Σε παλιότερο κείμενό μας για την επισιτιστική κρίση αναφερόμασταν στους λόγους γιατί η επόμενη κρίση θα είναι διατροφική (http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/194 ).
Παρακάτω θα αναλύσουμε έναν ακόμα σημαντικό λόγο, αυτόν της επέκτασης των καλλιεργειών των ενεργειακών φυτών για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Έχουμε σε αυτή τη φάση της αντιμετώπισης του θερμοκηπιακού φαινομένου και της κλιματικής αλλαγής, διεκδίκηση της φυτικής παραγωγής στην γεωργία από την μεγάλη κατηγορία των οδηγών της αυτοκίνησης, έναντι των υποσιτισμένων και των πεινασμένων του πλανήτη.
Η επιτακτική ανάγκη για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άρα της μείωσης της κατανάλωσης των ορυκτών καυσίμων και ιδίως του πετρελαίου, οδήγησαν στην πρόταση από τις «αναπτυγμένες» χώρες, στις οποίες η μείωση της αυτοκίνησης δεν είναι δημοφιλής, για παραγωγή βιοκαυσίμων (ή αγροκαυσίμων) από την γεωργία. Προτάθηκαν στους αγρότες καλλιέργειες ενεργειακών (ελαιοδοτικών) φυτών, όπως η ελαιοκράμβη, ο ηλίανθος, το σουσάμι, η σόγια κ.λπ., αλλά και δημητριακών, όπως ζαχαροκάλαμου ή καλαμποκιού, από την επεξεργασία των οποίων παράγεται αιθανόλη και στη συνέχεια βιοντίζελ.
Έτσι το 2005 η παραγωγή αιθανόλης σε παγκόσμιο επίπεδο έφθασε τα 10 δισεκατ. γαλόνια[1], με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί μεγάλος ανταγωνισμός στη παγκόσμια αγορά των γεωργικών βασικών αγαθών, με τεράστια ζήτηση για την παραγωγή βιοκαυσίμων από αυτά, έναντι της ζήτησής τους για την επεξεργασία τροφίμων. Σαν άμεσο αποτέλεσμα αυτού του ανταγωνισμού είχαμε τη μείωση των εκτάσεων για καλλιέργεια τροφής, τη μείωση της παραγωγής ειδών διατροφής, την μεγάλη αύξηση των τιμών των δημητριακών, την αύξηση της κατανάλωσης των αποθεμάτων νερού, και άρα την αύξηση της πείνας και του υποσιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο[2].
Σημαντικό ποσοστό των καλλιεργούμενων εκτάσεων χρησιμοποιούνται πλέον για την παραγωγή βιοκαυσίμων, υπέρ των πάσης φύσεως οδηγών και εις βάρος των φτωχών σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει μεγάλο κοινωνικό κόστος στην παραγωγή βιοκαυσίμων, το οποίο μπορούμε να αντιληφθούμε από το γεγονός: για να γεμίσει το ρεζερβουάρ ενός μεγάλου τζίπ με 25 γαλόνια αιθανόλης, θα πρέπει να στερηθεί τροφή ισοδύναμη με 220 κιλά καλαμποκιού, που μπορεί να θρέψει έναν άνθρωπο για ένα χρόνο.
Το πρόβλημα του μεγάλου κοινωνικού κόστους των βιοκαυσίμων έχει επισημανθεί δεόντως: ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ το 2007 επεσήμανε ότι οι καλλιέργειες αυτές ενδέχεται να «μειώσουν τη συνολική διαθεσιμότητα της τροφής», ενώ η βρετανική οργάνωση Action Aid το 2010 ανέφερε ότι, με τους στόχους που έχουν μπει από την «παγκόσμια κοινότητα» για την κάλυψη μέρους των αναγκαίων καυσίμων από την γεωργία, θα έχουμε σαν αποτέλεσμα αύξηση περίπου 76% των τιμών των τροφίμων μέχρι το 2020. Πράγμα που σημαίνει και αύξηση κατά 600 εκατομμύρια των πεινασμένων.
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτού του κοινωνικού κόστους είχαμε π.χ. στο Μεξικό το 2007 με την «κρίση της τορτίγιας», στην υποσαχάρια Αφρική με την χρήση της μανιόκας[3] σαν βιοκαύσιμο, στην Αίγυπτο, Ταϋλάνδη και Αϊτή με τις «ταραχές για φαγητό» το 2008. Η καλλιέργεια ενεργειακών φυτών για αγροκαύσιμα έχει σαν αποτέλεσμα: γαιοκτήμονες του Νότου μαζί με τις πολυεθνικές του Βορρά να διεκδικούν μεγάλες εκτάσεις υπέρ του «οδηγού» και εις βάρος του «υποσιτισμένου».
Αν σε όλα αυτά προστεθούν και οι εκτάσεις που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή πεταμένης τροφής: Το 30% της παραγόμενης τροφής πάει στα σκουπίδια(λόγω των προδιαγραφών εμπορίας, της ημερομηνίας λήξης στα σουπερμάρκετς και μεγάλων υπολειμμάτων στα νοικοκυριά, 14 δισ. στρεμ.- δηλαδή το 28% των καλλιεργούμενων εδαφών- χρησιμοποιούνται για παραγωγή 1,3 δισ. t πεταμένης τροφής σε παγκόσμιο επίπεδο), όπως επίσης τις μεγάλες εκτάσεις χρησιμοποιούνται για ζωοτροφή[4], τότε η αναδυόμενη παγκόσμια βιομηχανία αγροκαυσίμων θα προκαλέσει περισσότερα προβλήματα από ότι πάει να λύσει.
Και στην Ελλάδα πολλοί αγρότες έχουν αρχίσει να καλλιεργούν ενεργειακά φυτά σε γη που θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν δημητριακά διατροφής με καλή απόδοση, χωρίς την υπερχρήση νερού-που χρειάζονται τα ενεργειακά φυτά-λόγω λειψυδρίας που έχουμε στη χώρα. Σύμφωνα με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το 2010, ενεργειακές καλλιέργειες υπήρχαν σε 28 περιοχές, με τις περισσότερες εκτάσεις στην Ορεστιάδα, Σέρρες, Ξάνθη και Θεσσαλονίκη. Στη χώρα μας θα μπορούσε να παραχθεί αιθανόλη και βιοαέριο για ενεργειακή χρήση, από τα φυτικά υπολείμματα των καλλιεργειών, τα οποία οι αγρότες συνήθως καίνε για να προετοιμάσουν τα χωράφια για την επόμενη χρονιά. Επίσης η αγριοαγκινάρα σαν πολυετές φυτό που δεν χρειάζεται καθόλου νερό θα μπορούσε να είναι μια λύση για τους αγρότες που θέλουν να καλλιεργήσουν ενεργειακά φυτά.
[1] Αναφέρεται στο «Περιβαλλοντική φιλοσοφία και περιβαλλοντική εκπαίδευση» του Σταύρου Καραγεωργάκη σελ 73: « από τα οποία το 45% προέρχονταν από καλλιέργειες ζαχαροκάλαμου της Βραζιλίας και το 44% από καλλιέργειες καλαμποκιού των ΗΠΑ»
[2] Οι κλιματικές αλλαγές οδηγούν σε μείωση και καταστροφή παραγωγής(αλλού καύσωνες, αλλού ξηρασίες ή πλημμύρες πλημύρες με αποτέλεσμα την άνοδο της τιμής π.χ. των σιτηρών κατά 70%, πάνω από 230 Ε/τόνο)
[3] Η μανιόκα είναι μια αμυλώδης ρίζα που καλύπτει κατά το 1/3 τις ανάγκες σε θερμίδες των κατοίκων της.
[4] Με μεγάλη απώλεια αρχικής ενέργειας κατά 65-90%: στα βιομηχανοποιημένα συστήματα καταναλώνονται 300 μονάδες πόρων, για να παραχθούν 100.
Παρακάτω θα αναλύσουμε έναν ακόμα σημαντικό λόγο, αυτόν της επέκτασης των καλλιεργειών των ενεργειακών φυτών για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Έχουμε σε αυτή τη φάση της αντιμετώπισης του θερμοκηπιακού φαινομένου και της κλιματικής αλλαγής, διεκδίκηση της φυτικής παραγωγής στην γεωργία από την μεγάλη κατηγορία των οδηγών της αυτοκίνησης, έναντι των υποσιτισμένων και των πεινασμένων του πλανήτη.
Η επιτακτική ανάγκη για μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και άρα της μείωσης της κατανάλωσης των ορυκτών καυσίμων και ιδίως του πετρελαίου, οδήγησαν στην πρόταση από τις «αναπτυγμένες» χώρες, στις οποίες η μείωση της αυτοκίνησης δεν είναι δημοφιλής, για παραγωγή βιοκαυσίμων (ή αγροκαυσίμων) από την γεωργία. Προτάθηκαν στους αγρότες καλλιέργειες ενεργειακών (ελαιοδοτικών) φυτών, όπως η ελαιοκράμβη, ο ηλίανθος, το σουσάμι, η σόγια κ.λπ., αλλά και δημητριακών, όπως ζαχαροκάλαμου ή καλαμποκιού, από την επεξεργασία των οποίων παράγεται αιθανόλη και στη συνέχεια βιοντίζελ.
Έτσι το 2005 η παραγωγή αιθανόλης σε παγκόσμιο επίπεδο έφθασε τα 10 δισεκατ. γαλόνια[1], με αποτέλεσμα να διαμορφωθεί μεγάλος ανταγωνισμός στη παγκόσμια αγορά των γεωργικών βασικών αγαθών, με τεράστια ζήτηση για την παραγωγή βιοκαυσίμων από αυτά, έναντι της ζήτησής τους για την επεξεργασία τροφίμων. Σαν άμεσο αποτέλεσμα αυτού του ανταγωνισμού είχαμε τη μείωση των εκτάσεων για καλλιέργεια τροφής, τη μείωση της παραγωγής ειδών διατροφής, την μεγάλη αύξηση των τιμών των δημητριακών, την αύξηση της κατανάλωσης των αποθεμάτων νερού, και άρα την αύξηση της πείνας και του υποσιτισμού σε παγκόσμιο επίπεδο[2].
Σημαντικό ποσοστό των καλλιεργούμενων εκτάσεων χρησιμοποιούνται πλέον για την παραγωγή βιοκαυσίμων, υπέρ των πάσης φύσεως οδηγών και εις βάρος των φτωχών σε παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει μεγάλο κοινωνικό κόστος στην παραγωγή βιοκαυσίμων, το οποίο μπορούμε να αντιληφθούμε από το γεγονός: για να γεμίσει το ρεζερβουάρ ενός μεγάλου τζίπ με 25 γαλόνια αιθανόλης, θα πρέπει να στερηθεί τροφή ισοδύναμη με 220 κιλά καλαμποκιού, που μπορεί να θρέψει έναν άνθρωπο για ένα χρόνο.
Το πρόβλημα του μεγάλου κοινωνικού κόστους των βιοκαυσίμων έχει επισημανθεί δεόντως: ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ το 2007 επεσήμανε ότι οι καλλιέργειες αυτές ενδέχεται να «μειώσουν τη συνολική διαθεσιμότητα της τροφής», ενώ η βρετανική οργάνωση Action Aid το 2010 ανέφερε ότι, με τους στόχους που έχουν μπει από την «παγκόσμια κοινότητα» για την κάλυψη μέρους των αναγκαίων καυσίμων από την γεωργία, θα έχουμε σαν αποτέλεσμα αύξηση περίπου 76% των τιμών των τροφίμων μέχρι το 2020. Πράγμα που σημαίνει και αύξηση κατά 600 εκατομμύρια των πεινασμένων.
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις αυτού του κοινωνικού κόστους είχαμε π.χ. στο Μεξικό το 2007 με την «κρίση της τορτίγιας», στην υποσαχάρια Αφρική με την χρήση της μανιόκας[3] σαν βιοκαύσιμο, στην Αίγυπτο, Ταϋλάνδη και Αϊτή με τις «ταραχές για φαγητό» το 2008. Η καλλιέργεια ενεργειακών φυτών για αγροκαύσιμα έχει σαν αποτέλεσμα: γαιοκτήμονες του Νότου μαζί με τις πολυεθνικές του Βορρά να διεκδικούν μεγάλες εκτάσεις υπέρ του «οδηγού» και εις βάρος του «υποσιτισμένου».
Αν σε όλα αυτά προστεθούν και οι εκτάσεις που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή πεταμένης τροφής: Το 30% της παραγόμενης τροφής πάει στα σκουπίδια(λόγω των προδιαγραφών εμπορίας, της ημερομηνίας λήξης στα σουπερμάρκετς και μεγάλων υπολειμμάτων στα νοικοκυριά, 14 δισ. στρεμ.- δηλαδή το 28% των καλλιεργούμενων εδαφών- χρησιμοποιούνται για παραγωγή 1,3 δισ. t πεταμένης τροφής σε παγκόσμιο επίπεδο), όπως επίσης τις μεγάλες εκτάσεις χρησιμοποιούνται για ζωοτροφή[4], τότε η αναδυόμενη παγκόσμια βιομηχανία αγροκαυσίμων θα προκαλέσει περισσότερα προβλήματα από ότι πάει να λύσει.
Και στην Ελλάδα πολλοί αγρότες έχουν αρχίσει να καλλιεργούν ενεργειακά φυτά σε γη που θα μπορούσαν να καλλιεργήσουν δημητριακά διατροφής με καλή απόδοση, χωρίς την υπερχρήση νερού-που χρειάζονται τα ενεργειακά φυτά-λόγω λειψυδρίας που έχουμε στη χώρα. Σύμφωνα με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, το 2010, ενεργειακές καλλιέργειες υπήρχαν σε 28 περιοχές, με τις περισσότερες εκτάσεις στην Ορεστιάδα, Σέρρες, Ξάνθη και Θεσσαλονίκη. Στη χώρα μας θα μπορούσε να παραχθεί αιθανόλη και βιοαέριο για ενεργειακή χρήση, από τα φυτικά υπολείμματα των καλλιεργειών, τα οποία οι αγρότες συνήθως καίνε για να προετοιμάσουν τα χωράφια για την επόμενη χρονιά. Επίσης η αγριοαγκινάρα σαν πολυετές φυτό που δεν χρειάζεται καθόλου νερό θα μπορούσε να είναι μια λύση για τους αγρότες που θέλουν να καλλιεργήσουν ενεργειακά φυτά.
[1] Αναφέρεται στο «Περιβαλλοντική φιλοσοφία και περιβαλλοντική εκπαίδευση» του Σταύρου Καραγεωργάκη σελ 73: « από τα οποία το 45% προέρχονταν από καλλιέργειες ζαχαροκάλαμου της Βραζιλίας και το 44% από καλλιέργειες καλαμποκιού των ΗΠΑ»
[2] Οι κλιματικές αλλαγές οδηγούν σε μείωση και καταστροφή παραγωγής(αλλού καύσωνες, αλλού ξηρασίες ή πλημμύρες πλημύρες με αποτέλεσμα την άνοδο της τιμής π.χ. των σιτηρών κατά 70%, πάνω από 230 Ε/τόνο)
[3] Η μανιόκα είναι μια αμυλώδης ρίζα που καλύπτει κατά το 1/3 τις ανάγκες σε θερμίδες των κατοίκων της.
[4] Με μεγάλη απώλεια αρχικής ενέργειας κατά 65-90%: στα βιομηχανοποιημένα συστήματα καταναλώνονται 300 μονάδες πόρων, για να παραχθούν 100.
RSS Feed