Ντόναλτ Τραμπ: «καλύτερα μια μέρα σαν λιοντάρι, παρά 100 χρόνια σαν πρόβατο»
Ο κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος του ατομικισμού, της ιδιοτέλειας και της οικονομικής κυριαρχίας, που έχει διαμορφώσει ο χρηματοοικονομικός καπιταλισμός σήμερα, προσωποποιείται με τον καλύτερο τρόπο στην προεκλογική φιγούρα της Μέκκας του καπιταλισμού τον Τραμπ. Ο υπερφίαλος εκφραστής των επικυρίαρχων, που επαναφέρει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τον κοινωνικό δαρβινισμό, γίνεται ήρωας ακόμη και ενός μέρους των «υποζυγίων», των προβάτων εκείνων που έχουν ενσωματώσει μέσα τους την ελπίδα ότι θα μετατραπούν κάποτε σε λιοντάρια, έστω και με γενετική τροποποίηση.
Το πρόβλημα βρίσκεται ακριβώς στους «από κάτω» της Δύσης και όχι στους επικυρίαρχους, που αυτός έτσι και αλλιώς είναι ο ρόλος τους, να είναι οι «βασιλιάδες της ζούγκλας». Προσοχή! Οι βασιλιάδες και όχι τα λιοντάρια. Γιατί το παράδειγμα του Τραμπ έχει να κάνει με την κυριαρχία και όχι με το είδος λιοντάρι. Στην πραγματικότητα το λιοντάρι δεν μπορεί να επιβιώσει σε μια ζούγκλα χωρίς τα άλλα ζώα και όταν χορτάσει την βιολογική πείνα του δεν επιτίθεται άλλο. Δεν διακατέχεται από την βουλιμία του επικυρίαρχου ανθρώπου, αρκείται στην ικανοποίηση της φυσικής ανάγκης μόνο.
Στην πραγματικότητα δεν είναι καλό παράδειγμα για τον Τραμπ το λιοντάρι. Το κάνουν όμως καλό παράδειγμα τα ΜΜΕ, γιατί η εικόνα που διακινούν και έχει εσωτερικεύσει το κάθε «πρόβατο» θεατής που δεν έχει δει λιοντάρι στο φυσικό του περιβάλλον, είναι αυτή του δυνατού και αιμοβόρου ζώου που κάθε στιγμή μπορεί να ικανοποιεί τις ορέξεις του. Δεν έχει δει για παράδειγμα κοκαλιάρικα λιοντάρια στη Σαβάνα της Αφρικής, να κάνουν χιλιόμετρα μήπως βρουν καμιά αντιλόπη, που λόγω ξηρασίας και έλλειψης νερού και βλάστησης έχει φύγει μακριά ή απλά δεν μπόρεσε να επιβιώσει και έγινε ψοφήμι.
Το λάθος για τον «άνθρωπο λιοντάρι ή πρόβατο» ξεκινά από παλιά, από όταν ο Δαρβίνος στην Καταγωγή των Ειδών(1859) διατύπωσε κάποιες αμφιλεγόμενες έννοιες όπως «αγώνας για την ύπαρξη» ή «επιβίωση του ισχυρότερου». Αργότερα οι Κοινωνικοί Δαρβινιστές τις ερμήνευσαν με το δικό τους τρόπο: είναι φυσικό φαινόμενο να επικρατεί ο ισχυτότερος, ο εξυπνότερος κ.λπ. Μετέφρασαν τους ασαφείς αυτούς όρους σε « αγώνα όλων εναντίον όλων», όπως το έκανε ο Χομπς, προωθώντας μια παραποιητική εικόνα της φυσικής ζούγκλας-πολλοί λίγοι άνθρωποι είχαν επισκεφθεί τότε τη ζούγκλα για να έχουν ιδίαν αντίληψη- στο έπακρο ανταγωνιστική και όχι την πραγματική εικόνα ενός οικοσυστήματος σε ισορροπία, που το κάθε είδος έχει την ανάγκη του άλλου. Προώθησαν μια εικόνα της φύσης που ταίριαζε στην κοινωνική πραγματικότητα της εποχής τους, ακριβώς για να δικαιολογήσουν αυτή την πραγματικότητα της «κοινωνικής ζούγκλας» με άρχοντα το λιοντάρι-επικυρίαρχο καπιταλίστα, σαν φυσική κατάσταση.
Την ίδια εποχή όμως ο ρώσος πρίγκηπας Κροπότκιν-που αργότερα εξελίχθηκε στον «αναρχικό πρίγκηπα»-κατάγγειλε την εκμετάλλευση αυτών των «σκοτεινών» όρων από τους κοινωνικούς δαρβινιστές-ο ίδιος δεχόταν γενικά την ανάλυση του Δαρβίνου-και πρότεινε: αγώνας για την ύπαρξη σημαίνει κοινός αγώνας στα πλαίσια δυσμενών φυσικών συνθηκών επιβίωσης. Κερδίζεται καλύτερα αυτός ο αγώνας, όχι στρεφόμενος ο ένας εναντίον του άλλου, αλλά αντίθετα συνεργαζόμενος με τους άλλους (το βίωσε ο ίδιος στη Σιβηρία).
Όσον αφορά τη στάση που θα πρέπει να έχουν οι «αδύνατοι», οι οποίοι είναι και οι πολύ περισσότεροι-και στη φυσική και στην κοινωνική ζούγκλα-την έχει διατυπώσει πολύ πιο πριν από τον Κροπότκιν, ο Ρήγας Βελεστινλής στο Θούριό του: «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή».
Η τέχνη του να μην είμαστε εγωιστές
Η συλλογική εξέγερση-επανάσταση με στόχο την ατομική και συλλογική ελευθερία-ευζωία όλων, είναι η λύση και για τους σημερινούς «από κάτω», στα πλαίσια των φυσικών οικοσυστημάτων και των κοινωνικών συστημάτων της ανθρώπινης κοινότητας.
Για αυτό όμως χρειάζεται να διαμορφωθεί ένας νέος ανθρωπολογικός τύπος. Ο τύπος της μετάβασης σε έναν πολιτισμό μετακαπιταλιστικό, που θα έχει σαν χαρακτηριστικά αυτά της συμμετοχικότητας, της συνέργειας, της αλληλεγγύης, της αλληλοεκτίμησης και ανεκτικότητας, της υπευθυνότητας, της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης, της ευζωίας μέσα από την εγκράτεια και την αφθονία των συλλογικών σχεσιακών αγαθών κ.λπ[1]. Η δημιουργία του αποκτά στις μέρες μας τη διαδικασία του κατεπείγοντος.
H έννοια του κοινοτισμού είναι η λυδία λίθος για τη δημιουργία του. Ξεκινά από την απαρχή της ανθρώπινης ιστορίας. Μαζί με την αντίληψη για τη «μάνα θεά φύση», κυριάρχησε και η αντίληψη για τη «μάνα κοινότητα». Στη βάση αυτών των δύο βασικών αντιλήψεων για τις δύο «μαμάδες» ενηλικιώθηκε ο άνθρωπος σαν όν και είδος, περνώντας από τις πρωτόγονες εξισωτικές κοινωνίες στις πιο σύνθετες, στις οποίες υπήρξαν ταξικές διαφοροποιήσεις, λόγω της ανισοκατανομής της εξουσίας . Ο αρχαίος ελληνικός κοινοτισμός μας άφησε τη διδαχή: «Να είσαι όπως θα επιθυμούσες να φαίνεσαι στους άλλους», το «Κοινό» να πρυτανεύει και να κατακυρώνει το ιδιωτικό. Φιλοδοξία ο έπαινος του Δήμου.
Σήμερα και λόγω της κρίσης που ήρθε για να μείνει, ο κοινοτισμός επανέρχεται. Υπαγορεύεται και από την βιολογία του ανθρώπινου είδους σαν λογικού όντος που έβλεπε πάντα τα πλεονεκτήματα του «συνυπάρχειν», «συμβιώνειν», «συμπράτειν» και «συναποφασίζειν». Η εξελικτική ανθρωπολογία σήμερα αποδείχνει με μοντέρνα πειράματα με παιδιά κάτω των 18 μηνών, ότι ο άνθρωπος μπορεί να μη γεννιέται εγωιστής, αλλά να φτιάχνεται σαν κοινωνική κατασκευή.
Άρα, μέσα από τη δημιουργία κατάλληλων συλλογικών θεσμών και δομών, μπορεί να επιτευχθεί η διαπαιδαγώγηση του νέου ανθρωπολογικού τύπου στη συνεργατικότητα και αλληλεγγύη και στην κριτική της ιδιοτέλειας και του εγωισμού. Έχοντας σαν σύνθημα το: «όποιος φροντίζει για όλους και την κοινότητα, φροντίζει και για τον εαυτό του. Το αντίστροφο δεν ισχύει», αυτές οι δομές μπορεί να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη πάλι του κοινοτικού πνεύματος με καθιέρωση νέου αξιακού συστήματος, νέας ηθικής, νέου πολιτιστικού προτύπου, ξεπερνώντας τον κοινωνικό δαρβινισμό. Βασικά να αναπτυχθεί η «τέχνη του να μην είμαστε εγωιστές».
Ο κοινοτισμός λοιπόν επανέρχεται: σαν μέρος της εναλλακτικής απάντησης προς την «δυστοπία» του καπιταλισμού.
Μετά από την ανάδυσή του στις ζαμπατίστικες κοινότητες, έχουμε και την ανάδυσή του στην κούρδικη «δημοκρατική αυτονομία», που αναπτύσσεται κύρια στο Βόρειο Κουρδιστάν, σαν αυτονομία από το τούρκικο κράτος, αλλά και στη Συρία με τον κούρδικο κοινοτισμό να είναι η δύναμη εκείνη που αντιστέκεται καλύτερα στον σκοταδισμό του ΙΣΙΣ και των ισλαμιστών, καθώς και του μπαθικού καθεστώτος
Εμφανίζεται σήμερα συνδεδεμένος με την υπό διαμόρφωση πρόταση της Αποανάπτυξης-επανατοπικοποίησης στο κοινωνικό πολιτισμικό πεδίο, με την κοινωνική-αλληλέγγυα-συνεργατική οικονομία στο οικονομικό, στο δε πολιτικό πεδίο με τους θεσμούς της άμεσης δημοκρατίας.
[1] Από τον Ανθρωπολογικό τύπο της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης, των Γιώργου Κολέμπα, Γιάννη Μπίλλα, εκδόσεις των συναδέλφων.
Ο κυρίαρχος ανθρωπολογικός τύπος του ατομικισμού, της ιδιοτέλειας και της οικονομικής κυριαρχίας, που έχει διαμορφώσει ο χρηματοοικονομικός καπιταλισμός σήμερα, προσωποποιείται με τον καλύτερο τρόπο στην προεκλογική φιγούρα της Μέκκας του καπιταλισμού τον Τραμπ. Ο υπερφίαλος εκφραστής των επικυρίαρχων, που επαναφέρει με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τον κοινωνικό δαρβινισμό, γίνεται ήρωας ακόμη και ενός μέρους των «υποζυγίων», των προβάτων εκείνων που έχουν ενσωματώσει μέσα τους την ελπίδα ότι θα μετατραπούν κάποτε σε λιοντάρια, έστω και με γενετική τροποποίηση.
Το πρόβλημα βρίσκεται ακριβώς στους «από κάτω» της Δύσης και όχι στους επικυρίαρχους, που αυτός έτσι και αλλιώς είναι ο ρόλος τους, να είναι οι «βασιλιάδες της ζούγκλας». Προσοχή! Οι βασιλιάδες και όχι τα λιοντάρια. Γιατί το παράδειγμα του Τραμπ έχει να κάνει με την κυριαρχία και όχι με το είδος λιοντάρι. Στην πραγματικότητα το λιοντάρι δεν μπορεί να επιβιώσει σε μια ζούγκλα χωρίς τα άλλα ζώα και όταν χορτάσει την βιολογική πείνα του δεν επιτίθεται άλλο. Δεν διακατέχεται από την βουλιμία του επικυρίαρχου ανθρώπου, αρκείται στην ικανοποίηση της φυσικής ανάγκης μόνο.
Στην πραγματικότητα δεν είναι καλό παράδειγμα για τον Τραμπ το λιοντάρι. Το κάνουν όμως καλό παράδειγμα τα ΜΜΕ, γιατί η εικόνα που διακινούν και έχει εσωτερικεύσει το κάθε «πρόβατο» θεατής που δεν έχει δει λιοντάρι στο φυσικό του περιβάλλον, είναι αυτή του δυνατού και αιμοβόρου ζώου που κάθε στιγμή μπορεί να ικανοποιεί τις ορέξεις του. Δεν έχει δει για παράδειγμα κοκαλιάρικα λιοντάρια στη Σαβάνα της Αφρικής, να κάνουν χιλιόμετρα μήπως βρουν καμιά αντιλόπη, που λόγω ξηρασίας και έλλειψης νερού και βλάστησης έχει φύγει μακριά ή απλά δεν μπόρεσε να επιβιώσει και έγινε ψοφήμι.
Το λάθος για τον «άνθρωπο λιοντάρι ή πρόβατο» ξεκινά από παλιά, από όταν ο Δαρβίνος στην Καταγωγή των Ειδών(1859) διατύπωσε κάποιες αμφιλεγόμενες έννοιες όπως «αγώνας για την ύπαρξη» ή «επιβίωση του ισχυρότερου». Αργότερα οι Κοινωνικοί Δαρβινιστές τις ερμήνευσαν με το δικό τους τρόπο: είναι φυσικό φαινόμενο να επικρατεί ο ισχυτότερος, ο εξυπνότερος κ.λπ. Μετέφρασαν τους ασαφείς αυτούς όρους σε « αγώνα όλων εναντίον όλων», όπως το έκανε ο Χομπς, προωθώντας μια παραποιητική εικόνα της φυσικής ζούγκλας-πολλοί λίγοι άνθρωποι είχαν επισκεφθεί τότε τη ζούγκλα για να έχουν ιδίαν αντίληψη- στο έπακρο ανταγωνιστική και όχι την πραγματική εικόνα ενός οικοσυστήματος σε ισορροπία, που το κάθε είδος έχει την ανάγκη του άλλου. Προώθησαν μια εικόνα της φύσης που ταίριαζε στην κοινωνική πραγματικότητα της εποχής τους, ακριβώς για να δικαιολογήσουν αυτή την πραγματικότητα της «κοινωνικής ζούγκλας» με άρχοντα το λιοντάρι-επικυρίαρχο καπιταλίστα, σαν φυσική κατάσταση.
Την ίδια εποχή όμως ο ρώσος πρίγκηπας Κροπότκιν-που αργότερα εξελίχθηκε στον «αναρχικό πρίγκηπα»-κατάγγειλε την εκμετάλλευση αυτών των «σκοτεινών» όρων από τους κοινωνικούς δαρβινιστές-ο ίδιος δεχόταν γενικά την ανάλυση του Δαρβίνου-και πρότεινε: αγώνας για την ύπαρξη σημαίνει κοινός αγώνας στα πλαίσια δυσμενών φυσικών συνθηκών επιβίωσης. Κερδίζεται καλύτερα αυτός ο αγώνας, όχι στρεφόμενος ο ένας εναντίον του άλλου, αλλά αντίθετα συνεργαζόμενος με τους άλλους (το βίωσε ο ίδιος στη Σιβηρία).
Όσον αφορά τη στάση που θα πρέπει να έχουν οι «αδύνατοι», οι οποίοι είναι και οι πολύ περισσότεροι-και στη φυσική και στην κοινωνική ζούγκλα-την έχει διατυπώσει πολύ πιο πριν από τον Κροπότκιν, ο Ρήγας Βελεστινλής στο Θούριό του: «καλύτερα μιας ώρας ελεύθερη ζωή, παρά 40 χρόνια σκλαβιά και φυλακή».
Η τέχνη του να μην είμαστε εγωιστές
Η συλλογική εξέγερση-επανάσταση με στόχο την ατομική και συλλογική ελευθερία-ευζωία όλων, είναι η λύση και για τους σημερινούς «από κάτω», στα πλαίσια των φυσικών οικοσυστημάτων και των κοινωνικών συστημάτων της ανθρώπινης κοινότητας.
Για αυτό όμως χρειάζεται να διαμορφωθεί ένας νέος ανθρωπολογικός τύπος. Ο τύπος της μετάβασης σε έναν πολιτισμό μετακαπιταλιστικό, που θα έχει σαν χαρακτηριστικά αυτά της συμμετοχικότητας, της συνέργειας, της αλληλεγγύης, της αλληλοεκτίμησης και ανεκτικότητας, της υπευθυνότητας, της ελευθερίας σκέψης και έκφρασης, της ευζωίας μέσα από την εγκράτεια και την αφθονία των συλλογικών σχεσιακών αγαθών κ.λπ[1]. Η δημιουργία του αποκτά στις μέρες μας τη διαδικασία του κατεπείγοντος.
H έννοια του κοινοτισμού είναι η λυδία λίθος για τη δημιουργία του. Ξεκινά από την απαρχή της ανθρώπινης ιστορίας. Μαζί με την αντίληψη για τη «μάνα θεά φύση», κυριάρχησε και η αντίληψη για τη «μάνα κοινότητα». Στη βάση αυτών των δύο βασικών αντιλήψεων για τις δύο «μαμάδες» ενηλικιώθηκε ο άνθρωπος σαν όν και είδος, περνώντας από τις πρωτόγονες εξισωτικές κοινωνίες στις πιο σύνθετες, στις οποίες υπήρξαν ταξικές διαφοροποιήσεις, λόγω της ανισοκατανομής της εξουσίας . Ο αρχαίος ελληνικός κοινοτισμός μας άφησε τη διδαχή: «Να είσαι όπως θα επιθυμούσες να φαίνεσαι στους άλλους», το «Κοινό» να πρυτανεύει και να κατακυρώνει το ιδιωτικό. Φιλοδοξία ο έπαινος του Δήμου.
Σήμερα και λόγω της κρίσης που ήρθε για να μείνει, ο κοινοτισμός επανέρχεται. Υπαγορεύεται και από την βιολογία του ανθρώπινου είδους σαν λογικού όντος που έβλεπε πάντα τα πλεονεκτήματα του «συνυπάρχειν», «συμβιώνειν», «συμπράτειν» και «συναποφασίζειν». Η εξελικτική ανθρωπολογία σήμερα αποδείχνει με μοντέρνα πειράματα με παιδιά κάτω των 18 μηνών, ότι ο άνθρωπος μπορεί να μη γεννιέται εγωιστής, αλλά να φτιάχνεται σαν κοινωνική κατασκευή.
Άρα, μέσα από τη δημιουργία κατάλληλων συλλογικών θεσμών και δομών, μπορεί να επιτευχθεί η διαπαιδαγώγηση του νέου ανθρωπολογικού τύπου στη συνεργατικότητα και αλληλεγγύη και στην κριτική της ιδιοτέλειας και του εγωισμού. Έχοντας σαν σύνθημα το: «όποιος φροντίζει για όλους και την κοινότητα, φροντίζει και για τον εαυτό του. Το αντίστροφο δεν ισχύει», αυτές οι δομές μπορεί να συνεισφέρουν στην ανάπτυξη πάλι του κοινοτικού πνεύματος με καθιέρωση νέου αξιακού συστήματος, νέας ηθικής, νέου πολιτιστικού προτύπου, ξεπερνώντας τον κοινωνικό δαρβινισμό. Βασικά να αναπτυχθεί η «τέχνη του να μην είμαστε εγωιστές».
Ο κοινοτισμός λοιπόν επανέρχεται: σαν μέρος της εναλλακτικής απάντησης προς την «δυστοπία» του καπιταλισμού.
Μετά από την ανάδυσή του στις ζαμπατίστικες κοινότητες, έχουμε και την ανάδυσή του στην κούρδικη «δημοκρατική αυτονομία», που αναπτύσσεται κύρια στο Βόρειο Κουρδιστάν, σαν αυτονομία από το τούρκικο κράτος, αλλά και στη Συρία με τον κούρδικο κοινοτισμό να είναι η δύναμη εκείνη που αντιστέκεται καλύτερα στον σκοταδισμό του ΙΣΙΣ και των ισλαμιστών, καθώς και του μπαθικού καθεστώτος
Εμφανίζεται σήμερα συνδεδεμένος με την υπό διαμόρφωση πρόταση της Αποανάπτυξης-επανατοπικοποίησης στο κοινωνικό πολιτισμικό πεδίο, με την κοινωνική-αλληλέγγυα-συνεργατική οικονομία στο οικονομικό, στο δε πολιτικό πεδίο με τους θεσμούς της άμεσης δημοκρατίας.
[1] Από τον Ανθρωπολογικό τύπο της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης, των Γιώργου Κολέμπα, Γιάννη Μπίλλα, εκδόσεις των συναδέλφων.
RSS Feed
