Η ΡΑΕ (Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας) δημοσιοποίησε χάρτη με τις θέσεις ε­γκατάστασης αιολικών Πάρκων (ανεμογεννητριών) στα βουνά του Πωγωνίου Νεμέρτσικα-Ντούσκο και Κουτσόκρανο. Το γεγονός αυτό βρήκε την αντίδρα­ση Συλλογικών Φορέων και πολιτών του Πωγωνίου με υπομνήματα, δημοσιεύσεις και αναρτήσεις στο διαδίκτυο.
 
Το αρμόδιο Υπουργείο αγνόησε προκλητικά τις αντιδράσεις δια της σιωπής υιοθετώντας προφανώς και υπακούοντας στην "διατεταγμένη εκστρατεία για την κάμψη των κοινωνικών αντιδρά­σεων απέναντι στην ανεξέλεγκτη α­νάπτυξη αιολικών πάρκων σε όλη τη χώρα", ενέργεια που ανέλαβε ο δημό­σιος φορέας «Πράσινο Ταμείο» με ευ­ρωπαϊκή χρηματοδότηση.
 
Συλλογικοί φορείς του Βασιλικού Πωγωνίου προσέφυγαν στον Φορέα της Λίμνης Παμβώτιδας, αρμόδιου για την «Παρακολούθηση ειδών ορνιθοπανίδας στην περιοχή ευθύνης του ΦΑ­ΛΙΠ» στα πλαίσια υλοποίησης του υποέργου 1 της πράξης «Επιχορήγηση του ΦΑΛΙΠ για δράσεις διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, ειδών και οικοτόπων» του ΕΠ-ΥΜΕΠΕΡΑΛ με κω­δικό ΟΠΕ (MIS) 5033228, σχετικά με τα σημαντικά και απειλούμενα είδη ορνιθοπανίδας που απαντώνται εντός της πε­ριοχής ευθύνης του ΦΑΛΙΠ, "Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) GR 2130010 όρος Δούσκον, Ωραιόκαστρον,  δάσος Μερόπης, Κοιλάδα Γορμού και λίμνη Δελβινακίου" και πλησίον αυτής, με έμ­φαση στις περιοχές εγκατάστασης των αιολικών σταθμών παραγωγής ηλεκτρι­κής ενέργειας(ΛΣΠΗΕ). Το πόρισμα της ειδικής επιτροπής παρουσιάστηκε στη Τακτική Συνεδρίαση(26/07/2021) του Δ.Σ του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμ­βώτιδας Ιωαννίνων και αναρτήθηκε στο διαδίκτυο [Δείτε εδώ: 10/08/2021 Αρ. 757.]
 
Στο πόρισμα αυτό καταγράφονται τα στοιχεία της έρευνας για τον πληθυσμό και τα ενδιαιτήματα των ακόλουθων απειλούμενων ειδών ορνιθοπανίδας στις περιοχές χωροθέτησης των ΑΣΠΗΕ.: Χρυσαετός, (μοναδικό ένα ζεύγος), Φιδαετός (μοναδικό ένα ζεύγος) Γερακαετός (μοναδικό ζεύγος), Σφηκιάρης, Σαΐνι, Κιρκινέζι, Κοκκινοκαλιακούδα (15 ζεύγη στα υψίπεδα της Νεμέρτσικας), Ασπροπάρης (κουκάλογο).
 
Η διαπίστωση από την καταμέτρηση, την σπανιότητα, τις θέσεις ενδιαιτήματος, και άλλα στοιχεία που προβλέπονται ως κριτήρια, χαρακτηρίζει αυτά ως απειλούμενα είδη και καταλήγει στη άποψη ότι: «Με βάση τα ανωτέρω γίνεται αντιληπτό ότι η κατασκευή και λειτουρνία ΑΣΠΗΕ στις εν λόγω περιοχές θέτουν σε άμεσο κίνδυνο είδη που είναι ευάλωτα και με αυξημένη ευαισθησία στη χωροθέτηση ΑΣΠΗΕ και δυνατά να επιφέρουν άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις στην ορνιθοπανίδα όπως η θνησιμότητα απο  πρόσκρουση, η όχληση/διαταραχή και εκρόπιση των ειδών ο κατακερματισμός και η απώλεια σημαντικών ενδιαιτημάτων. στις περιοχές αναπαραγωγής και τροφοληψίας ειδών  που βρίσκονται σε ειδικό καθεστώς προστασίας».
 
Το Δ.Σ. του ΦΔΛΙΠ έπειτα από συζήτηση αποφαίνεται: «η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, σε καμμία  περίπτωση δεν πρέπει να θέτει σε κίνδυνο την κατάσταση διατήρησης των προστατευόμενων περιοχών του δικτύου NATURA 2000 και τις οικολογικές απαιτήσεις των τύπων οικοτόπων και των ειδών που απαντώνται οτους τόπους Natura 2000 σε σταθερή Βάση.
 
Το Δ.Σ. του  ΦΔΛΙΠ εκφράζει την σαφή αντίρρησή του στην πρόταση χωροθέτησης ΑΣΠHE στις εν λόγω περιοχές ενδιαφέροντος Ζώνη προστασίας (ΖΕΠ) «όρος Δούσκον. Ωοαιόκαστοον, δάσος Μερόπης, κοιλάδα Γορμού και λίμνη Δελβινακίου» GR 2130010 και πλησίον αυτής, υπερθεματίζοντας πως σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι πιθανές άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις καθώς και οι αθροιστικές επιπτώσεις ενός έργου».
 
Παρόμοια μελέτη έχει γίνει και από το Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων - αναπληρώτρια Καθηγήτρια κα Βασιλική Κατή - που κατέληξε στα ίδια περίπου συμπεράσματα. Σε όλη αυτή την θέση των φορέων και των συμπατριωτών μου αισθάνθηκα την υποχρέωση να συντρέξω και εγώ με δημοσιεύματα και απόψεις που αντλήθηκαν από την μακροχρόνια έρευνα και μελέτη για το Πωγώνι και τα περιβαλλοντικά και άλλα πολιτισμικά στοιχεία που συνηγορούν με την άποψη της μη αναπτύξεως Αιολικών πάρκων Νεμέρτσικα-Δούσκο και Κουτσόκρανο.
 
Μεταξύ αυτών έστειλα και δύο επιστολές στον αρμόδιο υφυπουργό κ. Γεώργιο Αμυρά με πολλά στοιχεία, με τελευταία στις 24-8-2021, στην οποία είχα συνημμένη και την απόφαση του ΔΣ. του ΦΔΛΙΠ, εκθέτοντας και κάποιες δικές μου απόψεις.[Η 2η επιστολή ΕΔΩ]
 
Στις επιστολές μου δεν έλαβα καμία απάντηση, από τον υπουργό ούτε έγινε κάποια ανακοίνωση με τις απόψεις του Υπουργείου. Αυτή η σιωπή και η περιφρόνηση ενός πολίτη και μια στάση καταπάτησης δικαιωμάτων πολιτών για ένα θέμα που τόσο τους αφορά και τόσο τους ανησυχούν, είναι προφανώς μέσα στη επιχείρηση της εκστρατείας κάμψης των κοινωνικών αντιδράσεων στην ανεξέλεγκτη ανάπτυξη των αιολι­κών πάρκων. Η οποία εκστρατεία με την ίδια την διατύπωσή της επιβεβαιώ­νει ότι η ανάπτυξη των αιολικών πάρ­κων είναι ανεξέλεγκτη. Αυτό, κατά κά­ποιον τρόπο, εμφανίζεται και στην περί­πτωση του Πωγωνίου σε μια προστατευόμενη περιοχή NATURA...
 
Στα όσα διαπιστώνει η έρευνα του ΦΔΛΙΠ, για τα απειλούμενα είδη ορνιθοπανίδας στην περιοχή του Πωγωνί­ου, και στη κορυφαία περίπτωση της διαπίστωσης ενός ζεύγους του σπάνιου είδους του Χρυσαετού, που εμφανίζε­ται εδώ σαν αντιπροσωπευτικός μάρτυ­ρας του κινδύνου της ορνιθοπανίδας της αναφερόμενης περιοχής, θα παρα­θέσω ένα απόσπασμα από την πρώτη επιστολή μου προς τον υφυπουργό κ. Γ. Αμυρά και βουλευτή μας, για μία ενημέ­ρωσή του, για τα ισχυρά περιβαλλοντι­κά στοιχεία του Πωγωνίου, και ειδικά για την πλούσια ορνιθοπανίδα του Πω­γωνίου, η οποία διασώθηκε στο Μου­σείο Φυσικής Ιστορίας στην Καστάνιανη Πωγωνίου, το οποίο δημιούργησε ένας φωτισμένος δάσκαλος. Προλέγω ότι έ­να από τα σπάνια εκθέματα του μουσεί­ου είναι ένας Χρυσαετός. Τα άλλα θα τα γνωρίσουν οι περιπατητές και λά- τρεις του Φυσικού Περιβάλλοντος στα μονοπάτια του Πωγωνίου, μια άλλη πε­ριβαλλοντική αξία του Πωγωνίου που διατρέχει την πανώρια Νεμέρτσικα με τα πανάρχαια δρομολόγια, και την ελε­γεία της των μετακινούμενων κτηνοτρο­φών από τα χειμερινά βοσκοτόπια στα θερινά και αντίστροφα.
 
➤Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Καστάνιανης, αποτελεί έναν περι­βαλλοντικό θησαυρό με όλα τα είδη πανίδας του Πωγωνίου, με ηλικία άνω των 60 ετών, έργο ενός δασκάλου (Γιώργος Σωπικιώτης). Η συλλογή περιλαμβάνει, ένα μεγάλο αριθμό ταριχευμένων ζώων, πτηνών, ερπετών, εντόμων, σε μεμο­νωμένη παρουσία ή σε συνθέσεις και συνδυασμούς με φωλιές, κλώνους, ό­πως είναι στο φυσικό περιβάλλον.
 
Ο δημιουργός του Μουσείου γρά­φει: «ένα πολύ ενδιαφέρον τμήμα είναι τα ερπετά και ιδιαίτερα τα φίδια. Πέραν του ότι είναι σχεδόν όλα τα είδη και με­γέθη διατηρημένα σε φιάλες μέσα σε φορμόλη ή οινόπνευμα αλλά και σε α­ποξηραμένη κατάσταση. Αλλά και εδώ έχει αντιγραφεί η φύση σε συνθέσεις και αναπαραστάσεις σκηνών και σε συ­μπλέγματα με άλλα ζώα η πτηνά. Ένα άλλο τμήμα της συλλογής είναι έντομα, πεταλούδες, σκαθάρια, φωλιές, αυγά, έμβυα, μικρά ζώα, νεογνά. Στα πτηνά ε­κτός από τα ενδημικά περιλαμβάνονται και αποδημητικά και περαστικά».
 
Ο ζωολόγος καθηγητής Απόστολος Τριχάς που επισκέφτηκε το 1994 το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της Καστάνιανης γράφει μεταξύ άλλων και τα εξής: 
 
«...Μέτρησα πάνω από 120 είδη πουλιών, τα περισσότερα σε άριστη κατάσταση, με μεράκι και φαντασία ταριχευμένα, ενώ ε­ντυπωσιακές ήταν και οι συνθέσεις αρπακτικών ειδών με τη λεία τους σε φυσι­κές στάσεις, όσο και αναπαραστάσεις πουλιών σε συνδυασμό με τη φωλιά τους. Εδώ δεν θα κρύψω πως δεν θυμά­μαι αντίστοιχη ποιότητα δουλειάς σε κα­νένα από τα υπόλοιπα τοπικά μουσεία. Πλήρης και αξιόλογη ήταν τέλος, τόσο η ερπετολογική συλλογή όσο και οι εξαιρε­τικά διατηρημένες ζωικές κατασκευές (ό­πως η τεράστια σφηκοφωλιά). Η πρόχει­ρη εκτίμηση μετά την πρώτη μου επίσκε­ψη, δείχνει να μην λείπει σχεδόν κανένα είδος ερπετού, αμφίβιου ή θηλαστικού α­πό τη συλλογή, σε σχέση με όσα περιμέ­νει να παρατηρήσει ένας ζωολόγος στην ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου, ενώ λι­γοστά πουλιά θα καταγράψει ακόμη έ­πειτα από χρόνια έρευνας».
 
Κύριε Υπουργέ, υπάρχει ένα απτό πειστήριο και μια επιστημονική τεκμη­ρίωση καταγραφής, εδώ και 65 χρόνια, ενός περιβαλλοντολογικού πλούτου του Πωγωνίου. Εκεί στην ακριτική-επιμεθόρια περιοχή, σας περιμένει μια πο­λύ παλιά περιβαλλοντική καταγρα­φή, είναι η οικολογική καρδιά του Πωγωνίου, να την αγκαλιάσετε, να την διασώσετε, να την προβάλλετε, και να συσταθεί από το Υπουργείο σας ένα Ιδρυμα Περιβαλλοντικής έρευνας του ακριτικού Ηπειρωτικού Ελληνισμού κα­λύπτοντας ακόμη οικολογικά και τη γεω­γραφική έκταση της Δερόπολης και των εκτός συνόρων επτά χωριών του Πω­γωνίου αναπτυγμένων στις υπώρειες της Νεμέρτσικας και να καλύψει όλον τον όγκο της που αποτελεί ένα μεγάλο περιβαλλοντικό πάρκο των Βαλκανίων.
...//...
 
Εντυπώσεις ενός ειδικού ζωολόγου από επίσκεψη στο Μουσείο Καστανής 
 
"Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας της κοινότητας Καστανής Πωγωνίου δεν υ­πήρχε στους καταλόγους των περιφε­ρειακών συλλόγων του Ζωολογικού Μουσείου του Παν/μιου Αθηνών. Το γνώρισα, όπως και κάποια άλλα τοπικά ιδρύματα, χάρη στις ατομικές προσπά­θειες ανθρώπων που λατρεύουν και ασχολούνται με τον τόπο τους. Με οδήγη­σε εκεί ο ηπειρώτης φυσικός επιστήμονας και εκδότης κ. Κωστούλας, το Πά­σχα του 1994, έπειτα από συνεννόηση που είχαμε το περασμένο Φθινόπωρο σε ένα Μουσειολογικό συνέδριο στην Α­θήνα. Αργότερα το καλοκαίρι του ίδιου χρόνου, είχα την ευκαιρία στα πλαίσια του προγράμματος του Ζωολογικού μουσείου Αθηνών: «Μελέτη για την ορ­γάνωση, ταξινόμηση των μουσειακών συλλογών Φυσικής Ιστορίας» όπου και συμμετείχα, να επισκεφθώ πολλές αντί­στοιχες συλλογές στη Βόρεια Ελλάδα γνωστές ή λιγότερο γνωστές. Όλες, ανε­ξάρτητα από το μέγεθος και το περιεχό­μενο τους, ακτινοβολούσαν την προσω­πική αγάπη και το μεράκι του συλλέκτη που τις δημιούργησε, άλλοτε διατηρημέ­νο και προσεγμένο στο πέρασμα του χρόνου από τους συνεχιστές της προ­σπάθειας και άλλοτε θολό από την εγκα­τάλειψη των κληρονόμων του συλλεκτι­κού μόχθου του Ιδρυτή. Η συλλογή του Μουσείου της Καστανής ξεκίνησε πριν 30 περίπου χρόνια με την ατομική προ­σπάθεια του δασκάλου της περιοχής Γιώργη Σωπικιώτη. Έλαμπε ακόμη παρόλη την πλήρη έλλειψη πόρων δια­τήρησης όπως με πληροφόρησε ο κοι­νοτάρχης κ. Δημήτρης Παπαγιάννης. Συνδυασμένη με μια αντίστοιχη προ­σπάθεια συλλογής ντόπιου λαογραφικού υλικού, στεγάζεται τα τελευταία χρό­νια σε μια μεγάλη (120 τμ) αίθουσα στον πρώτο όροφο ενός καινούργιου κτιρίου στο κέντρο του χωριού. Όταν την επισκέφθηκα, δεν είχε τελειώσει ακόμη το στήσιμο και ο εμπλουτισμός της αίθου­σας, τα ευαίσθητα εκθέματα όμως της Φυσικής Ιστορίας ήταν καλά προφυλαγμένα σε μεγάλες δικές τους προ­σθήκες. Μέτρησα πάνω από 120 είδη πουλιών, τα περισσότερα σε άριστη κατάσταση, με μεράκι και φαντασία ταριχευμένα, ενώ εντυπωσιακές ήταν τόσο  οι συνθέσεις αρπακτικών ειδών με την λεία τους σε φυσικές στάσεις, όσο και οι αναπαραστάσεις πουλιών σε συνδυασμό με τη φωλιά τους. Εδώ, δεν θα κρύψω πως δεν θυμάμαι αντί­στοιχη ποιότητα δουλειάς σε κανένα α­πό τα υπόλοιπα τοπικά μουσεία. Πλή­ρης και αξιόλογη ήταν, τέλος, τόσο η ερπετολογική συλλογή όσο και οι εξαιρετικά διατηρημένες ζωικές κατασκευές (όπως και η τεράστια σφη­κοφωλιά).

Το ενδιαφέρον μου όμως σαν ζωο­λόγου, εστιάσθηκε κυρίως στην επιστη­μονική αξία πολλών από τα εκθέματα και πηγάζει από δύο κυρίως παράγοντες: 
α) την απόλυτη σχεδόν εντοπιότητα των εκθεμάτων των εκθεμάτων πράγμα που συμβα­δίζει με τις ελπίδες του Ζωολογικού Μου­σείου Αθηνών για την ύπαρξη αντίστοι­χων συλλογών στην Ελλάδα με επισκέ­ψεις Ελλήνων και ξένων επιστημόνων και 
β) την αξιόλογη ποικιλότητα του υλικού. Η πρόχειρη εκτίμηση μετά την πρώ­τη μου επίσκεψη, δείχνει να μην λείπει σχεδόν κανένα είδος ερπετού, αμφί­βιου ή θηλαστικού από την συλλογή σε σχέση με όσα περιμένει να παρα­τηρήσει ένας ζωολόγος στην ευρύτε­ρη περιοχή της Ηπείρου, ενώ λιγο­στά πουλιά θα καταγράψει ακόμη, έπειτα από χρόνια έρευνας"
 
Κλείνοντας το σημείωμά μου αυτό, σε δύο πράγματα θα ήθελα να σταθώ κυρίως: 
Στην άμεση ανάγκη για επιστημονι­κή καταγραφή του υλικού από ομάδα ει­δικών για τις ζωικές τάξεις που αντιπρο­σωπεύονται στη συλλογή (το ελάχιστο:ένας ερπετολόγος και έναα οονιθολόγος) και στην συνεργασία μιας τέτοιας ο­μάδας με την κοινότητα Καστανής για την αρτιότερη παρουσίαση της συλλο­γής στο κοινό (με προσφορά επιστημο­νικής βοήθειας στις πληροφορίες-κείμενα που πρέπει να συνοδεύουν παρόμοι­ες συλλογές). Εύχομαι την πραγματο­ποίηση κάθε προσδοκίας της κοινότητας Καστανής και τη γόνιμη συνεργασία των Μουσείων Φυσικής ιστορίας Ελλάδας.» Αποστόλης Τριχάς- Ζωολόγος Ερευνη­τής Παν/μιου Κρήτης.
...//...
 
Το μουσείο αυτό επομένως έχει το χαρακτήρα της εντοπιότητας με είδη α­ποκλειστικά της περιοχής και κυριολε­κτικά είναι ένα «παγωμένο δείγμα βιοποικιλότητας στο χρόνο» που προσκαλεί τον επισκέπτη αλλά και κάθε πε ριβαλλοντολόγο ερευνητή να μελετήσει την πολύτιμη Συλλογή του και να συλλέξει στοιχεία για την εξέλιξη του οικοσυστήματος της περιοχής. Γιατί είναι γνω­στό ότι η γνώση της εξέλιξης ενός οικο­συστήματος είναι η βάση για την αειφο ρική διαχείριση του περιβάλλοντος που είναι και το ζητούμενο σήμερα όσο τίπο­τε άλλο. Και το Πωγώνι περιβαλλοντικά είναι ελάχιστα μελετημένο, οπότε θα έ­λεγα και οποιαδήποτε δήλωση ότι η ε­γκατάσταση των ανεμογεννητριών δεν θα είναι επιζήμια για την περιοχή, είναι μάλλον άτοπη. Αυτή η δήλωση στηρί­ζεται σε χρόνια μελέτης και παρακολού­θησης ενός οικοσυστήματος.
 
Για όσους θέλουν να γνωρίσουν τον περιβαλλοντικό πλούτο του Πωγω­νίου που χάθηκε με τις παράνομες και αντίθετες στην παράδοση επεμβάσεις χωρίς σεβασμό και ευθύνη, μια επίσκε­ψη στην Καστάνιανη, στο Μουσείο Φυ­σικής Ιστορίας, που δημιούργησε ένας φωτισμένος δάσκαλος ο Γιώργος Σωπικιώτης, αποτελεί μια έκπληξη και α­φορμή για προβληματισμό.
 
ΚΕΙΜΕΝΟ : ΚΩΝ/ΝΟΣ Χ. ΚΩΣΤΟΥΛΑΣ
ΦΩΤΟ ΕΠΙΚΕΦΑΛΙΔΑΣ : ΝΕΜΕΡΤΣΙΚΑ -ΧΑΡΗΤ. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
ΣΥΝΘΕΣΗ Χ.Κ.
 
ΠΗΓΗ: ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΠΡΩΪΝΟΣ ΛΟΓΟΣ" 17-9-2021

«Δεν είστε μόνοι, είμαστε όλοι μαζί!» Είναι το μήνυμα που στέλνουν οι Ζαπατίστ@ς που επισκέπτονται την Ευρώπη και τους διάφορους τόπους της στο πλαίσιο του «Ταξιδιού για τη Ζωή» στην Ευρώπη. 






​"Είμαστε εδώ για να μοιραστούμε και να συζητήσουμε μαζί σας, να μάθουμε από εσάς που ζείτε την πάλη κατά του καπιταλισμού".

Κι εσείς να έρθετε στα Καρακόλ, να μας επισκεφθείτε και να μάθετε από εμάς τις εμπειρίες της πάλης μας κατά του καπιταλισμού».

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε:
 Τα μεγκαπρότζεκτ που επηρεάζουν τις κοινότητές μας, το Τρένο Μάγια και την αναδόμηση της αγροτικής γης με νέες καλλιέργειες έξω από τη δική μας γη: Πρέπει να προστατεύσουμε αυτό που δίνει ζωή. Και για αυτό θα αντισταθούμε.
Όσο για τις προβοκάτσιες: Έχουμε να αντιμετωπίσουμε τους παραστρατιωτικούς, την Εθνική Φρουρά, την περιφερειακή και τη δημοτική αστυνομία. Είναι εκεί διαρκώς και μας προβοκάρουν, μας επιτίθενται και μας απάγουν, όπως έκαναν με δύο μέλη των Συμβουλίων Καλής Διακυβέρνησης.
Τα προβλήματα με τους στρατιωτικούς και τους παραστρατιωτικούς είναι μεγάλα. Όλοι τους βρίσκονται στην υπηρεσία των επιχειρήσεων.
Για εμάς ο αγώνας είναι αγώνας για τη Μητέρα Γη, είναι πάλη για τις κοινότητές μας. Κι η απάντησή μας είναι πολιτική. Δεν απαντάμε στις προβοκάτσιες. Πρέπει να δούμε ποιος είναι ο πραγματικός εχθρός. Να οργανώσουμε την αντίσταση. Να βρούμε συναινετικές λύσεις μέσα στις κοινότητες.

Κοινότητα, δήμος, συμβούλια καλής διακυβέρνησης

Οι Ζαπατίστ@ς αναφέρονται επίσης στα τρία επίπεδα λειτουργίας της αυτονομίας τους: κοινότητα, δήμος, συμβούλια καλής διακυβέρνησης. «Ο κόσμος συμμετέχει στην εξεύρεση λύσεων και στη λήψη των αποφάσεων. Σε όλα τα θέματα, από την εκπαίδευση και τον πολιτισμό έως την υγεία, τη φροντίδα των ανήμπορων, την αγροοικολογία, τη δικαιοσύνη, προσπαθούμε να βρούμε λύσεις, χωρίς να έχουμε φυλακές. Το ίδιο συμβαίνει και με την ενημέρωση, μέσα από τη λειτουργία κοινοτικών μέσων όπως ραδιοφωνικοί σταθμοί και με τους δημοσιογράφους να φροντίζουν για την ενημέρωση του πληθυσμού».
​
Το κύριο μήνυμά τους προς όλες και όλους μας: Να ενώσουμε τους αγώνες μας εναντίον του καπιταλισμού με βασικό μας εργαλείο το Κοινοτικό πνεύμα και τη κοινοτική μας οργάνωση :

 
Η κομβική έννοια του Κοινοτισμού για το ξεπέρασμα της σημερινής δυστοπίας του καπιταλισμού και στην Ελλάδα

Στις σημερινές συνθήκες, και λόγω των πολλαπλών κρίσεων που αφορούν και την ίδια τη δομή του καπιταλιστικού συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο, το κοινοτικό πνεύμα και ο κοινοτισμός έχει επανέλθει σε όλο τον κόσμο και διαμορφώνεται- κυρίως και προς το παρόν- με τη συλλογική υπόσταση των «κοινοτήτων του αγώνα» και των «κοινοτήτων του κινδύνου». Η κοινωνία των «από κάτω», εκείνων δηλαδή που βρίσκονται σε κίνδυνο και είναι τα θύματα της παγκοσμιοποίησης, δημιουργούν εγχειρήματα κοινοτισμού και κοινοτικές σχέσεις μεταξύ τους. Η παράδοση του κοινοτισμού που εμφανίζεται, υποχωρεί και ξαναεμφανίζεται-ιδίως στις δύσκολες συνθήκες και τις επαναλαμβανόμενες κρίσεις στα πλαίσια του καπιταλισμού, δημιούργησε π.χ. στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης και των μνημονίων, πάνω από 3.000 καταγεγραμμένα κοινοτικά εγχειρήματα, με διάφορες κουλτούρες στα πλαίσιά τους.
Αυτό που δεν κατάφερε το κίνημα του σύγχρονου κοινοτισμού, ήταν να αναπτύξει παράλληλα και αντι-θεσμούς απέναντι των επικρατούντων υφιστάμενων θεσμών, έτσι ώστε να μπορεί να συσταθεί μία δύναμη δυαδικής εξουσίας, αποκεντρωμένη, ομοσπονδιακή και προερχόμενη από τους πολίτες, ώστε αυτή να αποκτήσει τον έλεγχο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, τον  οποίο έλεγχο εξακολουθεί προς το παρόν να κρατά για τον εαυτό του το συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό εθνικό κράτος. Για να δημιουργήσουμε τέτοιους αντι-θεσμούς στις σημερινές συνθήκες του άκρατου ατομικισμού είναι πολύ δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Είναι πολύ δύσκολο να οργανώσουμε μια πραγματική δημοκρατική πολιτεία, αλλά και δυσκολότερο να τη διατηρήσουμε, όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα. Το ζήτημα της επαναστατικής αλλαγής και στα μέρη μας, προϋποθέτει την αποκέντρωση σε κοινότητες, δήμους και περιφέρειες και τη δικτύωσή τους σε ανακλητά συμβούλια.
Ο κόσμος του αγώνα, συρρικνωμένος πάλι σήμερα σε σχέση με λίγα χρόνια πριν, αλλά υπαρκτός και επίμονα δραστήριος, στρέφεται καθημερινά-ιδίως στα πλαίσια και της επιδημιολογικής κρίσης, αλλά και κατά και μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του φετινού καλοκαιριού όπου π.χ. στη Β. Εύβοια εκφράσθηκε η αλληλεγγύη και το κοινοτικό πνεύμα ακόμα και με συνελεύσεις ντόπιων και αλληλέγγυων- όλο και περισσότερο στην έννοια της Κοινότητας μέσα από μια θολή προσέγγιση της εικόνας της. Η υιοθέτηση της έννοιας θα επιταχυνθεί στα επόμενα χρόνια, γιατί θα καλύπτει πολλές προσεγγίσεις και ανάγκες για συλλογική πραχτική και δράση.
Στην Ελλάδα της επιδημιολογικής κρίσης άρχισαν να χρησιμοποιούν τον όρο Κοινότητα και να μιλάνε για την αναγκαιότητα επιστροφής στην έννοιά της, ακόμα και καθεστωτικοί πολιτικοί και κονδυλοφόροι( π.χ. «Με ατομική ευθύνη να κρατάμε τα μέτρα και να εμβολιασθούμε για να προστατέψουμε την κοινότητα από τον ιό»: αυτοί βέβαια εννοούν την «κοινότητα των υπηκόων» και όχι την κοινότητα των αυτόνομων πολιτών). Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι θα προκύψει τα επόμενα χρόνια οπωσδήποτε ένας Κοινοτισμός με τη μορφή του «ελευθεριακού». Μπορεί να πάρει και την μορφή του «εργαλειακού» κοινοτισμού, ως μέσο αυτοοργάνωσης, όπως συχνά λειτούργησε η έννοια της λαϊκής συνέλευσης ή του συνεργατισμού.
Λόγω και επικαιρότητας του εορτασμού των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης(1821), το βασικό αφήγημα που όλοι θυμόμαστε από το σχολείο είναι ο ρόλος των κοινοτήτων στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Την κατάργηση των κοινοτήτων από τους Βαυαρούς είχαν καταγγείλει οι νεοέλληνες κοινοτιστές, προτείνοντας –ιδίως ο Καραβίδας- την κοινοτική οργάνωση της ελληνικής κοινωνίας σαν ομόσπονδη κοινοτική πολιτεία. Η ιστορική διάσταση της κοινότητας θα παίξει και καθοριστικό ρόλο στο φαντασιακό των Ελλήνων «απο κάτω» στα επόμενα δύσκολα χρόνια για την επιβίωση.

Αλλά ο σύγχρονος αναδυόμενος Κοινοτισμός δεν μπορεί να κοιτάζει μόνο προς τα πίσω. Επιστροφή μεν στον Κοινοτισμό, αλλά...προς τα μπρος!

Δεν μπορεί να είναι επιλογή μας οι κοινότητες των προεστών και των κοτζαμπάσηδων της Τουρκοκρατίας, ούτε οι κοινότητες του προέδρου και του κοινοτικού συμβουλίου της νεοελληνικής πραγματικότητας μέχρι πριν καταργηθούν από τους νόμους « Καποδίστρια-Καλλικράτη».
 Επιστροφή προς τα...μπρος, σε ένα κοινοτισμό που έχει να κάνει με τη διαμόρφωση του ευτοπικού μας μέλλοντος υπό τις νέες συνθήκες που υπάρχουν και που απαιτούν αποκατάσταση των μέχρι τώρα οικολογικών και κοινωνικών καταστροφών.
Στο επίπεδο της κοινωνικής οργάνωσης δεν μπορεί η προοπτική να είναι πάλι το κεντρικό εθνικό κράτος, το οποίο έχει ξεπερασθεί από της συνθήκες της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού, αλλά η Κοινότητα των Κοινοτήτων με τη μορφή του δημοκρατικού ομοσπονδιακού Κοινοτισμού. 
Ο κοινοτισμός και η άμεση δημοκρατία με την ομοσπονδιακή μορφή, αποτελεί σήμερα την ιδέα που μπορεί, όσο πιθανώς καμία άλλη, να εδαφικοποιήσει ταυτόχρονα σε τοπικό/γεωγραφικό αλλά και οικουμενικό/φαντασιακό επίπεδο την έννοια του κοινωνικού αυτοκαθορισμού.
Οι κοινοτικοί δεσμοί και σχέσεις σήμερα δεν στηρίζονται μόνο στην έννοια της χωρικής εγγύτητας-αν και αποτελεί βασική προϋπόθεση-αλλά διέπονται περισσότερο από τις κοινές πολιτισμικές, κοινωνικές και πολιτικές αξίες. Προς αυτή την κατεύθυνση ζητούμενο είναι να δημιουργηθούν εκείνοι οι κοινοτικοί δεσμοί-θεσμοί που θα βρίσκουν έδαφος στο κοινωνικό πεδίο και θα διαμορφώνουν σταδιακά και τη νέα κοινωνική πραγματικότητα. Τον σημαντικότερο ρόλο σε αυτή την καθημερινή ύφανση-διαμόρφωση του κοινοτικού σχεδίου θα τον έχουν τα πρόσωπα. Τα πολύπλευρα-και όχι μονοδιάστατα- εκείνα υποκείμενα που αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για δημιουργία και συμμετοχή σε κοινοτικά εγχειρήματα, τα οποία στη συνέχεια θα συμβάλλουν και στην μετεξέλιξή τους σε πρόσωπα του νέου κοινοτικού ανθρωπολογικού τύπου.
Κύκλοι προσώπων-πρωτοβουλίες πολιτών με αρχικές γενικές συμφωνίες ως προς τους σκοπούς και τα μέσα υλοποίησης, σε ανοιχτούς χώρους συνάντησης-συζήτησης για διεύρυνσή τους αλλά και παραπέρα διερεύνησης δυνατοτήτων, θα είναι ο εφαλτήρας για την από τα κάτω διαμόρφωση ενός προγράμματος υπέρβασης του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού και του κεντρικού αυταρχικού κράτους.

Τοπική Κοινότητα
Θα σταθούμε εδώ στο κύτταρο της άμεσης δημοκρατίας, δηλαδή στην  Τοπική Κοινότητα(Τ.Κ.), είτε αυτή είναι της υπαίθρου, είτε πρόκειται για μια αστική κοινότητα σε κάποια ελληνική πόλη.
Οι δομές της
Καταρχήν, μια χωρική κοινότητα, της υπαίθρου ή της πόλης, δεν είναι μόνο ο λειτουργικός τόπος της καθημερινής ζωής και διαμονής. Είναι ταυτόχρονα και ένα πολιτικό σώμα πολιτών που αποφασίζει για τα μικρά και τα μεγάλα προβλήματα που τους απασχολούν. Εδώ έχει λοιπόν εφαρμογή αυτό που πρέπει να εκφράζει με την κυριολεκτική σημασία της η λέξη πολιτική(και όχι με την τρέχουσα έννοια της διαχείρισης των πραγμάτων του κράτους-πολιτείας). Εδώ η γενική έννοια της κοινωνίας μπορεί να πάρει μια πιο συγκεκριμένη μορφή. Αυτή της τοπικής κοινωνίας, της κοινωνίας των πολιτών με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Των ενεργών και συμμετεχόντων σε συνελεύσεις πολιτών, που προσπαθούν να δημιουργήσουν μια δημόσια σφαίρα στην οποία να υπάρχει μια ορθολογική , δημιουργική και ηθική αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Να δημιουργήσουν ένα δήμο των πολιτών και όχι του δημοτικού συμβουλίου, των συνοικιακών και δημοτικών συνελεύσεων και όχι της δημαρχίας και αντιδημαρχίας, τη ομοσπονδιακής ένωσης των δήμων σε περιφέρεια και όχι του πάλε ποτέ νομάρχη ή του σημερινού αντιπεριφεριάρχη και περιφερειάρχη. Θα στηριχθεί βασικά σε γενικές συνελεύσεις, θεματικές συνελεύσεις και φόρα, συμβούλια όπως για παράδειγμα του πολιτισμού, υγείας, πρόνοιας- κοινωνικής προστασίας-ισότητας, προστασίας περιβάλλοντος, ενεργειακού εφοδιασμού, νεολαίας κ.λ.π. Θα στηριχθεί στην έννοια του συλλογικού πολίτη και του ανακλητού εκπροσώπου.
Οι κοινότητες της υπαίθρου θα πρέπει να έχουν την αυτονομία τους και να λειτουργούν με γενικές συνελεύσεις και το εκλεγόμενο κάθε φορά ανακλητό Συμβούλιο Κοινότητας(Σ.Κ.).
 Μέχρι και 10 τέτοιες κοινότητες μπορούν π.χ. να αποτελούν έναν ιδιαίτερο δήμο, όπου μετά από σε δεύτερο επίπεδο συνέλευση των μελών των Σ.Κ. αποφασίζεται ο τρόπος επίλυσης και η προτεραιότητα των προβλημάτων και ο συμμετοχικός προγραμματισμός και προϋπολογισμός του Δήμου, γίνεται κοινωνικός έλεγχος και εκλέγεται το συμβούλιο του αντίστοιχου Δήμου(Σ.Δ.), για να εκφράζει το Δήμο στο τρίτο επίπεδο, στη συνέλευση της Χωρικής Ενότητας(Χ.Ε).
Στα πλαίσια μιας τέτοιας Χ.Ε., σε μια πόλη, η αστική κοινότητα αυτοοργανώνεται από τα νοικοκυριά ενός δρόμου ή ενός τετραγώνου, που λειτουργεί με συνέλευση μελών και εκλέγει το Σ.Κ. Όλες οι κοινότητες μιας γειτονιάς συμμετέχουν στη συνέλευση γειτονιάς(Σ.Γ.) με τα Σ.Κ. και εκλέγουν το Συνοικιακό Συμβούλιο(Σ.Σ.). Όλα τα Σ.Σ. συμμετέχουν στη συνέλευση του Δήμου της πόλης για τον συμμετοχικό προγραμματισμό-προϋπολογισμό και τον κοινωνικό έλεγχο και εκλέγουν το Συμβούλιο του Δήμου(Σ.Δ.).
Οι μεγάλες πόλεις χωρίζονται σε περισσότερους δήμους, ανάλογα με τον πληθυσμό (μπορούμε να επιλέξουμε για παράδειγμα δήμους των 50.000 κατοίκων). Στις μεγάλες λοιπόν πόλεις μπορεί να δημιουργηθεί και ένα τέταρτο επίπεδο διαβούλευσης, η Συνέλευση Πόλης(Σ.Π.) που εκλέγει και το Συμβούλιο Πόλης(Σ.Π.) και μαζί με τα συμβούλια των υπαίθριων και των αστικών δήμων συμμετέχουν στη συνέλευση της Χ.Ε. Εδώ παίρνονται αποφάσεις για όλα τα ζητήματα που απασχολούν την Χ.Ε. και εκλέγεται το Συμβούλιο της Χωρικής Ενότητας(Σ.Χ.Ε.) για τη συμμετοχή στην Ομοσπονδία των Χ.Ε. της επικράτειας, δηλαδή στη συνέλευση της Κ.τΚ., που στην ουσία θα αντικαταστήσει το σημερινό κοινοβούλιο της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, όταν θεσμισθεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, αυτό της άμεσης δημοκρατίας της Κ.τΚ.

Στη διεκδίκηση της θεσμοθέτησης της παραπάνω διαδικασίας στους υπάρχοντες δήμους, μπορούν να βοηθήσουν ανάλογες Τοπικές Κινήσεις Πολιτών με τα χαρακτηριστικά της «δημοκρατίας εν δράσει». Τη πρώτη «μαγιά» μιας τέτοιας Κίνησης μπορούν να αποτελέσουν οι Κύκλοι προσώπων-πρωτοβουλίες πολιτών που αναφέραμε πιο πάνω καθώς και πολίτες της τοπικής κοινωνίας, που ήδη συμμετέχουν σε διάφορα κοινωνικά, οικολογικά και πολιτικά κινήματα και που συνήθως δεν έχουν κομματικές εξαρτήσεις. Είναι αυτοί που έχουν ονομασθεί γενικά «ενεργοί πολίτες» ή «ακτιβιστές» για την επίλυση διάφορων θεματικών προβλημάτων, είναι μέλη υπαρχόντων συνεργατικών-συνεταιριστικών εγχειρημάτων κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, κοινοτικών εγχειρημάτων άμεσης δημοκρατίας κάθε είδους, καθώς και μέλη του ανταγωνιστικού κινήματος των τελευταίων χρόνων. Είναι αξιόλογοι άνθρωποι-μέχρι τώρα πιθανά αποστασιοποιημένοι- αλλά προερχόμενοι από τους ιστορικούς ιδεολογικούς χώρους του σοσιαλιστικού, αναρχικού, ελευθεριακού κομμουνισμού, της αυτονομίας και της κοινωνικής-πολιτικής οικολογίας.
Αυτή η πρώτη «μαγιά» που αναλαμβάνει τη πρωτοβουλία, δεν περιχαρακώνεται. Φροντίζει να πλαισιωθεί, όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, από απλούς πολίτες που θα αποφασίσουν ότι δεν πάει άλλο και δεν έχουν να περιμένουν τίποτα από κανένα μηχανισμό ή «πεφωτισμένη» προσωπικότητα. Στη συνέχεια φροντίζουν όλοι μαζί να πετύχουν μεταξύ τους καταρχήν μια συναίνεση σε ένα πρόγραμμα τοπικής παρέμβασης. Αυτό θα πάρει την τελική του μορφή, όταν μια τέτοια Κίνηση ψηφισθεί και αναλάβει τον δήμο ή την περιφέρεια για να εφαρμόσει, να υλοποιήσει και να θεσμοθετήσει στα πλαίσια του δήμου και της περιφέρειας ένα πρόγραμμα Άμεσης Δημοκρατίας που θα στηριχθεί στις Κοινότητες κάθε είδους, από τις χωρικές-υπαίθρου ή αστικές- μέχρι επαγγελματικών, ενδιαφερόντων ή του διαδικτύου(που έχει δημιουργήσει το κίνημα του «μοιράσματος»- sharing και της «κοινής χρήσης»- common use). Να στηριχθεί στα συλλογικά κοινά αγαθά(commons) και στις αξίες της απλότητας-λιτότητας, της συντροφικότητας-αλληλεγγύης, της συνεργατικότητας, του αλληλοσεβασμού- αναγνώρισης διαφορετικότητας και του αλτρουισμού-κοινοτισμού.
Οι Τοπικές Κινήσεις Πολιτών δρουν μακροπρόθεσμα προς την κατεύθυνση θεσμοθέτησης συνελεύσεων και ανακλητών συμβουλίων σε επίπεδο υπαίθριας χωρικής κοινότητας, κοινότητας δρόμου ή τετραγώνου ή συνοικίας στις πόλεις, καθώς και δήμων ή περιφερειών.
Ένα τέτοιο Σύστημα Συμβουλίων (χωρικών ή θεματικών, στην αρχή με κύριο χαρακτηριστικό την αντίσταση στο υπάρχον και στη συνέχεια τη διαμόρφωση προγράμματος μετάβασης), καθώς θα αναπτύσσεται εξελισσόμενο από βαθμίδα σε βαθμίδα, θα αποτελέσει τον πολιτικό κορμό για τη μετάβαση σε μια κοινωνία της Κοινότητας των Κοινοτήτων και θα πρέπει να ενεργοποιήσει και να εμπλέξει όσο γίνεται μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού στις διεργασίες του, ώστε το πρόγραμμα μετάβασης που θα αναπτύξει να είναι όσο γίνεται πιο αντιπροσωπευτικό.
Μια τέτοια δομή θα μπορούσε να εκφράσει την άμεση συμβουλιακή κοινωνική και οικολογική δημοκρατία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, έως ότου αυτή η δομή λειτουργώντας για μεγάλο διάστημα σαν δυαδική εξουσία προς το κεντρικό κράτος, μπορέσει να ολοκληρώσει τη διαμόρφωση ενός νέου Κοινωνικού Συμβολαίου και σε μια Συνταγματική Συνέλευση διακυρυχθεί η Δημοκρατική Συνομοσπονδιακή Κοινοπολιτεία σαν νέας μορφής κοινωνική οργάνωση σε επίπεδο ελληνικής επικράτειας.

Η συνολική μας πρόταση:
Να διαμορφωθεί «από τα κάτω» και από τους έλληνες «από κάτω» ένα απαραίτητο ρεαλιστικό και ελκυστικό πρόγραμμα για τη μετάβαση σε μια κοινωνία μετακαπιταλιστική που θα στηριχθεί:
•       στην οικονομία των βιοτικών αναγκών με στήριξη στα Κοινά, όσον αφορά στο περιεχόμενο,
•       στον συνεργατισμό-συνεταιρισμό όσον αφορά στις σχέσεις παραγωγής,
•       στη συλλογική-κοινοτική-δημοτική ιδιοκτησία όσον αφορά στα μέσα παραγωγής,
•       στην εγγύτητα και τις μικρές αποστάσεις όσον αφορά στο μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα,
•       στην άμεση δημοκρατία των συνελεύσεων και των ανακλητών εκπροσώπων, όσο αφορά στις διαδικασίες αποφάσεων, πολιτικής θέσμισης και διακυβέρνησης)
 
Ο Κοινοτισμός που προτείνουμε μπορεί να είναι ταυτόχρονα και «τοπικοποιημένος»(ιθαγενικός) και «οικουμενικός»(διεθνιστικός-κοσμοπολιτικός), με την έννοια ότι θα απορρίπτει «κάθε θεωρία που αγνοεί το ζωοδόχο παρελθόν λατρεύοντας ένα νέο τεχνο-μέλλον αλλά και κάθε δοξασία που εμμένει σε ένα ωραιοποιημένο παρελθόν εξορκίζοντας ένα σκοτεινό μέλλον» . Αυτή η σύνδεση του ιθαγενισμού με τον κοσμοπολιτισμό μπορεί να συμβεί και το απέδειξαν πρόσφατα το Ζαπατίστικο Κίνημα[1] στο Μεξικό και το Κουρδικό Κίνημα στη Ροζάβα της Συρίας[2].

Στη διαδήλωση της 24ης Σεπτεμβρίου στη Βιέννη για την κλιματική αλλαγή, το λόγο πήρε η συντρόφισσα Λιμπερτάδ, μέλος της ζαπατιστικής αντιπροσωπείας που ήδη διατρέχει την Ευρώπη του βορρά, στο πλαίσιο του Ταξιδιού για τη Ζωή. Τα λόγια της:
« Υπάρχει μια γυναίκα....
Καμιά σημασία δεν έχει το χρώμα του δέρματός της γιατί έχει όλα τα χρώματα. Καμιά σημασία δεν έχει η γλώσσα της γιατί ακούει σε όλες τις γλώσσες. Καμιά σημασία η φυλή και η κουλτούρα της για την κατοικούν όλες οι συνήθειες. Καμιά σημασία το μέγεθός της γιατί είναι μεγάλη κι ας χωράει στο ένα χέρι.
Αυτή τη γυναίκα, όλες τις μέρες και όλες τις ώρες, την βιάζουν, την χτυπούν, την πληγώνουν, την κακοποιούν, την κοροϊδεύουν, την ταπεινώνουν. Ένας μάτσο ασκεί την εξουσία του σε αυτήν, όλες τις ώρες και όλες τις μέρες. Κι εκείνη έρχεται σε μας, μας δείχνει τις πληγές της, τους πόνους της, τη θλίψη της και μόνο λόγια παρηγοριάς και συμπόνοιας της προσφέρουμε ή και την αγνοούμε. Καμιά φορά, σαν ελεημοσύνη, της δίνουμε κάτι να γιατρέψει τις πληγές της αλλά εις μάτην, ο μάτσο συνεχίσει να την βιάζει.
Εμείς και εσείς ξέρουμε πώς τελειώνει αυτό: Αυτή θα δολοφονηθεί και με το θάνατό της θα πεθάνουν όλα. Μπορούμε να συνεχίσουμε της προσφέρουμε λόγια παρηγοριάς και γιατροσόφια για τα βάσανά της. Ή, μπορούμε να της πούμε την αλήθεια: το μόνο φάρμακο που μπορεί να την γιατρέψει, το μόνο φάρμακο να την σώσει είναι να καταστρέψει αυτόν που την βιάζει. Και να ενωθούμε μ' αυτήν, να αγωνιστούμε στο πλευρό της.
Αυτήν τη γυναίκα, εμείς, οι λαοί ζαπατίστας, την ονομάζουμε «Μάννα Γη». Τον μάτσο που την καταπιέζει και την ταπεινώνει, δώστε του το όνομα, το πρόσωπο και την εικόνα που εσείς θέλετε.. Εμείς, οι λαοί ζαπατίστας, ονομάζουμε αυτόν το δολοφόνο, καπιταλισμό.
Και φτάσαμε εδώ, σε αυτή τη γεωγραφία, για να ρωτήσουμε. Να σας ρωτήσουμε: ?Θα συνεχίσουμε να λύνουμε τα προβλήματα τού σήμερα με αλοιφές και ηρεμιστικά, όταν ξέρουμε ότι αύριο κιόλας η πληγή θα 'ναι πιο μεγάλη και πιο βαθιά? Ή θα πολεμήσουμε μαζί της?
Εμείς, οι ζαπατιστικές κοινότητες, έχουμε αποφασίσει πως θα αγωνιστούμε μαζί με αυτήν, για αυτήν. Για τη Μάνα Γη!»
Στην Φρανκφούρτη, τις συντρόφισσες ζαπατίστας περίμεναν οι συντρόφισσες από το Κουρδιστάν. Σε μια σειρά από συναντήσεις, οι συντρόφισσες κούρδες μοιράστηκαν με τις γυναίκες των εξεγερμένων κοινοτήτων της Τσιάπας την ιστορία τους, το κίνημά τους, την ιδεολογία τους, τους μίλησαν για τον αγώνα για την απελευθέρωσή τους ως λαού και ως γυναικών, τους μίλησαν για τον δημοκρατικό ομοσπονδιακό Κοινοτισμό.

Τα σημερινά ελλαδικά, αλλά και ευρωπαϊκά εγχειρήματα του κοινοτικού κινήματος, της άμεσης δημοκρατίας, της αυτονομίας -αυτοθέσμισης και της αποανάπτυξης, πολλά έχουν να μάθουν από τους ιθαγενικούς λαούς για να εμπλουτίσουν τις δραστηριότητές τους, ώστε να εμπεριέχονται οι δυνατότητες μιας κοινωνίας σε μετακαπιταλιστική μετάβαση.

​Στοιχεία μιας τέτοιας μετάβασης έχουν ήδη δημιουργηθεί, εάν και ακόμα ξετυλίγονται και δεν είναι πλήρη. Τέτοια στοιχεία είναι αυτά της άμεσης δημοκρατίας στα πλαίσια της λειτουργίας των εγχειρημάτων αυτών των κινημάτων, της οικολογίας με τη μορφή του μικρότερου οικολογικού αποτυπώματος στις οικονομικές δραστηριότητές τους, της οικονομίας των αναγκών στις πρακτικές της αλληλέγγυας και συνεργατικής οικονομίας που υλοποιούν. Της ισότητας των αμοιβών και των αυτοκαθοριζόμενων συνθηκών εργασίας από τα μέλη τους, της ισότητας των φύλων και των μειονοτήτων στη συμμετοχή και στη λήψη των αποφάσεων κ.λπ.
Τα παραπάνω κινήματα εμπιστεύονται το ανθρώπινο δυναμικό και μεταφράζουν την έννοια της βιωσιμότητας στη γλώσσα των ανθρώπινων αναγκών: Υπάρχει μια βασική ανάγκη, η διατήρηση του πλανήτη, η οποία μπορεί να ικανοποιηθεί μόνο εάν οργανώσουμε την ικανοποίηση, τόσο των ατομικών όσο και των συλλογικών αναγκών, σε αρμονία με τα όρια που βάζουν οι δυνατότητες των οικοσυστημάτων της γης. Η κοινή χρήση είναι ένας συγκεκριμένος τρόπος αντιμετώπισης της ανθρώπινης και μη ανθρώπινης φύσης, ο οποίος δεν βασίζεται στους καταναγκασμούς του αφηγήματος της «ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων», αλλά αναγνωρίζει ότι εμείς οι άνθρωποι είμαστε ένα (ανα)παραγόμενο στοιχείο του πλανήτη γη. Τα Κοινά (Commons) βέβαια ενδέχεται να μην επιλύσουν μακροπρόθεσμα όλα τα προβλήματα του κόσμου. Αλλά ζούμε το τέλος του καπιταλιστικού κόσμου, στο οποίο δυστοπικό τέλος, οι αντιθέσεις μάλλον τείνουν να επιδεινώνονται και οι συγκρούσεις γίνονται όλο και πιο βάναυσες. Για αυτό είναι ιδιαίτερης σημασίας η δημιουργία θετικών προοπτικών, η διατύπωση και – περισσότερο από οτιδήποτε – η πρακτική ενός αλληλέγγυου οράματος.

Για να μπορούν να συνεχίζουν να υπάρχουν αλλά και για να πολλαπλασιασθούν και για να συνδιαμορφώσουν μια ελκυστική πρόταση για την Κοινωνία όλα αυτά τα εγχειρήματα, θα πρέπει να συνδεθούν μεταξύ τους και να συνυπάρξουν σε μια ΚΟΙΝΗ πορεία.  Ο όρος σύγκλιση ταιριάζει σε τέτοιες διαδικασίες σχηματισμού συμμαχιών και περιλαμβάνει επίσης πολλά άλλα ρεύματα που κινούνται προς την ίδια κατεύθυνση. Ταυτόχρονα, πρέπει επίσης να εντατικοποιηθούν οι συζητήσεις γύρω από το περιεχόμενο, ώστε να αναλυθούν παραπέρα και τα στρατηγικά ζητήματα, αλλά και να συζητηθούν ανοιχτά τα αμφιλεγόμενα ζητήματα. Μόνο έτσι μπορεί να αποφευχθεί η σημερινή πραγματικότητα, όπου τα διαφορετικά ρεύματα δεν είναι συνδεδεμένα και δρουν παράλληλα και απομονωμένα. Θα χρειασθεί να ληφθεί μέριμνα ώστε να προέλθει μια διασύνδεση που θα χαρακτηρίζεται βέβαια από ποικιλομορφία και όχι οπωσδήποτε από ταύτιση.


[1] Οι αυτοοργανωμένες κοινότητες των Ζαπατίστας  λειτουργούν με βάση
την ιδεολογία που συνδυάζει παραδοσιακές πρακτικές των Μάγια με τον ελευθεριακό κοινοτισμό
αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες από τα κάτω προς τα πάνω. Από τον Αύγουστο του 2019 οι Ζαπατίστας δημιουργώντας 11 νέα Ζαπατιστικά Κέντρα Αυτόνομης Αντίστασης και Εξέγερσης-CRAREZ έχουν αυτονομήσει συνολικά 43  CRAREZ (12 caracoles -περιφέριες και 31 MAREZ-Αυτόνομοι Δήμοι). Με τα ανακοινωθέντα του Υποδιοικητή Galeano(μέχρι πρότινος Μάρκος) οι Ζαπατίστας περνάνε σε μια νέα εποχή, στην πρώτη γραμμή του αγώνα ενάντια στην κλιματική καταστροφή και τον καπιταλισμό που μας οδηγεί σε αυτήν:
"Η φύση είναι μια ελαστική μεμβράνη που μας επιστρέφει τις πέτρες που της ρίχνουμε με πολλαπλάσια ταχύτητα. Και ο Θάνατος επιστρέφει πάντα όλο και πιο ισχυρός. Ένας πόλεμος διεξάγεται μεταξύ συστήματος και φύσης. Στη σύγκρουση αυτή δεν χωρούν ημίμετρα ή δειλία. Ε'ισαι είτε με το σύστημα είτε με τη φύση. Είτε με τον θάνατο είτε με τη ζωή"

[2] Οι Κούρδοι της Συρίας –σε συνθήκες πολέμου και εμπάργκο από όλες τις πλευρές-ανέλαβαν τον έλεγχο των εδαφών τους και ανακήρυξαν μια δημοκρατική, πολυεθνική, πολυθρησκευτική Αυτονομία, ιδρύοντας τρία αυτοδιοικούμενα καντόνια: Κομπάνι, Αφρίν και Τζαζίρα (Kobanî, Afrîn, Cizîrê), τα οποία θα πρέπει να είναι μέρος μιας δημοκρατικής Συρίας χρησιμεύοντας ως πρότυπα προς μίμηση για όλη τη Συρία και τη Μέση Ανατολή. Μετά την επίθεση της Τουρκίας που δεν ήθελε με κανένα τρόπο την Αυτονομία της Ροζάβα και κατε΄λαβε το Αφριν και έχει εισχωρήσει 30 χιλ. στην περιοχή αυτή της Συρίας, είμαστε όλο προσμονή τι θα προκύψει από την Μετα-Ροζάβα.

Οι τιμές του φυσικού αερίου με ένα άλμα 40% μέσα σε μόνον μία ημέρα ξεπέρασαν τα 160 ευρώ ανά ΜWh, και μόνο όταν έκανε παρέμβαση ο Πούτιν  και υποσχέθηκε ότι η Gazprom θα αυξήσει τις ροές του αερίου προς την Ευρώπη, εκτονώθηκε κάπως η κατάσταση, αλλά  η ενεργειακή κρίση δεν έχει τελειώσει.
Γιατί η κρίση στην παραγωγή και διάθεση του φυσικού αερίου έχει οδηγήσει σε domino effect: Οι επιχειρήσεις «κοινής ωφέλειας» σε όλη την Ευρώπη- οι περισσότερες ιδιωτικοποιημένες ακολουθούν τους νόμους της αγοράς- προχωρούν ήδη σε αυξήσεις τιμολογίων τροφοδοτώντας τον πληθωρισμό και πυροδοτώντας γενικευμένο κύμα ανατιμήσεων, από τον κλάδο των μεταφορών έως τα βασικά είδη διατροφής[1]. Ενώ η ελληνική Κυβέρνηση παίρνει μέτρα «ασπιρίνες» μπροστά στο «τσουνάμι» της ακρίβειας.
Οι καύσωνες του καλοκαιριού και η άπνοια των ανέμων στην Ευρώπη περιόρισαν και την παραγωγή ενέργειας από τις ΒΑΠΕ, πράγμα που οδήγησε και σε αύξηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων για ενεργειακή παραγωγή, με συνέπεια η χρηματιστηριακή τιμή του άνθρακα να ανέβει πάνω από 70% φέτος.
Έχουμε έκρηξη στις τιμές χονδρικής του ηλεκτρικού ρεύματος που ξεπέρασαν το φράγμα των 300 ευρώ σε κάποιες χώρες της Ευρώπης (π.χ. Γερμανία, Σερβία). Στην Ελλάδα, η τωρινή τιμή χονδρικής στο ρεύμα έφθασε επίσης στο υψηλότερο επίπεδο όλων των εποχών, μέσα σε ένα 24ωρο: 204,38 ευρώ, μια αύξηση του 14.6%. Σύμφωνα με το Bloomberg : «Το πρόβλημα δεν έχει καν ξεκινήσει, η Ευρώπη θα βρεθεί αντιμέτωπη με έναν πολύ σκληρό χειμώνα». Η Citigroup εκτιμά ότι το αυξημένο κόστος του αερίου και του ηλεκτρικού ρεύματος θα μεταφραστεί σε ανατιμήσεις της τάξης τουλάχιστον του 20% στους λογαριασμούς λιανικής για τους Ευρωπαίους καταναλωτές.
Το ενεργειακό μείγμα για τον ενεργειακό εφοδιασμό -στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης και στην Ελλάδα- είναι τέτοιο που οδηγεί σε εκρηκτικές αυξήσεις τιμών οι οποίες δεν έχουν να κάνουν μόνο με τα προβλήματα παραγωγής και διάθεσης, αλλά κυρίως με την αύξηση της ζήτησης της ενέργειας, στα πλαίσια όμως των μέτρων της Ε.Ε. για την «πράσινη» ανάπτυξη» και την κλιματική κατάρρευση[2].
Οι επενδυτές στην ενέργεια βλέπουν μια μεγιστοποίηση των κερδών τους στον τομέα, γιατί έχοντας αποκτήσει μεγάλο ποσοστό μετοχών των εταιρειών «κοινής ωφέλειας», έχουν μετατρέψει τους πολίτες σε κάθε χώρα σε εξαρτημένους πελάτες τους. Καθορίζοντας τις τιμές μέσα από τους μηχανισμούς της αγοράς- πράγμα που δεν αμφισβητούν οι φιλελεύθερες κυβερνήσεις, τουναντίον τους χρησιμοποιούν ως άλλοθι των πολιτικών τους-θα μετατρέψουν τα ΚΟΙΝΑ, δηλαδή τα συλλογικά κοινωνικά αγαθά όπως η ενέργεια, σε πεδίο μέγιστης κερδοφορίας.
Η σημασία που έχει σήμερα η κερδοφορία στην ενέργεια για τους επενδυτές στη χώρα μας, φάνηκε πεντακάθαρα στην πώληση από την ΔΕΗ του 49% του ΔΕΔΔΗΕ. Καμιά από τις τέσσερις προσφορές που κατατέθηκαν (KKR με έδρα τις ΗΠΑ, CVC Capital Partners με έδρα το Λουξεμβούργο, First Sentier ιαπωνικής ιδιοκτησίας και ο όμιλος Macquarie από την Αυστραλία που τελικά αναδείχτηκε σε πλειοδότη) δεν προερχόταν από ενεργειακή εταιρεία που ειδικεύεται στα δίκτυα. Ο ΔΕΔΔΗΕ, διαχειριστής του Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας, διαχειρίζεται ένα δίκτυο μήκους 240.000 χιλιομέτρων και σχεδόν 8 εκατομμύρια πελάτες. Οι πελάτες του δεν διαθέτουν καμία άλλη επιλογή καθώς το δίκτυο ηλεκτρισμού είναι φυσικό μονοπώλιο που το έστησε η παλιά ΔΕΗ σε όλη τη χώρα και δεν υπάρχουν εναλλακτικά δίκτυα. Έτσι, ο κάθε πολίτης ή επιχείρηση της χώρας υποχρεούται να είναι πελάτης του ΔΕΔΔΗΕ.
Η ιδιωτικοποίηση θα αποδειχθεί καταστροφική όχι απλώς και μόνον επειδή τον έλεγχο του ΔΕΔΔΗΕ μετά τις 19 Οκτωβρίου θα έχει πλέον ένας ιδιώτης, αλλά επειδή θα τον αποκτήσει η Macquarie, μέσω της πρωτοεμφανιζόμενης θυγατρικής της, Spear WTE Investments Sarl, που ανήκει στον όμιλο MIRA (Macquarie Infrastructure and Real Assets Group)!
Η πολυεθνική Macquarie ιδρύθηκε το 1969 στην Αυστραλία και δεν είναι απλά ένας ακόμη διαχειριστής κεφαλαίων από τους άπειρους που θησαυρίζουν ασκώντας την εκμετάλλευση μονοπωλιακών κρατικών υποδομών σε βάρος των πολιτών. Έχει ειδικευθεί στη συγκέντρωση κεφαλαίων από τα συνταξιοδοτικά ταμεία και ειδικότερα από μεμονωμένους συνταξιούχους που είναι ευχαριστημένοι με αποδόσεις κάτω του 20%-αντίθετα απαιτούνται αποδόσεις πάνω από το 20% από τους επενδυτές επιχειρηματικών συμμετοχών. Έτσι μπορεί και πληρώνει υψηλότερες τιμές αγοράζοντας κρατικές υποδομές και διατηρεί υψηλότερα επίπεδα χρέους, καθώς και να αυξάνει τις δικές της αμοιβές.
Ο ΔΕΔΔΗΕ είναι μια «χρυσή κότα». Μόνο το 2020 συγκέντρωσε 900 εκ. ευρώ. Πουλήθηκε 2,2 δισ. Ευρώ, δηλαδή όσα τα έσοδα 2 ετών και 4 μηνών. Είναι θέμα χρόνου για το νέο ιδιοκτήτη του ΔΕΔΔΗΕ να επιβάλει μεγάλες αυξήσεις στα τιμολόγια χρέωσης, ώστε να πάρει γρήγορα πίσω όσα κατέβαλε,  επικαλούμενος τον πληθωρισμό ή τα εξωφρενικά τιμολόγια των προμηθευτών ενέργειας.
 Και το υπουργείο θα παίζει τον ρόλο του Πόντιου Πιλάτου, υποστηρίζοντας ότι είναι θέμα αγοράς και δεν μπορεί να παρέμβει… Όπως έκανε και πρόσφατα με τις ιδιωτικές εταιρείες παροχής ηλεκτρικού ρεύματος της «πράσινης ανάπτυξης», που θεωρούν ότι μέσω της «πράσινης» τεχνολογίας που έχει αναπτύξει το «πράσινο» κεφάλαιο κάνοντας επενδύσεις στον τομέα, θα επιτευχθεί και η «φτηνή» ενέργεια και η προστασία του κλίματος.
Αλλά η προστασία του κλίματος και η οποιαδήποτε «ανάπτυξη» συμβαδίζουν, στο βαθμό που βασίζονται αποκλειστικά σε τεχνικές επιλογές, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και η ενεργειακή απόδοση για την αντικατάσταση των ορυκτών καυσίμων στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, θερμότητας, κίνησης κ.λπ. Αλλά μόνο με τη βοήθεια της τεχνολογίας, δεν επιτυγχάνονται οι προαναφερόμενοι στόχοι. Η πρόκληση της κλιματικής αλλαγής είναι απλά πάρα πολύ μεγάλη, για να είναι μόνο θέμα τεχνολογίας! Μπορεί να γινόμαστε μεν τεχνικά καλύτεροι, αλλά ταυτόχρονα αυξάνουμε τη χρήση υλικών και ενέργειας, πράγμα που σημαίνει ότι παράγονται όλο και περισσότερες εκπομπές.
Οι βιομηχανικές χώρες όπως π.χ. η Γερμανία, ισχυρίζονται ότι μειώνουν τις εκπομπές, αλλά στην πραγματικότητα ο βιομηχανικός και μεταβιομηχανικός τρόπος ζωής σε αυτές τις χώρες τις αυξάνει. Ο τρόπος ζωής μας μεταφέρει τις εκπομπές απλώς στις αναδυόμενες αγορές των υπο «ανάπτυξη» χωρών, καθώς τα καταναλωτικά μας προϊόντα προέρχονται όλο και περισσότερο από εκεί.
Η λύση είναι προφανής: να δώσουμε περισσότερο χώρο στη φύση!
Η Υπόσχεση της «Πράσινης Ανάπτυξης» ότι μπορούμε να πάμε προς ένα βιώσιμο μέλλον με φθηνή ενέργεια για όλους και χωρίς καμία παραίτηση, ενόψει των αυξανόμενων ανθρώπινων πληθυσμών, του φαινομένου αναπήδησης και της εγγενούς λογικής του προτύπου της ανάπτυξης, δεν είναι κάτι περισσότερο παρά ένας κοινωνιολογικός μύθος[3]. Χωρίς την αλλαγή προς μια κουλτούρα της επάρκειας, της δίκαιης κατανομής των πόρων, χωρίς βαθιές αλλαγές στη συμπεριφορά των καταναλωτών και του οικονομικού συστήματος, καθώς και χωρίς μια σαφή αποστασιοποίηση από το μοντέλο ανάπτυξης και της κοινωνικής εκμετάλλευσης της φύσης, δεν αρκεί ο τεχνολογικός φετιχισμός....
Δεν υπάρχει βιωσιμότητα χωρίς αλλαγή του τρόπου ζωής. Εκτός από την πράσινη τεχνολογία, η προστασία του περιβάλλοντος απαιτεί επίσης έναν πιο χαλαρό-στηριγμένο στην επάρκεια και όχι στην υπερκατανάλωση- τρόπο ζωής. Έτσι δεν αρκεί π.χ. να οδηγούμε μόνο πιο αποδοτικά και ενεργειακά αναβαθμισμένα αυτοκίνητα. Θα χρειασθεί να περπατήσουμε ξανά, ή να χρησιμοποιήσουμε το ποδήλατο, το λεωφορείο και το τρένο. Ενάντια σε αυτήν την δυσάρεστη αλήθεια, δεν βοηθά κανένα πακέτο ψευδαίσθησης, όπως π.χ. των αναδασώσεων, ώστε τα δένδρα να δεσμεύσουν τις εκπομπές που αποσταθεροποιούν το κλίμα. Το μέγεθος των απαραίτητων για αυτό αναδασώσεων, θα πρέπει να είναι τόσο γιγαντιαίο, που θα είναι αδύνατο να τις κάνουμε. Είναι πιο αποδοτικό να προστατεύουμε τα δάση προληπτικά-και αυτό μπορούν να το κάνουν οι ίδιες οι τοπικές κοινωνίες αν στηριχθούν από το κράτος με πόρους, που τώρα τις έχει στερήσει-από το να πούμε «δεν πειράζει που κάηκαν, θα κάνουμε αναδάσωση» αναθέτοντάς την μάλιστα σε «αναδόχους», όπως θέλει να το κάνει η ελληνική κυβέρνηση! Σε αναδόχους που θέλουν να εγκαταστήσουν μάλιστα ΒΑΠΕ στα καμμένα!
 
Ό,τι για τον χώρο των κινημάτων κατά των βιομηχανικών ΑΠΕ ήταν εδώ και χρόνια προφανές, προκύπτει πλέον και από τα αποτελέσματα έρευνας που χρηματοδότησε το ίδιο το υπουργείο Περιβάλλοντος μέσω του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ): οι ΒΑΠΕ έχουν αρνητικό αποτύπωμα στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής. Οι διαφημιζόμενες και αδρά επιδοτούμενες «πράσινες» επενδύσεις επιδεινώνουν αντί να βελτιώνουν τους δείκτες περιβαλλοντικής προστασίας στην Ελλάδα[4].
Το κίνημα της Αποανάπτυξης δεν είναι εναντίον των ανανεώσιμων-καλύτερα ήπιων- πηγών ενέργειας και της πολιτικής της επάρκειας, αλλά επισημαίνει ότι σε έναν κόσμο με αυξανόμενη οικονομική ανάπτυξη που στηρίζεται στις αγορές, αυτές οι στρατηγικές προσήλωσης στην τεχνολογία δεν αρκούν. Ειδικά αν εφαρμόζονται από εταιρείες με τη μορφή των βιομηχανικών μεγασυστημάτων(ΒΑΠΕ) σε βουνά και δάση με οικολογικό αποτύπωμα μεγαλύτερο από αυτό που υποτίθεται πάνε να μειώσουν, εγκαθιστώντας τα μεγαθήρια- ανεμογεννήτριες όχι από ευαισθησία στο περιβάλλον, αλλά επειδή εκεί έχει μεγαλύτερη απόδοση ο άνεμος για μεγιστοποίηση των κερδών τους. Αυτό το έχουν καταλάβει οι τοπικές κοινωνίες και σε πολλές περιπτώσεις αντιδρούν αναλόγως.
Από την άλλη η Αποανάπτυξη ή μετα-ανάπτυξη δεν είναι παραίτηση, στέρηση και οπισθοδρόμηση, αλλά μια δίκαιη εναλλακτική λύση στις προσταγές της «ανάπτυξης». Αντιπροσωπεύει ένα απελευθερωτικό, χωρίς κυριαρχία και χωρίς αποκλεισμούς μέλλον και στοχεύει στην αλλαγή των τρόπων ζωής των σημερινών γενιών.
Στο ζήτημα της ενέργειας θεωρεί ότι η απελευθέρωση από το σύστημα της κεντρικά διανεμόμενης ενέργειας, δυνητικά συνδέεται με τον αποκεντρωμένο χαρακτήρα των συστημάτων Ήπιων Μορφών Ενέργειας (ΗΜΕ).
Οι ΟΤΑ είναι η πλέον κατάλληλη δομή, σήμερα, για τον ενεργειακό σχεδιασμό της περιοχής τους. Ο ενεργειακός εφοδιασμός μπορεί και αξίζει να γίνει το αποφασιστικό πεδίο επιχειρηματικής δράσης των δημοτικών-διαδημοτικών επιχειρήσεων. Με την προϋπόθεση, φυσικά, ότι η δημοτική-διαδημοτική επιχείρηση θα έχει ως στόχο την παροχή ικανοποιητικών υπηρεσιών στους πολίτες του δήμου και δεν θα μοιάζει στην επιχειρηματική της πολιτική με το ενεργειακό μονοπώλιο της ΔΕΗ ή των άλλων ιδιωτικών εταιρειών.
Με την απελευθέρωση των αγορών και την ιδιωτικοποίηση των κρατικών ενεργειακών υποδομών-ενεργειακού εφοδιασμού, η οποία μετατρέπει ένα κοινωνικό αγαθό σε αγοραίο με πελάτες όλους τους πολίτες μιας χώρας όπως η Ελλάδα, οι δήμοι και οι δημότες[5], χωρίς δικές τους μονάδες παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, είναι εκτεθειμένοι στη διαμόρφωση των τιμών από τα ενεργειακά μονοπώλια.
Ένας ΟΤΑ ο οποίος έχει στην κυριότητά του τα τοπικά ενεργειακά δίκτυα έχει πλέον αυξημένες δυνατότητες να σχεδιάσει και να ξεκινήσει τον ενεργειακό αναπροσανατολισμό στην περιοχή του, ο οποίος θα στηρίζεται στην αξιοποίηση των ΗΜΕ (τεράστιο δυναμικό με τις καιρικές συνθήκες της χώρας ), καθώς και στην αποτελεσματική χρήση και εξοικονόμηση ενέργειας με την οικοδόμηση αποκεντρωμένων ενεργειακών υποδομών. Δήμοι που δημοτικοποιούν τα τοπικά ενεργειακά δίκτυα καθώς και τον ενεργειακό εφοδιασμό με δικές τους ενεργειακές μονάδες παραγωγής, με δικές τους διαδημοτικές επιχειρήσεις, είναι η πλέον κατάλληλη βαθμίδα κοινωνικής οργάνωσης και δημόσιας διοίκησης, προκειμένου να επιτευχθεί η τοπική ενεργειακή αυτοδυναμία και η κοινωνικοποίηση της ενέργειας ενάντια στην καταστροφική ιδιωτικοποίησή της.
 


[1] Η τιμή του φυσικού αερίου εκτινάχθηκε κατά 108,5% τον Σεπτέμβριο του 2021 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περυσινή. Του πετρελαίου θέρμανσης κατά 28,9%, των καυσίμων και λιπαντικών κατά 18,1%, ενώ αυξήσεις παρατηρούνται και σε άλλους κλάδους της Οικονομίας.
Η τιμή του ελαιόλαδου αυξήθηκε κατά 18,4%, των νωπών λαχανικών κατά 21,1%, ενώ η τιμή σε αρνί και κατσίκι αυξήθηκε κατά 17,5% σε σχέση με τον Σεπτέμβριο του 2020.( https://www.efsyn.gr/oikonomia/elliniki-oikonomia/313850_metra-aspirines-mprosta-sto-tsoynami-tis-akribeias)
 

[2] Σύμφωνα με όλες τις επιστημονικές εκτιμήσεις, η Μεσόγειος και ειδικά η χώρα μας εμφανίζονται ιδιαίτερα ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, και αντιμετωπίζουν ήδη τις κάθε λογής συνέπειες της (πρωτοφανείς δασικές πυρκαγιές, πλημμύρες, ξηρασίες, παρατεταμένους καύσωνες, ερημοποίηση,κλπ) που έχουν όλο και πιο δυσβάστακτο οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό κόστος.

[3] “Δεν υπάρχει πλανήτης Β, δεν υπάρχει πλανήτης μπλα-μπλα, μπλα-μπλα-μπλα, μπλα-μπλα-μπλα, πράσινη οικονομία μπλα-μπλα, ουδέτερο ισοζύγιο άνθρακα το 2050 μπλα-μπλα, μηδενικός άνθρακας μπλα-μπλα. Μπλα-μπλά, μόνον αυτά ακούμε από τους δήθεν ηγέτες μας”. Γκρέτα Τούνμπεργκ: Οι κούφιες υποσχέσεις και το ατέλειωτο μπλά-μπλα αυτών που μας κυβερνούν!
 

[4] «Όπως αναφέρεται, εάν τεθούν σε λειτουργία όλοι οι χερσαίοι ΑΣΠΗΕ που βρίσκονται σε διάφορα στάδια αδειοδότησης (σε αξιολόγηση, άδεια παραγωγής, άδεια εγκατάστασης, άδεια λειτουργίας), η εγκαταστημένη ισχύς στη χώρα θα αυξηθεί κατά 11 φορές ξεπερνώντας τον εθνικό στόχο κατά πέντε φορές. Στη σχετική επιστημονική δημοσίευση το ακριβές ποσοστό υπολογίζεται σε… 502%, καθώς έχουν υποβληθεί 1.838 αιτήσεις ΑΣΠΗΕ, ισχύος 35,36 GW, με περίπου 16.000 νέες ανεμογεννήτριες. Ειδικά για τις περιοχές του δικτύου Natura τονίζεται πως η σημερινή εγκαταστημένη ισχύς είναι 0,72GW με 190 σταθμούς και περίπου 700 ανεμογεννήτριες, ενώ, εάν εγκριθούν όλες οι επενδυτικές προτάσεις, η ισχύς θα αυξηθεί κατά 17,5 φορές, με 565 επιπλέον σταθμούς και περίπου 4.800 παραπάνω ανεμογεννήτριες… οι επιπτώσεις της σημερινής ενεργειακής πολιτικής ανάπτυξης των επενδύσεων αιολικής ενέργειας αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αρνητικές στη βιοποικιλότητα, στα οικοσυστήματα και στις οικοσυστημικές υπηρεσίες και πιθανόν μη αναστρέψιμες».

[5]Εμείς οι πολίτες-δημότες κάποιου δήμου-αν θέλουμε να νικήσουμε τα μεγάλα συμφέροντα που θέλουν να μας εκμεταλλεύονται και να μας πουλάνε το ρεύμα με τους δικούς τους κερδοσκοπικούς όρους θα πρέπει να αρχίσουμε να θεωρούμε ότι η μικρή αυτοπαραγωγή θα πρέπει να αποτελέσει προσωπικό στόχο όλων μας και υποχρέωσή μας. Σήμερα, με την νομοθετική τροποποίηση που μόλις έγινε τον προηγούμενο Σεπτέμβρη, η ποσότητα φωτοβολταϊκών που μπορεί να μπει σε ένα σπίτι, ή μια μικρή επιχείρηση, ανέρχεται στα 5 κιλοβάτ για μονοφασική και 10 για διφασική σύνδεση.
Χωρίς καμία άδεια. Τα βάζεις μόνος σου-αρκεί να έχεις τα χρήματα για την ουσιαστική αυτή άμεση επένδυση- και μετά, απλά ενημερώνεις γραπτώς την ΡΑΕ.

Δέσποινα Σπανούδη
 
Η πανδημία, οι ακραία υψηλές θερμοκρασίες του φετινού καλοκαιριού που άγγιξαν τους 50 0C σε περιοχές όπως ο Καναδάς και η Αλάσκα, οι πλημμύρες που κατέκλυσαν τεράστιες περιοχές της Ινδίας και της Κίνας αλλά και μεγαλουπόλεις της Γερμανίας και της Αυστρίας, οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, οι εκατόμβες νεκρών και οι μεγάλες καταστροφές, επιβεβαιώνουν ότι έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο που η αντίδραση της Γης απέναντι στην επίθεση που δέχεται, είναι εκτός ελέγχου και ενδεχομένως χωρίς επιστροφή.

Οι τρεις όψεις ενός προβλήματος και η πρόκληση πανδημιών
Από τα τέλη του 20ού αιώνα, τρία πλανητικής εμβέλειας προβλήματα ολοένα και διογκώνονται προκαλώντας αλυσιδωτές συνέπειες:
– η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η κλιματική αλλαγή,
– η δραματική αύξηση των ανισοτήτων ακόμη και μέσα στο εσωτερικό των πλουσιότερων κρατών και
– η πρωτοφανής προσφυγική-μεταναστευτική κρίση.
Η πρόσφατη πανδημία προκλήθηκε και με τη σειρά της τροφοδοτεί τον ίδιο κύκλο. Η αύξηση πανδημιών -που έχει προαναγγελθεί από ερευνητές και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας εδώ και χρόνια- σχετίζεται ευθέως με παράγοντες όπως η κλιματική αλλαγή, η επέμβαση σε παρθένα οικοσυστήματα, η βιομηχανική εκτροφή ζώων, η αστικοποίηση και η μετανάστευση.
Η υποβάθμιση του περιβάλλοντος και η κλιματική αλλαγή, επηρεάζει σχεδόν κάθε δραστηριότητα: μειώνει την πρόσβαση στο νερό και την τροφή, εκθέτει ανθρώπους και ζώα σε ακραίες συνθήκες και μπορεί να επηρεάσει την διάδοση ασθενειών με πολλούς τρόπους όπως για παράδειγμα μεταβάλλοντας το ρυθμό μεταφοράς ασθενειών από έντομα όπως τα κουνούπια.
Η αύξηση της επαφής των ανθρώπων με τα ζώα, μέσω των βιομηχανικά εκτρεφόμενων ζώων, του εμπορίου άγριων ζώων αλλά και της επέκτασης σε παρθένες περιοχές (είτε λόγω μεγάλων υποδομών, π.χ. φραγμάτων, είτε για εκμετάλλευση π.χ. εξορύξεις, ξυλεία, επέκταση καλλιεργήσιμης γης) όπου ενδημούν ζώα που δεν είχαν έρθει σε επαφή με ανθρώπους, ευνοούν τη μεταφορά ασθενειών από τα άγρια προς τα εκτρεφόμενα και από εκεί προς τους ανθρώπους – είτε και απευθείας. Όταν τα παθογόνα μεταφέρονται από τα ζώα προς τους ανθρώπους, η δυνατότητά τους να μεταδίδονται και η σοβαρότητα της ασθένειας που προκαλούν είναι άγνωστη και συχνά θανάσιμη.
Η αστικοποίηση, η μετανάστευση, ο συνωστισμός στα κέντρα προσφύγων, η ευάλωτη υγεία και οι φτωχές συνθήκες υγιεινής εκατομμυρίων ανθρώπων στις μεγαλουπόλεις δημιουργούν συνθήκες γρηγορότερης διάδοσης. 

 Χάνοντας το έδαφος κάτω από τα πόδια μας
Η συμφωνία για το κλίμα που υπογράφηκε στο Παρίσι το Δεκέμβρη του 2015, παρότι δεν τηρήθηκε, αποτύπωσε την επίγνωση των κρατών ότι αν συνεχίσουν να κινούνται με τα προβλεπόμενα αναπτυξιακά σχέδια δεν θα υπάρχει πλανήτης για να τα εφαρμόσουν.
Ταυτόχρονα, η αλματώδης αύξηση των μεταναστευτικών ροών είναι το συνδυασμένο αποτέλεσμα των πολέμων, της αποτυχίας του μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης και της κλιματικής αλλαγής. Η αγωνία των ανθρώπων της Δύσης απέναντι στην πρωτοφανή προσφυγική/μεταναστευτική κρίση οφείλεται στο γεγονός ότι πλέον και οι ίδιοι στερούνται εδάφους, κατοικίας, εργασίας, κοινωνικής προστασίας.
Το στοιχείο του ιλίγγου και του πανικού που διαπερνά το σύνολο της σύγχρονης πολιτικής, δείχνει ότι το έδαφος υποχωρεί κάτω από τα πόδια όλου του κόσμου συγχρόνως. Για τους πρώην αποικιοκράτες, αυτός ο πανικός είναι πολύ πιο έντονος, γιατί είναι λιγότερο εξοικειωμένοι. Μέχρι σήμερα το πρόβλημα είχε τεθεί με πολύ οδυνηρό τρόπο στους λαούς οι οποίοι εδώ και τέσσερις αιώνες υφίστανται τις συνέπειες των μεγάλων ανακαλύψεων, των αυτοκρατοριών,  της παγκοσμιοποίησης. Παρότι δεν συμμετείχαν εξίσου στις αποφάσεις, οι λαοί των ανεπτυγμένων χωρών συμμερίστηκαν ιδεολογικά και ανέβηκαν μαζί με τις ελίτ στο τρένο της «προόδου» για τους ίδιους και στην ένταση της εκμετάλλευσης για τους άλλους, εκμετάλλευση από την οποία προσπορίστηκαν και συνεχίζουν να προσπορίζονται οφέλη. Ακόμη και σήμερα, η άρνηση των αναπτυγμένων χωρών να περιστείλουν τις δραστηριότητές τους, δεδομένων των επιπτώσεων που προκαλούν στο περιβάλλον και το κλίμα, στην πραγματικότητα ισοδυναμεί με την κατοχή του εδάφους των άλλων κρατών παρά τις χιλιομετρικές αποστάσεις.
Στις ισχυρότερες χώρες του πλανήτη, οι άνθρωποι μπορεί να υποτιμούν ή να αρνούνται τις αλλαγές που συντελούνται, αλλά κατανοούν ότι οι μετανάστες θέτουν σε κίνδυνο τον αγώνα τους για εξασφάλιση. Καθοδηγούμενοι από λαϊκιστές πολιτικούς, θεωρούν ότι η απάντηση είναι να υψώσουν αδιαπέραστα σύνορα για να γλιτώσουν από την «εισβολή». Χωρίς να βλέπουν ότι τα σύνορα σαρώνονται με τις άτυπες υπερεθνικές ροές που αποκαλούμε κλίμα, διάβρωση, ρύπανση, εξάντληση πηγών ενέργειας κ.λπ. Στην πραγματικότητα κανείς σήμερα δε διαθέτει ένα «σπίτι»˙ ούτε η εθνική κυριαρχία ούτε η απομόνωση εντός συνόρων το εξασφαλίζουν.

 Παγκοσμιοποίηση ή αναδίπλωση;
Η παγκοσμιοποίηση έχει δύο όψεις: Η μία αφορά την απόκτηση περισσότερων οπτικών, την κατανόηση περισσότερων πολιτισμών, τρόπων ύπαρξης κ.λπ. Η άλλη ομοιογενοποιεί, αντιπροσωπεύει έναν μικρό αριθμό συμφερόντων, με τυποποιημένες συνταγές και προδιαγραφές. Η μία αφορά εμπλουτισμό και διεύρυνση, η άλλη συρρίκνωση και περιορισμό. Όσοι αντιστέκονται στη δεύτερη, την επικρατούσα όψη της παγκοσμιοποίησης, χαρακτηρίζονται αντιδραστικοί, τοπικιστές, παρωχημένοι. Εδώ και δύο αιώνες προοδευτικοί είναι αυτοί που προπορεύονται, που δείχνουν μπροστά. Η προτίμηση για το τοπικό, οι δεσμοί με τη γη και την παράδοση, δεν έχουν την έννοια θετικών συναισθημάτων αλλά της νοσταλγίας για οπισθοδρομικές θέσεις. Όσοι έχουν επωφεληθεί από την παγκοσμιοποίηση δεν ανέχονται όσους επιζητούν στήριγμα, προστασία και ασφάλεια στον τόπο τους, στην ταυτότητά τους. Ενώ είναι δικαιολογημένο, φυσιολογικό και αναπόφευκτο να θέλουμε να διαφυλάξουμε το δικαίωμα του ανήκειν σε μια κοινότητα, ένα περιβάλλον, έναν τρόπο ζωής, ένα επάγγελμα, μια δεξιοτεχνία, ώστε να παραμείνουμε ικανοί να ποικίλλουμε τις δυνατότητές μας. Ωστόσο, το πρόβλημα παραμένει: η Γη είναι πάρα πολύ στενή και πεπερασμένη για τον κόσμο της παγκοσμιοποίησης, αλλά από την άλλη η παγκοσμιοποίηση είναι υπερβολικά μεγάλη, δυναμική, σύνθετη για να χωρέσει στα όρια της τοπικότητας.
Μέχρι σήμερα, όσοι αποδέχονταν το σχέδιο του εκμοντερνισμού, αποδέχονταν το κάλεσμα από το τοπικό στο πλανητικό και από κει προς το άπειρο σύμπαν. Υπήρχε πάντα κάποια αμφιταλάντευση με την ανάγκη να επιστρέψουμε στο παρελθόν των παραδοσιακών βεβαιοτήτων, αλλά σε γενικές γραμμές η πρόοδος προς τα εμπρός δεν αμφισβητούνταν. Αυτοί που διαμαρτύρονταν ήταν οι αυτόχθονες, οι ηττημένοι, οι υπόδουλοι, οι αποκλεισμένοι. Ήταν ενδεχομένως μια βίαιη κατάσταση, αλλά ο κόσμος είχε θέσει έναν σκοπό. Όταν η παγκοσμιοποίηση έγινε αρνητική, τότε και η έλξη προς το τοπικό έγινε απονενοημένη φυγή. Πρόκειται όμως για ένα αρνητικό τοπικό που υπόσχεται προστασία, ταυτότητα και σιγουριά εντός εθνικών ή εθνοτικών συνόρων. Δεν είναι όμως πλέον ούτε καν αληθοφανές, αφού η επίθεση προς τα δικαιώματα και το περιβάλλον είναι σαρωτική. Και όμως, είναι εξίσου ελκυστικό με την αρνητική παγκοσμιοποίηση όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά.

Πραγματικότητα; Όχι, ευχαριστώ.
Για να αναγνωρίσει, να ερμηνεύσει και να αντιμετωπίσει τις απειλές που δημιούργησε, η ανθρωπότητα έχει περισσότερο από κάθε άλλη φορά ανάγκη την επιστήμη, την έρευνα και τις προτάσεις της. Και όμως: ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι στον πλανήτη γίνονται αρνητές όχι μόνο των προτάσεων αλλά και των ίδιων των φαινομένων.  
Η άρνηση αυτή δεν συνδέεται μόνο με την γενικευμένη αμφισβήτηση των θεσμών, στην οποία οδήγησαν ολοένα και πιο αναξιόπιστες κυβερνήσεις που εκχωρούν ολοένα και περισσότερο την πολιτική τους δύναμη σε οικονομικές εξουσίες. Καλλιεργήθηκε συστηματικά και συνδέεται με την επίγνωση του πιο ισχυρού τμήματος της ανθρωπότητας, ότι ο πλανήτης δεν επαρκεί και συνεπώς ότι το όραμα της συνεχούς προόδου που θα έφερνε ευημερία, αργά ή γρήγορα θα πάψει να λειτουργεί πειστικά και θα εγκαταλειφθεί. Οι πρώτες προειδοποιήσεις άρχισαν από τη δεκαετία του ’60 και πύκνωσαν δραματικά από τη δεκαετία του ’80, όταν όλο και περισσότεροι άνθρωποι -ακτιβιστές, επιστήμονες, διανοούμενοι, πολιτικά κόμματα κ.λπ.- άρχισαν να καταγράφουν ότι οι σχετικά σταθερές σχέσεις που επί χιλιετίες διατηρούσαμε με τη Γη έχουν διασαλευτεί. Το ζήτημα των ορίων βγήκε στο προσκήνιο, αλλά οι θιασώτες της ανάπτυξης συνέχισαν να τα τεντώνουν. Ωστόσο, οι οικονομικές και πολιτικές εξουσίες όχι μόνο δεν αγνόησαν αλλά κατανόησαν από νωρίς τα σήματα κινδύνου. Προσπάθησαν λοιπόν να διασφαλίσουν αφενός ότι οι ίδιοι θα θιγούν όσο το δυνατό λιγότερο από τη νέα αυτή κατάσταση και αφετέρου ότι ο κόσμος δεν θα μάθαινε ότι είχε εισέλθει στη ζώνη του λυκόφωτος. Δεν πρόκειται απλά για μια ανήθικη επιλογή ή μια προδοσία, αλλά για την εγγενή κινητήρια δύναμη του καπιταλισμού που υπαγορεύει τους κανόνες. Είναι η ίδια η αρχιτεκτονική της οικονομίας της αγοράς που υποχρεώνει το σύστημα να κινείται διαρκώς επιταχυνόμενο και μεγεθυνόμενο αντλώντας υπεραξία από τους ανθρώπους και εξαντλώντας τη φύση με ολοένα και εντονότερους ρυθμούς. Ο φιλελευθερισμός του A. Smith για το αόρατο χέρι της αγοράς που σημαίνει ότι οι ατομικές αποφάσεις τελικά είναι οι καλύτερες για την κοινωνία, δεν μπορεί να εφαρμοστεί ούτε για την ίδια την οικονομία, πόσο μάλλον για την κοινωνική προστασία ή την προστασία της φύσης. Όπως από νωρίς υπέδειξε ο Hardin,[i] όσο συμπεριφερόμαστε σαν (λογικά σκεπτόμενα) ανεξάρτητα άτομα -επιχειρηματίες καταστρέφουμε τη φωλιά μας.[1]
Με την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και τη συμβολική ήττα των οραμάτων χειραφέτησης που ενέπνεαν αντιστάσεις σε όλους τους λαούς του κόσμου, οι τάξεις των κυβερνώντων διεκδίκησαν επιθετικά:

• Να απαλλαγούν από το φορτίο της αλληλεγγύης με την απορρύθμιση εργασιακών σχέσεων, προνοιακών εγγυήσεων κ.λπ.
• Να αντλήσουν περισσότερα και γρηγορότερα για να κατοχυρώσουν την ασφάλειά τους, προκαλώντας έκρηξη ανισοτήτων.

Η στρατηγική της συσκότισης
Η συσκότιση της εκρηκτικής οικολογικής κατάστασης ήταν κομβικής σημασίας, ώστε να μην αμφισβητηθεί η πορεία προς την ανάπτυξη. Για παράδειγμα, μεγάλες πετρελαϊκές δημοσιοποίησαν εξαιρετικά επιστημονικά άρθρα για τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής, ενώ ταυτόχρονα επένδυαν μαζικά στις εξορύξεις πετρελαίου και έκαναν εκστρατεία διάψευσης των ισχυρισμών περί οικολογικής απειλής. Στην Ελλάδα το ζούμε ανάγλυφα τα τελευταία χρόνια: Οι μεγάλες εταιρείες που εκμεταλλεύονται ορυκτά καύσιμα είναι αυτές που τοποθετούν ανεξέλεγκτα ανεμογεννήτριες καταστρέφοντας την ελληνική φύση. Οι ίδιες κυβερνήσεις που προωθούν την αλόγιστη εγκατάσταση ανεμογεννητριών επικαλούμενες την κλιματική αλλαγή, παραχώρησαν το 1/3 της ελληνικής επικράτειας για εξορύξεις υδρογονανθράκων. Η επίκληση της κλιματικής αλλαγής είναι αλά καρτ: την επικαλούνται όταν πλημμυρίζουμε και όταν καιγόμαστε για να της αποδώσουν την ευθύνη, την επικαλούνται για να διευκολύνουν την παράδοση των δημόσιων δασικών εκτάσεων στην ιδιωτική κερδοφορία και την ξεχνούν όταν ανεβαίνουν στο άρμα της νέας μεγάλης ιδέας και υπογράφουν συμβάσεις με πετρελαϊκές και διακρατικούς αγωγούς καυσίμων, όταν είναι να παραχωρήσουν το Ελληνικό για να χτιστούν καζίνο και ουρανοξύστες, όταν είναι να καταστρέψουν τις Σκουριές,  να εγκυβωτίσουν τα ρέματα, να χτίσουν τον Ερημίτη, να κάνουν υδροβόρα γήπεδα γκολφ στην Κρήτη κ.λπ. κ.λπ. Στην πραγματικότητα, το αποτέλεσμα είτε επικαλούνται είτε ξεχνούν την κλιματική αλλαγή είναι το ίδιο: περιβαλλοντική καταστροφή και ένταση των ανισοτήτων.
Όλοι αυτοί που επιχειρούν την συσκότιση της δημόσιας συζήτησης κατανόησαν από νωρίς ότι δεν θα έπρεπε πλέον να παριστάνουν ότι μοιράζονται τη γη με τον υπόλοιπο κόσμο. Κατάλαβαν ότι έπρεπε να οικοδομήσουν περιφραγμένες κοινότητες για να σταματήσουν τις επαφές με τις μάζες και κυρίως με τις μάζες που διέσχιζαν σύνορα καθώς εκδιώκονταν από τη γη τους. Αντίστοιχα, οι μη προνομιούχοι κατάλαβαν ότι χρειάζονται και οι ίδιοι περιφραγμένες κοινότητες.
Τα τελευταία 40 χρόνια, οι ισχυροί του κόσμου γκρεμίζουν το όραμα ενός πλανήτη κοινού για όλους. Η υπερπληθώρα πληροφοριών χωρίς αξιολόγηση και ιεράρχηση λειτουργεί υπέρ της συσκότισης, που μπορεί ταυτόχρονα και από πολλά κανάλια να εκπέμπει διαφορετικά μηνύματα. Δισεκατομμύρια δολάρια δαπανήθηκαν για την παραπληροφόρηση, έτσι ώστε οι πολίτες να μην πάρουν σοβαρά το μέγεθος του κινδύνου. Η άρνηση, η αποδοχή των fake news, συνίσταται στο ότι κάποιοι επιλέγουν να εγκαταλείψουν κάθε δεσμό με την αλήθεια που τους τρομοκρατεί και έχουν αποφασίσει να μη πιστεύουν τίποτε. Η συσκότιση αυτή αποτυπώνεται γλαφυρά με την άνοδο ακροδεξιών, λαϊκιστικών και αντιεπιστημονικών κινημάτων, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον Τραμπ, όταν στην πιο προηγμένη επιστημονικά και τεχνολογικά χώρα του πλανήτη επικράτησε ένα ψευδοεπιστημονικό παραλήρημα. Η διάδοση των «εναλλακτικών» θεωριών, το γεγονός ότι ο κόσμος βυθίζεται στους φόβους του, δυσπιστεί, επηρεάζεται από εξόφθαλμα αντιεπιστημονικές θεωρίες ακόμη και σε πείσμα της πασίδηλης πραγματικότητας όπως η άρνηση της πανδημίας και του εμβολιασμού, είναι εξηγήσιμα. Όπως ορθά επισημαίνει ο Latour,[ii] καμία γνώση όσο και αποδεδειγμένη να είναι, δεν μπορεί να σταθεί έξω από ένα κοινό σύστημα αξιών, αξιόπιστους θεσμούς, μια σχετικά αξιοπρεπή δημόσια ζωή και στοιχειωδώς αξιόπιστα μέσα ενημέρωσης.

Ποια επιστήμη;
Το ζήτημα των επιστημών είναι κεντρικό. Ήδη από τις αρχές του 19ου αιώνα, με τις εξεγέρσεις των Λουδιτών στην Αγγλία, οι οπ0ίοι  έσπαγαν τις μηχανές που υποκαθιστούσαν εργάτες στις βιομηχανίες, η κατεύθυνση της επιστήμης και της τεχνολογίας μπήκε υπό αμφισβήτηση. Από τις αρχές του 20ού αιώνα, κοινωνικοί μεταρρυθμιστές όπως ο Γκάντι υποστήριξαν ότι μια πιο δίκαιη, ειρηνική κοινωνία απαιτούσε πιο στοχαστικές σχέσεις με τις μηχανές. Από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 μια σειρά από περιβαλλοντικές απειλές όπως η ασθένεια Minimata (δηλητηρίαση από υδράργυρο) στην Ιαπωνία και οι πυρηνικές δοκιμές, σηματοδότησαν την αυξανόμενη ανησυχία για τις εντεινόμενες ανισορροπίες ισχύος μεταξύ ανθρώπων, εταιρειών και κρατικών θεσμών. Στις επόμενες δεκαετίες, αριστερά, φεμινιστικά, οικολογικά και αντιεξουσιαστικά κινήματα εστίασαν την κριτική τους σε πολλούς αμφιλεγόμενους τομείς εφαρμοσμένης και αναδυόμενης επιστήμης, όπως η γενετική, η κοινωνιοβιολογία, η συμμετοχή επιστημόνων σε στρατιωτική έρευνα και ήρθαν σε αντίθεση με συγκεκριμένες, επικίνδυνες ή δυνητικά επιβλαβείς τεχνολογίες. Ένας επιστημονικός κλάδος, το STS (Sience- Tecnology- Society) αναδύθηκε για να μελετήσει την επίδραση της οικονομίας, της πολιτικής και των κοινωνικών προκαταλήψεων στην επιστημονική έρευνα. Οι ερευνητές του παρακολουθούν κινήματα που κινητοποιούν την επιστημονική γνώση, αμφισβητούν κυρίαρχους τρόπους παραγωγής γνώσης, απαιτούν πιο δημοκρατική διακυβέρνηση.[iii] Η επιστήμη μπήκε στο μικροσκόπιο ώστε να φωτιστούν οι αθέατες πλευρές της και να διακρίνουμε τις κοινωνικές επιρροές σε όλα τα στάδια της έρευνας.
Πράγματι, πώς να θεωρήσει κανείς ρεαλιστικά τα σχέδια ανάπτυξης, αξιόπιστα τα τεχνικά συστήματα που δεν υπολόγισαν την ανεπάρκεια των πόρων, την αντοχή, τη διάρκεια και τις αντιστάσεις της γήινης σφαίρας; Είναι ορθολογικό το ιδεώδες ενός πολιτισμού που στερεί από τους γονείς τη δυνατότητα να παραδώσουν έναν κατοικήσιμο κόσμο στα παιδιά τους; Η λέξη ορθολογικότητα έχει καταλήξει να προξενεί συναισθήματα φόβου στους ανθρώπους που βρίσκονται «ξεκρέμαστοι».
Από την άλλη πλευρά, ας αναρωτηθούμε. Τι θα γνωρίζαμε για τις νέες απειλές χωρίς τη συνδρομή των επιστημών; Αρκεί η διάγνωση ότι η επιστημονική γνώση δεν είναι ουδέτερη, ώστε να αμφισβητηθεί στο σύνολό της; Πώς φτάσαμε από την κριτική της επιστήμης στην άρνησή της;
Τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμες έχουν τεθεί στο στόχαστρο των αρνητών, η άρνηση της επιστήμης προσλαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις. Η άρνηση επιστρατεύει κάποια λογικοφανή ή ψευδο-επιστημονικά επιχειρήματα, αλλά στην πραγματικότητα δεν ενδιαφέρεται ούτε για τη λογική ούτε για την επιστήμη. Και είναι βολική για τις εξουσίες και τα συμφέροντά τους. Γιατί αντί να στρέφεται ενάντια στις αιτίες που προκαλούν την οικολογική υποβάθμιση, την μετανάστευση, την πανδημία, την νόσηση, αρνείται τα ίδια τα προβλήματα. Αρνείται την κλιματική αλλαγή, τον εξαναγκασμό των ανθρώπων να ξεριζωθούν, την πανδημία την ίδια, τον εμβολιασμό, τη θεραπεία κ.λπ. Αντί να στρέφεται ενάντια σε όσους κερδοσκοπούν καταστρέφοντας το περιβάλλον, προκαλώντας πείνα, ξηρασίες, πλημμύρες, ένοπλες συγκρούσεις και πολέμους, όσους κερδοσκοπούν με τις πατέντες των εμβολίων και των φαρμάκων, αντί να θέτει επιτακτικά το θέμα του αναπροσανατολισμού, η άρνηση στρέφεται αόριστα και τυφλά κατά πάντων. Διασπά κάθετα τον κόσμο και επηρεάζει κυρίως αυτούς που έχουν κάθε λόγο να αγωνιστούν γιατί υποφέρουν περισσότερο. Προκαλεί φαντασιακούς και υπερφυσικούς φόβους και ωθεί σε αντιδράσεις που δεν έχουν πραγματικό υπόβαθρο, γι’ αυτό και εύκολα καταρρέουν. Εκτονώνει σχετικά ανέξοδα την ανασφάλεια, την πίεση, την ασφυξία, το αδιέξοδο. Ένας κόσμος που κινείται με το θυμικό, χωρίς να πιστεύει σε τίποτε, χωρίς ερμηνευτικά εργαλεία, χωρίς γνώση και χωρίς όραμα, εύκολα χειραγωγείται από λαϊκιστές, γκουρού και «εξοργισμένους», εύκολα μαθαίνει να ακούει όποιον φωνάζει πιο δυνατά, εύκολα διαψεύδεται και εύκολα παραιτείται όταν εγκαταλείπεται στο μέσο του πουθενά, αποθαρρημένος και απελπισμένος… μέχρι την επόμενη φορά.
 
 Οι φυσικές διεργασίες στο προσκήνιο
Όπως προτείνει ο Latour, πρέπει να εφεύρουμε έναν νέο τρόπο αξιοποίησης των επιστημών, πρέπει να είμαστε υλιστές και ορθολογικοί μετατοπίζοντας τις αρχές αυτές σε σωστό έδαφος. 
Η οικονομική επιστήμη από το 17ο αιώνα, όταν άρχισε να λαμβάνει υπόψη της τη «φύση», την αντιμετώπιζε ως πηγή πόρων. Σε ό,τι αποκαλούμε σύστημα παραγωγής, ως δρώσες δυνάμεις διακρίναμε τους εργάτες, τους καπιταλιστές, τις κυβερνήσεις, διακρίναμε επίσης τις μηχανές, τα εργοστάσια, τις πόλεις, αλλά όχι τις δυνάμεις της φύσης.
Η θεωρία του James Lovelock[iv] είναι ότι δεν έχουμε από τη μια πλευρά το περιβάλλον και από την άλλη πλευρά ζωντανούς οργανισμούς, αλλά μια αλληλουχία σχέσεων, ρυθμίσεων και διεργασιών. Για παράδειγμα, η σύσταση του αέρα εξαρτάται από τους οργανισμούς, έτσι ώστε η ατμόσφαιρα δεν είναι πια το περιβάλλον μέσα στο οποίο τα όντα βρίσκονται και εξελίσσονται αλλά εν μέρει το αποτέλεσμα της συνδυασμένης δράσης τους. Αν αφαιρέσουμε την πλειονότητα των οργανισμών που παρεμβάλλονται στην αλυσίδα αιτιοτήτων, ο πλανήτης θα απονεκρωθεί.
Για να μελετήσουμε τις γεω-κοινωνικές συγκρούσεις, πρέπει να επεκτείνουμε το εύρος των θετικών επιστημών ώστε να συμπεριλάβει όλες τις δραστηριότητες στην ζώνη από την ατμόσφαιρα μέχρι τα μητρικά πετρώματα της γης, εκεί ακριβώς που εγείρονται αντιδράσεις. Είναι γνωστό ότι κανείς δεν ασχολείται να αμφισβητήσει τις μεθόδους και τα πορίσματα των επιστημών που ασχολούνται με το σύμπαν. Καμιά εταιρεία δεν θα δαπανούσε έστω και ένα ευρώ για να αμφισβητήσει τις «μαύρες τρύπες» αλλά πολλές εταιρείες δαπανούν δισεκατομμύρια στην ψευδο-διαμάχη σχετικά με το κλίμα.
Με άλλα λόγια, η εξύμνηση της προόδου δεν έχει την ίδια έννοια ανάμεσα σε αυτούς που αναγνωρίζουν και ανιχνεύουν τις αντιστάσεις που μπορεί να προβάλλει η γη και σε αυτούς που θεωρούν ότι οι αντιστάσεις δεν υφίστανται ή αν υπάρχουν, μπορούν να υπερνικηθούν. Και στις δύο περιπτώσεις απαιτείται επιστημονική γνώση, αλλά σε άλλη κατεύθυνση.
Η επανάκτηση της εμπιστοσύνης στην επιστημονική γνώση είναι δύσκολη, δεδομένου ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν μπορούν να την αξιολογήσουν, αλλά υπάρχουν κάποιες ενδείξεις. Μία απ’ αυτές είναι να μπορεί να διακρίνει κανείς το πεδίο των συμφερόντων γύρω από την προώθηση ενός επιστημονικού πορίσματος ή τη διάψευσή του. Μια άλλη αφορά το γεγονός ότι σε θέματα μείζονος σημασίας για την επιβίωση, όπως οι επιπτώσεις των πυρηνικών δοκιμών, η κλιματική αλλαγή ή η πανδημία, η αλήθεια αργά ή γρήγορα θα γίνει φανερή και η πλειονότητα των ειδικών και των επιστημόνων θα την αποδεχτεί. 

 Οι νέες κατευθύνσεις και η πολιτική τους έκφραση
Για να μεταβούμε από το ένα σύστημα στο άλλο πρέπει να απαλλαγούμε από την κυριαρχία του οικονομισμού. Όπως έγραφε ο Polanyi,[v] η «κοσμική» θρησκεία της αγοράς δεν ανήκει σε αυτό τον κόσμο, ο υλισμός της είναι ένας άυλος ιδεαλισμός. Οι νέες μορφές σύγκρουσης δεν υποκαθιστούν τις υπάρχουσες, τις οξύνουν. Υπάρχει μια ξεκάθαρη συνθήκη πολέμου, που άλλοι τον αγνοούν εντελώς και άλλοι τον εντοπίζουν παντού.
Ο πολιτισμός μας εκτυλίχθηκε στη διάρκεια μιας γεωλογικής περιόδου που ονομάστηκε Ολόκαινο. Στην εποχή μας, στην οποία ορισμένοι προσδίδουν τον όρο Ανθρωπόκαινο, έχουμε να κάνουμε με μια συνολική ανατροπή. Η οικολογία είναι το πολιτικό ρεύμα που προσπάθησε να αλλάξει την κατεύθυνση. Τις τελευταίες δεκαετίες, τα οικολογικά κινήματα κατόρθωσαν να μεταμορφώσουν τα πάντα σε πεδίο διαμάχης, από την  κατανάλωση κρέατος μέχρι το κλίμα. Χάρη στην οικολογία δεν υπάρχει αναπτυξιακό πρόγραμμα ή πρόταση ή έργο που να μην εγείρει αντιδράσεις. Γι’ αυτό και οι δρώντες πολιτικά που δολοφονούνται με τη μεγαλύτερη συχνότητα στον κόσμο είναι οι οικολόγοι ακτιβιστές. Η οικολογία έχει καταφέρει να στρέψει την προσοχή σε ζητήματα που δεν απασχολούσαν τη δημόσια ζωή και να κατακλύσει τον δημόσιο χώρο με καινούριες διακυβεύσεις. 
Παρ’ όλα αυτά, η πολιτική οικολογία έχει αποτύχει. Το οικολογικά κόμματα θέλησαν να τοποθετηθούν ανάμεσα είτε να υπερβούν το δίπολο Αριστερά – Δεξιά χωρίς ωστόσο ποτέ να προσδιορίσουν την αφετηρία απ’ όπου θα μπορούσε κανείς να συλλάβει μια τέτοια υπέρβαση.
Οι ταξικές αντιπαραθέσεις έχουν παραμείνει το στοιχείο γύρω από το οποίο οργανώνεται η πολιτική. Από τη δεκαετία του ’50 ως σήμερα, τα πάντα μεταμορφώνονται, οι αγορές αποχαλινώνονται, αλλά συνεχίζουμε να ορίζουμε την προοδευτική ή αντιδραστική πολιτική χωρίς να αμφισβητούμε την πρόοδο και την ανάπτυξη. Από τη μια πλευρά μείζονες μετασχηματισμοί και από την άλλη ακαμψία στις στρατηγικές και τις προσδοκίες που συνδέονταν με τον σοσιαλισμό. Παρότι διαφωνούν μεταξύ τους οι διάφορες εκδοχές Αριστεράς και Δεξιάς συναγωνίζονται για το ποια θα επιδείξει περισσότερη δυνατότητα εκσυγχρονισμού. Ενώ το ζήτημα είναι να προσδιορίσουμε τους ταξικούς αγώνες λαμβάνοντας υπόψη τον νέο υλισμό που επιβάλλεται λόγω της αντίδρασης της γης. Να συναρθρώσουμε τους κοινωνικούς με τους οικολογικούς αγώνες. Να μεταβούμε από μια ανάλυση παραγωγικών συστημάτων σε μια ανάλυση των συστημάτων αναπαραγωγής της ζωής.  H αντίθεση ανάμεσα στην προσδοκία της συνεχούς επιτάχυνσης και στην αναζήτηση ενός κατοικήσιμου τόπου για εμάς και τις επόμενες γενιές, πλέον αποτελεί και τη διάκριση μεταξύ των πολιτικά ενεργών. Δυστυχώς, η συντριπτική πλειονότητα υπηρετεί το πρώτο, υποσχόμενη το δεύτερο.

 Το μέλλον δεν είναι εύκολο, αλλά είναι ήδη παρόν…
Είναι φανερό ότι ακόμη και σήμερα αυτό που λάμπει, που εντυπωσιάζει και κυριαρχεί είναι η αμέριμνη παγκοσμιοποίηση, η διαρκής πρόοδος που ωστόσο δεν υπάρχει, αφού στερείται υλικής βάσης. Η εθνική, εθνοτική ή τοπική προστασία μοιάζει καθησυχαστική, αλλά ούτε αυτή υπάρχει (για τον ίδιο λόγο). Το καίριο ερώτημα είναι: Πώς θα καταφέρουμε να νιώθουμε ασφαλείς χωρίς να αναδιπλωθούμε στην ταυτότητα και την υπεράσπιση των συνόρων; Μέσω δυο συμπληρωματικών κινήσεων: διεκδικώντας την επικράτειά μας και παγκοσμιοποιούμενοι ταυτόχρονα. Το πάντα επίκαιρο σύνθημα των κινημάτων ενάντια στην νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση: σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά.
Η ταξική οπτική πρέπει να προσαρμοστεί σε οτιδήποτε μπορεί να διευκολύνει τη διατήρηση της ισορροπίας και της ζωής στη Γη. Οι αναζητήσεις αυτές εμφιλοχωρούν παντού: στα ζητήματα του φύλου, φυλής, εκπαίδευσης, διατροφής, εργασίας, τεχνολογικών επιτευγμάτων, θρησκείας, διαχείρισης ελευθέρου χρόνου. Η ουσιαστική μάχη πρέπει να δοθεί για ένα διαφορετικό περιεχόμενο στο σύνολο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που δεν θα έχουν ως στόχο τη διαρκή επιτάχυνσή τους, αλλά τη συμβίωση.
Το εγχείρημα είναι δύσκολο αλλά, There Is No Alternative.
[1] Όπως λέει ο Ηardin δεν μπορούμε να επαφιόμαστε στην ατομική συνείδηση των ανθρώπων γιατί αργά ή γρήγορα ο καθένας συνειδητοποιεί ότι λαμβάνει δύο αντιθετικά μηνύματα: α. Την ανάγκη να δρα σαν συνειδητός πολίτης β. Την πιθανότητα να δρα σαν ανόητος όταν άλλοι εκμεταλλεύονται/ εξαντλούν τα κοινά.
[i] The tragedy of the commons, Garret Hardin, 1968.
[ii] Που θα προσγειωθούμε; Δοκίμιο πολιτικού προσανατολισμού στο Νέο Κλιματικό Καθεστώς, Bruno Latour, 2017
[iii] STS and Social Movements: Pasts and Futures,  των Steve Breyman, Nancy Campbell, Virginia Eubanks, and Abby Kinchy, 2019
[iv] Gaia, a new look at life on earth, James Lovelock,  1979
[v] The grand transformation, Κ.  Polanyi, 1945
​
πηγή 

Σχόλιο: Τοπικοποίηση είναι η στρατηγική με την οποία θα απαντήσουμε στην "υπαρκτή" παγκοσμιοποίηση και θα επιδιώξουμε τη στροφή σε μια αποκεντρωμένη, επανατοπικοποιημένη, αυτοδιαχειριζόμενη, αταξική, οικολογική κοινωνία της ισοκατανομής, που θα έχει σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και το δήμο και θα στηρίζεται στην ομοσπονδιοποίηση δήμων-περιφερειών-εθνών μέσω της θέσμισης της δημοκρατικής αυτονομίας και του δημοκρατικού ομοσπονδισμού. Για το ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης, της κλιματικής-οικολογικής καταστροφής, του καπιταλισμού και του εθνικού κεντρικού κράτους. 
Είναι μια στρατηγική στα πλαίσια των γενικότερων προταγμάτων της "απο-ανάπτυξης", της αυτονομίας, της "αμεσης δημοκρατίας" και του "κοινοτισμού" ​

Απόσπασμα από το Χειρόγραφο της Γενεύης (εκδόσεις Έρμα, 2019) του Jean-Jacques Rousseau. Ευχαριστούμε τον εκδότη Νίκο Κατσιαούνη για τη διάθεση του υλικού.
​
Ας ξεκινήσουμε διερευνώντας από το πού γεννιέται η ανάγκη των πολιτικών θεσμών.
Η δύναμη του ανθρώπου είναι σε τέτοιο βαθμό ανάλογη με τις βιοτικές του ανάγκες και την πρωταρχική του κατάσταση, ώστε στο παραμικρό που αυτή η κατάσταση αλλάζει και οι ανάγκες του αυξάνονται, η βοήθεια των ομοίων του του γίνεται απαραίτητη, και όταν εντέλει οι επιθυμίες του αγκαλιάσουν ολόκληρο τον κόσμο, η συνεργασία ολόκληρου του ανθρώπινου γένους μόλις και μετά βίας φτάνει για να τις ικανοποιήσει. Με αυτό τον τρόπο, οι ίδιες αιτίες που μας κάνουν μοχθηρούς μάς κάνουν επίσης σκλάβους, και μας υποτάσσουν εξαχρειώνοντάς μας. Η συναίσθηση της αδυναμίας μας προέρχεται λιγότερο από τη φύση μας και περισσότερο από την απληστία μας: Οι ανάγκες μας μας ενώνουν στο μέτρο που τα πάθη μας μας χωρίζουν, κι όσο περισσότερο γινόμαστε εχθροί των ομοίων μας, τόσο λιγότερο μπορούμε να κάνουμε δίχως αυτούς. Τέτοιοι είναι οι πρώτοι δεσμοί της γενικής κοινωνίας. Τέτοια είναι τα θεμέλια αυτής της οικουμενικής ευπραγίας, της οποίας η εγνωσμένη ανάγκη φαίνεται να καταπνίγει το συναίσθημα, και από την οποία ο καθένας θα επιθυμούσε να συλλέξει τους καρπούς, χωρίς να είναι υποχρεωμένος να την καλλιεργεί: Διότι όσον αφορά την ταυτότητα της φύσης, η επίδρασή της είναι επ’ αυτού μηδαμινή, καθώς αποτελεί για τους ανθρώπους αντικείμενο τόσο διαμάχης όσο και συμφωνίας, και θέτει συχνά ανάμεσά τους τόσο την αντιπαλότητα και τη ζήλια όσο και τη σύνεση και την αποδοχή.
Από αυτή τη νέα τάξη πραγμάτων γεννιούνται πλήθη με σχέσεις δίχως μέτρο, δίχως κανόνα, δίχως συνοχή, τις οποίες οι άνθρωποι αλλάζουν και διαστρέφουν διαρκώς, με εκατό να παλεύουν να τις καταστρέψουν για καθέναν που κοπιάζει για να τις διορθώσει. Και καθώς η αντίστοιχη ύπαρξη ενός ανθρώπου στη φυσική κατάσταση εξαρτάται από χίλιες άλλες σχέσεις που βρίσκονται σε μια αέναη ροή, δεν μπορεί ποτέ να είναι βέβαιος ότι παραμένει ο ίδιος, ούτε καν για δυο στιγμές της ζωής του. Η ειρήνη και η ευτυχία δεν είναι γι’ αυτόν παρά αστραπιαίες, και τίποτε δεν μένει σταθερό παρά η δυστυχία που οφείλεται σε όλες αυτές τις μεταπτώσεις. Ακόμη κι αν τα συναισθήματά του και οι ιδέες του θα μπορούσαν να ανυψωθούν μέχρι την αγάπη της τάξης και την ύψιστη γνώση της αρετής, θα του ήταν αδύνατο να προβεί ποτέ σε μια βέβαιη εφαρμογή των αρχών του σε μια κατάσταση πραγμάτων στην οποία δεν θα του επιτρεπόταν να διακρίνει ούτε το καλό ούτε το κακό, ούτε τον τίμιο άνθρωπο ούτε τον μοχθηρό.
Η γενική κοινωνία που μπορούν να συστήσουν οι αμοιβαίες μας ανάγκες δεν προσφέρει, λοιπόν, διόλου κάποια αποτελεσματική βοήθεια στον πεσμένο στη δυστυχία άνθρωπο, ή τουλάχιστον δεν δίνει νέες δυνάμεις παρά σε εκείνον που έχει ήδη υπερβολικά πολλές, ενόσω ο αδύναμος, χαμένος, καταπιεσμένος, συντετριμμένος από τη μάζα, δεν βρίσκει κανένα άσυλο να καταφύγει, καμία αρωγή στην αδυναμία του, και πέφτει εντέλει θύμα της ίδιας της δόλιας ένωσης από την οποία περίμενε την ευτυχία του.
Εάν έχουμε μία φορά πειστεί ότι στους λόγους που κάνουν τους ανθρώπους να συνεταιρίζονται μεταξύ τους με εκούσιους δεσμούς δεν υπάρχει τίποτε που να προσιδιάζει σε συνένωση· ότι μακράν του να προκρίνεται ένα πλαίσιο συλλογικής ευδαιμονίας απ’ όπου ο καθένας θα μπορεί ν’ αντλήσει τη δική του, η ευτυχία του ενός συνεπάγεται τη δυστυχία του άλλου· αν παρατηρήσουμε τέλος ότι, αντί να προσεγγίζουν όλοι το κοινό καλό, δεν έρχονται κοντά μεταξύ τους παρά επειδή απομακρύνονται από αυτό· οφείλουμε να συναισθανθούμε επίσης ότι, όσο κι αν μπορεί να υπάρξει μια τέτοια κατάσταση, δεν θα συνιστούσε παρά πηγή εγκλημάτων και δυστυχιών για τους ανθρώπους, από τους οποίους ο καθένας δεν θα κοιτούσε παρά το συμφέρον του, δεν θ’ ακολουθούσε παρά τις προτιμήσεις του και δεν θα αφουγκραζόταν παρά τα πάθη του.
Έτσι, η γλυκιά φωνή της φύσης δεν είναι πια για εμάς ένας αλάνθαστος οδηγός, ούτε η ανεξαρτησία που δεχτήκαμε απ’ αυτήν μια επιθυμητή κατάσταση. Η ειρήνη και η αθωότητα μας διέφυγαν για πάντα προτού γευτούμε τις απολαύσεις τους: Ακατανόητη στους αδαείς ανθρώπους των πρώτων καιρών, χαμένη στους φωτισμένους ανθρώπους των ύστερων χρόνων, η ευτυχισμένη ζωή του χρυσού αιώνος συνιστούσε πάντοτε μια κατάσταση ξένη προς το ανθρώπινο είδος, είτε γιατί την παραγνώρισε όταν θα μπορούσε να την απολαύσει είτε επειδή την είχε απωλέσει όταν θα μπορούσε να την αναγνωρίσει.
Υπάρχει και κάτι άλλο. Ακόμη κι αν αυτή η τέλεια ανεξαρτησία και η ανορίωτη ελευθερία έμενε πάντοτε προσαρτημένη στην αρχαία αθωότητα, θα είχε πάντα ένα ουσιώδες ελάττωμα κι επιβλαβές για την πρόοδο των εξοχότερών μας κλίσεων, δηλαδή την έλλειψη της συνένωσης των μερών που συστήνουν το όλον. Η γη θα ήταν γεμάτη ανθρώπους μεταξύ των οποίων δεν θα υπήρχε σχεδόν καμία επικοινωνία. Θα ερχόμασταν σε επαφή κάποιες φορές, δίχως να συνερχόμαστε σε καμία. Ο καθένας θα παρέμενε απομονωμένος μεταξύ των άλλων, κανένας δεν θα σκεφτόταν παρά τον εαυτό του. Η νόησή μας δεν θα μπορούσε να αναπτυχθεί. Θα ζούσαμε δίχως να αισθανόμαστε τίποτε, θα πεθαίναμε δίχως να έχουμε ζήσει. Όλη μας η ευτυχία θα συνίστατο στο να μη γνωρίζουμε τη δυστυχία μας. Δεν θα υπήρχε ούτε καλοσύνη στις καρδιές μας ούτε ηθικότητα στις πράξεις μας, και δεν θα είχαμε ποτέ γευτεί το πιο γλυκό συναίσθημα της ψυχής, που είναι η αγάπη για την αρετή.
Είναι βέβαιο ότι η φράση ανθρώπινο είδος δεν φέρνει στον νου παρά μια ιδέα καθαρά συλλογική που δεν προϋποθέτει καμία πραγματική ένωση μεταξύ των ατόμων που τη συναπαρτίζουν: Ας προσθέσουμε εδώ, εάν θέλετε, τούτη την υπόθεση: Ας συλλάβουμε το ανθρώπινο γένος ως ένα ηθικό πρόσωπο που, έχοντας μια αίσθηση κοινής ύπαρξης η οποία του προσδίδει ατομικότητα και το συστήνει ως ένα, διαθέτει ένα οικουμενικό κίνητρο που κάνει το κάθε μέρος να δρα προς έναν σκοπό γενικό και σχετικό με το όλον. Ας συλλάβουμε ότι αυτή η κοινή αίσθηση είναι εκείνη της ανθρωπιάς και ότι ο φυσικός νόμος αποτελεί τη δρώσα αρχή ολόκληρης της μηχανής. Ας παρατηρήσουμε στη συνέχεια αυτό που προκύπτει από τη σύσταση του ανθρώπου στις σχέσεις του με τους ομοίους του, και, εντελώς αντίθετα απ’ όσα υποθέσαμε, θα βρούμε ότι η πρόοδος της κοινωνίας καταπνίγει την ανθρωπιά στις καρδιές, ξυπνώντας το ατομικό συμφέρον, και ότι η γνώση του φυσικού νόμου, που θα έπρεπε μάλλον να ονομάζουμε νόμο της λογικής, δεν ξεκινά να αναπτύσσεται παρά όταν η πρότερη ανάπτυξη των παθών έχει αποδυναμώσει όλες του τις επιταγές. Εξού και βλέπουμε ότι αυτή η δήθεν κοινωνική συνθήκη που υπαγορεύτηκε από τη φύση είναι μια πραγματική χίμαιρα, αφού οι αρχές της είναι πάντοτε άγνωστες ή ανεφάρμοστες, και πρέπει αναγκαία να τις αγνοήσουμε ή να τις παραβούμε.
Εάν η γενική κοινωνία υπήρχε κι αλλού πέρα από τα συστήματα των φιλοσόφων, θα ήταν, όπως προανέφερα, ένα ηθικό ον που θα έφερε ποιότητες προσήκουσες και διακριτές από εκείνες των επί μέρους όντων που τη συστήνουν, σχεδόν όπως οι χημικές ενώσεις έχουν ιδιότητες που δεν υπάρχουν σε καμία από τις ουσίες που τις συνθέτουν. Θα υπήρχε μια οικουμενική γλώσσα που θα μάθαινε η φύση σε όλους τους ανθρώπους, και που θα αποτελούσε το πρώτο εργαλείο της αμοιβαίας τους επικοινωνίας. Θα υπήρχε ένα είδος κοινού αισθητηρίου που θα εξυπηρετούσε τον συντονισμό όλων των μερών. Το κοινό καλό ή το κοινό κακό δεν θα ήταν μόνο το άθροισμα των επί μέρους καλών ή κακών, όπως σε μια απλή συσσώρευση, αλλά θα ενέκειντο στον δεσμό που τα ενώνει, θα ήταν μεγαλύτερα από αυτό το σύνολο, και μακράν του να βασίζεται η κοινή ευδαιμονία στην ευτυχία των ιδιωτών, θα αποτελούσε η ίδια την πηγή της.
Αποτελεί σφάλμα ότι, στην κατάσταση της ανεξαρτησίας, η λογική μάς οδηγεί να συνδράμουμε στο κοινό καλό αποβλέποντας στο δικό μας συμφέρον. Μακράν του να συνασπίζεται το ατομικό συμφέρον με το γενικό καλό, αυτά αποκλείονται αμοιβαία στη φυσική τάξη πραγμάτων, και οι κοινωνικοί νόμοι είναι ένας ζυγός που ο καθένας θέλει κάλλιστα να επιβάλει στους άλλους, χωρίς όμως να τον επωμιστεί ο ίδιος. «Αισθάνομαι πως φέρνω τον τρόμο και την ταραχή καταμεσής του ανθρώπινου είδους», λέει η φωνή του ανεξάρτητου ανθρώπου που καταπνίγει ο σοφός, «όμως πρέπει είτε να είμαι δυστυχής είτε να κάνω τους άλλους δυστυχείς, και δεν αγαπώ κανέναν περισσότερο από τον εαυτό μου». «Μάταια», θα μπορούσε να προσθέσει, «θα επιθυμούσα να συμφιλιώσω το συμφέρον μου με εκείνο του άλλου· όλα αυτά που μου λέτε για τα οφέλη του κοινωνικού νόμου θα μπορούσαν να είναι αγαθά εάν, αντί του να τον τηρούσα λεπτομερώς απέναντι στους άλλους, ήμουν βέβαιος ότι θα τον τηρήσουν όλοι απέναντι σ’ εμένα. Όμως, ποια σιγουριά μπορείτε να μου παράσχετε επί τούτου; Μπορεί να υπάρχει για μένα χειρότερη κατάσταση από το να με βλέπω εκτεθειμένο σε όλα τα κακά που οι πιο ισχυροί θα ήθελαν να μου κάνουν, χωρίς να τολμώ να αποζημιώνομαι από τους πιο αδύναμους; Είτε δώστε μου εγγυήσεις ενάντια σε κάθε άδικo εγχείρημα είτε μην περιμένετε από μένα ν’ απέχω από αυτό με τη σειρά μου. Μπορείτε κάλλιστα να μου πείτε ότι, παραιτούμενος από τα καθήκοντα που μου επιβάλλει ο ηθικός νόμος, στερώ ταυτόχρονα από τον εαυτό μου τα δικαιώματά του, και ότι οι παραβάσεις μου θα επιτρέψουν όλες εκείνες που θα θελήσει κανείς να διαπράξει εναντίον μου. Συναινώ ως προς τούτο ακόμα περισσότερο, καθώς δεν βλέπω διόλου με ποιον τρόπο η μετριοπάθειά μου θα μπορούσε να με διασφαλίσει επ’ αυτού. Επιπλέον, θα είναι δικό μου θέμα να συνασπίσω τα συμφέροντά μου μ’ αυτά των δυνατών και να μοιραστώ μαζί τους τα λάφυρα των αδύναμων· αυτό θα αξίζει περισσότερο από τη δικαιοσύνη για την ωφέλεια και για την ασφάλειά μου». Η απόδειξη ότι έτσι θα σκεφτόταν ο φωτισμένος και ανεξάρτητος άνθρωπος είναι ότι έτσι σκέφτεται κάθε κυρίαρχη κοινωνία που δεν λογοδοτεί για τη διαγωγή της παρά στον εαυτό της.
Τι ν’ αντιπαρατάξει κανείς που να στέκει απέναντι σε παρόμοια λόγια, παρεκτός κι αν θελήσει να καλέσει τη θρησκεία σε βοήθεια της ηθικής και να παρεμβάλει άμεσα τη βούληση του Θεού για να ενώσει την κοινωνία των ανθρώπων; Ωστόσο, οι υψηλές έννοιες του Θεού των αγίων, οι ευγενείς νόμοι της αδελφοσύνης που μας επιβάλλει, οι κοινωνικές αρετές των αγνών ψυχών, που αποτελούν την πραγματική λατρεία την οποία περιμένει Αυτός από εμάς, θα διαφεύγουν πάντοτε του πλήθους. Θα του φτιάχνουμε πάντοτε παράφρονες Θεούς σαν και το ίδιο, στους οποίους θα θυσιάζει ασήμαντες ανέσεις για να παραδοθεί προς τιμήν τους σε χίλια τρομερά και καταστροφικά πάθη. Η γη ολάκερη θα ξαναπνιγόταν στο αίμα και το ανθρώπινο γένος θα χανόταν σύντομα, εάν η φιλοσοφία και οι νόμοι δεν συγκρατούσαν τις παραφορές του φανατισμού και εάν η φωνή των ανθρώπων δεν ήταν δυνατότερη από εκείνη των Θεών.
Πράγματι, εάν η γνώση του υπέρτατου Όντος και του φυσικού νόμου ήταν έμφυτη σε όλες τις καρδιές, η ρητή εκμάθηση και της μίας και της άλλης θ’ αποτελούσε ιδιαίτερα περιττή φροντίδα: Θα ήταν σαν να μας μάθαινε όσα ήδη γνωρίζαμε, και ο τρόπος με τον οποίο θα το κάναμε μάλλον θα ήταν καταλληλότερος για να μας κάνει να τα ξεχάσουμε. Εάν δεν ήταν έμφυτες, όλοι εκείνοι στους οποίους δεν θα τις είχε δώσει διόλου ο Θεός θα εξαιρούνταν από τη γνώση τους. Από τη στιγμή που χρειάστηκε γι’ αυτό ιδιαίτερη εκμάθηση, κάθε λαός έχει τις δικές του, που του φαίνονται να είναι οι μόνες σωστές και απ’ όπου απορρέουν συχνότερα το μακελειό και οι σκοτωμοί απ’ ό,τι η ομόνοια και η ειρήνη.
Ας αφήσουμε λοιπόν κατά μέρος τις ιερές γραφές των διαφόρων θρησκειών, η κατάχρηση των οποίων προκαλεί περισσότερα εγκλήματα απ’ όσα μπορεί να μας απαλλάξει, κι ας αποδώσουμε στον φιλόσοφο την εξέταση ενός ζητήματος που ο θεολόγος δεν έχει πραγματευτεί παρά εις βάρος του ανθρώπινου γένους.
Ωστόσο, ο πρώτος θα με παρέπεμπε ενώπιον του ίδιου του ανθρώπινου γένους, που είναι το μόνο που έχει το δικαίωμα να αποφασίσει κάτι τέτοιο, καθώς το αγαθό όλων είναι το μοναδικό του πάθος. Θα μου έλεγε ότι το άτομο οφείλει ν’ απευθυνθεί στη γενική βούληση για να μάθει μέχρι ποιο σημείο οφείλει να είναι κανείς άνθρωπος, πολίτης, υπήκοος, πατέρας, παιδί, και πότε του αρμόζει να ζει και πότε να πεθαίνει. «Αντιλαμβάνομαι κάλλιστα εδώ, τ’ ομολογώ, τον κανόνα που μπορώ να συμβουλευτώ, όμως δεν καταλαβαίνω ακόμη», θα έλεγε ο ανεξάρτητός μας άνθρωπος, «τον λόγο για τον οποίο οφείλω να υποβληθώ σε αυτόν τον κανόνα. Δεν αρκεί να μου μάθετε τι είναι δικαιοσύνη· πρέπει να μου δείξετε τι συμφέρον έχω να είμαι δίκαιος». Πράγματι, από τη στιγμή που η γενική βούληση θα ήταν για τον καθένα μια καθαρή πράξη του νου που συλλογίζεται μέσα στη σιωπή των παθών γι’ αυτό που ο άνθρωπος μπορεί να απαιτήσει από τον όμοιό του και γι’ αυτό που ο όμοιός του έχει δικαίωμα να απαιτήσει απ’ αυτόν, κανείς δεν θα το αρνούνταν. Όμως, πού να βρεθεί ο άνθρωπος που θα μπορούσε να διαχωριστεί έτσι από τον εαυτό του, και εάν η έγνοια της ίδιας του της επιβίωσης αποτελεί την πρώτιστη επιταγή της φύσης, μπορούμε άραγε να τον υποχρεώσουμε να δει με τέτοιον τρόπο το ανθρώπινο είδος εν γένει, ώστε να επιβάλει στον εαυτό του καθήκοντα που δεν βλέπει διόλου να σχετίζονται με την ιδιαίτερή του κατάσταση; Δεν θα παρέμεναν πάντα οι προηγούμενές του ενστάσεις, μην έχοντας γίνει ακόμη φανερό με ποιον τρόπο το ατομικό του συμφέρον απαιτεί να υποταχθεί στη γενική βούληση;
Κι ακόμη, καθώς η τέχνη τού να γενικεύει κανείς με αυτόν τον τρόπο τις ιδέες του αποτελεί μία από τις πιο δύσκολες και χρονοβόρες ασκήσεις της ανθρώπινης νόησης, θα βρεθεί ποτέ το σύνολο των ανθρώπων σε θέση ν’ αντλήσει από αυτόν τον τρόπο σκέψης τους κανόνες της συμπεριφοράς του; Και όταν θα πρέπει να συμβουλευτεί κανείς τη γενική βούληση για μια ιδιωτική πράξη, πόσες φορές δεν θα συμβεί σε έναν καλοπροαίρετο άνθρωπο να σφάλει σχετικά με τον κανόνα ή την εφαρμογή του και να μην ακολουθήσει παρά το γούστο του, θεωρώντας ότι υπακούει στον νόμο; Τι θα κάνει λοιπόν για να διασφαλιστεί από το σφάλμα; Θ’ ακούσει την εσωτερική του φωνή; Μα τούτη η φωνή δεν σχηματίζεται, λένε, παρά από τη συνήθεια να κρίνει και να αισθάνεται κανείς στους κόλπους της κοινωνίας και σύμφωνα με τους νόμους της· δεν μπορεί επομένως να χρησιμεύσει για να τους συστήσει. Και ακόμη, δεν θα έπρεπε να εγείρει στον πυρήνα της κανένα από αυτά τα πάθη που μιλούν πιο δυνατά από τη συνείδηση, που καλύπτουν τη συνεσταλμένη φωνή της, και που κάνουν τους φιλοσόφους να υποστηρίζουν ότι αυτή η φωνή δεν υπάρχει. Θα ανατρέξει άραγε στις αρχές του γραπτού δικαίου, στις κοινωνικές δραστηριότητες όλων των λαών, στις άρρητες συμβάσεις των ίδιων των εχθρών του ανθρώπινου γένους; Πάντα θα επανέρχεται η πρωταρχική δυσκολία· δεν αντλούμε τις ιδέες που επινοούμε για την κοινωνική τάξη, παρά από αυτή που έχει ήδη συσταθεί μεταξύ μας. Συλλαμβάνουμε τη γενική κοινωνία σύμφωνα με τις ιδιαίτερες κοινωνίες μας, η σύσταση μικρών Πολιτειών μάς κάνει να οραματιζόμαστε τη μεγάλη, και δεν ξεκινάμε καλά καλά να γινόμαστε άνθρωποι παρά έχοντας πρώτα γίνει πολίτες. Εξού και βλέπουμε τι πρέπει να σκεφτούμε γι’ αυτούς τους δήθεν κοσμοπολίτες, οι οποίοι, δικαιολογώντας την αγάπη τους για την πατρίδα από την αγάπη τους για το ανθρώπινο γένος, βαυκαλίζονται ότι αγαπούν όλο τον κόσμο ώστε να έχουν το δικαίωμα να μην αγαπούν κανέναν.
Αυτό που μας αποδεικνύει ο συλλογισμός από αυτή τη σκοπιά επιβεβαιώνεται εντελώς από τα γεγονότα, και στην περίπτωση που ανατρέξει κανείς στα αρχαία χρόνια θα προσέξει μ’ ευκολία ότι οι υγιείς ιδέες του φυσικού δικαίου και της αδελφοσύνης όλων των ανθρώπων διαδόθηκαν αρκετά αργά και έκαναν τόσο αργές προόδους στον κόσμο, που δεν τις γενίκευσε επαρκώς κανείς άλλος παρά ο χριστιανισμός. Ακόμη και στους ίδιους τους Νόμους του Ιουστινιανού βρίσκουμε να επιτρέπονται οι αρχαίες βιαιότητες σε πολλές περιπτώσεις, όχι μόνο για τους δηλωμένους εχθρούς αλλά και απέναντι στο καθετί που δεν υπόκειτο στην Αυτοκρατορία· με τέτοιον τρόπο που η ανθρωπιά των Ρωμαίων δεν εκτεινόταν μακρύτερα από την κυριαρχία τους.
Ουσιαστικά, πιστεύαμε για καιρό, όπως παρατηρεί ο Γκρότιους, ότι επιτρεπόταν κανείς να κλέψει, να πλιατσικολογήσει, να κακομεταχειριστεί τους ξένους και κυρίως τους βαρβάρους, μέχρι και να τους υποδουλώσει. Από εκεί προέρχεται η ερώτηση στους αγνώστους εάν ήταν ληστές ή πειρατές, χωρίς καν να τους εκπλήσσει, επειδή το επάγγελμα, μακράν του να είναι αισχρό, περνιόταν για αξιοσέβαστο. Οι πρώτοι ήρωες, όπως ο Ηρακλής ή ο Θησέας, που έκαναν πόλεμο με τους ληστές, δεν δίσταζαν να γίνουν ληστές αυτοί οι ίδιοι, και οι Έλληνες αποκαλούσαν συχνά συνθήκες ειρήνης εκείνες που συνάπτονταν μεταξύ λαών οι οποίοι δεν βρίσκονταν καθόλου σε πόλεμο μεταξύ τους. Οι λέξεις «ξένοι» και «εχθροί» ήταν επί μακρόν συνώνυμες σε διάφορους αρχαίους λαούς, ακόμα και στους Λατίνους: Εχθρός για τους προγόνους μας, λέει ο Κικέρων, ονομαζόταν αυτός που τώρα αποκαλούμε ξένο.[1] Το λάθος του Χομπς δεν είναι λοιπόν ότι εδραίωσε την κατάσταση του πολέμου μεταξύ των ανεξάρτητων ανθρώπων που έγιναν κοινωνικοί, αλλά ότι θεώρησε αυτή την κατάσταση φυσική για το είδος και αιτία των κακών των οποίων αποτελεί τη συνέπεια.
Αλλά όσο κι αν δεν υπήρχε διόλου φυσική και γενική κοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, όσο κι αν εκείνοι γίνονται δυστυχείς και μοχθηροί ενόσω καθίστανται κοινωνικοί, όσο κι αν οι νόμοι της δικαιοσύνης και της ισότητας δεν σημαίνουν τίποτε για όσους ζουν ταυτόχρονα και στην ελευθερία της φυσικής κατάστασης και υπόκεινται στις ανάγκες της κοινωνικής κατάστασης, μακράν του να σκεφτούμε ότι δεν υπάρχει ούτε αρετή ούτε ευτυχία για εμάς και ότι ο ουρανός μάς έχει εγκαταλείψει αβοήθητους στον ξεπεσμό του είδους, εμείς ας προσπαθήσουμε ν’ αντλήσουμε απ’ το κακό το ίδιο το φάρμακο που πρέπει να το θεραπεύσει. Ας διορθώσουμε, ει δυνατόν, με νέες ενώσεις το μειονέκτημα της γενικής ένωσης. Ας κρίνει ο ίδιος ο βίαιος συνομιλητής μας την επιτυχία μας.[2] Ας του δείξουμε, με την τελειοποιημένη τέχνη, την αποκατάσταση των δεινών που η πρωτόλεια τέχνη διέπραξε ενάντια στη φύση. Ας του δείξουμε όλη τη δυστυχία της κατάστασης που πίστευε ευτυχή, όλα τα σφάλματα του συλλογισμού που θεωρούσε αδιάσειστο. Ας παρατηρήσει, σε μια καλύτερη κατάσταση πραγμάτων, την αξία των καλών πράξεων, την τιμωρία των κακών και την αγαστή συμφωνία της δικαιοσύνης με την ευτυχία. Ας διαφωτίσουμε τον λόγο του με νέα φώτα, ας θερμάνουμε την καρδιά του με νέα συναισθήματα, κι ας μάθει να πολλαπλασιάζει το Είναι του και την ευτυχία του με το να τις μοιράζεται με τους ομοίους του. Εάν δεν με τυφλώνει ο ζήλος μου σ’ αυτή την προσπάθεια, ας μην αμφιβάλλουμε διόλου ότι με δύναμη ψυχής και ορθή κρίση αυτός ο εχθρός του ανθρώπινου γένους θ’ αποκηρύξει εντέλει το μίσος του μαζί με τα λάθη του, ότι η λογική που τον έβαζε στο περιθώριο θα τον επαναφέρει στην ανθρωπότητα, ότι θα μάθει να προτιμά το καλώς εννοούμενο συμφέρον του από το φαινομενικό, ότι θα γίνει καλός, ενάρετος, συνετός, και για να συνοψίσουμε, τέλος, από θηριώδης ληστής που θα ήθελε να είναι, να γίνει ο θερμότερος υποστηρικτής μιας καλά οργανωμένης κοινωνίας.
Σημειώσεις:
[1] «Hostis enim apud majores nostros dicebatur, quem nunc peregrinum dicimus»: Ο Ρουσσώ παραθέτει επί τούτου στο πρωτότυπο κείμενο ολόκληρο το παραπάνω χωρίο στα λατινικά, το οποίο αντλείται από το De Officiis, I. xii του Κικέρωνα. Πρόκειται ουσιαστικά για ευθεία αναφορά του ίδιου του Κικέρωνα στο αντίστοιχο απόσπασμα από τις Ιστορίες του Ηροδότου αναφορικά με τους Λακεδαιμόνιους: «ξείνους γὰρ ἐκάλεον τοὺς βαρβάρους», Ἱστοριῶν ἐνάτη ἐπιγραφομένη Καλλιόπη. (Σ.τ.Μ.)
[2] Πρόκειται για μια ιδιαίτερη αναφορά στον Ντιντερό. (Σ.τ.Μ.)

πηγή

Μάριος Διονέλλης

Nέα επιστημονικά δεδομένα για τη χωροθέτηση των αιολικών επενδύσεων από έρευνα που χρηματοδότησε το ίδιο το υπουργείο Περιβάλλοντος ● «Πληγή» οι αλόγιστες εγκρίσεις έργων ΑΠΕ, η αλλαγή χρήσεων γης και οι διανοίξεις δρόμων ● Στα χέρια του Κυριάκου Μητσοτάκη τα συμπεράσματα της έρευνας ● Θα ακούσει τους επιστήμονες ή τους εργολάβους;
Είναι δυνατόν οι ανεμογεννήτριες να έχουν αρνητικό αποτύπωμα στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής; Μπορεί οι πλέον διαφημιζόμενες και αδρά επιδοτούμενες «πράσινες» επενδύσεις να επιδεινώνουν αντί να βελτιώνουν τους δείκτες περιβαλλοντικής προστασίας στην Ελλάδα;
Και όμως η απάντηση σε αυτά τα δύο ερωτήματα είναι «ναι». Για τον χώρο των κινημάτων κατά των βιομηχανικών ΑΠΕ η απάντηση είναι εδώ και χρόνια προφανής, ωστόσο πλέον αυτό προκύπτει και από τα αποτελέσματα έρευνας που χρηματοδότησε το ίδιο το υπουργείο Περιβάλλοντος μέσω του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Για το θέμα της χωροθέτησης των αιολικών επενδύσεων με το ελάχιστο περιβαλλοντικό κόστος έχει ήδη υπάρξει διεθνής επιστημονική δημοσίευση, τα αποτελέσματα της οποίας έχουν κριθεί από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Τα ερευνητικά αποτελέσματα της δημοσίευσης, της βάσης δεδομένων και της ελληνικής σύνοψης αυτών έγιναν άμεσα διαθέσιμα στο κοινό από την ομάδα του έργου (οι σχετικοί σύνδεσμοι στο τέλος του κειμένου).
Ο τίτλος του υπό εξέλιξη έργου, που χρηματοδότησε το ΥΠΕΚΑ, είναι «ΑΣΠΗΕ και Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης: βέλτιστη προσέγγιση ως προς την κατάτμηση και την αλλαγή χρήσης γης». Η ερευνητική ομάδα της διεθνούς δημοσίευσης αποτελείται από βιολόγους και μηχανικούς με επιστημονικά υπεύθυνη την αναπληρώτρια καθηγήτρια Βασιλική Κατή από το Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Στον Μητσοτάκη
Οι ερευνητές κρούουν με σαφή τρόπο τον κώδωνα του κινδύνου για πολύ σοβαρές και πιθανόν μη αναστρέψιμες επιπτώσεις στα οικοσυστήματα από την αλματώδη αύξηση των εγκρίσεων αιολικών έργων στην Ελλάδα, ενώ τα συμπεράσματά τους τα έχουν υποβάλει ήδη στο υπουργείο Περιβάλλοντος. Μάλιστα για τα συμπεράσματα αυτά έχει ενημερωθεί και ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης στις 14 Ιανουαρίου, όπως προκύπτει από έγγραφο των μελετητών προς την Επιτροπή «Φύση» του υπουργείου Περιβάλλοντος, η οποία αποτελεί το κεντρικό επιστημονικό γνωμοδοτικό όργανο του κράτους για τα θέματα προστασίας της ελληνικής βιοποικιλότητας (το έγγραφο έχει στη διάθεσή της η «Εφ.Συν.»).
Η ενημέρωση του πρωθυπουργού για το θέμα έχει ιδιαίτερη σημασία, πέρα βεβαίως από τον θεσμικό του ρόλο, και λόγω του γεγονότος ότι η αδελφή του Κυριάκου Μητσοτάκη μόλις πριν από λίγους μήνες ανέλαβε κομβικό ρόλο στην προώθηση της αιολικής ενέργειας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα η Αλεξάνδρα Μητσοτάκη είναι επικεφαλής της πρωτοβουλίας «Συγκλίσεις», που χρηματοδοτήθηκε τον περασμένο Ιούνιο με 130.000 ευρώ από το Πράσινο Ταμείο, για να αναλάβει δράσεις με σκοπό «την αναστροφή του αρνητικού κλίματος που έχει δημιουργηθεί στην Ελλάδα για τα αιολικά» αλλά και να αποσοβήσει το ενδεχόμενο παραπομπής της χώρας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο εξαιτίας παρανομιών που έχουν καταγγελθεί σε ό,τι αφορά τη χωροθέτηση των αιολικών στη χώρα μας. Τώρα με τα νέα επιστημονικά δεδομένα γίνεται κατανοητό πως με την υπάρχουσα κατάσταση ούτε η βιοποικιλότητα προστατεύεται, ούτε φυσικά πρόκειται να καμφθούν οι κοινωνικές αντιδράσεις.

Το «παράδοξο»
Οπως αναφέρεται στα συμπεράσματα της έρευνας, τα τελευταία χρόνια εμφανίζεται και στην Ελλάδα το «παράδοξο» της υπονόμευσης της βιοποικιλότητας με στόχο να επιτευχθούν οι κλιματικοί στόχοι. Οι μελετητές αναφέρουν πως για την εγκατάσταση ΑΠΕ απαιτούνται μεγάλες εκτάσεις γης, τη στιγμή που επίσης οι μεγάλες, αδιάσπαστες εκτάσεις γης είναι βασικό προαπαιτούμενο και για την προστασία των ειδών και την επίτευξη των στόχων διατήρησης της βιοποικιλότητας.
Στην έρευνα ενσωματώνονται συμπεράσματα πρωθύστερης μελέτης του ίδιου εργαστηρίου για τον καταστροφικό ρόλο της διάνοιξης δρόμων στο φυσικό τοπίο, βασικό χαρακτηριστικό των εγκαταστάσεων αιολικών σταθμών στις ελληνικές βουνοκορφές. «Η διάνοιξη δρόμων στη φύση επιφέρει αλλαγή της χρήσης γης και απώλεια βιοποικιλότητας. Η επέκταση του οδικού δικτύου σε φυσικά οικοσυστήματα είναι το έναυσμα για την αλλαγή της χρήσης γης, κάτι που επιφέρει απώλεια της βιοποικιλότητας παγκοσμίως» αναφέρεται στη έρευνα.
Ειδικά για την Ελλάδα οι μελετητές επαναλαμβάνουν το σοβαρό πρόβλημα κατακερματισμού των φυσικών οικοσυστημάτων από το οδικό δίκτυο: «Η πιθανότητα να βρισκόμαστε σε ένα χερσαίο τμήμα γης (έκτασης άνω του 1 τ.χλμ.) που να βρίσκεται πάνω από 1 χλμ. από τον πλησιέστερο δρόμο είναι μικρότερη του 5%» αναφέρουν, ενώ τονίζουν προς το υπουργείο Περιβάλλοντος και την ελληνική πολιτεία πως «οι επενδύσεις στον τομέα των ΑΠΕ, όπως τα αιολικά και φωτοβολταϊκά πάρκα, προϋποθέτουν συχνά τη διάνοιξη νέων δρόμων σε φυσικά οικοσυστήματα, εντείνοντας το πρόβλημα της αλλαγής χρήσης γης και του κατακερματισμού τους».

Οπως αναφέρεται ρητά και στη σχετική διεθνή επιστημονική δημοσίευση, η προστασία του τοπίου από την κατάτμηση αποτελεί πλέον κεντρικό πολιτικό στόχο και της Ε.Ε. καθώς η αλλαγή χρήσεων γης (ειδικά οι διανοίξεις δρόμων) είναι η πρώτη και σοβαρότερη αιτία για την απώλεια της βιοποικιλότητας, περισσότερο και από την κλιματική αλλαγή, που κατατάσσεται τρίτη σε βαθμό επικινδυνότητας. Ηδη από το 2011 η Ε.Ε. έχει θέσει ως στόχο τη μη καθαρή αύξηση της τεχνητής γης μέχρι το 2050 (no net land take), ενώ η Ελλάδα κατατάσσεται στις πρώτες θέσεις αύξησης των δρόμων και λοιπών τεχνητών επιφανειών αυξάνοντας τον κατακερματισμό οικοσυστημάτων σε μικρότερα τμήματα. Την αλλαγή χρήσεων γης θέτουν στην κορυφή των παγκόσμιων κινδύνων για το περιβάλλον τόσο η Διεθνής Ενωση Προστασίας της Φύσης (μέλος της οποίας είναι η Ελλάδα μαζί με άλλα 208 κράτη) όσο και το Παγκόσμιο Ταμείο για τη φύση (WWF). Αν και οι μελετητές τονίζουν πως αυτό είναι ένα σύνθετο πρόβλημα που αντιμετωπίζεται σε παγκόσμιο επίπεδο, εντούτοις όταν αναφέρονται με στοιχεία και αριθμούς στα ελληνικά δεδομένα περιγράφουν μια ζοφερή πραγματικότητα.

Οι αιτήσεις υπερβαίνουν κατά… 502% τον εθνικό στόχο ηλεκτροπαραγωγής
Στην έρευνα γίνεται χρήση της βάσης δεδομένων του Μαρτίου του 2020 από τη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας σε σχέση με τις εγκατεστημένες, τις αδειοδοτημένες και τις υποβληθείσες προς έγκριση επενδύσεις αιολικών και γίνεται σύγκρισή τους με τους στόχους που έχουν τεθεί από την Ελλάδα για την κάλυψη των αναγκών ενέργειας από ΑΠΕ ώς το 2030. Σε αυτό ειδικά το πεδίο η σύγκριση είναι αποκαλυπτική. Με βάση τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην έρευνα:
■ Ο εθνικός στόχος εγκαταστημένης ισχύος από ΑΣΠΗΕ (Αιολικούς Σταθμούς Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας) ώς το 2030 είναι 7,05 GW. Ο στόχος αυτός είχε επιτευχθεί περίπου στο μισό (44%) τον Μάρτιο του 2020 με 260 λειτουργούντες σταθμούς παραγωγής, συνολικής ισχύος 3,11 GW.
■ Ωστόσο αν προστεθούν και οι σταθμοί για τους οποίους έχουν ήδη εκδοθεί άδειες εγκατάστασης ή βρίσκονται στο τελικό στάδιο της άδειας παραγωγής (όλοι δηλαδή οι σταθμοί που πρόκειται να ξεκινήσουν τη λειτουργία τους το επόμενο διάστημα), τότε η συνολική ισχύς φτάνει στα 8,83 GW. Υπερκαλύπτεται ήδη, δηλαδή, κατά 125% ο εθνικός στόχος του 2030.
Εκεί όμως που η εικόνα γίνεται πραγματικά δραματική είναι στην εκτίμηση των μελετητών για την εικόνα που θα έχει η χώρα αν δυνητικά λειτουργούσαν όλα τα επενδυτικά σχέδια, τα οποία βρίσκονται σήμερα στον χάρτη της ΡΑΕ. Οπως αναφέρεται, εάν τεθούν σε λειτουργία όλοι οι χερσαίοι ΑΣΠΗΕ στα διάφορα στάδια αδειοδότησης (σε αξιολόγηση, άδεια παραγωγής, άδεια εγκατάστασης, άδεια λειτουργίας), η εγκαταστημένη ισχύς στη χώρα θα αυξηθεί κατά 11 φορές ξεπερνώντας τον εθνικό στόχο κατά πέντε φορές. Στη σχετική επιστημονική δημοσίευση το ακριβές ποσοστό υπολογίζεται σε… 502%, καθώς έχουν υποβληθεί 1.838 αιτήσεις ΑΣΠΗΕ, ισχύος 35,36 GW, με περίπου 16.000 νέες ανεμογεννήτριες.
Ειδικά για τις περιοχές του δικτύου Natura τονίζεται πως η σημερινή εγκαταστημένη ισχύς είναι 0,72GW με 190 σταθμούς και περίπου 700 ανεμογεννήτριες, ενώ, εάν εγκριθούν όλες οι επενδυτικές προτάσεις, η ισχύς θα αυξηθεί κατά 17,5 φορές, με 565 επιπλέον σταθμούς και περίπου 4.800 παραπάνω ανεμογεννήτριες.
Οπως αναφέρεται ρητά στα συμπεράσματα της έρευνας, «οι επιπτώσεις της σημερινής ενεργειακής πολιτικής ανάπτυξης των επενδύσεων αιολικής ενέργειας αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αρνητικές ως προς την αύξηση της τεχνητής γης (land take) και του κατακερματισμού, ο αναμενόμενος αντίκτυπος στη βιοποικιλότητα, στα οικοσυστήματα και στις οικοσυστημικές υπηρεσίες δεν μπορεί να υπολογιστεί, αλλά εκτιμάται πως θα είναι πολύ σοβαρός και πιθανόν μη αναστρέψιμος».
​
Πρόταση για ζώνη αποκλεισμού των επενδύσεων
Ως απάντηση στην υπάρχουσα κατάσταση οι μελετητές ζητούν τη δημιουργία «χερσαίας ζώνης αποκλεισμού» των επενδύσεων σε μια έκταση που περιλαμβάνει το 58,6% της χώρας, με εξαίρεση των περιοχών του δικτύου Natura 2000 και όλων των ζωνών με χαμηλό και πολύ χαμηλό βαθμό κατακερματισμού του φυσικού τοπίου (με βάση τον ευρωπαϊκό δείκτη LFI). Στην έρευνα οι μελετητές τονίζουν πως ακόμα και αν εγκριθούν μόνο οι αιτήσεις που αφορούν περιοχές εντός του υπόλοιπου 41,4% της ελληνικής επικράτειας (το οποίο ορίζουν ως «χερσαία επενδυτική ζώνη αδειοδότησης») και πάλι ο εθνικός στόχος για την παραγωγή ενέργειας από αιολικά για το 2030 υπερκαλύπτεται κατά μιάμιση φορά (10,71GW έναντι 7,05 GW του στόχου).
Οπως γίνεται κατανοητό, το σενάριο αυτό επαρκεί για να «απαντήσει» ακόμα και σε μελλοντική αύξηση του εθνικού στόχου μέχρι το 2050, ανάλογα με τις μελλοντικές πολιτικές «αναγνώσεις» της Συμφωνίας των Παρισίων αλλά και τις συνεχείς πιέσεις από το λόμπι των εταιρειών που οραματίζονται την Ελλάδα σαν μια γιγάντια «μπαταρία» για την υπόλοιπη Ευρώπη.
Από την άλλη ακόμα και το σενάριο που προτείνει η έρευνα, παρ’ όλο που διασφαλίζει τις προστατευόμενες περιοχές και τοπία υψηλής φυσικής αξίας, δεν αποκλείει τις κοινωνικές αντιδράσεις κατά των αιολικών, στόχο που υπενθυμίζεται ότι αποτελεί και βασικό μέλημα της πρωτοβουλίας «Σύγκλιση» της Αλεξάνδρας Μητσοτάκη, η οποία χρηματοδοτήθηκε αδρά από το Πράσινο Ταμείο. Οι κοινωνικές αντιδράσεις κατά των αιολικών σε όλη την Ελλάδα δεν αφορούν μόνο τις χωροθετήσεις εντός των περιοχών Natura. Προκύπτουν και από πολλούς άλλους παράγοντες, όπως η αφαίρεση ζωτικού χώρου από άλλες παραγωγικές δραστηριότητες (γεωργία, κτηνοτροφία, τουρισμός κ.ά.), από τις παραβάσεις της νομοθεσίας για τις προβλεπόμενες αποστάσεις από οικισμούς και αρχαιολογικούς χώρους και αρκετούς άλλους παράγοντες οι οποίοι δεν περιλαμβάνονται στα κριτήρια για τον καθορισμό της «επενδυτικής ζώνης» που προτείνει η ερευνητική ομάδα.

Σε κάθε περίπτωση πάντως η ελληνική πολιτεία έχει πλέον στα χέρια της ένα ντοκουμέντο που η ίδια χρηματοδότησε και αποτυπώνει το «παράδοξο» του τεράστιου περιβαλλοντικού αποτυπώματος των «πράσινων» επενδύσεων. Το ερώτημα είναι αν η κυβέρνηση, που αρνείται να ακούσει τα κινήματα, θα ακούσει έστω τα συμπεράσματα των επιστημόνων και της έρευνάς τους ή αν θα συνεχίσει να εγκρίνει αφειδώς τις αποδεδειγμένα επιβαρυντικές για το περιβάλλον, αλλά κατ’ επίφαση «φιλοπεριβαλλοντικές» επενδύσεις.

Τα στοιχεία της έρευνας
Η έρευνα εντάσσεται στο έργο με τίτλο «ΑΣΠΗΕ και Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης: βέλτιστη προσέγγιση ως προς την κατάτμηση και την αλλαγή χρήσης γης» και χρηματοδοτήθηκε από τον ΟΦΥΠΕΚΑ με ανάδοχο το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ερευνητική ομάδα: Β. Κατή, Χ. Κασάρα (Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Ζ. Βροντίση (ΕΚΠΑΑ) και Α. Μουστάκας (Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης/Πανεπιστήμιο Κρήτης).
Τα αποτελέσματα της έρευνας:

• Ελληνική σύνοψη: http://doi.org/10.13140/RG.2.2.36545.17762
• Ανοιχτή βάση χωρικών δεδομένων για Google Earth: http://dx.doi.org/10.17632/kh3fjww93t.3
• H διεθνής δημοσίευση: https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2020.144471

https://www.efsyn.gr/ellada/periballon/279336_antiperiballontika-ta-aiolika-kai-me-ti-boyla-tis-epistimis

Αγαπητοί φίλοι/ες του Οικουμενικού Δικτύου Αγάπης σε Δράση,

Σε συνέχεια των αποφάσεων της προηγούμενης ολομέλειας, σας ενημερώνουμε ότι βρισκόμαστε στην τελική ευθεία της διαδικασίας της ίδρυσης του Συλλόγου μας σε συνεργασία με δικηγόρο.

Όσοι προτίθεστε να συμμετέχετε στον υπό ίδρυση Σύλλογο, παρακαλούμε επιβεβαιώστε γραπτώς τη συμμετοχή σας απαντώντας σε αυτό το μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και δώστε το παρόν στη διαδικτυακή συνάντηση που θα γίνει την Κυριακή 10 Οκτωβρίου στις 20:00, με τα παρακάτω θέματα:

1.    Έγκριση των παρατηρήσεων αναφορικά με τους σκοπούς και τα μέσα προώθησης των σκοπών του υπό ίδρυση Συλλόγου, ώστε να συμπεριληφθούν στο Καταστατικό. Διαβάστε ΕΔΩ. 
2.    Κατάθεση προτάσεων για συνεργασία με εθνικές και ευρωπαϊκές δομές του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα, οργανισμούς, συλλόγους, καθώς και προσωπικότητες που επιδιώκουν με σοβαρότητα τους ίδιους ή συγγενείς σκοπούς.

Υπενθύμιση: Διαβάστε τα 10 Προτάγματα για την Ελλάδα ΕΔΩ. 
 
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΕΣΗΣ

Topic: ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΑΓΑΠΗΣ ΣΕ ΔΡΑΣΗ
Time: Oct 10, 2021 20:00 Athens

Join Zoom Meeting
https://us02web.zoom.us/j/84762820960?pwd=bi9SKzBjWTltNVBVc2RrV3RIM005Zz09

Meeting ID: 847 6282 0960
Passcode: 810100
 
Ευχόμαστε καλό φθινόπωρο με υγεία και δημιουργικότητα,
Global Network of Love in Action
Οικουμενικό Δίκτυο Αγάπης σε Δράση
​

ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΝΑΔΕΛΦΩΝ

Μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις των Συναδέλφων ένα από τα σημαντικότερα και επιδραστικότερα βιβλία της παγκόσμιας λογοτεχνίας.

Σ. Ε. Χίντον
The Outsiders

Δείτε περισσότερα και αγοράστε το online με ένα κλικ εδώ.

​Γεια χαρά σε όλες και όλους!
 
Την Κυριακή το απόγευμα θα συζητήσουμε στο Καφενείο Στην Ακαδημία Πλάτωνος (Μοναστηρίου 140, Αθήνα) για το όραμα και την πράξη της κοινότητας των "Τζουμέικερς" και για το πώς μπορεί μια μικρή κοινότητα να εργαστεί για την τεχνολογική αυτάρκεια. Περισσότερες πληροφορίες στο συνημμένο αφισάκι!
 
Ευχαριστώ και χαιρετώ,
Αλέκος Πανταζής
Εκ του εργαστηρίου Τζουμέικερς

«…Το 52% του παγκόσμιου ΑΕΠ του 2010 δημιουργήθηκε από 500 πολυεθνικές… Η μεγιστοποίηση του κέρδους είναι μια δολοφονική στρατηγική των ιεραρχιών των πολυεθνικών εταιρειών… Κάθε μέρα πεθαίνουν 100.000 άνθρωποι από πείνα και τα συνεπακόλουθά της… Κάθε 5 δευτερόλεπτα πεθαίνει ένα παιδί κάτω των 10 ετών από πείνα…»
https://www.youtube.com/watch?v=2odJyuUL8Hs
​