Σε προηγούμενη ανάρτησή μας είχαμε ασχοληθεί γενικά με την κτηνοτροφία-ζωοεκτροφή (http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/k3552148). Να δούμε τώρα λίγο περισσότερο τι συμβαίνει με την κρεοφαγία σε αντιδιαστολή με τη φυτοφαγία.
Το θέμα είναι αρκετά φορτισμένο, λόγω και της ιδεολογικής αντιπαράθεσης μεταξύ φυτοφάγων-κρεοφάγων, πράγμα που αντιμετωπίζουμε εδώ και χρόνια στα πλαίσια των οικογιορτών, για το αν π.χ. θα πρέπει να συμμετέχουν και παραγωγοί ζωϊκών προϊόντων ή όχι. Το ζήτημα δεν έχει καταλήξει και το αντιμετωπίζουμε μέχρι τώρα συμβιβαστικά: στα πλαίσια της γιορτής οι ζωοτρόφοι μπορούν να παρουσιάζουν την εκτροφή τους με έντυπο κ.λ.π. υλικό, αλλά δεν πωλούν τα προϊόντα σφαγής(αν υπάρχει ψυγείο μπορούν να πωλούν τυριά).
Όπως αναφέρω και πιο πάνω έχουμε αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης ζωϊκών προϊόντων. Μεγαλύτερη στην 20ετία 1960-80, κάπως λιγότερη στην 20ετία 1980-2000. Στην τελευταία έχουμε συγκεκριμένα τις εξής μεταβολές(στοιχεία παγκόσμιας τράπεζας):
• Παγκόσμια από 29,5 κιλά ανά άτομο το χρόνο σε 36,4 κιλά
• Βιομηχανικές χώρες από 78,5 σε 88,2
• Για σύγκριση Νότια Αφρική από 10,6 σε 9,4
Κάθε χρόνο θανατώνονται 56 δισεκατομμύρια ζώα για να καταναλωθούν από τον άνθρωπο, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας τα ψάρια. Εκτός των άλλων έχουμε να κάνουμε και με ένα φιλοσοφικό και βιοηθικό ζήτημα (διαβάστε π.χ. το άρθρο: Βασανισμοί και ηλεκτροσόκ - Η σκληρή πραγματικότητα της βιομηχανίας κρέατος). Δεν είναι πολυτέλεια σήμερα να συμφωνήσουμε ότι τα ζώα και τα άλλα όντα έχουν μια εγγενή αυταξία και πρέπει να τα σεβόμαστε. Ο κυρίαρχος μέχρι τώρα ανθρωποκεντρισμός μας έφερε ως εδώ. Να απειλούμε εμείς οι ίδιοι τις βάσεις της ύπαρξής μας. Γιατί ότι έχει εγγενή αξία μπορεί να έχει και εργαλειακή αξία. Ακόμα και για ωφελιμιστικούς λόγους θα χρειασθεί να αντικαταστήσουμε τον ανθρωποκεντρισμό με τον οικοκεντρισμό!
Στην Ελλάδα δεν μας αρέσει πλέον το ελληνικό-μεσογειακό μενού με τα όσπρια, τα λαχανικά και τα φρούτα[1].
Η κατανάλωση συνολικού πιστοποιημένου κρέατος είναι περίπου 85 κιλά ανά Έλληνα το χρόνο, αν και με τον ερχομό της κρίσης αυτό μπορεί να έχει μειωθεί, ιδίως όσον αφορά στο πιστοποιημένο κρέας. Γιατί θα πρέπει να προστεθεί και το μη πιστοποιημένο που για τις δικές μας συνθήκες δεν θα πρέπει να είναι ευκαταφρόνητο. Αυτό που βέβαια παρατηρούμε είναι ότι δεν έχουμε αυτάρκεια στο κρέας, ιδίως στο βοδινό. Εισάγουμε το 41,6% των συνολικών κρεάτων[2].
Σημαντικό για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, αλλά και για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας πείνας είναι να δούμε και τα εξής στοιχεία:
• 1 θερμίδα στο ψωμί προέρχεται από 1 θερμίδα δημητριακών
• 1 θ. στο βοδινό κρέας προέρχεται από κατανάλωση 10 θ. δημητριακών
• 1 θ. στο κρέας πουλερικών προέρχεται από 4 θ. δημητριακών
• 1θ. στο χοιρινό από 3 θ. δημητριακών
Φαίνεται και από αυτά τα στοιχεία ότι «είναι πιο αποδοτικό να τρώμε απευθείας ό,τι καλλιεργούμε, αντί να το αφήσουμε να περάσει πρώτα μέσα από ένα ζώο». Είναι μια τρομερή σπατάλη πόρων και κατανάλωση ενέργειας, δεδομένου ότι σχεδόν το 1/3 της παγκόσμιας συγκομιδής δημητριακών χρησιμοποιείται για την παραγωγή κρέατος.
Με ποια λογική ένας πολιτισμός εξαντλεί τις πηγές του πλανήτη για να παράγει με εντατικό τρόπο όλο και περισσότερα ζωικά προϊόντα για τους πλούσιους του «αναπτυγμένου κόσμου; Η κατανάλωση ζωικών λιπών δεν ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την παχυσαρκία και τα προβλήματα υγείας που ακολουθούν; Πόσες φορές την εβδομάδα είναι ανάγκη να τρώμε κρέας; Πόσο ζαμπόν; Πόσο γάλα ή τυρί; Γιατί τα ζώα πρέπει να λαμβάνουν τεράστιες ποσότητες πρωτεϊνούχων σπόρων (όπως σόγια) για να παράγουν ακόμα περισσότερο; Διότι κάποιοι έχουν κάνει επενδύσεις και αναζητούν τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση; Διότι οι εταιρείες του γεωργοκτηνοτροφικού τομέα θα πρέπει να μεγιστοποιούν τα κέρδη τους;
Η χορτοφαγία «απελευθερώνει» κατά μέσο όρο γη που θα μπορούσε να θρέψει πολύ περισσότερους ανθρώπους. Ενδεικτικά, ο αριθμός των ανθρώπων που μπορούν να σιτίζονται για ένα χρόνο ανά εκτάριο και ανά είδος διατροφής είναι:
22 άτομα με πατάτες
19 άτομα με ρύζι
1 άτομο με μοσχάρι
2 άτομα με αρνί
Χωρίς υπερβολή, από την προηγούμενη ανάλυση προκύπτει ότι μέχρι τώρα ο κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος με την κατανάλωση της τροφής του –εκτός των άλλων-παίζει και το μέλλον αυτού του πλανήτη «χάρη στη βουλιμία του για χάμπουργκερ»[3].
Με μια δικαιότερη κατανομή των θρεπτικών πόρων της Γης μπορούμε να εξασφαλίσουμε τη διατροφή όλης της ανθρωπότητας και ταυτόχρονα να έχει υγιεινότερο τρόπο ζωής. Με μια ζωοεκτροφή, ούτε εκτατική ούτε σταυλισμένη, αλλά στα πλαίσια ολοκληρωμένων αγροκτημάτων, όπου τα ζώα παίζουν συμπληρωματικό ρόλο και ανακυκλώνουν την οργανική ύλη, ενώ τα ζωϊκά προϊόντα συμπληρώνουν επίσης τη διατροφή. Δεν θα πρόκειται οπωσδήποτε για χορτοφαγία, αλλά για οικολογική-υγιεινή διατροφή.
Χρειάζεται όμως αλλαγή του καταναλωτικού και διατροφικού μοντέλου στη δύση με περιορισμό της υπερκατανάλωσης κρέατος και ευρεία ενημέρωση του κόσμου ότι η ζωοεκτροφή συμβάλλει σημαντικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου καθώς και στην κακή υγεία. Χρειάζεται γενικότερα να απορρίψουμε το καπιταλιστικό αναπτυξιακό μοντέλο παραγωγής, συσσώρευσης και κατανάλωσης. Να επιλέξουμε την κατεύθυνση μιας αγροδιατροφικής οικονομίας των αναγκών και όχι των επιθυμιών, των μικρών αποστάσεων και της εγγύτητας μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, της δίκαιης διανομής των τροφίμων- με αποφυγή των μεσαζόντων- μέσω δικτύων παραγωγο-αναλωτών και τοπικών αυτοδιαχειριζόμενων αγορών. Γενικά μέσα από κοινοτικές αμεσοδημοκρατικές δομές που θα συντονίζονται μέσω διασύνδεσης και ομοσπονδιοποίησης.
[1] Σύμφωνα με το Βήμα(30 Νοεμβρίου 2003) στην τελευταία ανανεωμένη έκδοση του προγράμματος «DAFNE», που καταγράφει τις διατροφικές συνήθειες των Ευρωπαίων: «Πρωτιά μεταξύ 13 ευρωπαϊκών χωρών κατέχει η χώρα μας σε ό,τι αφορά την κατανάλωση κόκκινου κρέατος, με μέσο όρο τα 100 γραμμάρια ημερησίως κατ' άτομο, τη στιγμή που σε χώρες όπως η Νορβηγία, η Γερμανία ή η Πολωνία οι κάτοικοι καταναλώνουν σχεδόν τη μισή ποσότητα χοιρινού ή βοδινού κρέατος. Συγκεκριμένα, η μέση ημερήσια κατανάλωση κόκκινου κρέατος στη Νορβηγία είναι 53 γραμμάρια, στη Γερμανία 60 και στην Πολωνία 62 γραμμάρια. Πρωταθλήτρια όμως είναι η Ελλάδα στον συγκεκριμένο τομέα και σε σύγκριση με τους «μεσογειακούς» γείτονές της. H κατανάλωση κόκκινου κρέατος στην Ιταλία είναι 71 γραμμάρια, στην Ισπανία 55, ενώ στην Πορτογαλία 91 γραμμάρια. Οι Πορτογάλοι είναι και οι μόνοι που φαίνεται να μας ακολουθούν κατά πόδας στις διατροφικές ατασθαλίες». Αν κάνουμε μια αναγωγή στο έτος έχουμε 36,5 κιλά κόκκινο κρέας για κάθε Έλληνα. Θα πρέπει βέβαια να προσθέσουμε και τα υπόλοιπα λευκά κρέατα όπως επίσης και τα υπόλοιπα ζωϊκά προϊόντα(αυγά, γάλα κ.λ.π.).
Μια καλύτερη εικόνα έχουμε από μια άλλη μελέτη, που όμως περιλαμβάνει μόνο τα πιστοποιημένα κρέατα (http://www.vakakis.gr/Background/VA/4_enimerosi/Arthra/pdfs/paragogi_kreatos_poiotitas.pdf)
Βοδινό: παραγωγή σε τόνους 58.850, κατανάλωση σε τόνους 189.170, ποσοστό εγχωρίου 32,3%
χοιρινό: παραγωγή 128.730, κατανάλωση 300.370 ποσοστό 45,1 %
Αιγοπρόβειο: παραγωγή 114.612, κατανάλωση 139.450 ποσοστό 88,5 %
Πουλερικά: παραγωγή 176.434, κατανάλωση 211.150 , ποσοστό 77,5%
Λοιπά: παραγωγή 4.429, κατανάλωση 11.030 , ποσοστό 40,3%
Σύνολο: παραγωγή 482.063, κατανάλωση 851.170, ποσοστό 58,4%
[2] Ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων της χώρας
Εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων.
(σε δις ευρώ).
Έτος Εξαγωγές Εισαγωγές Ισοζύγιο
2002 3,3 5,2 -1,9
2008 3,9 7,1 -3,3
2009 4 6,4 -2,4
2010 4,6 6,5 -1,9
2011 4,8 6,7 -1,9
2012 5,2 6,4 -1,2
2013 5,4 6,5 -1,1
2014 5,1 6,4 -1,3
[3] Singer Peter: Η απελευθέρωση των Ζώων, Αντιγόνη, Θεσσαλονίκη, 2010.
Το θέμα είναι αρκετά φορτισμένο, λόγω και της ιδεολογικής αντιπαράθεσης μεταξύ φυτοφάγων-κρεοφάγων, πράγμα που αντιμετωπίζουμε εδώ και χρόνια στα πλαίσια των οικογιορτών, για το αν π.χ. θα πρέπει να συμμετέχουν και παραγωγοί ζωϊκών προϊόντων ή όχι. Το ζήτημα δεν έχει καταλήξει και το αντιμετωπίζουμε μέχρι τώρα συμβιβαστικά: στα πλαίσια της γιορτής οι ζωοτρόφοι μπορούν να παρουσιάζουν την εκτροφή τους με έντυπο κ.λ.π. υλικό, αλλά δεν πωλούν τα προϊόντα σφαγής(αν υπάρχει ψυγείο μπορούν να πωλούν τυριά).
Όπως αναφέρω και πιο πάνω έχουμε αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης ζωϊκών προϊόντων. Μεγαλύτερη στην 20ετία 1960-80, κάπως λιγότερη στην 20ετία 1980-2000. Στην τελευταία έχουμε συγκεκριμένα τις εξής μεταβολές(στοιχεία παγκόσμιας τράπεζας):
• Παγκόσμια από 29,5 κιλά ανά άτομο το χρόνο σε 36,4 κιλά
• Βιομηχανικές χώρες από 78,5 σε 88,2
• Για σύγκριση Νότια Αφρική από 10,6 σε 9,4
Κάθε χρόνο θανατώνονται 56 δισεκατομμύρια ζώα για να καταναλωθούν από τον άνθρωπο, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη μας τα ψάρια. Εκτός των άλλων έχουμε να κάνουμε και με ένα φιλοσοφικό και βιοηθικό ζήτημα (διαβάστε π.χ. το άρθρο: Βασανισμοί και ηλεκτροσόκ - Η σκληρή πραγματικότητα της βιομηχανίας κρέατος). Δεν είναι πολυτέλεια σήμερα να συμφωνήσουμε ότι τα ζώα και τα άλλα όντα έχουν μια εγγενή αυταξία και πρέπει να τα σεβόμαστε. Ο κυρίαρχος μέχρι τώρα ανθρωποκεντρισμός μας έφερε ως εδώ. Να απειλούμε εμείς οι ίδιοι τις βάσεις της ύπαρξής μας. Γιατί ότι έχει εγγενή αξία μπορεί να έχει και εργαλειακή αξία. Ακόμα και για ωφελιμιστικούς λόγους θα χρειασθεί να αντικαταστήσουμε τον ανθρωποκεντρισμό με τον οικοκεντρισμό!
Στην Ελλάδα δεν μας αρέσει πλέον το ελληνικό-μεσογειακό μενού με τα όσπρια, τα λαχανικά και τα φρούτα[1].
Η κατανάλωση συνολικού πιστοποιημένου κρέατος είναι περίπου 85 κιλά ανά Έλληνα το χρόνο, αν και με τον ερχομό της κρίσης αυτό μπορεί να έχει μειωθεί, ιδίως όσον αφορά στο πιστοποιημένο κρέας. Γιατί θα πρέπει να προστεθεί και το μη πιστοποιημένο που για τις δικές μας συνθήκες δεν θα πρέπει να είναι ευκαταφρόνητο. Αυτό που βέβαια παρατηρούμε είναι ότι δεν έχουμε αυτάρκεια στο κρέας, ιδίως στο βοδινό. Εισάγουμε το 41,6% των συνολικών κρεάτων[2].
Σημαντικό για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος, αλλά και για την αντιμετώπιση της παγκόσμιας πείνας είναι να δούμε και τα εξής στοιχεία:
• 1 θερμίδα στο ψωμί προέρχεται από 1 θερμίδα δημητριακών
• 1 θ. στο βοδινό κρέας προέρχεται από κατανάλωση 10 θ. δημητριακών
• 1 θ. στο κρέας πουλερικών προέρχεται από 4 θ. δημητριακών
• 1θ. στο χοιρινό από 3 θ. δημητριακών
Φαίνεται και από αυτά τα στοιχεία ότι «είναι πιο αποδοτικό να τρώμε απευθείας ό,τι καλλιεργούμε, αντί να το αφήσουμε να περάσει πρώτα μέσα από ένα ζώο». Είναι μια τρομερή σπατάλη πόρων και κατανάλωση ενέργειας, δεδομένου ότι σχεδόν το 1/3 της παγκόσμιας συγκομιδής δημητριακών χρησιμοποιείται για την παραγωγή κρέατος.
Με ποια λογική ένας πολιτισμός εξαντλεί τις πηγές του πλανήτη για να παράγει με εντατικό τρόπο όλο και περισσότερα ζωικά προϊόντα για τους πλούσιους του «αναπτυγμένου κόσμου; Η κατανάλωση ζωικών λιπών δεν ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό για την παχυσαρκία και τα προβλήματα υγείας που ακολουθούν; Πόσες φορές την εβδομάδα είναι ανάγκη να τρώμε κρέας; Πόσο ζαμπόν; Πόσο γάλα ή τυρί; Γιατί τα ζώα πρέπει να λαμβάνουν τεράστιες ποσότητες πρωτεϊνούχων σπόρων (όπως σόγια) για να παράγουν ακόμα περισσότερο; Διότι κάποιοι έχουν κάνει επενδύσεις και αναζητούν τη μεγαλύτερη δυνατή απόδοση; Διότι οι εταιρείες του γεωργοκτηνοτροφικού τομέα θα πρέπει να μεγιστοποιούν τα κέρδη τους;
Η χορτοφαγία «απελευθερώνει» κατά μέσο όρο γη που θα μπορούσε να θρέψει πολύ περισσότερους ανθρώπους. Ενδεικτικά, ο αριθμός των ανθρώπων που μπορούν να σιτίζονται για ένα χρόνο ανά εκτάριο και ανά είδος διατροφής είναι:
22 άτομα με πατάτες
19 άτομα με ρύζι
1 άτομο με μοσχάρι
2 άτομα με αρνί
Χωρίς υπερβολή, από την προηγούμενη ανάλυση προκύπτει ότι μέχρι τώρα ο κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος με την κατανάλωση της τροφής του –εκτός των άλλων-παίζει και το μέλλον αυτού του πλανήτη «χάρη στη βουλιμία του για χάμπουργκερ»[3].
Με μια δικαιότερη κατανομή των θρεπτικών πόρων της Γης μπορούμε να εξασφαλίσουμε τη διατροφή όλης της ανθρωπότητας και ταυτόχρονα να έχει υγιεινότερο τρόπο ζωής. Με μια ζωοεκτροφή, ούτε εκτατική ούτε σταυλισμένη, αλλά στα πλαίσια ολοκληρωμένων αγροκτημάτων, όπου τα ζώα παίζουν συμπληρωματικό ρόλο και ανακυκλώνουν την οργανική ύλη, ενώ τα ζωϊκά προϊόντα συμπληρώνουν επίσης τη διατροφή. Δεν θα πρόκειται οπωσδήποτε για χορτοφαγία, αλλά για οικολογική-υγιεινή διατροφή.
Χρειάζεται όμως αλλαγή του καταναλωτικού και διατροφικού μοντέλου στη δύση με περιορισμό της υπερκατανάλωσης κρέατος και ευρεία ενημέρωση του κόσμου ότι η ζωοεκτροφή συμβάλλει σημαντικά στο φαινόμενο του θερμοκηπίου καθώς και στην κακή υγεία. Χρειάζεται γενικότερα να απορρίψουμε το καπιταλιστικό αναπτυξιακό μοντέλο παραγωγής, συσσώρευσης και κατανάλωσης. Να επιλέξουμε την κατεύθυνση μιας αγροδιατροφικής οικονομίας των αναγκών και όχι των επιθυμιών, των μικρών αποστάσεων και της εγγύτητας μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης, της δίκαιης διανομής των τροφίμων- με αποφυγή των μεσαζόντων- μέσω δικτύων παραγωγο-αναλωτών και τοπικών αυτοδιαχειριζόμενων αγορών. Γενικά μέσα από κοινοτικές αμεσοδημοκρατικές δομές που θα συντονίζονται μέσω διασύνδεσης και ομοσπονδιοποίησης.
[1] Σύμφωνα με το Βήμα(30 Νοεμβρίου 2003) στην τελευταία ανανεωμένη έκδοση του προγράμματος «DAFNE», που καταγράφει τις διατροφικές συνήθειες των Ευρωπαίων: «Πρωτιά μεταξύ 13 ευρωπαϊκών χωρών κατέχει η χώρα μας σε ό,τι αφορά την κατανάλωση κόκκινου κρέατος, με μέσο όρο τα 100 γραμμάρια ημερησίως κατ' άτομο, τη στιγμή που σε χώρες όπως η Νορβηγία, η Γερμανία ή η Πολωνία οι κάτοικοι καταναλώνουν σχεδόν τη μισή ποσότητα χοιρινού ή βοδινού κρέατος. Συγκεκριμένα, η μέση ημερήσια κατανάλωση κόκκινου κρέατος στη Νορβηγία είναι 53 γραμμάρια, στη Γερμανία 60 και στην Πολωνία 62 γραμμάρια. Πρωταθλήτρια όμως είναι η Ελλάδα στον συγκεκριμένο τομέα και σε σύγκριση με τους «μεσογειακούς» γείτονές της. H κατανάλωση κόκκινου κρέατος στην Ιταλία είναι 71 γραμμάρια, στην Ισπανία 55, ενώ στην Πορτογαλία 91 γραμμάρια. Οι Πορτογάλοι είναι και οι μόνοι που φαίνεται να μας ακολουθούν κατά πόδας στις διατροφικές ατασθαλίες». Αν κάνουμε μια αναγωγή στο έτος έχουμε 36,5 κιλά κόκκινο κρέας για κάθε Έλληνα. Θα πρέπει βέβαια να προσθέσουμε και τα υπόλοιπα λευκά κρέατα όπως επίσης και τα υπόλοιπα ζωϊκά προϊόντα(αυγά, γάλα κ.λ.π.).
Μια καλύτερη εικόνα έχουμε από μια άλλη μελέτη, που όμως περιλαμβάνει μόνο τα πιστοποιημένα κρέατα (http://www.vakakis.gr/Background/VA/4_enimerosi/Arthra/pdfs/paragogi_kreatos_poiotitas.pdf)
Βοδινό: παραγωγή σε τόνους 58.850, κατανάλωση σε τόνους 189.170, ποσοστό εγχωρίου 32,3%
χοιρινό: παραγωγή 128.730, κατανάλωση 300.370 ποσοστό 45,1 %
Αιγοπρόβειο: παραγωγή 114.612, κατανάλωση 139.450 ποσοστό 88,5 %
Πουλερικά: παραγωγή 176.434, κατανάλωση 211.150 , ποσοστό 77,5%
Λοιπά: παραγωγή 4.429, κατανάλωση 11.030 , ποσοστό 40,3%
Σύνολο: παραγωγή 482.063, κατανάλωση 851.170, ποσοστό 58,4%
[2] Ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων της χώρας
Εμπορικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων.
(σε δις ευρώ).
Έτος Εξαγωγές Εισαγωγές Ισοζύγιο
2002 3,3 5,2 -1,9
2008 3,9 7,1 -3,3
2009 4 6,4 -2,4
2010 4,6 6,5 -1,9
2011 4,8 6,7 -1,9
2012 5,2 6,4 -1,2
2013 5,4 6,5 -1,1
2014 5,1 6,4 -1,3
[3] Singer Peter: Η απελευθέρωση των Ζώων, Αντιγόνη, Θεσσαλονίκη, 2010.