Tα σχολεία αναμένεται να παραμείνουν κλειστά για αρκετό καιρό ακόμη. Πότε όμως άνοιξαν τα πρώτα σχολεία όπως τα ξέρουμε σήμερα; Πώς είχαν διαμορφωθεί οι στόχοι τους τότε και πώς σήμερα; Θα προσπαθήσουμε να παρακολουθήσουμε αυτή τη διαδρομή του σχολείου στην ιστορία, όσο το δυνατόν πιο σύντομα και έγκυρα.
Πάντοτε η εκπαίδευση των παιδιών βρισκόταν σε άμεση συνάρτηση με τις απαιτήσεις της κοινωνίας. Οι κοινωνίες με το πέρασμα του χρόνου γινόταν πιο σύνθετες και η κοινωνική συνοχή αρκετά πιο δύσκολη. Επομένως θα έπρεπε να βρεθούν πιο σύνθετες και αποδοτικές λύσεις, ώστε να συνεργάζονται οι άνθρωποι σε ένα ευρύτερο επίπεδο.
Η αρχή γίνεται λοιπόν στα μέσα του 17ου αιώνα. Οι ραγδαίες μεταβολές των οικονομικών συνθηκών επέφεραν και θρησκευτικές αλλαγές που έμελλε να καθορίσουν εν πολλοίς τη δομή του σχολικού συστήματος. Οι νέοι αυτοδημιούργητοι επιχειρηματίες είχαν ανέλθει από τη δική τους σκληρή δουλειά και διορατικότητα. Ο Λούθηρος γίνεται ο εκφραστής του νέου δόγματος της Μεταρρύθμισης, αμφισβητώντας την ακούνητη ιεραρχία των μεγάλων γαιοκτημόνων, αλλά και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
Ο Λούθηρος προωθούσε έντονα την ανάγκη της καθολικής εκπαίδευσης ως ύψιστο χριστιανικό καθήκον. Ο στόχος ήταν να γίνουν τα παιδιά καλοί Πουριτανοί μέσω της κατήχησης. Τα πρώτα σχολεία δηλαδή ήταν θρησκευτικού χαρακτήρα. Η βασική μέθοδος διδασκαλίας στα πρώιμα προτεσταντικά σχολεία ήταν η αποστήθιση.
Η πρώτη μεγάλη συντονισμένη προσπάθεια προτεσταντικής εκπαίδευσης έγινε στην Πρωσία( το μεγαλύτερο γερμανικό βασίλειο), στα τέλη του 17ου αιώνα.Ο Franke, ανέπτυξε ένα τυποποιημένο πρόγραμμα σπουδών, ακριβώς σαν τα σημερινά. Φρόντισε επίσης να βάλει κλεψύδρες σε κάθε τάξη, ώστε το πρόγραμμα να τηρείται βάσει χρόνου. Ο Franke δήλωνε με σαφήνεια ότι κύριος στόχος του σχολείου ήταν «να κάμψουμε τη φυσική απειθαρχία του παιδιού». Αυτό θα γινόταν μόνο μέσω της συνεχούς εποπτείας και παρακολούθησης στο σχολείο.
Μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα οι Εκκλησίες έχουν απολέσει την πολιτική εξουσία. Το έργο της εκπαίδευσης των παιδιών αναλαμβάνει πλέον το κράτος. Κύριος στόχος έγινε ο αλφαβητισμός. Στην ουσία όμως, η έννοια της υποχρεωτικής εκπαίδευσης η οποία «πουλήθηκε» ως κοινωνική παροχή από τους ηγεμόνες της Πρωσίας, είχε σκοπό να δώσει στους χωρικούς που συνεχώς εξεγείρονταν εκείνο το διάστημα, το κίνητρο για εργασία για το καλό της κοινωνίας, μέσα από την ικανοποίηση που θα αποκτήσουν από την εκπαίδευση.Το κράτος φρόντιζε όλα τα παιδιά του.
Οι νόμοι περί υποχρεωτικής σχολικής φοίτησης εφαρμόστηκαν σε τέτοια έκταση όπου στα τέλη της δεκαετίας του 1830 σχεδόν το 80% των παιδιών της Πρωσίας εκπαιδευόταν σε δημόσια Δημοτικά σχολεία. Κύριο θέμα του γερμανικού προγράμματος σπουδών ήταν ο εθνικισμός. Το κράτος είχε καταφέρει πράγματι σε μικρό χρονικό διάστημα να μετατρέψει τους εξαγριωμένους αγρότες σε πιστούς και πειθαρχικούς πολίτες.
Οι υπόλοιπες χώρες ακολούθησαν το ίδιο παράδειγμα. Η σχολική φοίτηση κατέληξε να θεωρείται κρατική λειτουργία απαραίτητη για την εθνική ασφάλεια, όπως και ο στρατός. Σημασία δεν είχε τόσο να μάθουν να γράφουν και να διαβάζουν οι άνθρωποι, αλλά ο έλεγχος στο τι διαβάζουν, και τι σκέφτονται. Επιτέλους χωρίς μαστίγιο(αν και η σωματική τιμωρία ήταν κάτι σύνηθες), το κράτος θα μπορούσε να διαμορφώσει όλες τις νέες γενιές σε ιδανικούς πατριώτες και εργάτες.
Αφού καθιερώθηκε το σύστημα των υποχρεωτικών δημόσιων σχολείων αυτά τυποποίησαν ακόμη περισσότερο το περιεχόμενο και τη μεθοδολογία τους. Τα παιδιά σαν προϊόντα ''μετρούνται'' σε επίπεδα, περνούν τάξεις, όπως ακριβώς δηλαδή τα εμπορεύματα στη γραμμή συναρμολόγησης. Η μάθηση τεμαχίζεται σε κομμάτια και ο δάσκαλος έχει την υποχρέωση να εισάγει το κομμάτι εκείνο της εγκεκριμένης γνώσης σύμφωνα με ένα προκαθορισμένο πρόγραμμα και στη συνέχεια μέσω δοκιμασιών το τελικό προϊόν( παιδί) να περάσει στο επόμενο στάδιο.
Τα σχολεία που βλέπουμε γύρω μας και θεωρούμε φυσιολογικά δεν αποτελούν γεννήματα της επιστήμης και της λογικής, αλλά προϊόντα της ιστορίας. Μιας ιστορίας που δεν λαμβάνει υπόψη το ευρύτερο πλαίσιο της ανθρώπινης εξέλιξης, αλλά μια ιστορική συνέχεια που χαρακτηριζόταν από την παιδική εργασία και τις προτεσταντικές πεποιθήσεις για την έμφυτη αμαρτωλότητα των παιδιών.
Yorgos Loucas
RSS Feed
