισσότερο, απαντά συνήθως ότι του λείπει ο χρόνος. Ο χρόνος για να απολαύσει τη ζωή του.
Ο χρόνος στην ανθρώπινη συνείδηση ρυθμίζεται γενικά από το βιολογικό του ρολόι που φαίνεται να είναι ο κύκλος μέρας και νύχτας. Σήμερα όπως αυτός ο κύκλος δεν ισχύει, αφού στην καθημερινότητά μας «έχουμε κάνει τη νύχτα μέρα». Επίσης η συναισθηματική μας κατάσταση παίζει μεγάλο ρόλο για την αντίληψη του χρόνου, όπου π.χ. αν βρισκόμαστε σε ευχάριστη κατάσταση ή αν «ξεχνιόμαστε» στο υπολογιστή, στο τέλος λέμε: "πώς πέρασε η ώρα τόσο γρήγορα". Αν βρισκόμαστε σε κατάσταση φόβου ή στρες αντίθετα, έχουμε την αίσθηση διαστολής του χρόνου: «δεν περνά με τίποτα η ώρα», αναφωνούμε[1].
Η σημερινή ζωή του ανθρώπου –κυρίως η οικονομική ζωή του-που βιώνεται στα πλαίσια των κυρίαρχων καπιταλιστικών σχέσεων, καθορίζεται από την μεγάλη ταχύτητα, η οποία είναι πέρα από τους ανθρώπινους βιορυθμούς. Έτσι ο χρόνος δε μπορεί να βιωθεί στις πραγματικές του διαστάσεις. Υπάρχει μια βιωματική «συστολή» του χρόνου για όποιον κινείται με ταχύτητα, ενώ αντίθετα υπάρχει διαστολή για όποιον μένει ακίνητος ή κινείται με μικρότερη ταχύτητα [2].
Μια πολιτική για την ευζωία θα χρειασθεί λοιπόν να ξαναεφεύρει τα πλαίσια εκείνα, στα οποία οι άνθρωποι, μέσω της απλοποίησης, θα μπορέσουν να βιώσουν διαφορετικούς βιορυθμούς σε σχέση με σήμερα. Τα πλαίσια αυτά αφορούν σε όλες τις εκφράσεις της ζωής, αλλά για να γίνουν καλύτερα κατανοητοί, θα αναφερθούμε πιο διεξοδικά σε τρείς τομείς:
1. Στήριξη της Επιβράδυνσης στην καθημερινότητα
Σήμερα βιώνουμε την επιτάχυνση σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής, στην μετακίνηση, στο φαγητό, ακόμα και στις διακοπές μας. Η επιτάχυνση είναι και η αιτία για το ότι το “Slow Food”(«αργοφαγία») ή “Slow travel”(«αργό ταξίδι») έχουν μεγάλη προτίμηση στις επιλογές μεγάλου μέρους των σημερινών ανθρώπων-καταναλωτών. Η νέα πολιτική για τον χρόνο, μπορεί να στηρίξει την επιβράδυνση. Για παράδειγμα στον τομέα της κυκλοφορίας: ανώτερη επιτρεπόμενη ταχύτητα 100 χιλ. στους δρόμους ταχείας κυκλοφορίας και 30 χιλ. στα κέντρα των πόλεων. Ρύθμιση κυκλοφορίας στα μέτρα των ποδηλατών, των πεζών και των μαζικών μέσων μεταφοράς. Όλα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιο αργούς ρυθμούς μετακίνησης.
Ανάλογα, μια υψηλή φορολογία της σημερινής «ταχυφαγίας»(fastfood) θα μπορούσε να έχει σαν αποτέλεσμα να γίνει πιο φθηνό το παραδοσιακά μαγειρεμένο φαγητό και να προτιμηθεί όχι μόνο για ποιοτικούς λόγους, αλλά και για οικονομικούς. Αντίστοιχα η πριμοδότηση του ήπιου τουρισμού με πεζοπορίες συνδεδεμένα παλιά και νέα καλντερίμια, ποδηλατοδιαδρομές και μικρούς-χαμηλής ή μηδενικής ενέργειας- ξενώνες με τοπική τροφή και υπηρεσίες σε σημεία αυτών των διαδρομών, θα έχει σαν αποτέλεσμα τους αργούς ρυθμούς στις διακοπές.
2. Προώθηση της μακροζωίας
Τα αποτελέσματα της επιτάχυνσης τα βλέπουμε και στη διάρκεια ζωής των προϊόντων που παράγει ο καπιταλισμός με κριτήριο τη μεγιστοποίηση του κέρδους και όχι της διάρκειας χρήσης τους.
Μια πολιτική που θα ανάγκαζε τις επιχειρήσεις να αυξήσουν τον χρόνο εγγύησης για τα προϊόντα τους, θα έκανε πιο αυστηρούς τους κανόνες για ανάληψη ευθύνης για τα ατυχήματα από την ελαττωματική παραγωγή ή την «αστοχία υλικού», θα αύξανε την υποχρέωση για τη διατηρησιμότητα ή τη συντήρηση των προϊόντων τους, θα λειτουργούσε σα μοχλός για την αύξηση της διάρκειας ζωής.
Επίσης η απαλλαγή από την φορολογία ή η μείωση φορολογίας για καταστήματα με προϊόντα «από δεύτερο χέρι», για τοπικές ανταλλαγές δομικών και άλλων υλικών ή προϊόντων ή εργαστήρια επισκευών θα βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση. Πολύ περισσότερο θα βοηθούσε και μια πολιτική προώθησης της παραγωγής, αυτοπαραγωγής και διανομής προϊόντων μακράς διάρκειας-τέτοια μπορεί να είναι και τα παραδοσιακά, χειροποίητα ή ποιοτικά προϊόντα-από εγχειρήματα κοινωνικής-συνεργατικής-αλληλέγγυας οικονομίας, που παράγοντας και για τον εαυτό και όχι μόνο για την αγορά, θα στοχεύουν εκτός από την ποιότητα και στη μεγάλη διάρκεια. Θα βοηθούσε επίσης μια πολιτική που στα ποιοτικά κριτήρια θα περιελάμβανε και τη μακροζωία των προϊόντων[3].
3. Νέα πολιτική για τον χρόνο εργασίας και το χρόνο ζωής
Επάρκεια χρόνου σημαίνει να έχεις στη διάθεσή σου προσωπικό χρόνο, για να ασχοληθείς με πράγματα που σε ενδιαφέρουν εκτός του πεδίου παραγωγής ανταλλακτικής αξίας, μέσω των καταναγκασμών της μισθωτής ή επαγγελματικής εργασίας. Την απεξάρτηση από τους καταναγκασμούς κάθε μορφής εργασίας είναι πολύ δύσκολο να το πετύχει κανείς σήμερα, αν σε προσωπικό επίπεδο δεν μειώσει τις υλικές ανάγκες του.
Σε συλλογικό επίπεδο απαιτείται μια νέα πολιτική για τον χρόνο που θα έβαζε σα στόχο τη διευκόλυνση για εξασφάλιση επάρκειας στον προσωπικό χρόνο. Για αυτό απαιτούνται συμφωνίες μεταξύ εργοδοτών και οργανώσεων των εργαζομένων. Συμφωνίες για μείωση ωραρίου-με ίδιο ή βιώσιμο μισθό-για μερικής απασχόλησης εργασία, για λογαριασμό συνολικού-κατά τη διάρκεια της ζωής- εργασιακού χρόνου, για εκπαιδευτικές άδειες κ.λπ. θα είναι μερικοί από τους τρόπους που θα εξασφαλίζουν την επάρκεια σε προσωπικό χρόνο. Μια πολιτική στήριξης των δικαιωμάτων των εργαζομένων από τη μεριά της διακυβέρνησης θα μπορούσε να ενδυναμώσει και τη στροφή των ίδιων των εργαζομένων στην επιδίωξη μεγαλύτερου προσωπικά αυτοδιαχειριζόμενου[4] χρόνου.
[1] Από την Βικιπαίδια (http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82) διαβάζουμε: « Εμπλεκόμενης της αμυγδαλής, του συγκινησιακού δηλαδή κέντρου του εγκεφάλου, σε κατάσταση φόβου εκκρίνονται ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη, που κάνουν τη μνήμη να "χαράζει" ανεξίτηλα, με αποτέλεσμα ο χρόνος να φαίνεται να διαστέλλεται καθώς η μνήμη «γράφει», επί συνόλου, πιο πυκνά. .. Αποτέλεσμα είναι περισσότερες καταγεγραμμένες μονάδες μνήμης σε κέντρα του εγκεφάλου που συνδέονται με τη συγκινησιακή μνήμη (ιππόκαμπος και αμυγδαλή), με σκοπό την ανάπτυξη στρατηγικής ή ενστικτώδους αντίδρασης καθώς και έγκαιρη πρόβλεψη παρόμοιας κατάστασης στο μέλλον, που δίνουν την αίσθηση διαστολής του χρόνου…
Μια πιο περίεργη επίδραση στη μνήμη έχει η κορτιζόλη, ορμόνη του άγχους. Το άγχος μας κάνει και ζούμε ταυτόχρονα και συνδυασμένα σε δύο τουλάχιστο καταστάσεις, εκεί που πραγματικά είμαστε και θέλουμε να ξεφύγουμε γρήγορα και εκεί που θα θέλαμε ή θα "έπρεπε" να βρισκόμαστε. Ο εγκέφαλος καταγράφει δύο καταστάσεις ταυτόχρονα στη μνήμη με αποτέλεσμα το πύκνωμα της εγγραφής και την αίσθηση διαστολής του χρόνου…
Το άγχος συνδέεται άμεσα με την κορτιζόλη. Η κορτιζόλη παράγεται και κατά την έντονη άσκηση δρώντας όπως τα στεροειδή, επιταχύνοντας βιολογικές διαδικασίες. Αυξημένα επί μακρόν επίπεδα κορτιζόλης μικραίνουν τη ζωή καθώς υπό συνθήκες στρες οι μηχανισμοί προστασίας δεν προλαβαίνουν να δράσουν. Η συγγενής με την κορτιζόλη αδρεναλίνη δρα με παρόμοιο τρόπο στο βιολογικό ρολόι των κυττάρων και δίνει έκρηξη δύναμης σε καταστάσεις ανάγκης. Οι ορμόνες του εγκεφάλου που μας προκαλούν ευχαρίστηση φαίνεται να δρουν αντίθετα και να βοηθούν στη μακροζωία. … Στο ρομαντικό ραντεβού απαγκιστρωνόμαστε σχεδόν εντελώς από την πραγματικότητα και το μυαλό μας ζει στην πιθανότητα μελλοντικών ονειρικών καταστάσεων. Αποτέλεσμα είναι η απώλεια εγγραφών της μνήμης για την παρούσα κατάσταση και έχουμε την αίσθηση της συστολής του πραγματικού χρόνου. Ο χρόνος φαίνεται να καταγράφεται στην ανθρώπινη συνείδηση σε μονάδες μνήμης
[2] Σύμφωνα και με τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Αυτό γίνεται καλύτερα κατανοητό από το παράδοξο των διδύμων: Θεωρούμε δύο 20άχρονους δίδυμους το Σταμάτη και το Γρηγόρη. Ο Γρηγόρης μπαίνει σ’ ένα διαστημόπλοιο το έτος 2008 και ταξιδεύει σ’ ένα μακρινό αστέρι που απέχει απ’ τη Γη 30 έτη φωτός με ταχύτητα πολύ κοντά σ’ εκείνη του φωτός. Αφού φτάσει στον προορισμό του επιστρέφει αμέσως στη Γη με την ίδια ακριβώς ταχύτητα. Όταν φτάνει στη Γη εκπλήσσεται με τις αλλαγές που βλέπει γύρω του. Η μεγαλύτερη έκπληξη όμως τον περιμένει όταν πηγαίνει στο σπίτι του δίδυμου αδερφού του Σταμάτη. Αντί να δει ένα παλικάρι 31 ετών (που είναι η ηλικία του) βλέπει ένα παππούλη! Ο Σταμάτης βλέποντας το δίδυμο αδερφό του τον αναγνωρίζει φυσικά αμέσως, ενώ ο Γρηγόρης τον ρωτά που είναι ο Σταμάτης; “ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ, μα ΕΙΜΑΙ 80 ετών, βρισκόμαστε στο έτος 2068…” Ο μεν Γρηγόρης είχε την εντύπωση ότι είχαν περάσει μόνο 10 χρόνια –και πράγματι τόσα έζησε αυτός- ο δε Σταμάτης ότι είχαν περάσει 60 γήινα χρόνια, τα οποία και βίωσε ο ίδιος. Από την άποψη βέβαια της φυσικής για το χρόνο στο σύμπαν-δηλαδή από την άποψη ενός ουδέτερου παρατηρητή, εκτός των δύο συστημάτων διαστημόπλοιου και γης- είχαμε διαστολή για τον Γρηγόρη λόγω της πολύ μεγαλύτερης ταχύτητας του διαστημόπλοιου σε σχέση με την ταχύτητα της γης.
Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CE%BE%CE%BF_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B4%CE%B9%CE%B4%CF%8D%CE%BC%CF%89%CE%BD [3] Τα ποιοτικά και οικολογικά γεωργικά προϊόντα για παράδειγμα, εκτός από την ποιότητα και την πληρότητα σε θρεπτικά συστατικά, τη μη τοξικότητα, τη μεγαλύτερη διατηρησιμότητα κ.λπ, προσφέρουν και στην ίδια την μακροζωία των ανθρώπων που τα βάζουν στο σιτηρέσιό τους, μέσω της βελτίωσης της υγείας τους.
[4] Δεν χρησιμοποιούμε τον όρο «ελεύθερος χρόνος», γιατί με αυτόν έχει συνδεθεί μια ολόκληρη βιομηχανία εκμετάλλευσής του σήμερα.
Ο χρόνος στην ανθρώπινη συνείδηση ρυθμίζεται γενικά από το βιολογικό του ρολόι που φαίνεται να είναι ο κύκλος μέρας και νύχτας. Σήμερα όπως αυτός ο κύκλος δεν ισχύει, αφού στην καθημερινότητά μας «έχουμε κάνει τη νύχτα μέρα». Επίσης η συναισθηματική μας κατάσταση παίζει μεγάλο ρόλο για την αντίληψη του χρόνου, όπου π.χ. αν βρισκόμαστε σε ευχάριστη κατάσταση ή αν «ξεχνιόμαστε» στο υπολογιστή, στο τέλος λέμε: "πώς πέρασε η ώρα τόσο γρήγορα". Αν βρισκόμαστε σε κατάσταση φόβου ή στρες αντίθετα, έχουμε την αίσθηση διαστολής του χρόνου: «δεν περνά με τίποτα η ώρα», αναφωνούμε[1].
Η σημερινή ζωή του ανθρώπου –κυρίως η οικονομική ζωή του-που βιώνεται στα πλαίσια των κυρίαρχων καπιταλιστικών σχέσεων, καθορίζεται από την μεγάλη ταχύτητα, η οποία είναι πέρα από τους ανθρώπινους βιορυθμούς. Έτσι ο χρόνος δε μπορεί να βιωθεί στις πραγματικές του διαστάσεις. Υπάρχει μια βιωματική «συστολή» του χρόνου για όποιον κινείται με ταχύτητα, ενώ αντίθετα υπάρχει διαστολή για όποιον μένει ακίνητος ή κινείται με μικρότερη ταχύτητα [2].
Μια πολιτική για την ευζωία θα χρειασθεί λοιπόν να ξαναεφεύρει τα πλαίσια εκείνα, στα οποία οι άνθρωποι, μέσω της απλοποίησης, θα μπορέσουν να βιώσουν διαφορετικούς βιορυθμούς σε σχέση με σήμερα. Τα πλαίσια αυτά αφορούν σε όλες τις εκφράσεις της ζωής, αλλά για να γίνουν καλύτερα κατανοητοί, θα αναφερθούμε πιο διεξοδικά σε τρείς τομείς:
1. Στήριξη της Επιβράδυνσης στην καθημερινότητα
Σήμερα βιώνουμε την επιτάχυνση σε όλους τους τομείς της καθημερινής ζωής, στην μετακίνηση, στο φαγητό, ακόμα και στις διακοπές μας. Η επιτάχυνση είναι και η αιτία για το ότι το “Slow Food”(«αργοφαγία») ή “Slow travel”(«αργό ταξίδι») έχουν μεγάλη προτίμηση στις επιλογές μεγάλου μέρους των σημερινών ανθρώπων-καταναλωτών. Η νέα πολιτική για τον χρόνο, μπορεί να στηρίξει την επιβράδυνση. Για παράδειγμα στον τομέα της κυκλοφορίας: ανώτερη επιτρεπόμενη ταχύτητα 100 χιλ. στους δρόμους ταχείας κυκλοφορίας και 30 χιλ. στα κέντρα των πόλεων. Ρύθμιση κυκλοφορίας στα μέτρα των ποδηλατών, των πεζών και των μαζικών μέσων μεταφοράς. Όλα αυτά θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πιο αργούς ρυθμούς μετακίνησης.
Ανάλογα, μια υψηλή φορολογία της σημερινής «ταχυφαγίας»(fastfood) θα μπορούσε να έχει σαν αποτέλεσμα να γίνει πιο φθηνό το παραδοσιακά μαγειρεμένο φαγητό και να προτιμηθεί όχι μόνο για ποιοτικούς λόγους, αλλά και για οικονομικούς. Αντίστοιχα η πριμοδότηση του ήπιου τουρισμού με πεζοπορίες συνδεδεμένα παλιά και νέα καλντερίμια, ποδηλατοδιαδρομές και μικρούς-χαμηλής ή μηδενικής ενέργειας- ξενώνες με τοπική τροφή και υπηρεσίες σε σημεία αυτών των διαδρομών, θα έχει σαν αποτέλεσμα τους αργούς ρυθμούς στις διακοπές.
2. Προώθηση της μακροζωίας
Τα αποτελέσματα της επιτάχυνσης τα βλέπουμε και στη διάρκεια ζωής των προϊόντων που παράγει ο καπιταλισμός με κριτήριο τη μεγιστοποίηση του κέρδους και όχι της διάρκειας χρήσης τους.
Μια πολιτική που θα ανάγκαζε τις επιχειρήσεις να αυξήσουν τον χρόνο εγγύησης για τα προϊόντα τους, θα έκανε πιο αυστηρούς τους κανόνες για ανάληψη ευθύνης για τα ατυχήματα από την ελαττωματική παραγωγή ή την «αστοχία υλικού», θα αύξανε την υποχρέωση για τη διατηρησιμότητα ή τη συντήρηση των προϊόντων τους, θα λειτουργούσε σα μοχλός για την αύξηση της διάρκειας ζωής.
Επίσης η απαλλαγή από την φορολογία ή η μείωση φορολογίας για καταστήματα με προϊόντα «από δεύτερο χέρι», για τοπικές ανταλλαγές δομικών και άλλων υλικών ή προϊόντων ή εργαστήρια επισκευών θα βοηθούσε προς αυτή την κατεύθυνση. Πολύ περισσότερο θα βοηθούσε και μια πολιτική προώθησης της παραγωγής, αυτοπαραγωγής και διανομής προϊόντων μακράς διάρκειας-τέτοια μπορεί να είναι και τα παραδοσιακά, χειροποίητα ή ποιοτικά προϊόντα-από εγχειρήματα κοινωνικής-συνεργατικής-αλληλέγγυας οικονομίας, που παράγοντας και για τον εαυτό και όχι μόνο για την αγορά, θα στοχεύουν εκτός από την ποιότητα και στη μεγάλη διάρκεια. Θα βοηθούσε επίσης μια πολιτική που στα ποιοτικά κριτήρια θα περιελάμβανε και τη μακροζωία των προϊόντων[3].
3. Νέα πολιτική για τον χρόνο εργασίας και το χρόνο ζωής
Επάρκεια χρόνου σημαίνει να έχεις στη διάθεσή σου προσωπικό χρόνο, για να ασχοληθείς με πράγματα που σε ενδιαφέρουν εκτός του πεδίου παραγωγής ανταλλακτικής αξίας, μέσω των καταναγκασμών της μισθωτής ή επαγγελματικής εργασίας. Την απεξάρτηση από τους καταναγκασμούς κάθε μορφής εργασίας είναι πολύ δύσκολο να το πετύχει κανείς σήμερα, αν σε προσωπικό επίπεδο δεν μειώσει τις υλικές ανάγκες του.
Σε συλλογικό επίπεδο απαιτείται μια νέα πολιτική για τον χρόνο που θα έβαζε σα στόχο τη διευκόλυνση για εξασφάλιση επάρκειας στον προσωπικό χρόνο. Για αυτό απαιτούνται συμφωνίες μεταξύ εργοδοτών και οργανώσεων των εργαζομένων. Συμφωνίες για μείωση ωραρίου-με ίδιο ή βιώσιμο μισθό-για μερικής απασχόλησης εργασία, για λογαριασμό συνολικού-κατά τη διάρκεια της ζωής- εργασιακού χρόνου, για εκπαιδευτικές άδειες κ.λπ. θα είναι μερικοί από τους τρόπους που θα εξασφαλίζουν την επάρκεια σε προσωπικό χρόνο. Μια πολιτική στήριξης των δικαιωμάτων των εργαζομένων από τη μεριά της διακυβέρνησης θα μπορούσε να ενδυναμώσει και τη στροφή των ίδιων των εργαζομένων στην επιδίωξη μεγαλύτερου προσωπικά αυτοδιαχειριζόμενου[4] χρόνου.
[1] Από την Βικιπαίδια (http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A7%CF%81%CF%8C%CE%BD%CE%BF%CF%82) διαβάζουμε: « Εμπλεκόμενης της αμυγδαλής, του συγκινησιακού δηλαδή κέντρου του εγκεφάλου, σε κατάσταση φόβου εκκρίνονται ορμόνες, όπως η αδρεναλίνη, που κάνουν τη μνήμη να "χαράζει" ανεξίτηλα, με αποτέλεσμα ο χρόνος να φαίνεται να διαστέλλεται καθώς η μνήμη «γράφει», επί συνόλου, πιο πυκνά. .. Αποτέλεσμα είναι περισσότερες καταγεγραμμένες μονάδες μνήμης σε κέντρα του εγκεφάλου που συνδέονται με τη συγκινησιακή μνήμη (ιππόκαμπος και αμυγδαλή), με σκοπό την ανάπτυξη στρατηγικής ή ενστικτώδους αντίδρασης καθώς και έγκαιρη πρόβλεψη παρόμοιας κατάστασης στο μέλλον, που δίνουν την αίσθηση διαστολής του χρόνου…
Μια πιο περίεργη επίδραση στη μνήμη έχει η κορτιζόλη, ορμόνη του άγχους. Το άγχος μας κάνει και ζούμε ταυτόχρονα και συνδυασμένα σε δύο τουλάχιστο καταστάσεις, εκεί που πραγματικά είμαστε και θέλουμε να ξεφύγουμε γρήγορα και εκεί που θα θέλαμε ή θα "έπρεπε" να βρισκόμαστε. Ο εγκέφαλος καταγράφει δύο καταστάσεις ταυτόχρονα στη μνήμη με αποτέλεσμα το πύκνωμα της εγγραφής και την αίσθηση διαστολής του χρόνου…
Το άγχος συνδέεται άμεσα με την κορτιζόλη. Η κορτιζόλη παράγεται και κατά την έντονη άσκηση δρώντας όπως τα στεροειδή, επιταχύνοντας βιολογικές διαδικασίες. Αυξημένα επί μακρόν επίπεδα κορτιζόλης μικραίνουν τη ζωή καθώς υπό συνθήκες στρες οι μηχανισμοί προστασίας δεν προλαβαίνουν να δράσουν. Η συγγενής με την κορτιζόλη αδρεναλίνη δρα με παρόμοιο τρόπο στο βιολογικό ρολόι των κυττάρων και δίνει έκρηξη δύναμης σε καταστάσεις ανάγκης. Οι ορμόνες του εγκεφάλου που μας προκαλούν ευχαρίστηση φαίνεται να δρουν αντίθετα και να βοηθούν στη μακροζωία. … Στο ρομαντικό ραντεβού απαγκιστρωνόμαστε σχεδόν εντελώς από την πραγματικότητα και το μυαλό μας ζει στην πιθανότητα μελλοντικών ονειρικών καταστάσεων. Αποτέλεσμα είναι η απώλεια εγγραφών της μνήμης για την παρούσα κατάσταση και έχουμε την αίσθηση της συστολής του πραγματικού χρόνου. Ο χρόνος φαίνεται να καταγράφεται στην ανθρώπινη συνείδηση σε μονάδες μνήμης
[2] Σύμφωνα και με τη θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν. Αυτό γίνεται καλύτερα κατανοητό από το παράδοξο των διδύμων: Θεωρούμε δύο 20άχρονους δίδυμους το Σταμάτη και το Γρηγόρη. Ο Γρηγόρης μπαίνει σ’ ένα διαστημόπλοιο το έτος 2008 και ταξιδεύει σ’ ένα μακρινό αστέρι που απέχει απ’ τη Γη 30 έτη φωτός με ταχύτητα πολύ κοντά σ’ εκείνη του φωτός. Αφού φτάσει στον προορισμό του επιστρέφει αμέσως στη Γη με την ίδια ακριβώς ταχύτητα. Όταν φτάνει στη Γη εκπλήσσεται με τις αλλαγές που βλέπει γύρω του. Η μεγαλύτερη έκπληξη όμως τον περιμένει όταν πηγαίνει στο σπίτι του δίδυμου αδερφού του Σταμάτη. Αντί να δει ένα παλικάρι 31 ετών (που είναι η ηλικία του) βλέπει ένα παππούλη! Ο Σταμάτης βλέποντας το δίδυμο αδερφό του τον αναγνωρίζει φυσικά αμέσως, ενώ ο Γρηγόρης τον ρωτά που είναι ο Σταμάτης; “ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ, μα ΕΙΜΑΙ 80 ετών, βρισκόμαστε στο έτος 2068…” Ο μεν Γρηγόρης είχε την εντύπωση ότι είχαν περάσει μόνο 10 χρόνια –και πράγματι τόσα έζησε αυτός- ο δε Σταμάτης ότι είχαν περάσει 60 γήινα χρόνια, τα οποία και βίωσε ο ίδιος. Από την άποψη βέβαια της φυσικής για το χρόνο στο σύμπαν-δηλαδή από την άποψη ενός ουδέτερου παρατηρητή, εκτός των δύο συστημάτων διαστημόπλοιου και γης- είχαμε διαστολή για τον Γρηγόρη λόγω της πολύ μεγαλύτερης ταχύτητας του διαστημόπλοιου σε σχέση με την ταχύτητα της γης.
Πηγή: http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CF%81%CE%AC%CE%B4%CE%BF%CE%BE%CE%BF_%CF%84%CF%89%CE%BD_%CE%B4%CE%B9%CE%B4%CF%8D%CE%BC%CF%89%CE%BD [3] Τα ποιοτικά και οικολογικά γεωργικά προϊόντα για παράδειγμα, εκτός από την ποιότητα και την πληρότητα σε θρεπτικά συστατικά, τη μη τοξικότητα, τη μεγαλύτερη διατηρησιμότητα κ.λπ, προσφέρουν και στην ίδια την μακροζωία των ανθρώπων που τα βάζουν στο σιτηρέσιό τους, μέσω της βελτίωσης της υγείας τους.
[4] Δεν χρησιμοποιούμε τον όρο «ελεύθερος χρόνος», γιατί με αυτόν έχει συνδεθεί μια ολόκληρη βιομηχανία εκμετάλλευσής του σήμερα.