«Να μη συγχέουμε την αναζήτηση εναλλακτικών με τους εύκολους δρόμους»
Τάσος Τσακίρογλου
Επιμέλεια μετάφρασης από τα γαλλικά: ΔΗΜΗΤΡΗΣ Σ. ΦΑΝΑΡΙΩΤΗΣ
«Η ουτοπία δεν έχει πει την τελευταία της λέξη», λέει ο Μαλέρ, ο οποίος προσθέτει ότι δεν πρέπει να αναζητούμε εύκολους δρόμους και διευκρινίζει ότι η δημοκρατία μπορεί να έρθει μόνον ως προϊόν πολιτικών και κοινωνικών κινητοποιήσεων.
• Μετά το 1989 και την κατίσχυση του νεοφιλελευθερισμού, τη θέση της ουτοπίας κατέλαβε ένας πραγματισμός της δυστοπίας, στον αστερισμό του οποίου βρισκόμαστε μέχρι σήμερα. Υπάρχει οδός διαφυγής και ποιος ο ρόλος της Αριστεράς;
Η κατάρρευση του σταλινοποιημένου κομμουνισμού παρέσυρε κατά την πτώση του όχι μόνο τις ελπίδες αυτών που βρίσκονταν χωρίς στόχευση στο πλευρό του, αλλά επίσης τα σχέδια αυτών που είχαν πολεμήσει στο πλευρό του. Η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση και το γεωπολιτικό χάος αποτελούν ένα τμήμα των επιπτώσεων αυτής της κατάρρευσης χωρίς προηγούμενο. Αυτή η παγκοσμιοποίηση κι αυτό το χάος είναι οι στόχοι της αμυντικής αντίστασης και των κατακερματισμένων εναλλακτικών. Αλλά όσο επείγουσες κι αν είναι αυτές, δεν καταγράφονται σε κανένα παγκόσμιο σχέδιο κοινωνικής και διεθνιστικής χειραφέτησης. Εκεί βρισκόμαστε σήμερα. Αλλά η συγκεκριμένη ουτοπία δεν είπε ακόμη την τελευταία της λέξη, υπό την προϋπόθεση ότι δεν συγχέουμε την εναλλακτική λύση για την ανοικοδόμησή της με τους εύκολους δρόμους. Δεν υπάρχει εξουσία προς κατάληψη για την Αριστερά, εάν δεν υφίσταται μέλλον προς κατάκτηση. Είναι μια πραγματική επανίδρυση, στην οποία είμαστε προσκεκλημένοι. «Κομμουνισμός», «Ουτοπία», «Μαρξ»: το λεξιλόγιο της ελπίδας φαίνεται να ακυρώθηκε από την ιστορία του 20ού αιώνα. Αλλά λίγη σημασία έχουν οι λέξεις εάν μπορούμε να κρατήσουμε ένα πράγμα... Θέλω να πω, δηλαδή, ότι ο στόχος μιας «κοινωνίας είναι η ελεύθερη ανάπτυξη του ενός να αποτελεί την προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων», όπως έλεγε ο Μαρξ (ξανά αυτός) για να ορίσει τον «κομμουνισμό» (ε, ναι λοιπόν!). Λίγη σημασία έχει η λέξη: Ο πρώτος ρόλος μιας Αριστεράς της Αριστεράς (gauche de gauche) είναι να ξαναδώσει νόημα και να επαναφέρει μια τέτοια προοπτική.
• Ζώντας σ’ έναν κόσμο ακραίων ανισοτήτων και σκληρών οικονομικών ανταγωνισμών, σε τι μπορεί να μας χρησιμεύσει σήμερα ο Μαρξ;
Η επαναξιολόγηση χωρίς εφησυχασμό της σκέψης του Μαρξ βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη. Αυτή δεν μπορεί απλώς να επιβεβαιώσει ότι ο Μαρξ ήταν δέσμιος του αιώνα του, ενώ εμείς θα απελευθερωθούμε από τον δικό μας. Ο Μαρξ είναι ακόμη σύγχρονος, εάν θέλουμε να κατανοήσουμε τις πηγές της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και τις πλέον καταστροφικές συνέπειές της. Επιπροσθέτως η επιστροφή στον Μαρξ, ακόμη κι από την οπτική του ίδιου του Μαρξ, δεν θα είχε κανένα νόημα. Η επιστροφή στον Μαρξ παραμένει παρ’ όλα αυτά απαραίτητη: Η επανίδρυση μιας θεωρίας και μιας πολιτικής χειραφέτησης δεν μπορεί να γεννηθεί από το μηδέν.
• Οι αποκαλύψεις των Wikileaks και του Εντουαρντ Σνόουντεν σκιαγραφούν μια «δημοκρατία υπό επιτήρηση». Ποιο βλέπετε να είναι το μέλλον της;
Αυτές οι αποκαλύψεις συμβάλλουν αναμφίβολα στην επιτήρηση των πολιτικών και οικονομικών εξουσιών και ενισχύουν το αίτημα για μια ριζοσπαστική δημοκρατία, η οποία θα καταργήσει τα κρυμμένα μυστικά σ’ αυτές τις παράνομες περιοχές πληροφόρησης, οι οποίες είναι οι οικονομικοί και πολιτικοί θεσμοί. Αλλά αυτή η δημοκρατία δεν μπορεί να γεννηθεί παρά μόνο μέσα από τις κοινωνικές και πολιτικές κινητοποιήσεις: μορφές εξέγερσης εξίσου ειρηνικές είναι δυνατόν να προκύψουν ως συνιστώσες δυνάμεις σε αρκετές χώρες και ειδικά στην Ευρώπη.
Ολόκληρη τη συνέντευξη του Ανρί Μαλέρ στην «Εφημερίδα των Συντακτών».
Τάσος Τσακίρογλου
Επιμέλεια μετάφρασης από τα γαλλικά: ΔΗΜΗΤΡΗΣ Σ. ΦΑΝΑΡΙΩΤΗΣ
«Η ουτοπία δεν έχει πει την τελευταία της λέξη», λέει ο Μαλέρ, ο οποίος προσθέτει ότι δεν πρέπει να αναζητούμε εύκολους δρόμους και διευκρινίζει ότι η δημοκρατία μπορεί να έρθει μόνον ως προϊόν πολιτικών και κοινωνικών κινητοποιήσεων.
• Μετά το 1989 και την κατίσχυση του νεοφιλελευθερισμού, τη θέση της ουτοπίας κατέλαβε ένας πραγματισμός της δυστοπίας, στον αστερισμό του οποίου βρισκόμαστε μέχρι σήμερα. Υπάρχει οδός διαφυγής και ποιος ο ρόλος της Αριστεράς;
Η κατάρρευση του σταλινοποιημένου κομμουνισμού παρέσυρε κατά την πτώση του όχι μόνο τις ελπίδες αυτών που βρίσκονταν χωρίς στόχευση στο πλευρό του, αλλά επίσης τα σχέδια αυτών που είχαν πολεμήσει στο πλευρό του. Η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση και το γεωπολιτικό χάος αποτελούν ένα τμήμα των επιπτώσεων αυτής της κατάρρευσης χωρίς προηγούμενο. Αυτή η παγκοσμιοποίηση κι αυτό το χάος είναι οι στόχοι της αμυντικής αντίστασης και των κατακερματισμένων εναλλακτικών. Αλλά όσο επείγουσες κι αν είναι αυτές, δεν καταγράφονται σε κανένα παγκόσμιο σχέδιο κοινωνικής και διεθνιστικής χειραφέτησης. Εκεί βρισκόμαστε σήμερα. Αλλά η συγκεκριμένη ουτοπία δεν είπε ακόμη την τελευταία της λέξη, υπό την προϋπόθεση ότι δεν συγχέουμε την εναλλακτική λύση για την ανοικοδόμησή της με τους εύκολους δρόμους. Δεν υπάρχει εξουσία προς κατάληψη για την Αριστερά, εάν δεν υφίσταται μέλλον προς κατάκτηση. Είναι μια πραγματική επανίδρυση, στην οποία είμαστε προσκεκλημένοι. «Κομμουνισμός», «Ουτοπία», «Μαρξ»: το λεξιλόγιο της ελπίδας φαίνεται να ακυρώθηκε από την ιστορία του 20ού αιώνα. Αλλά λίγη σημασία έχουν οι λέξεις εάν μπορούμε να κρατήσουμε ένα πράγμα... Θέλω να πω, δηλαδή, ότι ο στόχος μιας «κοινωνίας είναι η ελεύθερη ανάπτυξη του ενός να αποτελεί την προϋπόθεση για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων», όπως έλεγε ο Μαρξ (ξανά αυτός) για να ορίσει τον «κομμουνισμό» (ε, ναι λοιπόν!). Λίγη σημασία έχει η λέξη: Ο πρώτος ρόλος μιας Αριστεράς της Αριστεράς (gauche de gauche) είναι να ξαναδώσει νόημα και να επαναφέρει μια τέτοια προοπτική.
• Ζώντας σ’ έναν κόσμο ακραίων ανισοτήτων και σκληρών οικονομικών ανταγωνισμών, σε τι μπορεί να μας χρησιμεύσει σήμερα ο Μαρξ;
Η επαναξιολόγηση χωρίς εφησυχασμό της σκέψης του Μαρξ βρίσκεται στην ημερήσια διάταξη. Αυτή δεν μπορεί απλώς να επιβεβαιώσει ότι ο Μαρξ ήταν δέσμιος του αιώνα του, ενώ εμείς θα απελευθερωθούμε από τον δικό μας. Ο Μαρξ είναι ακόμη σύγχρονος, εάν θέλουμε να κατανοήσουμε τις πηγές της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης και τις πλέον καταστροφικές συνέπειές της. Επιπροσθέτως η επιστροφή στον Μαρξ, ακόμη κι από την οπτική του ίδιου του Μαρξ, δεν θα είχε κανένα νόημα. Η επιστροφή στον Μαρξ παραμένει παρ’ όλα αυτά απαραίτητη: Η επανίδρυση μιας θεωρίας και μιας πολιτικής χειραφέτησης δεν μπορεί να γεννηθεί από το μηδέν.
• Οι αποκαλύψεις των Wikileaks και του Εντουαρντ Σνόουντεν σκιαγραφούν μια «δημοκρατία υπό επιτήρηση». Ποιο βλέπετε να είναι το μέλλον της;
Αυτές οι αποκαλύψεις συμβάλλουν αναμφίβολα στην επιτήρηση των πολιτικών και οικονομικών εξουσιών και ενισχύουν το αίτημα για μια ριζοσπαστική δημοκρατία, η οποία θα καταργήσει τα κρυμμένα μυστικά σ’ αυτές τις παράνομες περιοχές πληροφόρησης, οι οποίες είναι οι οικονομικοί και πολιτικοί θεσμοί. Αλλά αυτή η δημοκρατία δεν μπορεί να γεννηθεί παρά μόνο μέσα από τις κοινωνικές και πολιτικές κινητοποιήσεις: μορφές εξέγερσης εξίσου ειρηνικές είναι δυνατόν να προκύψουν ως συνιστώσες δυνάμεις σε αρκετές χώρες και ειδικά στην Ευρώπη.
Ολόκληρη τη συνέντευξη του Ανρί Μαλέρ στην «Εφημερίδα των Συντακτών».
RSS Feed
