Τοπικοποίηση είναι η στρατηγική με την οποία θα απαντήσουμε στην "υπαρκτή" παγκοσμιοποίηση και θα επιδιώξουμε τη στροφή σε μια αποκεντρωμένη, επανατοπικοποιημένη, αυτοδιαχειριζόμενη, αταξική, οικολογική κοινωνία της ισοκατανομής, που θα έχει σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και το δήμο και θα στηρίζεται στην ομοσπονδιοποίηση δήμων-περιφερειών-εθνών μέσω της θέσμισης της δημοκρατικής αυτονομίας και του δημοκρατικού ομοσπονδισμού. Για το ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης, της κλιματικής-οικολογικής καταστροφής, του καπιταλισμού και του εθνικού κεντρικού κράτους.
Είναι μια στρατηγική στα πλαίσια των γενικότερων προταγμάτων της "απο-ανάπτυξης", της αυτοδιαχείρισης, της "αμεσης δημοκρατίας" και του "κοινοτισμού"
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Είναι μια στρατηγική στα πλαίσια των γενικότερων προταγμάτων της "απο-ανάπτυξης", της αυτοδιαχείρισης, της "αμεσης δημοκρατίας" και του "κοινοτισμού"
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Η νέα ιστοσελίδα του "Από Κοινού"
https://apokoinou.gr/
Για τη μορφή και το περιεχόμενο
ενός επιθυμητού αναγκαίου και εφικτού κόσμου
1) Εισαγωγικά
Ο άνθρωπος ως ένα ον της φύσης που στην πορεία εξέλιξής του απέκτησε συνείδηση του εαυτού, μετατράπηκε από φυσικό και σε κοινωνικό ον. Στη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας, η φύση είναι η «πρώτη μάνα», αυτή που δίνει στους ανθρώπους τη ζωή και οτιδήποτε άλλο χρειάζονται για να υπάρχουν. Ο όρος «μητέρα φύση» έχει τις ρίζες του σε αυτή τη συλλογική εμπειρία της αρμονίας και της ισορροπίας μαζί της. Επίσης στη συλλογική μνήμη της, η Κοινότητα έχει πάρει τη θέση της «δεύτερης μάνας», που της εξασφαλίζει την καλύτερη ζωή, την ευζωία.
Η αρχική αρμονία διαταράχθηκε με την εμφάνιση των πρώτων κοινωνικών ιεραρχιών, που στην πορεία πήραν την μορφή ενός συνθετότερου κοινωνικού συστήματος με τη δημιουργία τάξεων και κρατικών δομών εξουσίας. Η σταδιακά εξελικτική κοινωνική διαδικασία ύφανε και έπλεκε την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο με την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση
Οι ταξικές κοινωνίες μέχρι και σήμερα βρίσκονται σε καθαρή αντίθεση με τις δύο παραπάνω «μάνες» της ανθρωπότητας, αφού η φιλοσοφία του ανθρωποκεντρισμού επικράτησε του βιοκεντρισμού[1] ,ο οποίος καθόριζε τις πρώτες φυσικές κοινωνίες, που -με τα σημερινά μας μέτρα- θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε «αυθόρμητες οικολογικές κοινωνίες». Στο επίπεδο της οικονομίας επικράτησε η νέα θρησκεία της «ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και της τεχνολογίας», η οποία ισχυρίζεται ότι μόνο με αυτή την ανάπτυξη στο διηνεκές, ο άνθρωπος θα μπορέσει- δια της αδιάλειπτης εργασίας και παραγωγικότητάς του- να κατακτήσει τη φύση και να γίνει ο αφέντης της.
Μόνο αν υποταχθεί ο άνθρωπος στους αφέντες της σημερινής κοινωνίας, θα μπορέσει να διαφεντέψει τη «λάμια» φύση. Τι είναι η δυστυχία και ο πόνος των καταναγκασμένων στη δουλεία-δουλειά ανθρώπων (των σημερινών «από κάτω» δηλαδή), μπροστά στον «θρίαμβο» επί της μεγάλης αντιπάλου φύσης; Η μοντέρνα δουλεία και υποδούλωση είναι η «παράπλευρη απώλεια» την οποία θα πρέπει να αποδεχθούμε εμείς οι «από κάτω», υπέρ της χίμαιρας της «απελευθέρωσης» του είδους από την κυριαρχία της φύσης.
Γι` αυτό σήμερα, όπου το κυρίαρχο καπιταλιστικό σύστημα οδηγεί στα άκρα και στην καταστροφή τις δυνατότητες αναπαραγωγής των βασικών διαδικασιών ζωής και των οικοσυστημάτων του πλανήτη, υπάρχει «η ελπίδα ότι ο άνθρωπος θα επιλέξει πάλι- ή τελικά θα αναγκασθεί-να ξαναστραφεί ...προς ην πρωταρχική μάνα Γαία που τον γέννησε και τον τρέφει, και τη δεύτερη μάνα του που είναι η ομάδα, η κοινότητα, η κοινωνία, στα πλαίσια των οποίων μπορεί να εξασφαλίσει όχι μόνο την επιβίωση, αλλά και το ευ ζειν που λέγανε οι αρχαίοι μας, το buen vivir που λένε σήμερα οι ιθαγενείς λαοί». Η επιστροφή προς αυτές θα γίνει όχι προς τα πίσω, αλλά βασικά προς τα ...εμπρός[2], εμπλουτισμένη με τη νέα απαραίτητη «οικουμενική πλανητική συνείδηση» και τον νέο ρόλο του «θεράποντά» τους. Θα ήταν ευκταίο να αποκτήσει μια συνείδηση που θα κατανοήσει την ανάγκη να επιδιώξει την ατομική «καλή ζωή» στηριγμένη στη συλλογικότητα και τον κοινοτισμό. Για να ανασυνθέσει τη ζωή του λοιπόν ο σύγχρονος άνθρωπος, θα χρειασθεί να αναλάβει δράση σε όλα τα επίπεδα, τα τοπικά, τα εθνικά , τα διεθνή.
Για αυτό θα είναι ιδιαίτερης σημασίας η διατύπωση και η υλοποίηση ενός αλληλέγγυου οράματος για το ξεπέρασμα του καπιταλισμού και τη δημιουργία ενός νέου κόσμου, ο οποίος δεν θα είναι ιεραρχικός, αλλά αυτο-οργανωμένος και θα στηρίζεται στο κίνημα των κοινοτήτων για να ικανοποιήσει τη βασικότερη ανάγκη που υπάρχει σήμερα, δηλαδή τη διατήρηση του πλανήτη, η οποία μπορεί να υλοποιηθεί μόνο εάν οργανώσουμε την ικανοποίηση, τόσο των ατομικών όσο και των συλλογικών αναγκών, σε αρμονία με τα όρια που βάζουν οι δυνατότητες των οικοσυστημάτων της γης. Χωρίς τους καταναγκασμούς του αφηγήματος της «ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων», αλλά με στήριξη στα Κοινά (Commons).
Το πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι η δημοκρατική αναγέννηση της έννοιας του πολίτη και η θέσμιση της δημόσιας σφαίρας στην οποία θα δρα αυτός ο πολίτης, καθώς και η αναγέννηση της κοινότητάς του στο πλαίσιο ενός ισχυρού, κοινού και πάνω από όλα χειραφετικού κοινωνικού κινήματος.
2) Το ζοφερό μέλλον που μας επιφυλάσσει ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός
Οι εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί σήμερα από τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό υπό την ηγεσία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου θα κάνουν ακατοίκητη τη γη για τους παρακάτω πιο σημαντικούς λόγους:
3) Πιθανή διέξοδος: Aποανάπτυξη-Αποκαπιταλιστικοποίηση, Kοινοτισμός, Αυτονομία και Άμεση Δημοκρατία-μαζί για έναν Mετακαπιταλιστικό Kόσμο
Το κρίσιμο σημείο είναι ότι σήμερα ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός θέτει την συνολική κοινωνική ζωή, τα οικοσυστήματα και τη φύση υπό την εξουσία του. Παράγει την συνολική οικονομικοκοινωνική ζωή-τον «βίο» των ανθρώπων- και την αναπαράγει ταυτόχρονα και ιδεολογικοπολιτικά. Παράγει «υποκείμενα» ενός συγκεκριμένου ανθρωπολογικού τύπου με διανοητικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές αντιλήψεις για την πραγματικότητα, οι οποίες στηρίζονται σε μια κτητική, επεκτατική και χρησιμοθηρική ψυχοσύνθεση[17]. Την παραγωγή αυτή των υποκειμένων - αντικειμένων και των μεταξύ τους σχέσεων υπό την κυριαρχία του κέρδους, μπορούμε να την ονομάσουμε βιοπολιτική παραγωγή, με την έννοια ότι συνθέτει την οικονομία, την ιδεολογία και την πολιτική υπό την ηγεμονία της οικονομίας. Με την έννοια της βιοτεχνολογικής παραγωγής-αναπαραγωγής και του ίδιου του είδους του ανθρώπου[18].
Και αυτό στα πλαίσια ενός πλανητικού φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος-στα πλαίσια του «παγκόσμιου χωριού»- γιατί υπερβαίνει τα οικονομικά και πολιτικά όρια, τα οποία έθεταν στο παρελθόν τα κράτη-έθνη. Έχουμε υπέρβαση των «εθνικών αγορών» και της «εθνικής κυριαρχίας». Το κεφάλαιο γίνεται ταυτόχρονα υπερεθνικό, εθνικό και τοπικό, ενιαία και στα τρία επίπεδα.
Η κυρίαρχη ιδεολογία με την οποία κάνει αυτήν την επέκταση είναι η ιδεολογία της «αέναης ανάπτυξης» (οικονομική μεγέθυνση, άπειροι πόροι, τεχνολογική καινοτομία και αγοραία επιστήμη-«τεχνολογικός μεσιανισμός»- ευημερία με αύξηση της κατανάλωσης, ατομική κοινωνική ανέλιξη μέσω αύξησης του κομματιού της πίττας κ.λπ.). Η βάση αυτής της ιδεολογίας σήμερα είναι η επέκταση της χρηματικής βασικά οικονομίας μέσω της πίστωσης και δανείων προς καταναλωτές, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις. Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ανάπτυξης» μέσω της διόγκωσης της χρηματοπιστωτικής φούσκας, ενώ η πραγματική οικονομία δε μπορεί να αναπτύσσεται πλέον με τον τρόπο που συνέβαινε μέχρι τώρα. Αιτία για αυτό είναι ο κορεσμός στην παραγωγή, η μειούμενη αγοραστική δύναμη των πολλών, αλλά κυρίως τα πλανητικά όρια σε πόρους, υλικά και ενέργεια, καθώς και τα όρια στην ενσωμάτωση των τεράστιων απόβλητων των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες καταστροφές.
Οι κρίσεις-ιδίως η παρούσα χρηματοπιστωτική, που εξελίσσεται σε συνολική δομική κρίση του καπιταλισμού-απομυθοποιεί και θέτει σε αμφισβήτηση την παγκοσμιοποιημένη σήμερα κυριαρχία των κεφαλαιοκρατικών οικονομικών –κοινωνικών -πολιτικών σχέσεων από μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες των κυριαρχούμενων. Παρόλο που ένα μέρος του πολιτικού συστήματος προτείνει «νεοκεϋνσιανές» πολιτικές και την επιστροφή στο «εθνικό δημοκρατικό κοινωνικό κράτος». Παρόλο που το πιο έξυπνο μέρος του βιομηχανικού κεφαλαίου προσπαθεί να μετατραπεί σε «πράσινο» κεφάλαιο και να απαντήσει με την λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη», στην καταστροφή του περιβάλλοντος.
Οι «κοινωνίες της ευημερίας», που υπόσχεται το πολιτικό σύστημα –από τη δεξιά μέχρι και την «κυβερνώσα» αριστερά- δεν μπορούν να έρθουν, αν δε μπουν όρια στην ανάπτυξη, όρια που μπαίνουν από τις πεπερασμένες δυνατότητες που έχει ο πλανήτης σε πόρους, υλικά, ενέργεια και απορρόφηση αποβλήτων.
Θα χρειασθεί να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο της Αποανάπτυξης-Αποκαπιταλιστικοποίησης. Η ανάπτυξη, τις τελευταίες δεκαετίες, ούτε περισσότερο ευτυχισμένους μας έκανε στις Δυτικές χώρες, ούτε τους φτωχούς του Τρίτου κόσμου βοήθησε-αντίθετα μετέτρεψε πολλούς από αυτούς σε οικονομικούς, πολιτικούς, περιβαλλοντικούς μετανάστες, αφού διέλυσε τους παραδοσιακούς τοπικούς τρόπους επιβίωσης- ενώ ήδη το κόστος των κλιματικών καταστροφών είναι δυσβάσταχτο για τις οικονομίες των κρατών.
Η επιλογή λοιπόν που έχουμε να κάνουμε σήμερα είναι μεταξύ μιας ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης απο-ανάπτυξης. Να επιλέξουμε να στηριχθούμε –όσο γίνεται περισσότερο-στις τοπικές οικονομίες, στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια των περιοχών και των χωρών, στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους. Θα χρειασθεί να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους. Όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα. Επιδιώκοντας την ευζωία μέσω της «ατομικής εγκράτειας» και της «συλλογικής αφθονίας». Μέσω αυτοανάπτυξης, αυτοπραγμάτωσης και αυθυπέρβασή μας σαν κοινωνικά όντα.
Η κατεύθυνση μπορεί να είναι:
Η κοινή αυτή κληρονομιά θα είναι η βάση και η προϋπόθεση για οποιοδήποτε κοινωνικό κίνημα των ανθρώπων, που θα θελήσει να προγραμματίσει τη μετάβαση σε μετακαπιταλιστική κοινωνία και θα επιδιώξει να καταργήσει:
4. Η δυνατότητες που ανοίγονται στη σημερινή γενιά
Η σημερινή γενιά είναι υπεύθυνη για να αρχίσει τώρα μια αντίδραση, να υπάρξει μια στροφή-όσο είναι καιρός- από την πορεία που εξακολουθεί να κινείται ο πολιτισμός μας. Αντί της πορείας προς την διαγεγραμμένη κατάρρευση-συρρίκνωση, να επιλέξουμε έναν τρόπο ζωής που θα στηριχθεί στο μότο: «Μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα με τα λιγότερα, γιατί τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά». Να απορρίψουμε την «ευημερία» της υπερκατανάλωσης και να επιδιώξουμε την «ευζωία» της επάρκειας, στηριζόμενοι στην «αφθονία των Κοινών» (Commons).
Η λογική μιας παγκόσμιας οικονομίας στην οποία λίγοι άνθρωποι έχουν τα πάντα και 2 δισεκατομμύρια δεν έχουν τίποτα, δεν μπορεί να σταθεί με τίποτα. Αυτό το πάρτι έχει ήδη τελειώσει, έτσι και αλλιώς. Μείωση στο ένα δέκατο των εκπομπών CO2 είναι το πρωτοφανές καθήκον της εποχής μας, στον «αναπτυγμένο» κόσμο. Αν ο μέσος Ευρωπαίος σήμερα εκπέμπει 10 τόνους διοξειδίου το χρόνο, ο στόχος της αύξησης της υπερθέρμανσης κατά 1,5 βαθμούς απαιτεί εκπομπή ενός μόνο τόνου, μια μείωση στο 1/10. Οι καταναλωτικές κοινωνίες του παγκόσμιου Βορρά-Δύσης βρίσκονται μπροστά στην ανάγκη για μια βαθιά πολιτιστική αλλαγή. Για να είναι αυτή εποικοδομητική (γιατί ένα τελευταίο ξέσπασμα βίας και πόλεμος θα καταναλώσει τον πλανήτη γρήγορα και οριστικά), χρειάζεται οικολογική δικαιοσύνη και ισοκατανομή βαρών.
Θα χρειασθεί αποαποικιοποίηση του φαντασιακού μας και επανανοηματοδότηση της καθημερινότητας και της κοινωνικοπολιτικής πρακτικής, που σημαίνει:
Να στηριχθούμε για παράδειγμα και στις γνώσεις- εμπειρίες των Ζαπατίστας, των οποίων κάποιοι νέοι μορφωμένοι στα πανεπιστήμια των πόλεων, επιστρέφοντας στη ζούγκλα της Λαγκαντόνα στο νότιο Μεξικό, δεν πήγαν πίσω στον πρωτογονισμό, αλλά μαθαίνοντας επί δέκα χρόνια από τον πολιτισμό των παραδοσιακών κοινοτήτων τους, προχώρησαν πολύ πιο μπροστά από οποιοδήποτε άλλο κίνημα. Οργάνωσαν και σε στρατιωτικό επίπεδο την αντίσταση των Εξεγερμένων Αυτόνομων Κοινοτήτων των Ζαπατίστας, αλλά ολοκλήρωσαν και την αυτοκυβέρνησή τους με την κοινωνική και πολιτική τους οργάνωση και τα «συμβούλια καλής διακυβέρνησης».
Παράδειγμα επίσης αρχίζουν να γίνονται και οι Κούρδοι, που μετά το Κοινωνικό Φόρουμ της Μεσοποταμίας που έγινε στο Ντιγιαρμπακίρ το 2009, προτείνουν τη νέα ιδέα του κουρδικού απελευθερωτικού κινήματος: Δημοκρατική Αυτονομία και Λαϊκός συνομοσπονδισμός! Απέρριψαν όλες τις μορφές εθνικισμού, κάνανε γενική κριτική του κράτους, ακόμα και του σοσιαλιστικού, και προτάσσουν πια την αυτονομία των κοινοτήτων τους με άμεση δημοκρατία και αυτοκυβέρνηση, στηριζόμενη στην ισότητα των εθνικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων, στην απελευθέρωση των γυναικών και την ισότητα των φύλων, καθώς και στην οικολογική ισορροπία[28].
Θα χρειασθεί να στηριχθούμε στις κοινότητες κάθε είδους- αστικές ή της υπαίθρου, αλλά και επαγγελματικές, κοινωνικής ή συνεργατικής οικονομίας, τις κοινότητες αγώνα όπως οι Σκουριές της Χαλκιδικής[29] ή οι Σταγιάτες Πηλίου, τις κοινότητες ενδιαφερόντων όπως το Πελίτι[30] ή ο Αιγίλοπας[31], τις κοινότητες του διαδικτύου (π.χ. κοινότητες «κοινής χρήσης» κατοικιών, αυτοκινήτων κ.λπ) και της «Ομότιμης Παραγωγής», τις ενεργειακές κοινότητες[32], τις ψηφιακές κοινότητες κ.λπ.-σαν κύτταρα της νέας κοινωνίας που θα επιδιώξουμε.
Στην Ελλάδα της κρίσης που ήρθε για να μείνει, ο κόσμος του αγώνα- συρρικνωμένος πάλι σήμερα σε σχέση με λίγα χρόνια πριν, αλλά υπαρκτός και επίμονα δραστήριος- στρέφεται καθημερινά όλο και περισσότερο στην έννοια της Κοινότητας μέσα από μια θολή προσέγγιση της εικόνας της. Η υιοθέτηση αυτής της έννοιας θα επιταχυνθεί στα επόμενα χρόνια, γιατί θα καλύπτει πολλές προσεγγίσεις και ανάγκες για συλλογική πραχτική και δράση. Λόγω και επικαιρότητας του εορτασμού των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης (1821), το βασικό αφήγημα που όλοι θυμόμαστε από το σχολείο είναι ο ρόλος των κοινοτήτων στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Η ιστορική διάσταση της κοινότητας θα παίξει και καθοριστικό ρόλο στο φαντασιακό των Ελλήνων «απο κάτω» στα επόμενα δύσκολα χρόνια για την επιβίωση.
Αλλά ο σύγχρονος αναδυόμενος Κοινοτισμός δεν μπορεί να κοιτάζει μόνο προς τα πίσω. Δεν μπορεί να είναι επιλογή μας οι κοινότητες των προεστών και των κοτζαμπάσηδων της Τουρκοκρατίας, ούτε οι κοινότητες του προέδρου και του κοινοτικού συμβουλίου της νεοελληνικής πραγματικότητας μέχρι πριν καταργηθούν από τους νόμους «Καποδίστρια-Καλλικράτη.
Στο επίπεδο της κοινωνικής οργάνωσης δεν μπορεί η προοπτική να είναι πάλι το κεντρικό εθνικό κράτος, το οποίο έχει ξεπερασθεί από της συνθήκες της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού. Ιδίως για τον κόσμο της Μεσογείου και των Βαλκανίων που μέχρι τώρα ήταν πάντα ένα «Ανατολικό Ζήτημα» για τους θεωρητικούς του κράτους.
5). Συνεργατική Οικονομία των Αναγκών (Σ.Ο.Α.) και της Εγγύτητας
Η γενικότερή μας πρόταση:
Θα μπορούσε να διαμορφωθεί «από τα κάτω» και από τους έλληνες «από κάτω» ένα ρεαλιστικό και ελκυστικό πρόγραμμα για το ξεπέρασμα της κρίσης και συγχρόνως για τη μετάβαση σε μια μετακαπιταλιστική κοινωνία, που θα στηριχθεί:
Μπορούν να δημιουργηθούν εγχειρήματα ΣΟΑ για «συλλογικούς και παραγωγικούς σκοπούς» σε τοπικό επίπεδο-μικρές αποστάσεις στις δραστηριότητες μειώνουν το οικολογικό αποτύπωμα-σε διάφορους τομείς όπως:
1). Στον αγροδιατροφικό τομέα[33] σαν βασικός για τις οικονομικές δραστηριότητες της οικονομίας των αναγκών: Μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης( ανασύσταση υφαντουργείων, βιομηχανιών ζάχαρης, επανεκκίνηση π.χ. της ΕΝΚΛΩ -Ενωμένης Κλωστοϋφαντουργίας με τα εργοστάσια να ανοίγουν και να διαχειρίζονται από τους ίδιους τους πρώην εργαζόμενους, μέσα από συνεταιριστικά σχήματα ). Συνεταιρισμοί (ιδιαίτερα γυναικείοι) και δίκτυα μεταποίησης, εμπορίας και προώθησης τοπικών προϊόντων καθώς και δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων, υπηρεσιών, εργασιών και εξοπλισμού. Διάθεση δημόσιας και δημοτικής γης σε αγροτικές ΚΟΙΝΣΕΠ νέων αγροτών και ομάδων νέων ανέργων των πόλεων για συλλογικές μετεγκαταστάσεις στην περιφέρεια, σε χώρους ιδιοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης. Συνεταιριστικές δομές παραγωγοαναλωτών (συνύπαρξη παραγωγών-καταναλωτών) ή κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία (ΚΥΓΕΩ: δημιουργία αγροκτημάτων με οικολογικές και κοινωνικά δίκαιες καλλιέργειες, με συμμετοχή των καταναλωτών στη διαδικασία παραγωγής) ή κοινωνικά αγροκτήματα και λαχανόκηποι, σε εκτάσεις «παρατημένες» και ακαλλιέργητες που ανήκουν στο δημόσιο, στους δήμους ή την εκκλησία (τα προϊόντα των οποίων διατίθενται σε κοινωνικές δομές αλληλεγγύης, κοινωνικά παντοπωλεία-εστιατόρια ή σε αγορές χωρίς μεσάζοντες).
2). Στις υπηρεσίες υγείας: κοινωνικά φαρμακεία και κοινωνικά ιατρεία σε κάθε Δήμο.
3). Στη φροντίδα ηλικιωμένων με ειδικά προβλήματα υγείας και ατόμων ΑΜΕΑ των δήμων.
4). Στη φροντίδα αστέγων και αδύναμων κοινωνικών ομάδων.
5). Στους παιδικούς σταθμούς.και νηπιαγωγεία
6). Στην αποκατάσταση περιβαλλοντικών καταστροφών και την οικοπροστασία για αναβλάστηση δασών, σταμάτημα ερημοποίησης, επανασύσταση άγριας φύσης, και αποκατάστασης ποταμών λιμνών παραλιών, με πόρους από την ΤΑ.
7). Στον ενεργειακό εφοδιασμό με ενεργειακούς συνεταιρισμούς που θα εγκαθιστούν μικρά και αποκεντρωμένα συστήματα Ήπιων Μορφών Ενέργειας (ΗΜΕ), βιοαερίου, υδρογόνου κ.λπ. Εγκατάσταση φ/β συστημάτων στις στέγες και ταράτσες των σπιτιών, στις στέγες των αγροτικών υπόστεγων και αποθηκών, σε μη παραγωγική γη. Εγκατάσταση μικρών ανεμογεννητριών σε ευνοϊκά σημεία μη παραγωγικής γης. Όλα αυτά θα βοηθήσουν γενικότερα στην κοινωνικοποίηση-δημοτικοποίηση της παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας με διάθεσή της στα τοπικά δημοτικά δίκτυα[34].
8). Στην ανακύκλωση και ειδικά στην κομποστοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων των οικισμών και πόλεων. Το τελευταίο ενδιαφέρει και τον αγροτικό τομέα για εξασφάλιση οργανικού λιπάσματος[35].
9). Στον ήπιο βιοτουρισμό και αγροτουρισμό[36].
10). Στην πίστωση εγχειρημάτων της Σ.Ο.Α με πιστωτικούς συνεταιρισμούς οργανισμούς[37].
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση (Τ.Α.), είναι ο πολιτικός θεσμός που δίνοντας έμφαση στο τοπικό και την εγγύτητα, μπορεί να υποστηρίξει πιο αποτελεσματικά την Σ.Ο.Α με τη διάχυση της γνώσης της, την ενίσχυση των συνεργασιών της, την οργανωτική στήριξή της, την ισόρροπη ανάπτυξη των διαφορετικών δραστηριοτήτων της, τη διευκόλυνση των διασυνδέσεων, την αποφυγή των μονοκαλλιεργειών, την ικανοποίηση των αναγκών της αλυσίδας: πολίτης, κοινότητα, δήμος, περιφέρεια, επικράτεια.
Το πρόβλημα που έχουμε σήμερα είναι ότι η επιστήμη είναι αγοραία.Δεν υπάρχουν πια ανεξάρτητοι επιστήμονες και ανεξάρτητη έρευνα ούτε στα δημόσια πανεπιστήμια και ιδρύματα. Η καινοτομία και οι τεχνολογίες αιχμής αποφασίζονται βασικά και μπαίνουν σε εφαρμογή στα εργαστήρια των μεγάλων εταιρειών ή παραγγέλλονται στα δημόσια σε τομείς που ενδιαφέρουν τις ίδιες . Ακόμα και να υλοποιηθεί μια τεχνολογική εφαρμογή σε δημόσιο εργαστήριο η οποία δεν έχει παραγγελθεί από κάποια εταιρεία, αλλά έχει εμπορικό ενδιαφέρον για αυτήν, αγοράζει τη πατέντα της και η αντίστοιχη καινοτομία ιδιωτικοποιείται, μέσω του μηχανισμού των πνευματικών δικαιωμάτων.
Αλλά το ζήτημα γενικά δεν αφορά μόνο το ποιός κατέχει την τεχνολογία και άρα η λύση θα ήταν η κοινωνικοποίησή της και η μετατροπή της σε ΚΟΙΝΟ(κοινωνικό συλλογικό αγαθό-Commons). Αφορά και στο περιεχόμενο και τη μορφή της τεχνολογίας που επιλέγει μια κοινωνία. Αν θα στηρίξει καινοτομίες που βοηθούν στην χειραφέτησή της ή αντίθετα στην χειραγώγησή της. Η πυρηνική τεχνολογία ή η βιοτεχνολογία και η γενετική μηχανική είναι παραδείγματα που το περιεχόμενο και η μορφή τους δεν είναι απελευθερωτικά για τον νέο κόσμο που επιδιώκουμε, αλλά αντίθετα οδηγούν στον ολοκληρωτικό του έλεγχο από την ίδια την τεχνολογία και τους ειδικούς της. Ο πυρήνας τους είναι κατεξοχήν συγκεντρωτικός και ευνοεί την εγκαθίδρυση τεχνοφασιστικών καθεστώτων και άρα θα χρειασθεί να τις απορρίψουμε.
Από την άλλη:«Η Τεχνητή Νοημοσύνη - Ψηφιοποίηση - Αυτοματοποίηση –Ρομποτοποίηση (ΤΝ-Ψ-Α-Ρ) είναι μια -ίσως η πιο σημαντική- από τις μεγα-τάσεις του καπιταλισμού. Είμαστε ακόμα σε θέση να βάλουμε όρια και να απεξαρτηθούμε από αυτή την τάση; Σίγουρα, η ψηφιοποίηση έχει ήδη αλλάξει την καθημερινή ζωή μας και την επικοινωνία μας: αγοράζουμε online, κατεβάζουμε βίντεο από το διαδίκτυο, επικοινωνούμε μέσω e-mail, στέλνουμε μηνύματα κειμένου μέσω κοινωνικών δικτύων. Στη βιομηχανία συνδέονται όλο και περισσότερο μηχανήματα, προϊόντα και εργαζόμενοι μέσω της τεχνολογίας των πληροφοριών. Ακριβώς τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, θα πρέπει να αναρωτηθούμε πόση ψηφιοποίηση είναι πραγματικά επιθυμητή, είτε πρόκειται για την προσωπική μας καθημερινότητα, είτε όσον αφορά στις κοινωνικές προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή»[38].
Η κάθε βιομηχανία διαγράφει σήμερα μαζικά θέσεις μισθωτής εργασίας. Η παραγωγή της ψηφιοποιείται, αυτοματοποιείται και διασυνδέεται: το εργοστάσιο, οι μηχανές, τα στοιχεία-κομμάτια κατασκευής των προϊόντων, αλλά και οι προμηθευτές, οι προγραμματιστές και οι πελάτες θα είναι συνδεδεμένοι διαδικτυακά μεταξύ τους. Το μοντέλο θα χρειάζεται τεράστιους όγκους ηλεκτρικής ενέργειας[39], και τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών (μετάλλων και σπάνιων γαιών).
Θα μας οδηγήσει λοιπόν η ψηφιοποίηση σε έναν έξυπνο οικολογικό κόσμο, όπου όλοι θα επωφελούνται από την τεχνολογική πρόοδο και το ίδιο το περιβάλλον θα διατηρείται, όπως ισχυρίζονται μερικοί; Ή θα μας οδηγήσει σε μια ψηφιακή οικονομία «ανάπτυξης» και πιο γρήγορα στα όρια του πλανήτη; Δεν θα πρέπει να μιλάμε για μια μέγα-τάση του καπιταλισμού, αλλά μάλλον για ένα μέγα-πρόβλημα – πάντα η μορφή και το περιεχόμενο της τεχνολογίας που επιλεγόταν κάθε φορά από την κοινωνία, καθώς και ποιές κοινωνικές δυνάμεις την είχαν υπό έλεγχο ήταν βασικό πολιτικό πρόβλημα- που έχουμε να επιλύσουμε! Θα μπορέσει ο καπιταλισμός να λειτουργήσει στη συνέχεια, όταν θα οδηγεί στη μαζική φτώχεια; Ποιός θα αγοράζει όλα αυτά το προϊόντα που θα φτιάχνουν τα ρομπότ; Ένα ρήγμα θα διαπεράσει όλες τις ανθρώπινες κοινότητες, ιδίως στις πόλεις; Οι ελίτ δε θα αναγκασθούν να περιφράξουν τους ελεγχόμενους τόπους διαμονής τους-τις Gated Communitys, όπως έχουν ήδη ονομασθεί- και να τους ασφαλίσουν από τη λεηλασία των «απόκληρων» με ιδιωτικούς στρατούς.
Για να διαμορφωθεί μια απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, θα χρειασθεί η πολιτική πρακτική να ξαναγίνει δημιουργική και να διαμορφώνει νέες συνθήκες ύπαρξης των ανθρώπων και νέους τρόπους ζωής με νέες αξίες, αντί απλά να διαχειρίζεται τις υπάρχουσες προβληματικές και αδιέξοδες κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις σε επίπεδο κράτους ή συνασπισμού κρατών, όπως η Ε.Ε. Αν δεν θέλουμε και η ΤΝ-Ψ-Α-Ρ να εξελιχθεί σε μια νέα χίμαιρα, τάχα για το κοινό καλό, θα χρειασθεί να καταλήξουμε-τουλάχιστον στην Ευρώπη- σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα δημιουργήσει μια νέα συναίνεση και συνάφεια για την κοινωνία. Νέες κοινωνικές σχέσεις, σε ισορροπία με τη φύση και τα οικοσυστήματα του πλανήτη, ώστε η όποια τεχνολογία επιλεγεί, να γίνει πραγματικά ένα εγαλείο για το κοινό καλό και για τη μείωση των ωραρίων και του όγκου της κοινωνικά αναγκαίας εργασίας[40]
Η "Ομότιμη παραγωγή"σαν μορφή κοινωνικής συνεργατικής και αλληλέγγυας οικονομίας στο πεδίο της γνώσης και της τεχνολογίας, θα μπορούσε να είναι μια απάντηση. Στο περιβάλλον της ομότιμης παραγωγής, οι παραγωγοί παράγουν αγαθά συλλογικά μέσω της εθελοντικής συμμετοχής σε ένα σύστημα παραγωγής που είναι αποκεντρωμένο και βασισμένο σε δίκτυα. Οι εθελοντές επιλέγουν τις εργασίες που θα εκτελέσουν, το ποσό του χρόνου που ξοδεύουν για τη συλλογική παραγωγή καθώς και τον τόπο και το χρόνο της παραγωγικής τους δραστηριότητας. Όσον αφορά στη διανομή, οποιοσδήποτε στον κόσμο μπορεί να χρησιμοποιεί τα προϊόντα δωρεάν σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες και ανεξάρτητα από τη συνεισφορά του.Το σύνθημα που προωθεί η ομότιμη παραγωγή είναι: Σχεδιάστε παγκόσμια, κατασκευάστε τοπικά [41]
Ομότιμα συστήματα υπολογιστών, τα οποία μπορούν και αλληλεπιδρούν, ανταλλάσσουν και διαμοιράζονται αρχεία Peer-to-Peer ( P2P), δημιουργούν- σήμερα κιόλας -τα ψηφιακά Κοινά. Στην Ελλάδα, το 2011 ιδρύθηκε στα Ιωάννινα το P2P Lab, ένα διεπιστημονικό ερευνητικό εργαστήριο και στη συνέχεια το Tzoumakers: εργαστήριο συνεργατικής κατασκευής στο Καλέντζι του Δήμου Βορείων Τζουμέρκων, υλοποιώντας ακριβώς το παραπάνω σύνθημα της ομοτιμης παραγωγής[42].
Επίσης οι Ψηφιακές Κοινότητες στο επίπεδο της κοινωνικής δικτύωσης: Τα δεδομένα μας και τα προφίλ μας είναι η πιο σημαντική πρώτη ύλη της ψηφιακής οικονομίας. Δεν θα πρέπει να τα διαχειρίζονται-κερδίζοντας δισεκατομμύρια όπως συμβαίνει τώρα- οι ψηφιακές πολυεθνικές, αλλά τα ίδια τα πρόσωπα, τα οποία θα χρειαστεί να οργανωθούν σε ψηφιακές κοινότητες.[43]
Το Κίνημα Μετάβασης προς τον αναγκαία επιθυμητό νέο κόσμο, θα χρειασθεί να βρει απαντήσεις για το ποιά μπορεί να είναι η ιδανική κατάσταση στον τομέα της τεχνολογίας παραγωγής και διανομής της ενέργειας, που είναι αποφασιστικός για όλη την πορεία μετάβασης. Για το ποιός είναι ο καλύτερος δρόμος για την ενεργειακή αυτοδυναμία με το μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα, όχι μόνο όσον αφορά στην ηλεκτρική ενέργεια αλλά και στην ενέργεια για μετακίνηση – κυκλοφορία-μεταφορές - θέρμανσης κτιρίων κ.λπ: Το μέλλον θα ανήκει στην μπαταρία (μεγάλο πρόβλημα σπάνιων υλικών κατασκευής τους); Στην δέσμευση της ελεύθερης ενέργειας; Στην κυψέλη καυσίμου υδρογόνου ή ίσως και στη μηχανή καύσης με ανανεώσιμα παραγόμενο μεθάνιο από την ανακύκλωση της βιομάζας; Ή και στον συνδυασμό όλων αυτών; Η ηλεκτρόλυση του νερού-με ρεύμα από ΗΜΕ- για την παραγωγή καύσιμου υδρογόνου δεν θα ήταν η ιδανική λύση αφού δεν θα είχαμε απόβλητα παρά μόνο νερό;
7) Η δυνατότητα κοινοτικής μορφής οργάνωσης
Η Άμεση Δημοκρατία δεν μπορεί παρά να ξεκινά από το τοπικό επίπεδο, στις τοπικές κοινωνίες της υπαίθρου ή της πόλης. Η χωρική κοινότητα και η πόλη δεν είναι μόνο ο λειτουργικός τόπος της καθημερινής ζωής και διαμονής. Είναι ταυτόχρονα και ένα πολιτικό σώμα πολιτών που αποφασίζει για τα μικρά και τα μεγάλα προβλήματα που τους απασχολούν. Εδώ έχει λοιπόν εφαρμογή αυτό που πρέπει να εκφράζει με την κυριολεκτική σημασία της η λέξη πολιτική (και όχι με την τρέχουσα έννοια της διαχείρισης των πραγμάτων του κράτους-πολιτείας). Εδώ η γενική έννοια της κοινωνίας μπορεί να πάρει μια πιο συγκεκριμένη μορφή. Αυτή της τοπικής κοινωνίας, της κοινωνίας των πολιτών με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Των ενεργών και συμμετεχόντων σε συνελεύσεις πολιτών, που προσπαθούν να δημιουργήσουν μια δημόσια σφαίρα στην οποία να υπάρχει μια ορθολογική , δημιουργική και ηθική αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Να δημιουργήσουν ένα δήμο των πολιτών και όχι του δημοτικού συμβουλίου, των συνοικιακών και δημοτικών συνελεύσεων και όχι της δημαρχίας και αντιδημαρχίας, τη ομοσπονδιακής ένωσης των δήμων σε περιφέρεια και όχι του πάλε ποτέ νομάρχη ή του σημερινού αντιπεριφεριάρχη και περιφερειάρχη.
Στην ελλαδική αποικία χρέους, με ένα λαό σε επιτήρηση που κυριαρχεί η συνείδηση της παραίτησης και της ανάθεσης σε πολιτικούς «σωτήρες», μας χρειάζεται ένα αποκεντρωμένο σχολείο γνώσης και στοχασμού, έως ότου καταφέρουμε να θεσμοθετήσουμε αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς. Τα κοινοτικά εγχειρήματα κάθε μορφής και αντικειμένου, τα οποία θα πρέπει να πολλαπλασιασθούν και να δικτυωθούν το επόμενο διάστημα, θα είναι και το σχολείο όπου θα αναπτυχθεί η ατομική και κοινωνική συνείδηση της ριζοσπαστικής αλλαγής, που θα θέσει και όλη την κοινωνία σε κίνηση. Σε μια κίνηση μετάβασης προς μια επανατοπικοποιημένη κοινωνία αποανάπτυξης-αποκαπιταλιστικοποίησης, αυτονομίας-και Κοινοτισμού, με ισοκατανομή πόρων και εξουσιών, με ισορροποιημένη ένταξη στο τοπικό και πλανητικό οικοσύστημα και τη φύση.
Η άμεση δημοκρατία στην τοπική κοινωνία θα στηριχθεί βασικά σε γενικές συνελεύσεις, θεματικές συνελεύσεις φόρα και συμβούλια. Θα στηριχθεί στην έννοια του συλλογικού πολίτη και του ανακλητού εκπροσώπου.
Κύκλοι προσώπων-πρωτοβουλίες πολιτών με αρχικές γενικές συμφωνίες ως προς τους σκοπούς και τα μέσα υλοποίησης, σε ανοιχτούς χώρους συνάντησης-συζήτησης για διεύρυνσή τους αλλά και παραπέρα διερεύνησης δυνατοτήτων, θα είναι ο εφαλτήρας για την από τα κάτω διαμόρφωση ενός προγράμματος υπέρβασης του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού και του κεντρικού αυταρχικού κράτους. Προς την κατεύθυνση θεσμοθέτησης συνελεύσεων και ανακλητών συμβουλίων σε επίπεδο υπαίθριας χωρικής κοινότητας, κοινότητας δρόμου ή τετραγώνου ή συνοικίας στις πόλεις, καθώς και δήμων ή περιφερειών.
Η Κοινότητα, είτε αυτή βρίσκεται στην ύπαιθρο χώρα είτε σε γειτονιά μιας πόλης, θα είναι το βασικό κύτταρο των θεσμών της Άμεσης Δημοκρατίας με βάση την Τ.Α.
Οι κοινότητες της υπαίθρου θα πρέπει να έχουν την αυτονομία τους και να λειτουργούν με γενικές συνελεύσεις και το εκλεγόμενο κάθε φορά ανακλητό Συμβούλιο Κοινότητας (Σ.Κ.).
Μέχρι και 10 τέτοιες κοινότητες μπορούν π.χ. να αποτελούν έναν ιδιαίτερο δήμο, όπου μετά από σε δεύτερο επίπεδο συνέλευση των μελών των Σ.Κ. αποφασίζεται ο τρόπος επίλυσης και η προτεραιότητα των προβλημάτων και ο συμμετοχικός προγραμματισμός και προϋπολογισμός του Δήμου, γίνεται κοινωνικός έλεγχος και εκλέγεται το συμβούλιο του αντίστοιχου Δήμου (Σ.Δ.), για να εκφράζει το Δήμο στο τρίτο επίπεδο, στη συνέλευση της Χωρικής Ενότητας (Χ.Ε).
Στα πλαίσια μιας τέτοιας Χ.Ε. μια πόλη θα μπορούσε να αυτοοργανωθεί ως εξής: τα νοικοκυριά ενός δρόμου ή ενός τετραγώνου καλύτερα, μπορούν να συστήσουν μια κοινότητα, που λειτουργεί με συνέλευση μελών- κάθε φορά ενός-των νοικοκυριών και ασχολείται με όλα τα προβλήματά τους τα οποία βάζει σε μια προτεραιότητα για επίλυση, είτε εκ των ιδίων πόρων της κοινότητας, είτε με προώθησή τους προς την συνοικία και εκλέγει το Συμβούλιο της Κοινότητας (Σ.Κ). Όλες οι κοινότητες μιας γειτονιάς συμμετέχουν στη συνέλευση γειτονιάς (Σ.Γ.) με τα Σ.Κ. και εκλέγουν το Συνοικιακό Συμβούλιο (Σ.Σ.). Όλα τα Σ.Σ. συμμετέχουν στη συνέλευση του Δήμου της πόλης για τον συμμετοχικό προγραμματισμό-προϋπολογισμό και τον κοινωνικό έλεγχο και εκλέγουν το Συμβούλιο του Δήμου (Σ.Δ.).
Οι μεγάλες πόλεις χωρίζονται σε περισσότερους δήμους, ανάλογα με τον πληθυσμό. Στις μεγάλες λοιπόν πόλεις θα μπορούσε να δημιουργηθεί και ένα τέταρτο επίπεδο διαβούλευσης, η Συνέλευση Πόλης (Σ.Π.) που εκλέγει και το Συμβούλιο Πόλης (Σ.Π.) και μαζί με τα συμβούλια των υπαίθριων και των αστικών δήμων συμμετέχουν στη συνέλευση της Χ.Ε. Εδώ παίρνονται αποφάσεις για όλα τα ζητήματα που απασχολούν την Χ.Ε. και εκλέγεται το Συμβούλιο της Χ. Ε. για τη συμμετοχή στην Ομοσπονδία των Χ.Ε. της επικράτειας.
Στη Συνέλευση της Χ.Ε. συμμετέχουν επίσης και ιδιαίτερες επιτροπές που θα χρειασθεί να γίνουν για κάθε τομέα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στους δήμους και τις περιφέρειες, όπως για την υγεία, την παιδεία, τη δικαιοσύνη, τη βιοτεχνική- βιομηχανική παραγωγή, τον ενεργειακό εφοδιασμό, το περιβάλλον και την οικολογική ισορροπία, την αυτοπροστασία των κοινοτήτων, την φυλετική ισότητα, τον πολιτισμό, τις μειονότητες κ.λπ.
Μια τέτοια δομή θα μπορούσε να εκφράσει την άμεση συμβουλιακή κοινωνική και οικολογική δημοκρατία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, έως ότου αυτή η δομή λειτουργώντας για μεγάλο διάστημα σαν δυαδική εξουσία προς το κεντρικό κράτος, μπορέσει να ολοκληρώσει τη διαμόρφωση ενός νέου Κοινωνικού Συμβολαίου και σε μια Συνταγματική Συνέλευση διακηρυχθεί η συνομοσπονδιακή κοινοπολιτεία ως η νέα μορφή κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης σε επίπεδο επικράτειας.
Για να επανέλθουν οι σημερινοί εξατομικευμένοι και απογοητευμένοι πολίτες-που απέχουν πολύ σήμερα από τον ανθρωπολογικό τύπο της άμεσης δημοκρατίας- στη δημόσια σφαίρα, θα πρέπει να πεισθούν ότι αυτό θα έχει πρακτικό αποτέλεσμα στη καθημερινή τους ζωή. Να πεισθούν ότι η συμμετοχή τους θα συμβάλει σε αποφάσεις, που η υλοποίησή τους αφορά άμεσα και τώρα και όχι κάπου στο μακρινό μέλλον. Να πεισθούν και οι απλοί -και όχι μόνο οι ενεργοί- πολίτες ότι κάτι τέτοιο είναι στα μέτρα τους. Το κλειδί για αυτό θα είναι ο συμμετοχικός προϋπολογισμός και προγραμματισμός στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο οποίος είναι διεκδικήσιμος στα πλαίσια της υπάρχουσας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αρκεί να απαιτηθεί από αποφασισμένες Τοπικές Πρωτοβουλίες Πολιτών που θα το βάλουν σαν στόχο από σήμερα. Και τέτοιες έχουν δημιουργηθεί ήδη σε μερικούς τοπικούς δήμους της επικράτειας.
[1] Η αναφορά εδώ στον όρο "ανθρωποκεντρισμό" γίνεται με την έννοια ότι η αντίστοιχη φιλοσοφία θέτει στο κέντρο της οπτικής της τον άνθρωπο σαν το κυρίαρχο στοιχείο στη φύση(Πρωταγόρας: «μέτρο όλων των πραγμάτων είναι ο άνθρωπος»), ενώ στον όρο "βιοκεντρισμό" με την έννοια ότι στο κέντρο της φιλοσοφίας μπαίνει η ίδια η ζωή, η κάθε μορφή ζωής σε αυτόν τον πλανήτη. Το "βιο" όχι με την έννοια του ανθρώπινου βίου, αλλά της εξελεκτικής βιολογίας ( βιολογική εξέλιξη της ζωής των ειδών και του ανθρώπου στα πλαίσια των γήινων οικοσυστημάτων).
[2] Βλέπε βιβλίο μας: «Επιστροφή προς τα...μπρος», εκδ. Ταξιδευτής, σελ. 318-319
[3] Το μεθάνιο συμμετέχει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου μακροπρόθεσμα κατά 34 φορές περισσότερο από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα, και βραχυπρόθεσμα; κατά 86 φορές.
[4] Αυτό είχε στο νου του ο Stephen Hawking, όταν είπε, προτού φύγει για πάντα, ότι το ανθρώπινο είδος χρειάζεται να αποικίσει άλλους πλανήτες τον επόμενο αιώνα για να επιβιώσει;
[5] Στις ζούγκλες της Κόστα Ρίκα για παράδειγμα, όπου υγρασία 90% είναι συνηθισμένη, η απλή κίνηση στο εξωτερικό περιβάλλον, όταν η θερμοκρασία θα είναι πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου, θα είναι θανατηφόρα.
[6] Με την οποία μολύνθηκαν μέχρι και 500 εκατομμύρια άνθρωποι και πέθαναν πάνω από 100 εκατομμύρια - σχεδόν έξι φορές περισσότεροι από όσους είχαν πεθάνει στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι η ευλογιά και η βουβωνική πανώλη είναι παγιδευμένες επίσης στον πάγο της Σιβηρίας.
[7] Ευδοκιμεί σε πιο θερμές περιοχές, όχι μόνο επειδή ζουν τα κουνούπια που το μεταφέρουν, αλλά επειδή για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας το παράσιτο αναπαράγεται δέκα φορές πιο γρήγορα.
[8]Κάθε χρόνο, 339.000 άνθρωποι πεθαίνουν από καπνό των πυρκαγιών στα μεσαία πλάτη. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι πυρκαγιές να επεκταθούν και στα δάση βροχής, όπως ο Αμαζόνιος, όπου όχι μόνο θα αποβάλουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά και θα συρρικνωθεί το μέγεθος του τροπικού δάσους (μόνο ο Αμαζόνιος παρέχει το 20% του οξυγόνου μας).
[9] Έχει διαπιστωθεί ήδη θάνατος των κοραλλιών και αυτό είναι πολύ άσχημο νέο, επειδή οι ύφαλοι των κοραλλιών υποστηρίζουν έως το ένα τέταρτο της θαλάσσιας ζωής και τροφοδοτούν μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους.
[10] Εδώ βρίσκεται και μια από τις μεγάλες αντιφάσεις του καπιταλισμού: Η μεγιστοποίηση των κερδών μπορεί να στηριχθεί στην υπερπαραγωγή προϊόντων προγραμματισμένης βραχυβιότητας και στην υπερκατανάλωσή τους από καταναλωτές με αυξημένη αγοραστική δύναμη, πράγμα που δεν συμβαίνει με τη μείωση μισθών και συντάξεων, που έχει ξεκινήσει κύρια από τη Ν. Ευρώπη, παράλληλα με τη συρρίκνωση των μεσαίων τάξεων παντού. Η λύση του δανεισμού νοικοκυριών, επιχειρήσεων και κυβερνήσεων που έδωσε μια διέξοδο στον καπιταλισμό μετά την κρίση της δεκαετίας του 1970, δεν μπορεί να συνεχισθεί γιατί οδήγησε στην τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση των χρεών. Βλέπε κεφάλαιο: «Η ΠΑΓΙΔΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΣΤΗΣΕΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ Ή ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΑΦΘΟΝΙΑΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΡΗΜΕΝΕΣ» στο «Ο ανθρωπολογικός τύπος της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης», εκδόσεις των συναδέλφων, σελ.24-38.
[11] Οι επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο επενδύουν μεγάλους όγκους κεφαλαίων στην Τεχνητή Νοημοσύνη - Ψηφιοποίηση - Αυτοματοποίηση –Ρομποτοποίηση (ΤΝ-Ψ-Α-Ρ), με πρωταγωνιστές κυρίως τις αυτοκινητοβιομηχανίες, αλλά όχι μόνο. Ο Jack Ma π.χ., ο διευθυντής του κινέζικου κολοσσού ηλεκτρονικού εμπορίου Alibaba, περιμένει ότι τις επόμενες τρείς 10ετίες, η ΤΝ-Ψ-Α-Ρ θα κάνει περιττές γύρω στα 800 εκατομ. δουλειές. Το παγκόσμιο Ινστιτούτο Mc Kinsey προβλέπει ότι το ένα τρίτο των σημερινών εργαζομένων σε διάφορα επαγγέλματα, θα πρέπει να ψάξουν για νέες θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με άρθρο της γερμανόφωνης εφημερίδας Die Zeit(26-4-18): στο λιμάνι του Αμβούργου, στον σταθμό φορτοεκφόρτωσης των κοντέινερς Altenwerder, δεν υπάρχει εργαζόμενος. Όλα λειτουργούν αυτόματα. Η είσοδος σε ανθρώπους είναι απαγορευμένη σε ένα χώρο που έχει έκταση όση και 30 γήπεδα ποδοσφαίρου μαζί! Αν βρεθεί κατά λάθος ένας άνθρωπος σε αυτό τον χώρο, τότε το όλο σύστημα τίθεται εκτός λειτουργίας. Άλλο παράδειγμα: Η Μερσεντές, στήνει σήμερα στο Sindelfingen της Στουτγκάρδης, ένα νέο εργοστάσιό της, το Factory 56, στο οποίο θα παράγει τα αυτοκίνητά της εντελώς αυτοματοποοιημένα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, με τη χρήση ρομπότ, που θα μοντάρουν αυτοκίνητα ρομπότ, δηλαδή πλήρως αυτοματοποιημένα αυτοκίνητα, χωρίς λεβιέ ταχυτήτων και πεντάλ γκαζιού.
[12] Μέχρι το 1960 καταναλώναμε το 70% των πόρων του πλανήτη, το 1980 το 100%, το 1999 φθάσαμε στο 120%, το 2008 στο 130% και αν συνεχίσουμε με τους ίδιους ρυθμούς «ανάπτυξης», η πρόβλεψη είναι ότι το 2030 θα φτάναμε στο 200%(θα χρειαζόμασταν δηλαδή δύο πλανήτες σαν τη Γη) Σύμφωνα με τη μη κυβερνητική οργάνωση Global Footprint Network: την 1η Αυγούστου 2018 οι σημερινές γενιές κατανάλωσαν ό,τι μπορούσε να αναπαράγει και αναπληρώσει ο ίδιος ο πλανήτης γη, όλο το χρόνο. Μέχρι το τέλος του 2018 οτιδήποτε καταναλώθηκε είναι δάνειο από τις επόμενες γενιές
[13] Γιώργος Κολέμπας, Γιάννης Μπίλλας: «Για την Κοινότητα των Κοινοτήτων», σελ 27-28
[14] Που ήδη είναι σε υψηλό επίπεδο, με τουλάχιστον 65 εκατομμύρια εκτοπισμένους να περιπλανιούνται στον πλανήτη αυτή τη στιγμή.
[15] Η γενιά της κλιματικής αλλαγής βγαίνει στον δρόμο: «Πρόκειται για τη γενιά που γεννήθηκε στην εποχή της κλιματικής αλλαγής και κληρονόμησε έναν πλανήτη για τον οποίο έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση. Και είναι η γενιά που είναι αποφασισμένη να μην αφήσει κάτι τέτοιο να περάσει!» ( https://tvxs.gr/news/periballon/i-genia-tis-klimatikis-allagis-bgainei-ston-dromo)
[16] Ένα συνεχές σμήνος τυφώνων και ανεμοστρόβιλων εκτός ελέγχου, καθώς και πλημμυρών, κατολισθήσεων και ξηρασιών που θα εντείνονται όλο και περισσότερο και θα χτυπούν πολύ πιο συχνά. Προχωρώντας προς το μέλλον, θα βλέπουμε την εκδίκηση του παρελθόντος.
[17] Η Τέσλα π.χ. θα κατασκευάσει δύο μοντέλα του αυτόνομου αυτοκινήτου: το Τέσλα Άλτρουιστ και το Τέσλα Έγκοϊστ. Σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το Άλτρουιστ θα θυσιάζει τον ιδιοκτήτη του για το γενικό καλό, ενώ το Έγκοϊστ θα κάνει ό,τι μπορεί για να σώσει τον ιδιοκτήτη του, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να σκοτώσει παιδιά. Ο Έλον Μασκ και η Τέσλα ρίχνουν το μπαλάκι στους αγοραστές-καταναλωτές των αυτοκινήτων τους να διαλέξουν ποιόν αλγόριθμο θέλουν, το Αλτρουίστ ή τον Εγκοίστ! Αυτοί προσφέρουν και τα δύο για να μην κατηγορηθούν ότι είναι εγωιστές ή αλτρουιστές. Η μηχανοποίηση του "μετανθρώπου" και η "ανθρωποποίηση" της μηχανής παράγουν-εκτός των άλλων-και την καταστρατήγηση της ατομικής και κοινωνικής συνείδησης του σημερινού ανθρώπου!
[18] Τα πιο προωθημένα τμήματα των ελίτ επιδιώκουν και προσδοκούν στο άμεσο μέλλον μια ανθρώπινη εξέλιξη που θα στηριχθεί στη διεύρυνση των πνευματικών και σωματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου, η οποία θα επιτευχθεί από 3 συγκλίνουσες διαδικασίες : α) Η πρώτη έχει να κάνει με τη βιοτεχνολογία και γενετική μηχανική. Με την επανασχεδίαση των γενετικών οδηγιών του κώδικα (DNA), θα επιδιωχθεί το βέλτιστο για κάθε άτομο του είδους (νέα «ευγονική»). β) Η δεύτερη διαδικασία έχει να κάνει με την «τεχνητή νοημοσύνη» και την «ανθρωποποίηση» της μηχανής και έχει σαν στόχο το σκεπτόμενο ρομπότ. 3) Η τρίτη διαδικασία αφορά στη «μηχανοποίηση» του ανθρώπου, μέσω ενίσχυσης των φυσικών και διανοητικών του ικανοτήτων (προσθετική τεχνολογία-τεχνητά ανθρώπινα μέλη – όργανα, μικροσυσκευές στο ανθρώπινο σώμα που θα κυκλοφορούν με το αίμα και θα διορθώνουν βλάβες, μικροτσίπ και εμφυτεύματα στον εγκέφαλο, αισθητήρες συνδεμένοι με τα αισθητήρια νεύρα κ.λπ.).
Το αποτέλεσμα της σύνθεσης αυτών των διαδικασιών θα είναι ο λεγόμενος «επαυξημένος άνθρωπος», το «κύβοργον» (cyborg) που σε σύνδεση με τον κυβερνοχώρο θα είναι μια οντότητα με μεγαλύτερη νοημοσύνη από τον σημερινό άνθρωπο. Αυτή η οντότητα θα αναλάβει να καθοδηγήσει την παραπέρα αυτοεξέλιξή του σε «μετάνθρωπο». Ένα σενάριο τρόμου. (Βλέπε: https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/zoyme-se-enan-planiti-me-peperasmenoys-poroys-kai-dynatotites)
[19] Η διεθνής οργάνωση των μικρών αγροτών Via Campesina πιστεύει η αειφόρος, μικρής κλίμακας οικογενειακή γεωργία, είναι εντάσεως εργασίας και απαιτεί λίγα καύσιμα. Λυτή θα συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην «ψύξη» της γης. Μια 10ετή μελέτη στο Ινστιτούτο Rodale της Πεννσυλβάνια των ΗΠΑ έδειξε ότι η χρήση κομπόστ σε συνδυασμό με εναλλαγή καλλιεργειών σε βιολογικά αγροσυστήματα μπορεί να οδηγήσει σε ενσωμάτωση του άνθρακα στο έδαφος σε αναλογία 910 κιλά / στρέμμα / έτος , πράγμα που σημαίνει επίσης λήψη 3185 κιλών διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα ανά στρέμμα το χρόνο (μεγάλη ικανότητα πρόσληψης και συγκράτησης λόγω της αυξημένης ποσότητας μικροοργανισμών) Έχει υπολογισθεί ότι, αν θα μπορούσαμε να αποκαταστήσουμε και πάλι στα γεωργικά εδάφη του κόσμου την οργανική ύλη, που έχουμε ήδη χάσει, λόγω της βιομηχανικής γεωργίας, τότε τα εδάφη αυτά θα μπορούσαν να συλλάβουν τουλάχιστον το ένα τρίτο του πλεονάζοντος CO2 στην ατμόσφαιρα . Συνεχίζοντας την ανοικοδόμηση των εδαφών, σε περίπου 50 χρόνια, αυτά θα είχαν προσλάβει περίπου τα δύο τρίτα του πλεονάζοντος CO2 από την ατμόσφαιρα. Περισσότερα: http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/13.
[20] Τα επίγεια οικοσυστήματα αποτελούν δεξαμενές άνθρακα (με νεώτερους υπολογισμούς θεωρείται ότι στα δάση μόνο «σταθμεύουν» περίπου 800 GT, περισσότερο και από την ατμόσφαιρα) Έτσι το Τροπικό δάσος αποθηκεύει 906 γραμ./μ2.έτος, τα Υπόλοιπα δάση 630, οι Σαβάνες 354, τα Έλη 1350, οι Καλλιέργειες 293, Λοιπά είδη(τούντρες…)31, η Θάλασσα 69 γραμ./μ2.έτος. Η αποψίλωση και οι πυρκαγιές συμμετέχουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 18%. Για να σταματήσουν όμως πρέπει να υπάρξει «αποανάπτυξη» στον τομέα του εμπορίου του ξύλου, ιδίως του τροπικού και να σταματήσει η αλλαγή χρήσης της γης (οικοπεδοποίηση) Ανάπτυξη θα πρέπει να έχουμε σε δραστηριότητες που υποβοηθούν την αποθήκευση του CO2 στην άγρια βλάστηση με επιστροφή εκτάσεων στην άγρια φύση, με αποκατάσταση των ερημοποιημένων εκτάσεων μέσω αναβλάστησης (π.χ. φυσική σπορά σβώλων), με σωστή διαχείριση των δασών (ώστε να μην έχουμε εύκολα πυρκαγιές από φυσικές αιτίες) και φύτευση νέων εγκλιματισμένων δένδρων (τα νέα δένδρα απορροφούν πάντα περισσότερο CO2 από τα παλιά). Τα έλη μπορούν να απορροφήσουν κάθε χρόνο υπερδιπλάσια ποσότητα CO2 από ότι τα δάση στα μεσαία πλάτη, αλλά πολύ περισσότερο και από τα τροπικά. Μέχρι τώρα κάναμε αποξήρανσή τους υπέρ των καλλιεργειών και της υγείας υποτίθεται. Από δω και πέρα πρέπει να αποκαταστήσουμε ξανά τις ελώδεις εκτάσεις, αν όχι να τις επεκτείνουμε. Θα είναι ο πιο εύκολος και πιο οικονομικός τρόπος για απορρόφηση του παραπανήσιου CO2 από την ατμόσφαιρα.
[21] Ευζωία αντί Ευημερία. Το buen vivir των Ιθαγενικών κοινοτήτων μπορούμε να το διατυπώσουμε στα ελληνικά με τον όρο ευζωία (το ευ ζειν των αρχαίων) δίνοντας το παρακάτω περιεχόμενο για τις σημερινές κοινότητες στον ελλαδικό/αιγιακό χώρο: Χρησιμοποιούμε τον όρο «ευζωία» (ευ ζωή, καλή ζωή) για να τον ξεχωρίσουμε από τον όρο «ευημερία» (ευ ημέρα, καλή ημέρα) που χρησιμοποιείται σήμερα από όλους σαν στόχος της «ανάπτυξης». Άλλο να περνάς τη μέρα σου καλά, και άλλο να έχεις μια ποιότητα συνολικά σε όλη τη ζωή σου. Άλλο να νομίζεις ότι ήλθες στη ζωή για να τρέχεις, να δουλεύεις όσο γίνεται περισσότερο, να αποκτάς περισσότερα χρήματα για να καταναλώνεις όσο γίνεται περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες-εμπορεύματα, θεωρώντας-χωρίς να έχεις το χρόνο να σκεφθείς- ότι «ευημερείς» και άλλο να περιορίζεις τις καταναλωτικές σου ανάγκες υιοθετώντας ένα μοντέλο «εθελούσιας ολιγάρκειας», να καταναλώνεις δηλαδή λιγότερους αλλά επαρκείς πόρους και ενέργεια, ζώντας μια καλύτερη συνολική ζωή, ανακαλύπτοντας την ποιότητα και την αξία χρήσης των προϊόντων και έχοντας επαρκή χρόνο στη διάθεσή σου για αυτοανάπτυξη, αυτοπραγμάτωση και εμβάθυνση στα νοήματα της ζωής.
[22]- Επιβράδυνση στον χρόνο: πιο αργά και σε βάθος!
-Εγγύτητα στον χώρο: πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!
-Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης: ποιότητα, επάρκεια, τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά!
-Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής: Αναγνώριση της διαφορετικότητας και συμπάθεια-αλληλοστήριξη!
-Επαναοικειοποίηση τόπων, Κοινών συλλογικών και σχεσιακών αγαθών -χρόνου: Αποκατάσταση καταστροφών, επανάκτηση και αύξηση του ελεύθερου προσωπικού χρόνου για αυτοπραγμάτωση-αυτοανάπτυξη!
-Ευρύτητα στη γνώση και τις δεξιότητες: ολιστική πολύπλευρη γνώση και ολοκληρωμένα πρόσωπα!
-Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση και τη ζωή: Συνεργατικά και αλληλέγγυα! όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!
-Επιστροφή προς τις δύο μάνες: γαία-κοινότητα
Περισσότερα για το αξιακό σύστημα της ευζωίας βλέπε: «Για την Κοινότητα των Κοινοτήτω», εκδόσεις των συναδέλφων, σελ 69-73
[23] Ενός Βασικού Εισοδήματος συνδεδεμένου με: 1) Κοινωνική ασφάλεια, κοινωνική δικαιοσύνη και αναδιανομή, 2) Άμεση Δημοκρατία, 3) Εναλλακτική και αλληλέγγυα οικονομία, 4) Ατομική και συλλογική κυριαρχία του χρόνου. Βλέπε περισσότερα στο http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/5679795
[24] Με την ονομασία Μιρ, Ζάντρουγκα ή Ομποσίνα συναντάμε κοινότητες και στις σλαβόφωνες περιοχές,ενώ με την ονομασία Μαρκ στις Γερμανόφωνες. Συγκεκριμένα, οι αγροτικές κοινότητες Μιρ προϋπήρχαν στην τότε Ρωσία πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Ήταν πανάρχαιες μορφές αγροτικών κοινοτήτων με κοινοκτημοσύνη, δημοκρατική συγκρότηση και αλληλέγγυα ευθύνη μεταξύ των μελών τους
[25] Αλλά επίσης μπορούμε να διδαχθούμε και από τον νεοελληνικό κοινοτισμό. Ο Καραβίδας ειδικά πρότεινε τον ομοσπονδιακό κοινοτισμό και την ομόσπονδη κοινοτική πολιτεία σαν την ενδεδειγμένη εναλλακτική λύση- στις δύσκολες κυρίως περιόδους-σε σχέση με το αποτυχημένο σε όλες τις περιπτώσεις υπερσυγκεντρωτικό κεντρικό νεοελληνικό κράτος («πελατειακό κράτος των Αθηνών»), ακόμα και στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής
[26] Βασίλης Νιτσιάκος: «Υπάρχει μια κατηγορία κοινοτήτων που εντοπίζονται στη “ζώνη της δρυός” και ιστορικά στηρίχθηκαν για την επιβίωση και αναπαραγωγή τους σε ένα συνδυασμό γεωργίας και κτηνοτροφίας, που συμπληρώνονταν και από άλλες δραστηριότητες, όπως η υλοτομία, η τροφοσυλλογή και η τεχνική ειδίκευση (μαστορική). Οι κοινότητες αυτές λειτούργησαν για μια μεγάλη χρονική διάρκεια σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο πολιτικής οικονομίας με σχετική αυτονομία, αυτάρκεια και αυτοδιοίκηση. Στο πλαίσιο αυτό οι εστιακές ομάδες ( πολυμελείς διευρυμένες οικογένειες) οικειοποιούνταν τους συλλογικούς φυσικούς πόρους με ένα σύστημα βιωματικής αειφορίας και κοινωνικού εξισωτισμού. Αυτό το σύστημα εξασφάλιζε από τη μια την αναπαραγωγή των φυσικών πόρων και από την άλλη την εξισορρόπηση ανάμεσα στις επιμέρους ανάγκες των εστιακών ομάδων και τη συνολική επιβίωση της κοινότητας. Κάτι τέτοιο ήταν εφικτό όχι μόνο χάρη στη συνειδητοποίηση του πεπερασμένου χαρακτήρα των φυσικών πόρων και την αίσθηση της συλλογικότητας, αλλά και χάρη στο γεγονός ότι ο τρόπος παραγωγής χαρακτηριζόταν από αξίες χρήσης και οι ίδιοι οι φυσικοί πόροι (γη, δάση, νερά κ.λπ.) δεν γίνονται αντιληπτοί σαν ατομικές ιδιοκτησίες, αλλά ως κοινά κτήματα, τα οποία χρησιμοποιούσε η κάθε εστιακή ομάδα με βάση τις εκάστοτε ανάγκες της. Το Πεκλάρι (σήμερα Πηγή), ένα ορεινό χωριό στην περιοχή της Κόνιτσας κοντά στο ελληνο-αλβανικό σύνορο, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα»
Από το βιβλίο του: ΠΕΡΙΚΛΑΡΙ, κοινωνική οικονομία μικρής κλίμακας, εκδόσεις Ισνάφι , Ιωάννινα 2015.
[27] Οι συνθήκες ήταν ώριμες για το «μεγάλο άλμα προς τα εμπρός»! Γιατί ο λαός, συγκροτημένος σε ενιαίο σώμα, «μεταβάλλεται μέσα στο ειδικό κλίμα της ομάδας, της κοινότητας, του συνόλου, του ΕΜΕΙΣ, αν όχι σε σοφό, … οπωσδήποτε όμως σε πιο έξυπνο … απ’ όσο είναι στην πραγματικότητα ο καθένας που παίρνει μέρος στην Γενική Συνέλευση». Περισσότερα για αυτό το πείραμα στο κείμενο της ανάρτησής μας: http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/8238864
[28] Βλέπε την έκδοση της Διεθνιστικής Κομμούνας της Ροζάβα με τίτλο: «Να ξανακάνουμε πράσινη τη Ροζάβα», από τις εκδόσεις ΕΥΤΟΠΙΑ.
[29] http://epitropiagonapanagias.blogspot.com/
[30] https://peliti.gr/
[31] https://www.aegilops.gr/el/
[32] https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/152896_energeiakes-koinotites
[33] Βλέπε: Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ –ΑΠΟΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ στη διαδικασία παραγωγής και διανομής της τροφής, http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/2223120
[34] Για την συνολική πρότασή μας στον ενεργειακό τομέα βλέπε: Κοινωνικοποίηση της ενέργειας, αλλά πως;( http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/8649818)
[35] Κομποστοποίηση σε μικρές μονάδες δυναμικότητας κατ` έτος 1.000-10.000 τόνων που μετατρέπουν τα οργανικά αστικά δημοτικά υπολείμματα και τα φυτικά γεωργικά υπολείμματα της γύρω περιοχής, σε κομπόστα για τους τοπικούς αγρότες. Το λειτουργικό τους κόστος ανέρχεται σε 50-60 Ε/ τόνο εισαγόμενου οργανικού κλάσματος. Οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ που θα τα λειτουργούν μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους στα πλαίσια μιας δημοτικής ή διαδημοτικής επιχείρησης.
[36]Κοινωνικοί συνεταιρισμοί που δραστηριοποιούνται στην οργάνωση επισκέψεων σε τοποθεσίες φυσικής ομορφιάς, πολιτιστικής κληρονομιάς, ορεινών διατηρητέων οικισμών παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, τοπικής ιστορίας και παραδοσιακών επαγγελμάτων (π.χ. Παρασκευή τσίπουρου, κρασιού ή ελαιόλαδου), αγροτουριστικών εγκαταστάσεων, οικο-πολυ-καλλιεργειών, θεματικών πάρκων κ.λπ. με εναλλακτικό τρόπο: πεζοπορίες, ποδήλατο βουνού, ιππασία, κανό, κ.λπ.
[37] Μέχρι και δημιουργία τοπικού νομίσματος με το οποίο μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους προϊόντα και υπηρεσίες δίκτυα εγχειρημάτων της ΣΟΑ.
[38] Βλέπε στο «Κοινότητα των Κοινοτήτων», σελ.28-29
[39] Αυτές οι τεχνολογίες καλύπτουν ήδη σήμερα περίπου το 11% της παγκόσμιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, και θα μπορούσε, σύμφωνα με μελέτες, το 2030 να φθάσει στο 20% ή ακόμη και στο 50%.
[40] Σύμφωνα με μελέτη της πρωτοβουλίας «Arbeitszeitverkürzung jetzt», για τη Γερμανία αυτό μπορεί να γίνει ήδη: «Χρειαζόμαστε ένα νέο πρότυπο του χρόνου εργασίας, περίπου 30 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο» (http://www.arbeitszeitverkuerzung-jetzt.de/perspektive/arbeit-fair-teilen.html)
[41] Περισσότερα: http://www.topikopoiisi.eu/kappaomicroniotanuomeganuiotakappa942---alphalambdalambdaetalambda941gammagammaupsilonalpha-omicroniotakappaomicronnuomicronmu943alpha/13
[42] https://www.facebook.com/groups/430246720759962/?_rdc=1&_rdr
[43] Βλέπε: Γιώργος Κολέμπας-Γιάννης Μπίλλας, «Για την Κοινότητα των Κοινοτήτων», σελ.39-40, εκδ.των συναδέλφων
[44] Βλέπε κείμενό μας στο: http://topikopoiisi.blogspot.de/p/blog-page_8927.html
[45] «Όπως οι πολυμελείς παραδοσιακές οικογένειες αποτέλεσαν παλιότερα τη βάση για την επιβίωση των τότε παραδοσιακών κοινοτήτων, έτσι και σήμερα οι διευρυμένες μορφές οικογενειών(που δε θα στηρίζονται στο γένος όμως)θα αποτελέσουν τη βασική δομή της αναβίωσης των κοινοτήτων του νέου κοινοτισμού της μετά την ανάπτυξη εποχής. Θα μπορούν στα πλαίσιά τους να ικανοποιούν τις βιοτικές ανάγκες των ανθρώπων(να εξασφαλίζουν πάλι το «ζην») με σχέσεις αρμονίας και αποδοχής μεταξύ τους. Η λειτουργία τους με βάση τη συνέλευση των μελών και τον εσωτερικό κανονισμό τους, θα εξασφαλίζει την ισοκατανομή και όχι την επιβολή, σε όλα τα επίπεδα, από την αναγνώριση, μέχρι την απόρριψη ή ικανοποίηση των αναγκών ή των απόψεων του κάθε μέλους. Για την εξασφάλιση του «ευ ζην» θα πρέπει να ενδιαφέρονται και για τα τεκταινόμενα στα πλαίσια των ευρύτερων χωρικών τοπικών κοινοτήτων, που ανήκουν. Δηλαδή θα πρέπει να δραστηριοποιούνται και στην τοπική δημόσια σφαίρα και να μη γίνουν νησίδες επιβίωσης μόνο». Βλέπε ειδικό κεφάλαιο: Η «ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ» ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ στο βιβλίο μας Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-ΤΟΠΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ σελ 78-83. Επίσης στην ανάρτησή μας: Η "διευρυμένη οικογένεια" και ο ανθρωπολογικός τύπος
ενός επιθυμητού αναγκαίου και εφικτού κόσμου
1) Εισαγωγικά
Ο άνθρωπος ως ένα ον της φύσης που στην πορεία εξέλιξής του απέκτησε συνείδηση του εαυτού, μετατράπηκε από φυσικό και σε κοινωνικό ον. Στη συλλογική μνήμη της ανθρωπότητας, η φύση είναι η «πρώτη μάνα», αυτή που δίνει στους ανθρώπους τη ζωή και οτιδήποτε άλλο χρειάζονται για να υπάρχουν. Ο όρος «μητέρα φύση» έχει τις ρίζες του σε αυτή τη συλλογική εμπειρία της αρμονίας και της ισορροπίας μαζί της. Επίσης στη συλλογική μνήμη της, η Κοινότητα έχει πάρει τη θέση της «δεύτερης μάνας», που της εξασφαλίζει την καλύτερη ζωή, την ευζωία.
Η αρχική αρμονία διαταράχθηκε με την εμφάνιση των πρώτων κοινωνικών ιεραρχιών, που στην πορεία πήραν την μορφή ενός συνθετότερου κοινωνικού συστήματος με τη δημιουργία τάξεων και κρατικών δομών εξουσίας. Η σταδιακά εξελικτική κοινωνική διαδικασία ύφανε και έπλεκε την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στον άνθρωπο με την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση
Οι ταξικές κοινωνίες μέχρι και σήμερα βρίσκονται σε καθαρή αντίθεση με τις δύο παραπάνω «μάνες» της ανθρωπότητας, αφού η φιλοσοφία του ανθρωποκεντρισμού επικράτησε του βιοκεντρισμού[1] ,ο οποίος καθόριζε τις πρώτες φυσικές κοινωνίες, που -με τα σημερινά μας μέτρα- θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε «αυθόρμητες οικολογικές κοινωνίες». Στο επίπεδο της οικονομίας επικράτησε η νέα θρησκεία της «ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων και της τεχνολογίας», η οποία ισχυρίζεται ότι μόνο με αυτή την ανάπτυξη στο διηνεκές, ο άνθρωπος θα μπορέσει- δια της αδιάλειπτης εργασίας και παραγωγικότητάς του- να κατακτήσει τη φύση και να γίνει ο αφέντης της.
Μόνο αν υποταχθεί ο άνθρωπος στους αφέντες της σημερινής κοινωνίας, θα μπορέσει να διαφεντέψει τη «λάμια» φύση. Τι είναι η δυστυχία και ο πόνος των καταναγκασμένων στη δουλεία-δουλειά ανθρώπων (των σημερινών «από κάτω» δηλαδή), μπροστά στον «θρίαμβο» επί της μεγάλης αντιπάλου φύσης; Η μοντέρνα δουλεία και υποδούλωση είναι η «παράπλευρη απώλεια» την οποία θα πρέπει να αποδεχθούμε εμείς οι «από κάτω», υπέρ της χίμαιρας της «απελευθέρωσης» του είδους από την κυριαρχία της φύσης.
Γι` αυτό σήμερα, όπου το κυρίαρχο καπιταλιστικό σύστημα οδηγεί στα άκρα και στην καταστροφή τις δυνατότητες αναπαραγωγής των βασικών διαδικασιών ζωής και των οικοσυστημάτων του πλανήτη, υπάρχει «η ελπίδα ότι ο άνθρωπος θα επιλέξει πάλι- ή τελικά θα αναγκασθεί-να ξαναστραφεί ...προς ην πρωταρχική μάνα Γαία που τον γέννησε και τον τρέφει, και τη δεύτερη μάνα του που είναι η ομάδα, η κοινότητα, η κοινωνία, στα πλαίσια των οποίων μπορεί να εξασφαλίσει όχι μόνο την επιβίωση, αλλά και το ευ ζειν που λέγανε οι αρχαίοι μας, το buen vivir που λένε σήμερα οι ιθαγενείς λαοί». Η επιστροφή προς αυτές θα γίνει όχι προς τα πίσω, αλλά βασικά προς τα ...εμπρός[2], εμπλουτισμένη με τη νέα απαραίτητη «οικουμενική πλανητική συνείδηση» και τον νέο ρόλο του «θεράποντά» τους. Θα ήταν ευκταίο να αποκτήσει μια συνείδηση που θα κατανοήσει την ανάγκη να επιδιώξει την ατομική «καλή ζωή» στηριγμένη στη συλλογικότητα και τον κοινοτισμό. Για να ανασυνθέσει τη ζωή του λοιπόν ο σύγχρονος άνθρωπος, θα χρειασθεί να αναλάβει δράση σε όλα τα επίπεδα, τα τοπικά, τα εθνικά , τα διεθνή.
Για αυτό θα είναι ιδιαίτερης σημασίας η διατύπωση και η υλοποίηση ενός αλληλέγγυου οράματος για το ξεπέρασμα του καπιταλισμού και τη δημιουργία ενός νέου κόσμου, ο οποίος δεν θα είναι ιεραρχικός, αλλά αυτο-οργανωμένος και θα στηρίζεται στο κίνημα των κοινοτήτων για να ικανοποιήσει τη βασικότερη ανάγκη που υπάρχει σήμερα, δηλαδή τη διατήρηση του πλανήτη, η οποία μπορεί να υλοποιηθεί μόνο εάν οργανώσουμε την ικανοποίηση, τόσο των ατομικών όσο και των συλλογικών αναγκών, σε αρμονία με τα όρια που βάζουν οι δυνατότητες των οικοσυστημάτων της γης. Χωρίς τους καταναγκασμούς του αφηγήματος της «ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων», αλλά με στήριξη στα Κοινά (Commons).
Το πρώτο βήμα θα μπορούσε να είναι η δημοκρατική αναγέννηση της έννοιας του πολίτη και η θέσμιση της δημόσιας σφαίρας στην οποία θα δρα αυτός ο πολίτης, καθώς και η αναγέννηση της κοινότητάς του στο πλαίσιο ενός ισχυρού, κοινού και πάνω από όλα χειραφετικού κοινωνικού κινήματος.
2) Το ζοφερό μέλλον που μας επιφυλάσσει ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός
Οι εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί σήμερα από τον παγκοσμιοποιημένο καπιταλισμό υπό την ηγεσία του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου θα κάνουν ακατοίκητη τη γη για τους παρακάτω πιο σημαντικούς λόγους:
- Κλιματική αλλαγή: Τα πράγματα είναι χειρότερα από ό, τι νομίζουμε. Όταν ξεπαγώσει το μόνιμα παγωμένο έδαφος της Αρκτικής και απελευθερωθεί ο άνθρακας που βρίσκεται με τη μορφή μεθανίου[3] κυρίως και καταλήξει γρήγορα στην ατμόσφαιρα θα επιταχύνει κατά πολύ την αλλαγή του κλίματος. Κανένα αξιόπιστο πρόγραμμα μείωσης των εκπομπών από μόνο του δεν μπορεί να αποτρέψει την καταστροφή του κλίματος, αν οι άνθρωποι και τα κοινωνικά τους συστήματα δεν αλλάξουν το επικρατούν μοντέλο παραγωγής και κατανάλωσης και τους τρόπους ζωής που το συνοδεύουν.
- Εξαφάνιση ειδών: Η Γη έχει βιώσει πέντε μαζικές εξαφανίσεις πριν από αυτή που ζούμε τώρα. Η πιο γνωστή ξεκίνησε όταν ο άνθρακας θέρμανε τον πλανήτη κατά πέντε βαθμούς Κελσίου, επιταχύνθηκε όταν η θέρμανση αυτή πυροδότησε την απελευθέρωση του μεθανίου στην Αρκτική και τελείωσε με το 97% της ζωής στη γη νεκρή. Προσθέτουμε σήμερα άνθρακα στην ατμόσφαιρα με πολύ ταχύτερο ρυθμό, τουλάχιστον δέκα φορές πιο γρήγορα. Θα οδηγήσει αυτή η σταδιακή διαδικασία και σε νέα εξαφάνιση ειδών και του ανθρώπου;[4].
- Θάνατος λόγω υπερθέρμανσης: Από το 1980, ο πλανήτης έχει βιώσει 50 φορές αύξηση στον αριθμό των τοποθεσιών όπου επικρατούν επικίνδυνες ή ακραίες θερμοκρασίες. Πόλεις όπως το Καράτσι και η Καλκούτα θα έχουν αβίωτα και θανατηφόρα κύματα καύσωνα, όπως αυτά που τις έπληξαν το 2015. Με κάποιους βαθμούς υπερθέρμανση, ο θανάσιμος Ευρωπαϊκός καύσωνας του 2003, κατά την διάρκεια του οποίου είχαμε περίπου 2.000 θανάτους την ημέρα, θα είναι ένα φυσιολογικό καλοκαίρι, ενώ ειδικά για τις τροπικές περιοχές, όπου η υγρασία δρα προσθετικά στο πρόβλημα, η καλοκαιρινή εργασία οποιουδήποτε είδους θα καταστεί αδύνατη[5].
- Επισιτιστική κρίση: Οι υβριδικές καλλιέργειες δημητριακών που έχουν αναπτυχθεί σε βέλτιστες συνθήκες υγρασίας- θερμοκρασίας, εξαρτώνται πολύ από τη θερμοκρασία. Έχει υπολογισθεί ότι για κάθε βαθμό υπερθέρμανσης οι αποδόσεις θα μειώνονται τουλάχιστον κατά 10%. Σε ορισμένες εκτιμήσεις ξεπερνούν το 15 ή ακόμα και το 17%. Η ξηρασία μπορεί να είναι ένα ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα από τη θερμότητα, πράγμα που σημαίνει ότι ορισμένα από τα πλέον γόνιμα εδάφη του κόσμου θα μετατραπούν γρήγορα σε έρημο. Και ζούμε ήδη σε έναν κόσμο με πείνα, όπου υπάρχουν 800 εκατομμύρια υποσιτιζόμενοι.
- Κλιματικές ασθένειες: Υπάρχουν τώρα, παγιδευμένοι στον πάγο της Αρκτικής, ιοί και βακτήρια που προκαλούν ασθένειες, με τις οποίες ο άνθρωπος δεν έχει έρθει ποτέ σε επαφή. Η Αρκτική επίσης έχει αποθηκεύσει τρομακτικούς κινδύνους από τους πιο πρόσφατους χρόνους. Στην Αλάσκα, ήδη, οι ερευνητές έχουν ανακαλύψει υπολείμματα της γρίπης του 1918[6]. Υπάρχουν όμως και στοιχεία που γνωρίζουμε για το πώς επηρεάζει το κλίμα κάποιες ασθένειες: η ελονοσία[7], για παράδειγμα. Η Παγκόσμια Τράπεζα εκτιμά ότι μέχρι το 2050, 5,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι θα έχουν να κάνουν με αυτήν την ασθένεια.
- Αέρας που δεν θα αναπνέεται: Μέχρι το 2090, περίπου 2 δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως θα αναπνέουν αέρα πέρα από το επίπεδο του "ασφαλούς", σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ). Ήδη, περισσότεροι από 10.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε μέρα από τα μικρά σωματίδια που εκπέμπονται από τις διάφορες καύσεις[8].
- "Οξίνιση των ωκεανών": Το ένα τρίτο των μεγάλων πόλεων του πλανήτη βρίσκεται στην ακτή με όλα τα επακόλουθα από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας. Αλλά δεν θα έχουμε μόνο τον πλημμυρισμό αυτών των περιοχών σαν αποτέλεσμα. Στις τωρινές συνθήκες, οι ωκεανοί παγκοσμίως απορροφούν περισσότερο από το ένα τρίτο της περίσσειας του άνθρακα στην ατμόσφαιρα και αυτό ήταν μέχρι τώρα θετικό, αλλά στο μέλλον το αποτέλεσμα αυτής διαδικασίας θα είναι η "οξίνιση των ωκεανών", που από μόνη της, θα προσθέσει πιθανά μισό βαθμό στη θέρμανση αυτού του αιώνα. Αλλά όχι μόνο. Η οξίνιση του ωκεανού θα πλήξει άμεσα τους πληθυσμούς των ψαριών[9].
- Μόνιμη οικονομική κατάρρευση: Προς το παρόν, στο παγκόσμιο καπιταλιστικό «καζίνο», η ηγεμονεύουσα παγκόσμια χρηματοοικονομική ελίτ, διογκώνει τα ποσοστά «ανάπτυξης» της χρηματοπιστωτικής οικονομίας, χρησιμοποιώντας τον μηχανισμό του χρέους για την επίτευξη πειθαρχίας όσον αφορά στο στόχο της «ανάπτυξης» και της μεγέθυνσης της πραγματικής οικονομίας. Όμως αυτή η μεγέθυνση απαιτεί αυξημένη παραγωγή, αυξημένη χρήση υλικών και ενέργειας και η αυξημένη κατανάλωση όλων αυτών των υλικών αγαθών, ενώ παράλληλα απαιτεί και αυξημένη εκμετάλλευση του εξίσου σημαντικού πόρου, της ανθρώπινης εργασίας, με μειωμένες αποδοχές[10]. Επίσης απαιτεί αυξημένη παραγωγή αποβλήτων, όσο και να αυξάνεται ο βαθμός απόδοσης της χρησιμοποιημένης τεχνολογίας. Το τελικό αποτέλεσμα των αυξημένων οικονομικών δραστηριοτήτων του οποιασδήποτε μορφής κεφαλαίου είναι η κατάρρευση των αποθεμάτων των φυσικών πόρων του πλανήτη και του περιβάλλοντος καθώς και της αναπαραγωγής της ανθρώπινης εργατικής δύναμης[11]. Όλα αυτά συμβάλλουν στην μείωση της αποδοτικότητας των οικονομικών δραστηριοτήτων. Η συνεχής αύξηση της κατανάλωσης των φυσικών πόρων και η αντίστοιχη αύξηση των αποβλήτων οδήγησε ήδη τις σημερινές γενιές να ζουν σε βάρος του μέλλοντος και των επόμενων γενεών. Δημιουργούμε εκτός των οικονομικών χρεών και συνεχώς αυξανόμενα οικολογικά χρέη[12], προς τις επόμενες γενιές, με την έννοια ότι αυτές, αν θέλουν να επιβιώσουν στο μέλλον, θα πρέπει να αποκαταστήσουν και να αναβιώσουν τα ζωτικά οικοσυστήματα του πλανήτη. «Θα κληθούν να τα πληρώσουν, με την έννοια ότι θα πρέπει να λάβουν μέτρα για την ανανέωση των πλουτοπαραγωγικών πηγών και πόρων και την αύξηση των δυνατοτήτων των οικοσυστημάτων για απορρόφηση των απαβλήτων. Για παράδειγμα, οι αγροτικές τους κοινότητες στο μέλλον θα χρειασθεί να επιστρέψουν καλλιεργούμενες εκτάσεις στην άγρια φύση, να κάνουν «ανάπαυση» εδαφών, να επιστρέψουν από την «εύκολη» χημική και μηχανοποιημένη γεωργία, στην «δύσκολη» αγροτο-οικο-γεωργία- για απορρόφηση της περίσσειας του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας στη βιομάζα και επιστροφή του στον εδαφολογικό άνθρακα.»[13]
- Αύξηση συγκρούσεων-πολέμων: Ερευνητές κατάφεραν να ποσοτικοποιήσουν μερικές από τις μη προφανείς σχέσεις μεταξύ θερμοκρασίας και βίας: Για κάθε μισό βαθμό υπερθέρμανσης, λένε, οι κοινωνίες θα δουν 10% με 20% αύξηση της πιθανότητας οπλισμένων συγκρούσεων και αναγκαστική αύξηση της μετανάστευσης[14], Υπάρχει όμως και το απλό γεγονός που σαν άτομα γινόμαστε ευερέθιστα. Η ζέστη αυξάνει τα ποσοστά της εγκληματικότητας στους οικισμούς και τις πόλεις.
- Ο εφησυχασμός μας δεν μπορεί να συνεχισθεί: Τα διλήμματα και τα δράματα που κρύβονται στις παραπάνω περιγραφείσες δυσμενείς εξελίξεις, περιμένουν να βιωθούν κυρίως από τις μελλοντικές γενιές των ανθρώπων στις οποίες τα κληρονομούν οι σημερινές, οι οποίες δεν ανησυχούν και πολύ, αφού τις αφορούν έμμεσα σαν προειδοποίηση με το ερώτημα: «τι κόσμο θα παραδώσουν στα παιδιά τους;» Για τις σημερινές γενιές, οι δυσμενείς εξελίξεις είναι απλά ασυμβίβαστες με το είδος των αφηγήσεων που έχουν αποδεχθεί για τον εαυτό τους, οι οποίες τείνουν να δίνουν έμφαση στο ατομικό ταξίδι της ατομικής συνείδησης και όχι στο συλλογικό ταξίδι της συλλογικής- κοινωνικής συνείδησης στο απέραντο σύμπαν με το «μπλε μικρό ιστιοφόρο μας»- τον πλανήτη γη. Είναι σίγουρο ότι αυτή η τύφλωση δεν μπορεί να διαρκέσει. Ήδη τα μικρότερα από τα παιδιά μας έχουν ξεσηκωθεί και δεν θα το επιτρέψουν[15]. Δεν θα το επιτρέψουν τα αποτελέσματα αυτών που σήμερα θεωρούμε σαν «έντονα καιρικά φαινόμενα»[16].
3) Πιθανή διέξοδος: Aποανάπτυξη-Αποκαπιταλιστικοποίηση, Kοινοτισμός, Αυτονομία και Άμεση Δημοκρατία-μαζί για έναν Mετακαπιταλιστικό Kόσμο
Το κρίσιμο σημείο είναι ότι σήμερα ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός θέτει την συνολική κοινωνική ζωή, τα οικοσυστήματα και τη φύση υπό την εξουσία του. Παράγει την συνολική οικονομικοκοινωνική ζωή-τον «βίο» των ανθρώπων- και την αναπαράγει ταυτόχρονα και ιδεολογικοπολιτικά. Παράγει «υποκείμενα» ενός συγκεκριμένου ανθρωπολογικού τύπου με διανοητικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές αντιλήψεις για την πραγματικότητα, οι οποίες στηρίζονται σε μια κτητική, επεκτατική και χρησιμοθηρική ψυχοσύνθεση[17]. Την παραγωγή αυτή των υποκειμένων - αντικειμένων και των μεταξύ τους σχέσεων υπό την κυριαρχία του κέρδους, μπορούμε να την ονομάσουμε βιοπολιτική παραγωγή, με την έννοια ότι συνθέτει την οικονομία, την ιδεολογία και την πολιτική υπό την ηγεμονία της οικονομίας. Με την έννοια της βιοτεχνολογικής παραγωγής-αναπαραγωγής και του ίδιου του είδους του ανθρώπου[18].
Και αυτό στα πλαίσια ενός πλανητικού φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος-στα πλαίσια του «παγκόσμιου χωριού»- γιατί υπερβαίνει τα οικονομικά και πολιτικά όρια, τα οποία έθεταν στο παρελθόν τα κράτη-έθνη. Έχουμε υπέρβαση των «εθνικών αγορών» και της «εθνικής κυριαρχίας». Το κεφάλαιο γίνεται ταυτόχρονα υπερεθνικό, εθνικό και τοπικό, ενιαία και στα τρία επίπεδα.
Η κυρίαρχη ιδεολογία με την οποία κάνει αυτήν την επέκταση είναι η ιδεολογία της «αέναης ανάπτυξης» (οικονομική μεγέθυνση, άπειροι πόροι, τεχνολογική καινοτομία και αγοραία επιστήμη-«τεχνολογικός μεσιανισμός»- ευημερία με αύξηση της κατανάλωσης, ατομική κοινωνική ανέλιξη μέσω αύξησης του κομματιού της πίττας κ.λπ.). Η βάση αυτής της ιδεολογίας σήμερα είναι η επέκταση της χρηματικής βασικά οικονομίας μέσω της πίστωσης και δανείων προς καταναλωτές, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις. Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ανάπτυξης» μέσω της διόγκωσης της χρηματοπιστωτικής φούσκας, ενώ η πραγματική οικονομία δε μπορεί να αναπτύσσεται πλέον με τον τρόπο που συνέβαινε μέχρι τώρα. Αιτία για αυτό είναι ο κορεσμός στην παραγωγή, η μειούμενη αγοραστική δύναμη των πολλών, αλλά κυρίως τα πλανητικά όρια σε πόρους, υλικά και ενέργεια, καθώς και τα όρια στην ενσωμάτωση των τεράστιων απόβλητων των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες καταστροφές.
Οι κρίσεις-ιδίως η παρούσα χρηματοπιστωτική, που εξελίσσεται σε συνολική δομική κρίση του καπιταλισμού-απομυθοποιεί και θέτει σε αμφισβήτηση την παγκοσμιοποιημένη σήμερα κυριαρχία των κεφαλαιοκρατικών οικονομικών –κοινωνικών -πολιτικών σχέσεων από μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες των κυριαρχούμενων. Παρόλο που ένα μέρος του πολιτικού συστήματος προτείνει «νεοκεϋνσιανές» πολιτικές και την επιστροφή στο «εθνικό δημοκρατικό κοινωνικό κράτος». Παρόλο που το πιο έξυπνο μέρος του βιομηχανικού κεφαλαίου προσπαθεί να μετατραπεί σε «πράσινο» κεφάλαιο και να απαντήσει με την λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη», στην καταστροφή του περιβάλλοντος.
Οι «κοινωνίες της ευημερίας», που υπόσχεται το πολιτικό σύστημα –από τη δεξιά μέχρι και την «κυβερνώσα» αριστερά- δεν μπορούν να έρθουν, αν δε μπουν όρια στην ανάπτυξη, όρια που μπαίνουν από τις πεπερασμένες δυνατότητες που έχει ο πλανήτης σε πόρους, υλικά, ενέργεια και απορρόφηση αποβλήτων.
Θα χρειασθεί να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο της Αποανάπτυξης-Αποκαπιταλιστικοποίησης. Η ανάπτυξη, τις τελευταίες δεκαετίες, ούτε περισσότερο ευτυχισμένους μας έκανε στις Δυτικές χώρες, ούτε τους φτωχούς του Τρίτου κόσμου βοήθησε-αντίθετα μετέτρεψε πολλούς από αυτούς σε οικονομικούς, πολιτικούς, περιβαλλοντικούς μετανάστες, αφού διέλυσε τους παραδοσιακούς τοπικούς τρόπους επιβίωσης- ενώ ήδη το κόστος των κλιματικών καταστροφών είναι δυσβάσταχτο για τις οικονομίες των κρατών.
Η επιλογή λοιπόν που έχουμε να κάνουμε σήμερα είναι μεταξύ μιας ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης απο-ανάπτυξης. Να επιλέξουμε να στηριχθούμε –όσο γίνεται περισσότερο-στις τοπικές οικονομίες, στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια των περιοχών και των χωρών, στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους. Θα χρειασθεί να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους. Όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα. Επιδιώκοντας την ευζωία μέσω της «ατομικής εγκράτειας» και της «συλλογικής αφθονίας». Μέσω αυτοανάπτυξης, αυτοπραγμάτωσης και αυθυπέρβασή μας σαν κοινωνικά όντα.
Η κατεύθυνση μπορεί να είναι:
- «Αποανάπτυξη εδώ»: Όπου υπάρχει μεγάλο οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα
- «Συντήρηση εκεί»: Όπου υπάρχει βιωσιμότητα
- «Ανάπτυξη παραπέρα»: Όπου μειώνεται το οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα π.χ. μέσω της ανάπτυξης των οικο-καλλιεργειών για την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων και την ενσωμάτωση της περίσσιας του CO2 της ατμόσφαιρας στο έδαφος με τη μορφή εδαφολογικού άνθρακα[19] και έτσι να «ξαναψυχθεί» η γη ή της αναβλάστησης δασών, ανασύστασης ελών, λιμνών και βιοτόπων[20] ή της χρήσης των ήπιων πηγών ενέργειας.
- Μία είναι η πατρίδα όλων, ο μπλε πεπερασμένος και μοναχικός στο κοντινό διάστημα πλανήτης μας.
- Ο αέρας, η θάλασσα, το νερό, η γη και οι καρποί της, ο υλικός πλούτος και οι ενεργειακοί πόροι, τα δώρα γενικά της φύσης αυτού του πλανήτη, είναι δώρα και κοινή κληρονομιά για όλους τους ανθρώπους και τις άλλες μορφές ζωής που δημιούργησε αυτή η φύση. Κοινή κληρονομιά-πιο συγκεκριμένα- είναι το εύφορο έδαφος, τα δάση και η φυσική προσφορά τους (οξυγόνου, οργανικής ύλης και πρώτων υλών), τα ποτάμια οι λίμνες και οι θάλασσες (με τα φυσικά είδη που περιέχουν και την αντίστοιχη υλική και πνευματική προσφοράς τους- ομορφιά, θέα, αναζωογόνηση, αναψυχή κ.λπ.), οι διάφοροι βιότοποι και τα οικοσυστήματα της άγριας ζωής, οι πρώτες ύλες και οι πηγές ενέργειας για χρήση και μεταποίηση( από το υπέδαφος, το έδαφος και την ατμόσφαιρα-σήμερα εξορύσσονται, καναλιζάρονται με αγωγούς, συσκευάζονται, εμφιαλώνονται, διανέμονται κ.λπ. από ιδιωτικές κυρίως εταιρείες, οι οποίες τελευταία μάλιστα διεκδικούν και την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Αρκτικής και Ανταρκτικής, που μέχρι τώρα δεν ανήκαν σε κανένα, αφού λιώνουν οι πάγοι τους λόγω του φαινομένου του «θερμοκηπίου»).
- Κοινή κληρονομιά είναι επίσης ο κοινωνικά και συλλογικά παραχθείς πλούτος από προηγούμενες ανθρώπινες κοινότητες και κοινωνίες, αλλά και ο από τις τωρινές παραγόμενος νέος πλούτος, που είναι αναγκαίο και δίκαιο να μοιράζεται σε όλους τους ανθρώπους των συγκεκριμένων κοινωνιών.
- Οι σπόροι και οι ποικιλίες-ράτσες που βελτιώθηκαν και κληρονομήθηκαν από τους αγρότες προηγούμενων κοινωνιών για την παραγωγή τροφής. Οι διαδικασίες και η γνώση γύρω από τη σημερινή παραγωγή τροφής (σήμερα όλα τα προηγούμενα πατεντάρονται από εταιρείες και ιδιωτικοποιούνται).
- Η κοινωνικά παραγόμενη γνώση σε όλα τα γνωστικά πεδία και η μετάδοσή της, η παιδεία και εκπαίδευση της νέας γενιάς. Από την έρευνα σύμφωνα με τις επιταγές της αγοράς και των επιχειρήσεων που υπάρχει σήμερα, στην ανεξάρτητη έρευνα που δίνει απαντήσεις για την ικανοποίηση των κοινωνικών υλικών και πνευματικών αναγκών. Από το πατεντάρισμα και την πνευματική ιδιοκτησία, στην ελεύθερη διάδοση και χρήση των επιστημονικών ανακαλύψεων και των τεχνολογικών καινοτομιών. Από έναν εκπαιδευτικό μηχανισμό-κρατικό ή ιδιωτικό- διαχωρισμένο από την παραγωγή και την κοινωνικοπολιτική ζωή. Από μια αυταρχική μετάδοση δοσμένης εκ των προτέρων γνώσης στη νέα γενιά από τους ειδικούς και τις «αυθεντίες» σε κατακερματισμένα πακέτα των «μαθημάτων», στη κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης. Στην ενσωμάτωσή της στην κοινωνική ζωή και στην παραγωγική διαδικασία κάτω από τον έλεγχο των πολιτών και των άμεσων παραγωγών και των κοινοτήτων τους σε ισορροπία με τη φύση. Στη μετάδοση της γνώσης στους χώρους παραγωγής της και την κατάλληλη στιγμή. Στη μετατροπή της σχέσης εκπαιδευτού – εκπαιδευόμενων, σε σχέση ανταλλαγής εμπειρίας από διαφορετικά επίπεδα και σε μέσο οικοδόμησης αταξικού ανθρώπου – κοινωνίας κ.λπ.
- Η διατήρηση και βελτίωση της υγείας του πληθυσμού μέσω αντίστοιχων κοινωνικών θεσμών πρόληψης και αποκατάστασης. Από ένα ιατροφαρμακευτικό σύστημα που αντιμετωπίζει κύρια τα συμπτώματα των ασθενών με φαρμακευτική και νοσοκομειακή αγωγή και ταυτίζει την έννοια της υγείας με την ιατρική περίθαλψη που ευνοεί την φαρμακοβιομηχανία, σε μια κοινωνικοποιημένη φροντίδα υγείας.
- Τα δίκτυα εφοδιασμού των πόλεων και οικισμών σε ενέργεια, νερό και θέρμανση, καθώς και οι δρόμοι συγκοινωνιών, οι σιδηρόδρομοι και τα λιμάνια.
- Τα νέα δημιουργηθέντα «Κοινά»: οι ραδιοσυχνότητες, τηλε-συχνότητες και τηλεφωνία, καθώς και οι πληροφοριακοί λεωφόροι, που σήμερα παραχωρούνται από τους κρατούντες σε ιδιωτικά μέσα πληροφοριών και επικοινωνίας, κ.λπ..
Η κοινή αυτή κληρονομιά θα είναι η βάση και η προϋπόθεση για οποιοδήποτε κοινωνικό κίνημα των ανθρώπων, που θα θελήσει να προγραμματίσει τη μετάβαση σε μετακαπιταλιστική κοινωνία και θα επιδιώξει να καταργήσει:
- Το σημερινό «κομμάτιασμα της γης» και των «περιφράξεων» από την ατομική-εταιρική ιδιοκτησία ( γης και μέσων παραγωγής και των αντίστοιχων προσόδων τους). Από την ιδιωτικοποίηση των φυσικών και κοινωνικών συλλογικών αγαθών, στη συλλογική ιδιοκτησία (των συλλογικοτήτων-συνεταιρισμών των άμεσων παραγωγών κάθε είδους), στη κοινοτική ιδιοκτησία (των χωρικών ή θεματικών κοινοτήτων, που την διαχειρίζονται), στη δημοτική ιδιοκτησία( στα χέρια του δημοτικού τομέα της οικονομίας, στον οποίο μπορεί να δίνεται προτεραιότητα για την ικανοποίηση των αναγκών των δημοτών), στη συλλογικο-δημοτικο-ποίηση των κοινωνικών αγαθών.
- Τις κοινωνικές ανισότητες που συνοδεύονται από μέτρα ανταγωνισμού
- Την εκμετάλλευση ανθρώπων, οικοσυστημάτων και φύσης
- Τη μόλυνση-ρύπανση του περιβάλλοντος, την αποσταθεροποίηση του κλίματος κ.λπ.
- Την άρση των μεγάλων σημερινών αντιθέσεων: α) εξατομίκευσης-συλλογικών συστημάτων (το υπαρκτικό πρόβλημα) β) συσσώρευσης πλούτου-ικανοποίησης βιοτικών αναγκών (οικονομικό πρόβλημα) και των αντίστοιχων ταξικών ανισοτήτων-αντιθέσεων (κοινωνικοπολιτικό πρόβλημα) γ) τεχνόσφαιρας-βιόσφαιρας (οικολογικό πρόβλημα) και δ) «Βορά»-«Νότου»( πρόβλημα άνισων ανταλλαγών και κυριαρχίας).
- Τη μετατροπή της μισθωτής εργασίας: από μισθούς εκμετάλλευσης της υπεραξίας της από τους εργοδότες και τον διαχωρισμό από τα προϊόντα που παράγει και που μπορεί να είναι καταστροφικά για την κοινωνία, από τη ρουτίνα της αλυσίδας παραγωγής και του εργοστασίου (τις βάρδιες και τα ωράρια, τις υπερωρίες ή την ανεργία), από το διαχωρισμό της εργασίας σε χειρωνακτική και διανοητική, από την ιεραρχική δομή της κ.λπ., στην δημιουργική εργασία και απασχόληση με χρήσιμα και αναγκαία για όλους αποτελέσματα. Στην ικανοποίηση από τα ολοκληρωμένα προϊόντα της και το εισόδημα από αυτήν. Στην αυτοδιαχείρισή της στους χώρους δουλειάς, στην μείωση των ωραρίων μέσω δίκαιης κατανομής σε όλους που μπορούν να εργάζονται, ώστε να μην υπάρχει ανεργία.
- Την μετατροπή της οικονομίας: από μια οικονομία της μεγιστοποίησης του κέρδους και της ιδιοποίησης των πλεονασμάτων (συσσώρευση χρήματος, κεφαλαίων και μετατροπή τους μέσω χρηματοπιστωτικών επενδύσεων σε επιπρόσθετο πλούτο), από την κρατική ή ιδιωτική εταιρική βιομηχανική παραγωγή προϊόντων προγραμματισμένης βραχυβιότητας, από την αυξανόμενη χρήση υλικών και ενέργειας και την υπερεκμετάλλευση ανθρώπων και φύσης, από τη ρύπανση-μόλυνση του περιβάλλοντος και την αναγωγή της κατανάλωσης και των ορυκτών καυσίμων σε «κινητήρα ανάπτυξης» κ.λπ., στην κοινωνική και αλληλέγγυα-συνεργατική οικονομία των αναγκών. Στην αυτοδιαχείριση της παραγωγής και της διανομής, στη δίκαιη κατανομή των πλεονασμάτων, στην επένδυση στα κοινά και κοινωνικά αγαθά και στην αναγέννηση των φυσικών οικοσυστημάτων, στη δημιουργία βιομηχανικών οικοσυστημάτων, στη μειωμένη χρήση υλικών και ενέργειας και στη βελτίωση της αποδοτικότητας καθώς και στη μετατροπή του μείγματος της παραγόμενης ενέργειας με αιχμή τις Ήπιες Μορφές Ενέργειας (ΗΜΕ). Στη σύνθεση της οικονομικής με την οικολογική καινοτομία, στην επαναχρησιμοποίηση των υλικών και στη δημιουργία ανθεκτικών προϊόντων μακράς χρήσης, στις ομάδες παραγωγών, στους συνεταιρισμούς, στα δίκτυα διανομής κ.λπ., κ.λπ.
- Την απαλλαγή από το κυρίαρχο αξιακό-πολιτισμικό πρότυπο: από τις κυρίαρχες αξίες του ατομικισμού, του βολέματος του «εαυτού», της ατομικής κατανάλωσης και απληστίας, της επέκτασης της κτήσης, του ανταγωνισμού, της επιβολής και κυριαρχίας στους άλλους και τις άλλες μορφές ζωής, κ.λπ., στις αξίες της συνύπαρξης, της συλλογικής ευζωίας, της εγκράτειας, της αλληλεγγύης, της αποδοχής του διαφορετικού, της συνεργατικότητας, της συνεργασίας και ισορροπίας με τα οικοσυστήματα και τη φύση, κ.λπ.
- Το ξεπέρασμα της σημερινής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας και του κομματικού συστήματος διακυβέρνησης με προώθηση της ατομικής και συλλογικής αυτονομίας θεσμίζοντας την κοινοτική –σε κοινωνικοπολιτικό επίπεδο- οργάνωση της κοινωνίας. Η χωρική κοινότητα, ο δήμος και η πόλη χωρισμένη σε πληθυσμιακά και χωρικά κατάλληλους δήμους, θα είναι ο χώρος για αλλαγή της κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης και όχι το κράτος. Η ομοσπονδιοποίηση κοινοτήτων και δήμων σε περιφέρειες και η ομοσπονδιοποίηση περιφερειών για την εθνική επικράτεια θα είναι η δομή διακυβέρνησης στο δρόμο για τη μετάβαση σε μια νέα οικουμενικότητα και τη δημιουργία της παγκόσμιας Κοινότητας των Κοινοτήτων.
- Την ατομική και συλλογική αυτονομία-άμεση δημοκρατία με τη μορφή συνελεύσεων πολιτών-προσώπων και εντολοδόχων στα διάφορα επίπεδα αυτοδιακυβέρνησης και όχι την αντιπροσωπευτική δημοκρατία της διαμεσολάβησης στα πλαίσια των κοινοβουλίων εθνικών κρατών.
4. Η δυνατότητες που ανοίγονται στη σημερινή γενιά
Η σημερινή γενιά είναι υπεύθυνη για να αρχίσει τώρα μια αντίδραση, να υπάρξει μια στροφή-όσο είναι καιρός- από την πορεία που εξακολουθεί να κινείται ο πολιτισμός μας. Αντί της πορείας προς την διαγεγραμμένη κατάρρευση-συρρίκνωση, να επιλέξουμε έναν τρόπο ζωής που θα στηριχθεί στο μότο: «Μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα με τα λιγότερα, γιατί τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά». Να απορρίψουμε την «ευημερία» της υπερκατανάλωσης και να επιδιώξουμε την «ευζωία» της επάρκειας, στηριζόμενοι στην «αφθονία των Κοινών» (Commons).
Η λογική μιας παγκόσμιας οικονομίας στην οποία λίγοι άνθρωποι έχουν τα πάντα και 2 δισεκατομμύρια δεν έχουν τίποτα, δεν μπορεί να σταθεί με τίποτα. Αυτό το πάρτι έχει ήδη τελειώσει, έτσι και αλλιώς. Μείωση στο ένα δέκατο των εκπομπών CO2 είναι το πρωτοφανές καθήκον της εποχής μας, στον «αναπτυγμένο» κόσμο. Αν ο μέσος Ευρωπαίος σήμερα εκπέμπει 10 τόνους διοξειδίου το χρόνο, ο στόχος της αύξησης της υπερθέρμανσης κατά 1,5 βαθμούς απαιτεί εκπομπή ενός μόνο τόνου, μια μείωση στο 1/10. Οι καταναλωτικές κοινωνίες του παγκόσμιου Βορρά-Δύσης βρίσκονται μπροστά στην ανάγκη για μια βαθιά πολιτιστική αλλαγή. Για να είναι αυτή εποικοδομητική (γιατί ένα τελευταίο ξέσπασμα βίας και πόλεμος θα καταναλώσει τον πλανήτη γρήγορα και οριστικά), χρειάζεται οικολογική δικαιοσύνη και ισοκατανομή βαρών.
Θα χρειασθεί αποαποικιοποίηση του φαντασιακού μας και επανανοηματοδότηση της καθημερινότητας και της κοινωνικοπολιτικής πρακτικής, που σημαίνει:
- Να απαλλαγούμε από τους καταναγκασμούς της νέας μας θρησκείας της «ανάπτυξης», που σήμερα έχει μετατρέψει τα πλεονεκτήματα της προόδου σε μειονεκτήματα (η «ανάπτυξη» δεν ταυτίζεται με την πρόοδο σήμερα),
- Να απορρίψουμε την ψευδαίσθηση της «πράσινης» ανάπτυξης, η οποία δεν είναι μακροπρόθεσμη λύση, αφού το μόνο που πιθανά να καταφέρει είναι να μας δώσει μια χρονική παράταση, πριν έρθει η τελική κατάρρευση,
- Να δημιουργήσουμε ένα νέο αξιακό σύστημα και να εισάγουμε νέες αρχές που θα καθορίσουν τον νέο «μετακαπιταλιστικό» πολιτισμό μας. Είναι απαραίτητο ένα αξιακό σύστημα για την ευζωία (αξιοβίωτη ζωή)[21]: 1) Επιβράδυνση στον χρόνο, 2).Εγγύτητα στον χώρο, 3).Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης, 4).Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής, 5).Επαναοικειοποίηση τόπων, «Κοινών» και χρόνου, 6).Ευρύτητα στη γνώση και στις δεξιότητες, 7).Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση, στη ζωή και στην πολιτική[22].
- Να πούμε αντίο στους καπιταλιστικούς νόμους της αγοράς: ανταλλαγή αντί αγοράς, μοίρασμα και δανεισμός αντί ενοικίασης, κατοίκηση αντί κατοχής, δωρεά αντί μάρκετινγκ, περιορισμός αντί επέκτασης, εργασία αντί εκμετάλλευσης, συμφωνία και αποδοχή αντί διαταγής και υπακοής, νόημα και ουσία στην παραγωγή και τη χρήση αντί κατανάλωσης και επιδίωξης κέρδους. Θα πρέπει να μειώσουμε όχι μόνο τον χρόνο εργασίας με ισοκατανομή της κοινωνικά αναγκαίας εργασίας, αλλά και με εισαγωγή ενός Βασικού Εισοδήματος[23]
- Να επιστρέψουμε με αρμονία-ισορροπία στη φύση και με ατομική και συλλογική αυτονομία στην έννοια της Κοινότητας.
Να στηριχθούμε για παράδειγμα και στις γνώσεις- εμπειρίες των Ζαπατίστας, των οποίων κάποιοι νέοι μορφωμένοι στα πανεπιστήμια των πόλεων, επιστρέφοντας στη ζούγκλα της Λαγκαντόνα στο νότιο Μεξικό, δεν πήγαν πίσω στον πρωτογονισμό, αλλά μαθαίνοντας επί δέκα χρόνια από τον πολιτισμό των παραδοσιακών κοινοτήτων τους, προχώρησαν πολύ πιο μπροστά από οποιοδήποτε άλλο κίνημα. Οργάνωσαν και σε στρατιωτικό επίπεδο την αντίσταση των Εξεγερμένων Αυτόνομων Κοινοτήτων των Ζαπατίστας, αλλά ολοκλήρωσαν και την αυτοκυβέρνησή τους με την κοινωνική και πολιτική τους οργάνωση και τα «συμβούλια καλής διακυβέρνησης».
Παράδειγμα επίσης αρχίζουν να γίνονται και οι Κούρδοι, που μετά το Κοινωνικό Φόρουμ της Μεσοποταμίας που έγινε στο Ντιγιαρμπακίρ το 2009, προτείνουν τη νέα ιδέα του κουρδικού απελευθερωτικού κινήματος: Δημοκρατική Αυτονομία και Λαϊκός συνομοσπονδισμός! Απέρριψαν όλες τις μορφές εθνικισμού, κάνανε γενική κριτική του κράτους, ακόμα και του σοσιαλιστικού, και προτάσσουν πια την αυτονομία των κοινοτήτων τους με άμεση δημοκρατία και αυτοκυβέρνηση, στηριζόμενη στην ισότητα των εθνικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων, στην απελευθέρωση των γυναικών και την ισότητα των φύλων, καθώς και στην οικολογική ισορροπία[28].
Θα χρειασθεί να στηριχθούμε στις κοινότητες κάθε είδους- αστικές ή της υπαίθρου, αλλά και επαγγελματικές, κοινωνικής ή συνεργατικής οικονομίας, τις κοινότητες αγώνα όπως οι Σκουριές της Χαλκιδικής[29] ή οι Σταγιάτες Πηλίου, τις κοινότητες ενδιαφερόντων όπως το Πελίτι[30] ή ο Αιγίλοπας[31], τις κοινότητες του διαδικτύου (π.χ. κοινότητες «κοινής χρήσης» κατοικιών, αυτοκινήτων κ.λπ) και της «Ομότιμης Παραγωγής», τις ενεργειακές κοινότητες[32], τις ψηφιακές κοινότητες κ.λπ.-σαν κύτταρα της νέας κοινωνίας που θα επιδιώξουμε.
Στην Ελλάδα της κρίσης που ήρθε για να μείνει, ο κόσμος του αγώνα- συρρικνωμένος πάλι σήμερα σε σχέση με λίγα χρόνια πριν, αλλά υπαρκτός και επίμονα δραστήριος- στρέφεται καθημερινά όλο και περισσότερο στην έννοια της Κοινότητας μέσα από μια θολή προσέγγιση της εικόνας της. Η υιοθέτηση αυτής της έννοιας θα επιταχυνθεί στα επόμενα χρόνια, γιατί θα καλύπτει πολλές προσεγγίσεις και ανάγκες για συλλογική πραχτική και δράση. Λόγω και επικαιρότητας του εορτασμού των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης (1821), το βασικό αφήγημα που όλοι θυμόμαστε από το σχολείο είναι ο ρόλος των κοινοτήτων στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Η ιστορική διάσταση της κοινότητας θα παίξει και καθοριστικό ρόλο στο φαντασιακό των Ελλήνων «απο κάτω» στα επόμενα δύσκολα χρόνια για την επιβίωση.
Αλλά ο σύγχρονος αναδυόμενος Κοινοτισμός δεν μπορεί να κοιτάζει μόνο προς τα πίσω. Δεν μπορεί να είναι επιλογή μας οι κοινότητες των προεστών και των κοτζαμπάσηδων της Τουρκοκρατίας, ούτε οι κοινότητες του προέδρου και του κοινοτικού συμβουλίου της νεοελληνικής πραγματικότητας μέχρι πριν καταργηθούν από τους νόμους «Καποδίστρια-Καλλικράτη.
Στο επίπεδο της κοινωνικής οργάνωσης δεν μπορεί η προοπτική να είναι πάλι το κεντρικό εθνικό κράτος, το οποίο έχει ξεπερασθεί από της συνθήκες της παγκοσμιοποίησης του καπιταλισμού. Ιδίως για τον κόσμο της Μεσογείου και των Βαλκανίων που μέχρι τώρα ήταν πάντα ένα «Ανατολικό Ζήτημα» για τους θεωρητικούς του κράτους.
5). Συνεργατική Οικονομία των Αναγκών (Σ.Ο.Α.) και της Εγγύτητας
Η γενικότερή μας πρόταση:
Θα μπορούσε να διαμορφωθεί «από τα κάτω» και από τους έλληνες «από κάτω» ένα ρεαλιστικό και ελκυστικό πρόγραμμα για το ξεπέρασμα της κρίσης και συγχρόνως για τη μετάβαση σε μια μετακαπιταλιστική κοινωνία, που θα στηριχθεί:
- στην οικονομία των βιοτικών αναγκών όσον αφορά στο περιεχόμενο,
- στον συνεργατισμό-συνεταιρισμό όσον αφορά στις σχέσεις παραγωγής
- στη συλλογική-κοινοτική-δημοτική ιδιοκτησία όσον αφορά στα μέσα παραγωγής,
- στην εγγύτητα και τις μικρές αποστάσεις όσον αφορά στο μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα,
- στην άμεση δημοκρατία των συνελεύσεων και των ανακλητών εκπροσώπων, όσο αφορά στις διαδικασίες αποφάσεων, πολιτικής θέσμισης και διακυβέρνησης.
- Εφαλτήρας για την οικονομία μπορεί να γίνει ο αγροδιατροφικός τομέας, ο τομέας ένδυσης-υπόδησης, ο ενεργειακός τομέας με αιχμή στις ΗΜΕ και ο τομέας του ήπιου οικοτουρισμού
Μπορούν να δημιουργηθούν εγχειρήματα ΣΟΑ για «συλλογικούς και παραγωγικούς σκοπούς» σε τοπικό επίπεδο-μικρές αποστάσεις στις δραστηριότητες μειώνουν το οικολογικό αποτύπωμα-σε διάφορους τομείς όπως:
1). Στον αγροδιατροφικό τομέα[33] σαν βασικός για τις οικονομικές δραστηριότητες της οικονομίας των αναγκών: Μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης( ανασύσταση υφαντουργείων, βιομηχανιών ζάχαρης, επανεκκίνηση π.χ. της ΕΝΚΛΩ -Ενωμένης Κλωστοϋφαντουργίας με τα εργοστάσια να ανοίγουν και να διαχειρίζονται από τους ίδιους τους πρώην εργαζόμενους, μέσα από συνεταιριστικά σχήματα ). Συνεταιρισμοί (ιδιαίτερα γυναικείοι) και δίκτυα μεταποίησης, εμπορίας και προώθησης τοπικών προϊόντων καθώς και δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων, υπηρεσιών, εργασιών και εξοπλισμού. Διάθεση δημόσιας και δημοτικής γης σε αγροτικές ΚΟΙΝΣΕΠ νέων αγροτών και ομάδων νέων ανέργων των πόλεων για συλλογικές μετεγκαταστάσεις στην περιφέρεια, σε χώρους ιδιοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης. Συνεταιριστικές δομές παραγωγοαναλωτών (συνύπαρξη παραγωγών-καταναλωτών) ή κοινωνικά υποστηριζόμενη γεωργία (ΚΥΓΕΩ: δημιουργία αγροκτημάτων με οικολογικές και κοινωνικά δίκαιες καλλιέργειες, με συμμετοχή των καταναλωτών στη διαδικασία παραγωγής) ή κοινωνικά αγροκτήματα και λαχανόκηποι, σε εκτάσεις «παρατημένες» και ακαλλιέργητες που ανήκουν στο δημόσιο, στους δήμους ή την εκκλησία (τα προϊόντα των οποίων διατίθενται σε κοινωνικές δομές αλληλεγγύης, κοινωνικά παντοπωλεία-εστιατόρια ή σε αγορές χωρίς μεσάζοντες).
2). Στις υπηρεσίες υγείας: κοινωνικά φαρμακεία και κοινωνικά ιατρεία σε κάθε Δήμο.
3). Στη φροντίδα ηλικιωμένων με ειδικά προβλήματα υγείας και ατόμων ΑΜΕΑ των δήμων.
4). Στη φροντίδα αστέγων και αδύναμων κοινωνικών ομάδων.
5). Στους παιδικούς σταθμούς.και νηπιαγωγεία
6). Στην αποκατάσταση περιβαλλοντικών καταστροφών και την οικοπροστασία για αναβλάστηση δασών, σταμάτημα ερημοποίησης, επανασύσταση άγριας φύσης, και αποκατάστασης ποταμών λιμνών παραλιών, με πόρους από την ΤΑ.
7). Στον ενεργειακό εφοδιασμό με ενεργειακούς συνεταιρισμούς που θα εγκαθιστούν μικρά και αποκεντρωμένα συστήματα Ήπιων Μορφών Ενέργειας (ΗΜΕ), βιοαερίου, υδρογόνου κ.λπ. Εγκατάσταση φ/β συστημάτων στις στέγες και ταράτσες των σπιτιών, στις στέγες των αγροτικών υπόστεγων και αποθηκών, σε μη παραγωγική γη. Εγκατάσταση μικρών ανεμογεννητριών σε ευνοϊκά σημεία μη παραγωγικής γης. Όλα αυτά θα βοηθήσουν γενικότερα στην κοινωνικοποίηση-δημοτικοποίηση της παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας με διάθεσή της στα τοπικά δημοτικά δίκτυα[34].
8). Στην ανακύκλωση και ειδικά στην κομποστοποίηση των οργανικών υπολειμμάτων των οικισμών και πόλεων. Το τελευταίο ενδιαφέρει και τον αγροτικό τομέα για εξασφάλιση οργανικού λιπάσματος[35].
9). Στον ήπιο βιοτουρισμό και αγροτουρισμό[36].
10). Στην πίστωση εγχειρημάτων της Σ.Ο.Α με πιστωτικούς συνεταιρισμούς οργανισμούς[37].
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση (Τ.Α.), είναι ο πολιτικός θεσμός που δίνοντας έμφαση στο τοπικό και την εγγύτητα, μπορεί να υποστηρίξει πιο αποτελεσματικά την Σ.Ο.Α με τη διάχυση της γνώσης της, την ενίσχυση των συνεργασιών της, την οργανωτική στήριξή της, την ισόρροπη ανάπτυξη των διαφορετικών δραστηριοτήτων της, τη διευκόλυνση των διασυνδέσεων, την αποφυγή των μονοκαλλιεργειών, την ικανοποίηση των αναγκών της αλυσίδας: πολίτης, κοινότητα, δήμος, περιφέρεια, επικράτεια.
- Η Τ.Α. μπορεί συγκεκριμένα να βοηθήσει στη δημιουργία αντίστοιχων χώρων παραγωγής και παροχής υπηρεσιών. Για παράδειγμα: εργαστηρίων επαναχρησιμοποίησης ηλεκτρικών - ηλεκτρονικών ειδών, επίπλων, ρούχων, κομποστοποίησης-λιπασματοποίησης οργανικών αποβλήτων, μεταποιητηρίων γεωργικών προϊόντων, απασχόλησης παιδιών ,ανταλλαγής ειδών από «δεύτερο χέρι», γραφείων «συνταξιδιωτών» , οργάνωση γραφείου-συνεργείου από άνεργους αρχιτέκτονες-οικοδόμους για κατασκευή-μετατροπή βιοκλιματικών κτιρίων, συνεργείων για τη δημιουργία «πράσινων στεγών» και «ηλιακών στεγών». Αυτοδιαχειριζόμενα συνεργεία και όχι ιδιώτες εργολάβοι να αναλαμβάνουν συγκεκριμένες εργασίες του δήμου.
- Να πρωταγωνιστήσει στη δημιουργία της κουλτούρας της επισκευής-επιδιόρθωσης. Η επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων μέσω επιδιόρθωσης είναι πιο βιώσιμος δρόμος από ότι η ανακύκλωση για επανάκτηση υλικών χρήσης που προτάσσεται σήμερα (όπου και αν γίνεται ανακύκλωση). Οι δήμοι και οι κοινότητες –γενικά η ΤΑ-μπορεί να βοηθήσει πολύ προς αυτή την κατεύθυνση με το να προσφέρουν κοινόχρηστους χώρους και υπηρεσίες στις αντίστοιχες πρωτοβουλίες πολιτών.
- Να προωθήσει την εκπαίδευση χιλιάδων νέων ανθρώπων, στα σχολεία και τις σχολές, στην κηπουρική και την «φωτισμένη» οικο-γεωργία, με σκοπό να παραγάγουν σε τοπικό επίπεδο όλο και περισσότερα τρόφιμα, για τον εαυτό τους και για διάθεση στην τοπική αγορά. Με τη μετατροπή περιοχών σε ζώνες οικο-βιο-γεωργίας και ελεύθερες από μεταλλαγμένα, θα εξασφαλίζονταν ποιοτικά προϊόντα που θα έχουν και συγκριτικό πλεονέκτημα για εξαγωγές. Κάθε δήμος μπορεί να συστήσει Κέντρο Υποστήριξης της Βιολογικής, Φυσικής και Παραδοσιακής παραγωγής. Κάθε περιφερειακό Πανεπιστήμιο ή ΤΕΙ να συστήσει τομέα «έξυπνης και φωτισμένης» Γεωργίας. Στα ΕΠΑΛ αντίστοιχες ειδικότητες Οικο-γεωργίας. Στήριξη των τοπικών παραδοσιακών ποιοτικών προϊόντων από ανθεκτικές ντόπιες ποικιλίες και ράτσες (προϊόντων ΠΟΠ, ΠΓΕ, κ.λπ.). Λαϊκές αγορές με ασφαλή ελεγμένα προϊόντα από τους ίδιους τους παραγωγούς (σήμερα τα περισσότερα διακινούνται από εμπόρους, είναι ανώνυμα και επιβαρύνονται με κάθε είδους φυτοφάρμακα). Οργάνωση αυτόνομων-αυτοδιαχειριζόμενων λαϊκών αγορών παραδοσιακών και οικολογικών προϊόντων και χειροποίητων χρηστικών αντικειμένων.
- Αποκατάσταση στη διατροφή μας του μεσογειακού διατροφικού μοντέλου με μείωση της κατανάλωσης ζωικών προϊόντων. Στροφή στον Οικοτουρισμό (αποκατάσταση ορεινών διαδρομών, καλντεριμιών, γραφικών οικισμών κ.λπ, καθώς και τοπικά ποιοτικά προϊόντα στα σιτηρέσια των ξενοδοχείων και ξενώνων) και τον αγροτουρισμό (πολυλειτουργικοί γεωργοί, ταυτόχρονα ξενοδόχοι, μάγειροι, κ.λπ).
- Δημιουργία νέων (ή μετατροπή των παλιών) τοπικών βιομηχανικών οικοσυστημάτων (απόβλητα μονάδων, επεξεργάσιμη ύλη για άλλες), μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης (π.χ. ανασύσταση υφαντουργείων, βιομηχανιών ζάχαρης, συνεργατικά αρτοποιεία παντού, οικολογικά ελαιοτριβεία ψυχρής; έκθλιψης κ.λπ). Βιοτεχνίες υπόδησης, επεξεργασίας ξύλου χωρίς τοξικά υλικά, φυσικών απορρυπαντικών και ελαιοσαπουνιών, σιδηρουργεία, εργαστήρια κατασκευής μικρών ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών νέας τεχνολογίας, ποδηλάτων και ηλεκτρικών αυτοκινήτων κ.λπ.
- Ενίσχυση της εσωτερικής μετανάστευσης με συλλογικές μετεγκαταστάσεις ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους ιδιοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης, απαιτώντας τη στήριξή της από κεντρικούς ή τοπικούς πόρους (π.χ. για νέους ακτήμονες αγρότες διάθεση δημόσιας ή δημοτικής και εκκλησιαστικής γης). Αστικές και περιαστικές καλλιέργειες για παραγωγή μέρους τουλάχιστον της τροφής του πληθυσμού των πόλεων. Δημοτικοί και κοινωνικοί λαχανόκηποι για καλλιεργητές του ελεύθερου χρόνου.
- Αποεμπορευματοποίηση-αποκαπιταλιστικοποίηση των κοινωνικών σχέσεων στηριζόμενοι στα κοινωνικά-συλλογικά αγαθά. Εδώ εκτός από την ενέργεια και το νερό, ανήκουν για παράδειγμα: πάρκα, παιδικές χαρές, βιβλιοθήκες, δημοτικές πισίνες και λουτρά, ζωολογικοί κήποι, μουσεία ή θέατρα. Είναι δημόσιοι χώροι και δομές, που κατά κανόνα χρηματοδοτούνται από τα «δημόσια χέρια». Όπου λοιπόν πρωτοβουλίες πολιτών ή μη κερδοσκοπικές οργανώσεις και συνεργατικές ομάδες, αναλαμβάνουν τη λειτουργία αυτών των κοινών χώρων και εξοπλισμών, θα πρέπει να υποστηριχθούν παραδειγματικά από την τοπική πολιτική στην Αυτοδιοίκηση.
- Δημοτικός τομέας οικονομίας: Η.Σ.Ο.Α είναι ο θεσμός-κλειδί για την ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. και η Τ.Α. ο πολιτικός θεσμός κλειδι. για την εφαρμογή της, ώστε να δημιουργηθεί και ένας αντίστοιχος Δημοτικός τομέας της οικονομίας των αναγκών και της εγγύτητας. Η Τ.Α. θέτει πόρους στη διάθεση συλλογικών δομών εργασίας, με τη μορφή κοινωνικών επιχειρήσεων (συνδυασμός αμειβόμενης εργασίας για ανέργους - εξειδικευμένης από υπαλλήλους του δήμου -εθελοντικής εργασίας από εθελοντές που μαζί με τους υπαλλήλους παίζουν το ρόλο του "εμψυχωτή"). Διεκδικεί από το κεντρικό κράτος την κοινωνικοποίηση-δημοτικοποίηση της παραγωγής και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας. Απαιτώντας τα Δίκτυα Μέσης και Χαμηλής Τάσης(ΜΤ-ΧΤ) να περάσουν στους δήμους, αντί της ιδιωτικοποίησής τους.. Οργανώνει καμπάνιες μείωσης της ζήτησης και εξοικονόμισης ενέργειας, δημιουργεί.οργανισμούς ή συνεταιρισμούς διαχείρισης νερού και αποχέτευσης -όπου δεν υπάρχουν- γιατί σε μερικές κοινότητες περιοχές και δήμους υπάρχουν από παλιά οι Τοπικοί Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων(ΤΟΕΒ). Γενικά μπορεί να δημιουργηθεί σε κάθε δήμο δημοτικός τομέας οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων στηριζόμενος στη δημοτική ιδιοκτησία μέσων παραγωγής και διαχείρισης, καθώς και στα κοινωνικά-συλλογικά αγαθά-KOINA
Το πρόβλημα που έχουμε σήμερα είναι ότι η επιστήμη είναι αγοραία.Δεν υπάρχουν πια ανεξάρτητοι επιστήμονες και ανεξάρτητη έρευνα ούτε στα δημόσια πανεπιστήμια και ιδρύματα. Η καινοτομία και οι τεχνολογίες αιχμής αποφασίζονται βασικά και μπαίνουν σε εφαρμογή στα εργαστήρια των μεγάλων εταιρειών ή παραγγέλλονται στα δημόσια σε τομείς που ενδιαφέρουν τις ίδιες . Ακόμα και να υλοποιηθεί μια τεχνολογική εφαρμογή σε δημόσιο εργαστήριο η οποία δεν έχει παραγγελθεί από κάποια εταιρεία, αλλά έχει εμπορικό ενδιαφέρον για αυτήν, αγοράζει τη πατέντα της και η αντίστοιχη καινοτομία ιδιωτικοποιείται, μέσω του μηχανισμού των πνευματικών δικαιωμάτων.
Αλλά το ζήτημα γενικά δεν αφορά μόνο το ποιός κατέχει την τεχνολογία και άρα η λύση θα ήταν η κοινωνικοποίησή της και η μετατροπή της σε ΚΟΙΝΟ(κοινωνικό συλλογικό αγαθό-Commons). Αφορά και στο περιεχόμενο και τη μορφή της τεχνολογίας που επιλέγει μια κοινωνία. Αν θα στηρίξει καινοτομίες που βοηθούν στην χειραφέτησή της ή αντίθετα στην χειραγώγησή της. Η πυρηνική τεχνολογία ή η βιοτεχνολογία και η γενετική μηχανική είναι παραδείγματα που το περιεχόμενο και η μορφή τους δεν είναι απελευθερωτικά για τον νέο κόσμο που επιδιώκουμε, αλλά αντίθετα οδηγούν στον ολοκληρωτικό του έλεγχο από την ίδια την τεχνολογία και τους ειδικούς της. Ο πυρήνας τους είναι κατεξοχήν συγκεντρωτικός και ευνοεί την εγκαθίδρυση τεχνοφασιστικών καθεστώτων και άρα θα χρειασθεί να τις απορρίψουμε.
Από την άλλη:«Η Τεχνητή Νοημοσύνη - Ψηφιοποίηση - Αυτοματοποίηση –Ρομποτοποίηση (ΤΝ-Ψ-Α-Ρ) είναι μια -ίσως η πιο σημαντική- από τις μεγα-τάσεις του καπιταλισμού. Είμαστε ακόμα σε θέση να βάλουμε όρια και να απεξαρτηθούμε από αυτή την τάση; Σίγουρα, η ψηφιοποίηση έχει ήδη αλλάξει την καθημερινή ζωή μας και την επικοινωνία μας: αγοράζουμε online, κατεβάζουμε βίντεο από το διαδίκτυο, επικοινωνούμε μέσω e-mail, στέλνουμε μηνύματα κειμένου μέσω κοινωνικών δικτύων. Στη βιομηχανία συνδέονται όλο και περισσότερο μηχανήματα, προϊόντα και εργαζόμενοι μέσω της τεχνολογίας των πληροφοριών. Ακριβώς τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, θα πρέπει να αναρωτηθούμε πόση ψηφιοποίηση είναι πραγματικά επιθυμητή, είτε πρόκειται για την προσωπική μας καθημερινότητα, είτε όσον αφορά στις κοινωνικές προκλήσεις όπως η κλιματική αλλαγή»[38].
Η κάθε βιομηχανία διαγράφει σήμερα μαζικά θέσεις μισθωτής εργασίας. Η παραγωγή της ψηφιοποιείται, αυτοματοποιείται και διασυνδέεται: το εργοστάσιο, οι μηχανές, τα στοιχεία-κομμάτια κατασκευής των προϊόντων, αλλά και οι προμηθευτές, οι προγραμματιστές και οι πελάτες θα είναι συνδεδεμένοι διαδικτυακά μεταξύ τους. Το μοντέλο θα χρειάζεται τεράστιους όγκους ηλεκτρικής ενέργειας[39], και τεράστιες ποσότητες πρώτων υλών (μετάλλων και σπάνιων γαιών).
Θα μας οδηγήσει λοιπόν η ψηφιοποίηση σε έναν έξυπνο οικολογικό κόσμο, όπου όλοι θα επωφελούνται από την τεχνολογική πρόοδο και το ίδιο το περιβάλλον θα διατηρείται, όπως ισχυρίζονται μερικοί; Ή θα μας οδηγήσει σε μια ψηφιακή οικονομία «ανάπτυξης» και πιο γρήγορα στα όρια του πλανήτη; Δεν θα πρέπει να μιλάμε για μια μέγα-τάση του καπιταλισμού, αλλά μάλλον για ένα μέγα-πρόβλημα – πάντα η μορφή και το περιεχόμενο της τεχνολογίας που επιλεγόταν κάθε φορά από την κοινωνία, καθώς και ποιές κοινωνικές δυνάμεις την είχαν υπό έλεγχο ήταν βασικό πολιτικό πρόβλημα- που έχουμε να επιλύσουμε! Θα μπορέσει ο καπιταλισμός να λειτουργήσει στη συνέχεια, όταν θα οδηγεί στη μαζική φτώχεια; Ποιός θα αγοράζει όλα αυτά το προϊόντα που θα φτιάχνουν τα ρομπότ; Ένα ρήγμα θα διαπεράσει όλες τις ανθρώπινες κοινότητες, ιδίως στις πόλεις; Οι ελίτ δε θα αναγκασθούν να περιφράξουν τους ελεγχόμενους τόπους διαμονής τους-τις Gated Communitys, όπως έχουν ήδη ονομασθεί- και να τους ασφαλίσουν από τη λεηλασία των «απόκληρων» με ιδιωτικούς στρατούς.
Για να διαμορφωθεί μια απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, θα χρειασθεί η πολιτική πρακτική να ξαναγίνει δημιουργική και να διαμορφώνει νέες συνθήκες ύπαρξης των ανθρώπων και νέους τρόπους ζωής με νέες αξίες, αντί απλά να διαχειρίζεται τις υπάρχουσες προβληματικές και αδιέξοδες κυρίαρχες κοινωνικές σχέσεις σε επίπεδο κράτους ή συνασπισμού κρατών, όπως η Ε.Ε. Αν δεν θέλουμε και η ΤΝ-Ψ-Α-Ρ να εξελιχθεί σε μια νέα χίμαιρα, τάχα για το κοινό καλό, θα χρειασθεί να καταλήξουμε-τουλάχιστον στην Ευρώπη- σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα δημιουργήσει μια νέα συναίνεση και συνάφεια για την κοινωνία. Νέες κοινωνικές σχέσεις, σε ισορροπία με τη φύση και τα οικοσυστήματα του πλανήτη, ώστε η όποια τεχνολογία επιλεγεί, να γίνει πραγματικά ένα εγαλείο για το κοινό καλό και για τη μείωση των ωραρίων και του όγκου της κοινωνικά αναγκαίας εργασίας[40]
Η "Ομότιμη παραγωγή"σαν μορφή κοινωνικής συνεργατικής και αλληλέγγυας οικονομίας στο πεδίο της γνώσης και της τεχνολογίας, θα μπορούσε να είναι μια απάντηση. Στο περιβάλλον της ομότιμης παραγωγής, οι παραγωγοί παράγουν αγαθά συλλογικά μέσω της εθελοντικής συμμετοχής σε ένα σύστημα παραγωγής που είναι αποκεντρωμένο και βασισμένο σε δίκτυα. Οι εθελοντές επιλέγουν τις εργασίες που θα εκτελέσουν, το ποσό του χρόνου που ξοδεύουν για τη συλλογική παραγωγή καθώς και τον τόπο και το χρόνο της παραγωγικής τους δραστηριότητας. Όσον αφορά στη διανομή, οποιοσδήποτε στον κόσμο μπορεί να χρησιμοποιεί τα προϊόντα δωρεάν σύμφωνα με τις δικές του ανάγκες και ανεξάρτητα από τη συνεισφορά του.Το σύνθημα που προωθεί η ομότιμη παραγωγή είναι: Σχεδιάστε παγκόσμια, κατασκευάστε τοπικά [41]
Ομότιμα συστήματα υπολογιστών, τα οποία μπορούν και αλληλεπιδρούν, ανταλλάσσουν και διαμοιράζονται αρχεία Peer-to-Peer ( P2P), δημιουργούν- σήμερα κιόλας -τα ψηφιακά Κοινά. Στην Ελλάδα, το 2011 ιδρύθηκε στα Ιωάννινα το P2P Lab, ένα διεπιστημονικό ερευνητικό εργαστήριο και στη συνέχεια το Tzoumakers: εργαστήριο συνεργατικής κατασκευής στο Καλέντζι του Δήμου Βορείων Τζουμέρκων, υλοποιώντας ακριβώς το παραπάνω σύνθημα της ομοτιμης παραγωγής[42].
Επίσης οι Ψηφιακές Κοινότητες στο επίπεδο της κοινωνικής δικτύωσης: Τα δεδομένα μας και τα προφίλ μας είναι η πιο σημαντική πρώτη ύλη της ψηφιακής οικονομίας. Δεν θα πρέπει να τα διαχειρίζονται-κερδίζοντας δισεκατομμύρια όπως συμβαίνει τώρα- οι ψηφιακές πολυεθνικές, αλλά τα ίδια τα πρόσωπα, τα οποία θα χρειαστεί να οργανωθούν σε ψηφιακές κοινότητες.[43]
Το Κίνημα Μετάβασης προς τον αναγκαία επιθυμητό νέο κόσμο, θα χρειασθεί να βρει απαντήσεις για το ποιά μπορεί να είναι η ιδανική κατάσταση στον τομέα της τεχνολογίας παραγωγής και διανομής της ενέργειας, που είναι αποφασιστικός για όλη την πορεία μετάβασης. Για το ποιός είναι ο καλύτερος δρόμος για την ενεργειακή αυτοδυναμία με το μικρότερο δυνατό οικολογικό αποτύπωμα, όχι μόνο όσον αφορά στην ηλεκτρική ενέργεια αλλά και στην ενέργεια για μετακίνηση – κυκλοφορία-μεταφορές - θέρμανσης κτιρίων κ.λπ: Το μέλλον θα ανήκει στην μπαταρία (μεγάλο πρόβλημα σπάνιων υλικών κατασκευής τους); Στην δέσμευση της ελεύθερης ενέργειας; Στην κυψέλη καυσίμου υδρογόνου ή ίσως και στη μηχανή καύσης με ανανεώσιμα παραγόμενο μεθάνιο από την ανακύκλωση της βιομάζας; Ή και στον συνδυασμό όλων αυτών; Η ηλεκτρόλυση του νερού-με ρεύμα από ΗΜΕ- για την παραγωγή καύσιμου υδρογόνου δεν θα ήταν η ιδανική λύση αφού δεν θα είχαμε απόβλητα παρά μόνο νερό;
7) Η δυνατότητα κοινοτικής μορφής οργάνωσης
Η Άμεση Δημοκρατία δεν μπορεί παρά να ξεκινά από το τοπικό επίπεδο, στις τοπικές κοινωνίες της υπαίθρου ή της πόλης. Η χωρική κοινότητα και η πόλη δεν είναι μόνο ο λειτουργικός τόπος της καθημερινής ζωής και διαμονής. Είναι ταυτόχρονα και ένα πολιτικό σώμα πολιτών που αποφασίζει για τα μικρά και τα μεγάλα προβλήματα που τους απασχολούν. Εδώ έχει λοιπόν εφαρμογή αυτό που πρέπει να εκφράζει με την κυριολεκτική σημασία της η λέξη πολιτική (και όχι με την τρέχουσα έννοια της διαχείρισης των πραγμάτων του κράτους-πολιτείας). Εδώ η γενική έννοια της κοινωνίας μπορεί να πάρει μια πιο συγκεκριμένη μορφή. Αυτή της τοπικής κοινωνίας, της κοινωνίας των πολιτών με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Των ενεργών και συμμετεχόντων σε συνελεύσεις πολιτών, που προσπαθούν να δημιουργήσουν μια δημόσια σφαίρα στην οποία να υπάρχει μια ορθολογική , δημιουργική και ηθική αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Να δημιουργήσουν ένα δήμο των πολιτών και όχι του δημοτικού συμβουλίου, των συνοικιακών και δημοτικών συνελεύσεων και όχι της δημαρχίας και αντιδημαρχίας, τη ομοσπονδιακής ένωσης των δήμων σε περιφέρεια και όχι του πάλε ποτέ νομάρχη ή του σημερινού αντιπεριφεριάρχη και περιφερειάρχη.
Στην ελλαδική αποικία χρέους, με ένα λαό σε επιτήρηση που κυριαρχεί η συνείδηση της παραίτησης και της ανάθεσης σε πολιτικούς «σωτήρες», μας χρειάζεται ένα αποκεντρωμένο σχολείο γνώσης και στοχασμού, έως ότου καταφέρουμε να θεσμοθετήσουμε αμεσοδημοκρατικούς θεσμούς. Τα κοινοτικά εγχειρήματα κάθε μορφής και αντικειμένου, τα οποία θα πρέπει να πολλαπλασιασθούν και να δικτυωθούν το επόμενο διάστημα, θα είναι και το σχολείο όπου θα αναπτυχθεί η ατομική και κοινωνική συνείδηση της ριζοσπαστικής αλλαγής, που θα θέσει και όλη την κοινωνία σε κίνηση. Σε μια κίνηση μετάβασης προς μια επανατοπικοποιημένη κοινωνία αποανάπτυξης-αποκαπιταλιστικοποίησης, αυτονομίας-και Κοινοτισμού, με ισοκατανομή πόρων και εξουσιών, με ισορροποιημένη ένταξη στο τοπικό και πλανητικό οικοσύστημα και τη φύση.
Η άμεση δημοκρατία στην τοπική κοινωνία θα στηριχθεί βασικά σε γενικές συνελεύσεις, θεματικές συνελεύσεις φόρα και συμβούλια. Θα στηριχθεί στην έννοια του συλλογικού πολίτη και του ανακλητού εκπροσώπου.
- Συνελεύσεις πολιτών σε κοινοτικό τοπικό επίπεδο (κοινότητα: είτε γεωγραφική, είτε γειτονιά πόλεων).
- Συνελεύσεις εντολοδόχων (ανακλητών-εκ περιτροπής) σε δημοτικό-περιφερειακό και επίπεδο χώρας. Θα πρόκειται για μια ομοσπονδιακή –συνομοσπονδιακή μορφή σύνδεσης, ώστε να δημιουργηθεί μια κοινωνία με κοινοτική οργάνωση.
- Αποφάσεις στη βάση δημοκρατικού ορθολογισμού (απαρτίες, ειδικές απαρτίες, πλειοψηφίες, ειδικές πλειοψηφίες κ.λπ.)
Κύκλοι προσώπων-πρωτοβουλίες πολιτών με αρχικές γενικές συμφωνίες ως προς τους σκοπούς και τα μέσα υλοποίησης, σε ανοιχτούς χώρους συνάντησης-συζήτησης για διεύρυνσή τους αλλά και παραπέρα διερεύνησης δυνατοτήτων, θα είναι ο εφαλτήρας για την από τα κάτω διαμόρφωση ενός προγράμματος υπέρβασης του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού και του κεντρικού αυταρχικού κράτους. Προς την κατεύθυνση θεσμοθέτησης συνελεύσεων και ανακλητών συμβουλίων σε επίπεδο υπαίθριας χωρικής κοινότητας, κοινότητας δρόμου ή τετραγώνου ή συνοικίας στις πόλεις, καθώς και δήμων ή περιφερειών.
Η Κοινότητα, είτε αυτή βρίσκεται στην ύπαιθρο χώρα είτε σε γειτονιά μιας πόλης, θα είναι το βασικό κύτταρο των θεσμών της Άμεσης Δημοκρατίας με βάση την Τ.Α.
Οι κοινότητες της υπαίθρου θα πρέπει να έχουν την αυτονομία τους και να λειτουργούν με γενικές συνελεύσεις και το εκλεγόμενο κάθε φορά ανακλητό Συμβούλιο Κοινότητας (Σ.Κ.).
Μέχρι και 10 τέτοιες κοινότητες μπορούν π.χ. να αποτελούν έναν ιδιαίτερο δήμο, όπου μετά από σε δεύτερο επίπεδο συνέλευση των μελών των Σ.Κ. αποφασίζεται ο τρόπος επίλυσης και η προτεραιότητα των προβλημάτων και ο συμμετοχικός προγραμματισμός και προϋπολογισμός του Δήμου, γίνεται κοινωνικός έλεγχος και εκλέγεται το συμβούλιο του αντίστοιχου Δήμου (Σ.Δ.), για να εκφράζει το Δήμο στο τρίτο επίπεδο, στη συνέλευση της Χωρικής Ενότητας (Χ.Ε).
Στα πλαίσια μιας τέτοιας Χ.Ε. μια πόλη θα μπορούσε να αυτοοργανωθεί ως εξής: τα νοικοκυριά ενός δρόμου ή ενός τετραγώνου καλύτερα, μπορούν να συστήσουν μια κοινότητα, που λειτουργεί με συνέλευση μελών- κάθε φορά ενός-των νοικοκυριών και ασχολείται με όλα τα προβλήματά τους τα οποία βάζει σε μια προτεραιότητα για επίλυση, είτε εκ των ιδίων πόρων της κοινότητας, είτε με προώθησή τους προς την συνοικία και εκλέγει το Συμβούλιο της Κοινότητας (Σ.Κ). Όλες οι κοινότητες μιας γειτονιάς συμμετέχουν στη συνέλευση γειτονιάς (Σ.Γ.) με τα Σ.Κ. και εκλέγουν το Συνοικιακό Συμβούλιο (Σ.Σ.). Όλα τα Σ.Σ. συμμετέχουν στη συνέλευση του Δήμου της πόλης για τον συμμετοχικό προγραμματισμό-προϋπολογισμό και τον κοινωνικό έλεγχο και εκλέγουν το Συμβούλιο του Δήμου (Σ.Δ.).
Οι μεγάλες πόλεις χωρίζονται σε περισσότερους δήμους, ανάλογα με τον πληθυσμό. Στις μεγάλες λοιπόν πόλεις θα μπορούσε να δημιουργηθεί και ένα τέταρτο επίπεδο διαβούλευσης, η Συνέλευση Πόλης (Σ.Π.) που εκλέγει και το Συμβούλιο Πόλης (Σ.Π.) και μαζί με τα συμβούλια των υπαίθριων και των αστικών δήμων συμμετέχουν στη συνέλευση της Χ.Ε. Εδώ παίρνονται αποφάσεις για όλα τα ζητήματα που απασχολούν την Χ.Ε. και εκλέγεται το Συμβούλιο της Χ. Ε. για τη συμμετοχή στην Ομοσπονδία των Χ.Ε. της επικράτειας.
Στη Συνέλευση της Χ.Ε. συμμετέχουν επίσης και ιδιαίτερες επιτροπές που θα χρειασθεί να γίνουν για κάθε τομέα της οικονομικής και κοινωνικής δραστηριότητας στους δήμους και τις περιφέρειες, όπως για την υγεία, την παιδεία, τη δικαιοσύνη, τη βιοτεχνική- βιομηχανική παραγωγή, τον ενεργειακό εφοδιασμό, το περιβάλλον και την οικολογική ισορροπία, την αυτοπροστασία των κοινοτήτων, την φυλετική ισότητα, τον πολιτισμό, τις μειονότητες κ.λπ.
Μια τέτοια δομή θα μπορούσε να εκφράσει την άμεση συμβουλιακή κοινωνική και οικολογική δημοκρατία στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, έως ότου αυτή η δομή λειτουργώντας για μεγάλο διάστημα σαν δυαδική εξουσία προς το κεντρικό κράτος, μπορέσει να ολοκληρώσει τη διαμόρφωση ενός νέου Κοινωνικού Συμβολαίου και σε μια Συνταγματική Συνέλευση διακηρυχθεί η συνομοσπονδιακή κοινοπολιτεία ως η νέα μορφή κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης σε επίπεδο επικράτειας.
Για να επανέλθουν οι σημερινοί εξατομικευμένοι και απογοητευμένοι πολίτες-που απέχουν πολύ σήμερα από τον ανθρωπολογικό τύπο της άμεσης δημοκρατίας- στη δημόσια σφαίρα, θα πρέπει να πεισθούν ότι αυτό θα έχει πρακτικό αποτέλεσμα στη καθημερινή τους ζωή. Να πεισθούν ότι η συμμετοχή τους θα συμβάλει σε αποφάσεις, που η υλοποίησή τους αφορά άμεσα και τώρα και όχι κάπου στο μακρινό μέλλον. Να πεισθούν και οι απλοί -και όχι μόνο οι ενεργοί- πολίτες ότι κάτι τέτοιο είναι στα μέτρα τους. Το κλειδί για αυτό θα είναι ο συμμετοχικός προϋπολογισμός και προγραμματισμός στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, ο οποίος είναι διεκδικήσιμος στα πλαίσια της υπάρχουσας Τοπικής Αυτοδιοίκησης, αρκεί να απαιτηθεί από αποφασισμένες Τοπικές Πρωτοβουλίες Πολιτών που θα το βάλουν σαν στόχο από σήμερα. Και τέτοιες έχουν δημιουργηθεί ήδη σε μερικούς τοπικούς δήμους της επικράτειας.
[1] Η αναφορά εδώ στον όρο "ανθρωποκεντρισμό" γίνεται με την έννοια ότι η αντίστοιχη φιλοσοφία θέτει στο κέντρο της οπτικής της τον άνθρωπο σαν το κυρίαρχο στοιχείο στη φύση(Πρωταγόρας: «μέτρο όλων των πραγμάτων είναι ο άνθρωπος»), ενώ στον όρο "βιοκεντρισμό" με την έννοια ότι στο κέντρο της φιλοσοφίας μπαίνει η ίδια η ζωή, η κάθε μορφή ζωής σε αυτόν τον πλανήτη. Το "βιο" όχι με την έννοια του ανθρώπινου βίου, αλλά της εξελεκτικής βιολογίας ( βιολογική εξέλιξη της ζωής των ειδών και του ανθρώπου στα πλαίσια των γήινων οικοσυστημάτων).
[2] Βλέπε βιβλίο μας: «Επιστροφή προς τα...μπρος», εκδ. Ταξιδευτής, σελ. 318-319
[3] Το μεθάνιο συμμετέχει στο φαινόμενο του θερμοκηπίου μακροπρόθεσμα κατά 34 φορές περισσότερο από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα, και βραχυπρόθεσμα; κατά 86 φορές.
[4] Αυτό είχε στο νου του ο Stephen Hawking, όταν είπε, προτού φύγει για πάντα, ότι το ανθρώπινο είδος χρειάζεται να αποικίσει άλλους πλανήτες τον επόμενο αιώνα για να επιβιώσει;
[5] Στις ζούγκλες της Κόστα Ρίκα για παράδειγμα, όπου υγρασία 90% είναι συνηθισμένη, η απλή κίνηση στο εξωτερικό περιβάλλον, όταν η θερμοκρασία θα είναι πάνω από 40 βαθμούς Κελσίου, θα είναι θανατηφόρα.
[6] Με την οποία μολύνθηκαν μέχρι και 500 εκατομμύρια άνθρωποι και πέθαναν πάνω από 100 εκατομμύρια - σχεδόν έξι φορές περισσότεροι από όσους είχαν πεθάνει στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο. Οι επιστήμονες υποψιάζονται ότι η ευλογιά και η βουβωνική πανώλη είναι παγιδευμένες επίσης στον πάγο της Σιβηρίας.
[7] Ευδοκιμεί σε πιο θερμές περιοχές, όχι μόνο επειδή ζουν τα κουνούπια που το μεταφέρουν, αλλά επειδή για κάθε αύξηση της θερμοκρασίας το παράσιτο αναπαράγεται δέκα φορές πιο γρήγορα.
[8]Κάθε χρόνο, 339.000 άνθρωποι πεθαίνουν από καπνό των πυρκαγιών στα μεσαία πλάτη. Υπάρχει μεγάλη πιθανότητα οι πυρκαγιές να επεκταθούν και στα δάση βροχής, όπως ο Αμαζόνιος, όπου όχι μόνο θα αποβάλουν τεράστιες ποσότητες άνθρακα στην ατμόσφαιρα, αλλά και θα συρρικνωθεί το μέγεθος του τροπικού δάσους (μόνο ο Αμαζόνιος παρέχει το 20% του οξυγόνου μας).
[9] Έχει διαπιστωθεί ήδη θάνατος των κοραλλιών και αυτό είναι πολύ άσχημο νέο, επειδή οι ύφαλοι των κοραλλιών υποστηρίζουν έως το ένα τέταρτο της θαλάσσιας ζωής και τροφοδοτούν μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους.
[10] Εδώ βρίσκεται και μια από τις μεγάλες αντιφάσεις του καπιταλισμού: Η μεγιστοποίηση των κερδών μπορεί να στηριχθεί στην υπερπαραγωγή προϊόντων προγραμματισμένης βραχυβιότητας και στην υπερκατανάλωσή τους από καταναλωτές με αυξημένη αγοραστική δύναμη, πράγμα που δεν συμβαίνει με τη μείωση μισθών και συντάξεων, που έχει ξεκινήσει κύρια από τη Ν. Ευρώπη, παράλληλα με τη συρρίκνωση των μεσαίων τάξεων παντού. Η λύση του δανεισμού νοικοκυριών, επιχειρήσεων και κυβερνήσεων που έδωσε μια διέξοδο στον καπιταλισμό μετά την κρίση της δεκαετίας του 1970, δεν μπορεί να συνεχισθεί γιατί οδήγησε στην τελευταία χρηματοπιστωτική κρίση των χρεών. Βλέπε κεφάλαιο: «Η ΠΑΓΙΔΑ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΣΤΗΣΕΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ Ή ΟΙ ΜΕΡΕΣ ΤΗΣ ΑΦΘΟΝΙΑΣ ΜΑΣ ΕΙΝΑΙ ΜΕΤΡΗΜΕΝΕΣ» στο «Ο ανθρωπολογικός τύπος της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης», εκδόσεις των συναδέλφων, σελ.24-38.
[11] Οι επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο επενδύουν μεγάλους όγκους κεφαλαίων στην Τεχνητή Νοημοσύνη - Ψηφιοποίηση - Αυτοματοποίηση –Ρομποτοποίηση (ΤΝ-Ψ-Α-Ρ), με πρωταγωνιστές κυρίως τις αυτοκινητοβιομηχανίες, αλλά όχι μόνο. Ο Jack Ma π.χ., ο διευθυντής του κινέζικου κολοσσού ηλεκτρονικού εμπορίου Alibaba, περιμένει ότι τις επόμενες τρείς 10ετίες, η ΤΝ-Ψ-Α-Ρ θα κάνει περιττές γύρω στα 800 εκατομ. δουλειές. Το παγκόσμιο Ινστιτούτο Mc Kinsey προβλέπει ότι το ένα τρίτο των σημερινών εργαζομένων σε διάφορα επαγγέλματα, θα πρέπει να ψάξουν για νέες θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με άρθρο της γερμανόφωνης εφημερίδας Die Zeit(26-4-18): στο λιμάνι του Αμβούργου, στον σταθμό φορτοεκφόρτωσης των κοντέινερς Altenwerder, δεν υπάρχει εργαζόμενος. Όλα λειτουργούν αυτόματα. Η είσοδος σε ανθρώπους είναι απαγορευμένη σε ένα χώρο που έχει έκταση όση και 30 γήπεδα ποδοσφαίρου μαζί! Αν βρεθεί κατά λάθος ένας άνθρωπος σε αυτό τον χώρο, τότε το όλο σύστημα τίθεται εκτός λειτουργίας. Άλλο παράδειγμα: Η Μερσεντές, στήνει σήμερα στο Sindelfingen της Στουτγκάρδης, ένα νέο εργοστάσιό της, το Factory 56, στο οποίο θα παράγει τα αυτοκίνητά της εντελώς αυτοματοποοιημένα, χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση, με τη χρήση ρομπότ, που θα μοντάρουν αυτοκίνητα ρομπότ, δηλαδή πλήρως αυτοματοποιημένα αυτοκίνητα, χωρίς λεβιέ ταχυτήτων και πεντάλ γκαζιού.
[12] Μέχρι το 1960 καταναλώναμε το 70% των πόρων του πλανήτη, το 1980 το 100%, το 1999 φθάσαμε στο 120%, το 2008 στο 130% και αν συνεχίσουμε με τους ίδιους ρυθμούς «ανάπτυξης», η πρόβλεψη είναι ότι το 2030 θα φτάναμε στο 200%(θα χρειαζόμασταν δηλαδή δύο πλανήτες σαν τη Γη) Σύμφωνα με τη μη κυβερνητική οργάνωση Global Footprint Network: την 1η Αυγούστου 2018 οι σημερινές γενιές κατανάλωσαν ό,τι μπορούσε να αναπαράγει και αναπληρώσει ο ίδιος ο πλανήτης γη, όλο το χρόνο. Μέχρι το τέλος του 2018 οτιδήποτε καταναλώθηκε είναι δάνειο από τις επόμενες γενιές
[13] Γιώργος Κολέμπας, Γιάννης Μπίλλας: «Για την Κοινότητα των Κοινοτήτων», σελ 27-28
[14] Που ήδη είναι σε υψηλό επίπεδο, με τουλάχιστον 65 εκατομμύρια εκτοπισμένους να περιπλανιούνται στον πλανήτη αυτή τη στιγμή.
[15] Η γενιά της κλιματικής αλλαγής βγαίνει στον δρόμο: «Πρόκειται για τη γενιά που γεννήθηκε στην εποχή της κλιματικής αλλαγής και κληρονόμησε έναν πλανήτη για τον οποίο έχει ξεκινήσει η αντίστροφη μέτρηση. Και είναι η γενιά που είναι αποφασισμένη να μην αφήσει κάτι τέτοιο να περάσει!» ( https://tvxs.gr/news/periballon/i-genia-tis-klimatikis-allagis-bgainei-ston-dromo)
[16] Ένα συνεχές σμήνος τυφώνων και ανεμοστρόβιλων εκτός ελέγχου, καθώς και πλημμυρών, κατολισθήσεων και ξηρασιών που θα εντείνονται όλο και περισσότερο και θα χτυπούν πολύ πιο συχνά. Προχωρώντας προς το μέλλον, θα βλέπουμε την εκδίκηση του παρελθόντος.
[17] Η Τέσλα π.χ. θα κατασκευάσει δύο μοντέλα του αυτόνομου αυτοκινήτου: το Τέσλα Άλτρουιστ και το Τέσλα Έγκοϊστ. Σε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, το Άλτρουιστ θα θυσιάζει τον ιδιοκτήτη του για το γενικό καλό, ενώ το Έγκοϊστ θα κάνει ό,τι μπορεί για να σώσει τον ιδιοκτήτη του, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει να σκοτώσει παιδιά. Ο Έλον Μασκ και η Τέσλα ρίχνουν το μπαλάκι στους αγοραστές-καταναλωτές των αυτοκινήτων τους να διαλέξουν ποιόν αλγόριθμο θέλουν, το Αλτρουίστ ή τον Εγκοίστ! Αυτοί προσφέρουν και τα δύο για να μην κατηγορηθούν ότι είναι εγωιστές ή αλτρουιστές. Η μηχανοποίηση του "μετανθρώπου" και η "ανθρωποποίηση" της μηχανής παράγουν-εκτός των άλλων-και την καταστρατήγηση της ατομικής και κοινωνικής συνείδησης του σημερινού ανθρώπου!
[18] Τα πιο προωθημένα τμήματα των ελίτ επιδιώκουν και προσδοκούν στο άμεσο μέλλον μια ανθρώπινη εξέλιξη που θα στηριχθεί στη διεύρυνση των πνευματικών και σωματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου, η οποία θα επιτευχθεί από 3 συγκλίνουσες διαδικασίες : α) Η πρώτη έχει να κάνει με τη βιοτεχνολογία και γενετική μηχανική. Με την επανασχεδίαση των γενετικών οδηγιών του κώδικα (DNA), θα επιδιωχθεί το βέλτιστο για κάθε άτομο του είδους (νέα «ευγονική»). β) Η δεύτερη διαδικασία έχει να κάνει με την «τεχνητή νοημοσύνη» και την «ανθρωποποίηση» της μηχανής και έχει σαν στόχο το σκεπτόμενο ρομπότ. 3) Η τρίτη διαδικασία αφορά στη «μηχανοποίηση» του ανθρώπου, μέσω ενίσχυσης των φυσικών και διανοητικών του ικανοτήτων (προσθετική τεχνολογία-τεχνητά ανθρώπινα μέλη – όργανα, μικροσυσκευές στο ανθρώπινο σώμα που θα κυκλοφορούν με το αίμα και θα διορθώνουν βλάβες, μικροτσίπ και εμφυτεύματα στον εγκέφαλο, αισθητήρες συνδεμένοι με τα αισθητήρια νεύρα κ.λπ.).
Το αποτέλεσμα της σύνθεσης αυτών των διαδικασιών θα είναι ο λεγόμενος «επαυξημένος άνθρωπος», το «κύβοργον» (cyborg) που σε σύνδεση με τον κυβερνοχώρο θα είναι μια οντότητα με μεγαλύτερη νοημοσύνη από τον σημερινό άνθρωπο. Αυτή η οντότητα θα αναλάβει να καθοδηγήσει την παραπέρα αυτοεξέλιξή του σε «μετάνθρωπο». Ένα σενάριο τρόμου. (Βλέπε: https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/zoyme-se-enan-planiti-me-peperasmenoys-poroys-kai-dynatotites)
[19] Η διεθνής οργάνωση των μικρών αγροτών Via Campesina πιστεύει η αειφόρος, μικρής κλίμακας οικογενειακή γεωργία, είναι εντάσεως εργασίας και απαιτεί λίγα καύσιμα. Λυτή θα συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην «ψύξη» της γης. Μια 10ετή μελέτη στο Ινστιτούτο Rodale της Πεννσυλβάνια των ΗΠΑ έδειξε ότι η χρήση κομπόστ σε συνδυασμό με εναλλαγή καλλιεργειών σε βιολογικά αγροσυστήματα μπορεί να οδηγήσει σε ενσωμάτωση του άνθρακα στο έδαφος σε αναλογία 910 κιλά / στρέμμα / έτος , πράγμα που σημαίνει επίσης λήψη 3185 κιλών διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα ανά στρέμμα το χρόνο (μεγάλη ικανότητα πρόσληψης και συγκράτησης λόγω της αυξημένης ποσότητας μικροοργανισμών) Έχει υπολογισθεί ότι, αν θα μπορούσαμε να αποκαταστήσουμε και πάλι στα γεωργικά εδάφη του κόσμου την οργανική ύλη, που έχουμε ήδη χάσει, λόγω της βιομηχανικής γεωργίας, τότε τα εδάφη αυτά θα μπορούσαν να συλλάβουν τουλάχιστον το ένα τρίτο του πλεονάζοντος CO2 στην ατμόσφαιρα . Συνεχίζοντας την ανοικοδόμηση των εδαφών, σε περίπου 50 χρόνια, αυτά θα είχαν προσλάβει περίπου τα δύο τρίτα του πλεονάζοντος CO2 από την ατμόσφαιρα. Περισσότερα: http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/13.
[20] Τα επίγεια οικοσυστήματα αποτελούν δεξαμενές άνθρακα (με νεώτερους υπολογισμούς θεωρείται ότι στα δάση μόνο «σταθμεύουν» περίπου 800 GT, περισσότερο και από την ατμόσφαιρα) Έτσι το Τροπικό δάσος αποθηκεύει 906 γραμ./μ2.έτος, τα Υπόλοιπα δάση 630, οι Σαβάνες 354, τα Έλη 1350, οι Καλλιέργειες 293, Λοιπά είδη(τούντρες…)31, η Θάλασσα 69 γραμ./μ2.έτος. Η αποψίλωση και οι πυρκαγιές συμμετέχουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 18%. Για να σταματήσουν όμως πρέπει να υπάρξει «αποανάπτυξη» στον τομέα του εμπορίου του ξύλου, ιδίως του τροπικού και να σταματήσει η αλλαγή χρήσης της γης (οικοπεδοποίηση) Ανάπτυξη θα πρέπει να έχουμε σε δραστηριότητες που υποβοηθούν την αποθήκευση του CO2 στην άγρια βλάστηση με επιστροφή εκτάσεων στην άγρια φύση, με αποκατάσταση των ερημοποιημένων εκτάσεων μέσω αναβλάστησης (π.χ. φυσική σπορά σβώλων), με σωστή διαχείριση των δασών (ώστε να μην έχουμε εύκολα πυρκαγιές από φυσικές αιτίες) και φύτευση νέων εγκλιματισμένων δένδρων (τα νέα δένδρα απορροφούν πάντα περισσότερο CO2 από τα παλιά). Τα έλη μπορούν να απορροφήσουν κάθε χρόνο υπερδιπλάσια ποσότητα CO2 από ότι τα δάση στα μεσαία πλάτη, αλλά πολύ περισσότερο και από τα τροπικά. Μέχρι τώρα κάναμε αποξήρανσή τους υπέρ των καλλιεργειών και της υγείας υποτίθεται. Από δω και πέρα πρέπει να αποκαταστήσουμε ξανά τις ελώδεις εκτάσεις, αν όχι να τις επεκτείνουμε. Θα είναι ο πιο εύκολος και πιο οικονομικός τρόπος για απορρόφηση του παραπανήσιου CO2 από την ατμόσφαιρα.
[21] Ευζωία αντί Ευημερία. Το buen vivir των Ιθαγενικών κοινοτήτων μπορούμε να το διατυπώσουμε στα ελληνικά με τον όρο ευζωία (το ευ ζειν των αρχαίων) δίνοντας το παρακάτω περιεχόμενο για τις σημερινές κοινότητες στον ελλαδικό/αιγιακό χώρο: Χρησιμοποιούμε τον όρο «ευζωία» (ευ ζωή, καλή ζωή) για να τον ξεχωρίσουμε από τον όρο «ευημερία» (ευ ημέρα, καλή ημέρα) που χρησιμοποιείται σήμερα από όλους σαν στόχος της «ανάπτυξης». Άλλο να περνάς τη μέρα σου καλά, και άλλο να έχεις μια ποιότητα συνολικά σε όλη τη ζωή σου. Άλλο να νομίζεις ότι ήλθες στη ζωή για να τρέχεις, να δουλεύεις όσο γίνεται περισσότερο, να αποκτάς περισσότερα χρήματα για να καταναλώνεις όσο γίνεται περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες-εμπορεύματα, θεωρώντας-χωρίς να έχεις το χρόνο να σκεφθείς- ότι «ευημερείς» και άλλο να περιορίζεις τις καταναλωτικές σου ανάγκες υιοθετώντας ένα μοντέλο «εθελούσιας ολιγάρκειας», να καταναλώνεις δηλαδή λιγότερους αλλά επαρκείς πόρους και ενέργεια, ζώντας μια καλύτερη συνολική ζωή, ανακαλύπτοντας την ποιότητα και την αξία χρήσης των προϊόντων και έχοντας επαρκή χρόνο στη διάθεσή σου για αυτοανάπτυξη, αυτοπραγμάτωση και εμβάθυνση στα νοήματα της ζωής.
[22]- Επιβράδυνση στον χρόνο: πιο αργά και σε βάθος!
-Εγγύτητα στον χώρο: πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!
-Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης: ποιότητα, επάρκεια, τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά!
-Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής: Αναγνώριση της διαφορετικότητας και συμπάθεια-αλληλοστήριξη!
-Επαναοικειοποίηση τόπων, Κοινών συλλογικών και σχεσιακών αγαθών -χρόνου: Αποκατάσταση καταστροφών, επανάκτηση και αύξηση του ελεύθερου προσωπικού χρόνου για αυτοπραγμάτωση-αυτοανάπτυξη!
-Ευρύτητα στη γνώση και τις δεξιότητες: ολιστική πολύπλευρη γνώση και ολοκληρωμένα πρόσωπα!
-Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση και τη ζωή: Συνεργατικά και αλληλέγγυα! όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!
-Επιστροφή προς τις δύο μάνες: γαία-κοινότητα
Περισσότερα για το αξιακό σύστημα της ευζωίας βλέπε: «Για την Κοινότητα των Κοινοτήτω», εκδόσεις των συναδέλφων, σελ 69-73
[23] Ενός Βασικού Εισοδήματος συνδεδεμένου με: 1) Κοινωνική ασφάλεια, κοινωνική δικαιοσύνη και αναδιανομή, 2) Άμεση Δημοκρατία, 3) Εναλλακτική και αλληλέγγυα οικονομία, 4) Ατομική και συλλογική κυριαρχία του χρόνου. Βλέπε περισσότερα στο http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/5679795
[24] Με την ονομασία Μιρ, Ζάντρουγκα ή Ομποσίνα συναντάμε κοινότητες και στις σλαβόφωνες περιοχές,ενώ με την ονομασία Μαρκ στις Γερμανόφωνες. Συγκεκριμένα, οι αγροτικές κοινότητες Μιρ προϋπήρχαν στην τότε Ρωσία πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917. Ήταν πανάρχαιες μορφές αγροτικών κοινοτήτων με κοινοκτημοσύνη, δημοκρατική συγκρότηση και αλληλέγγυα ευθύνη μεταξύ των μελών τους
[25] Αλλά επίσης μπορούμε να διδαχθούμε και από τον νεοελληνικό κοινοτισμό. Ο Καραβίδας ειδικά πρότεινε τον ομοσπονδιακό κοινοτισμό και την ομόσπονδη κοινοτική πολιτεία σαν την ενδεδειγμένη εναλλακτική λύση- στις δύσκολες κυρίως περιόδους-σε σχέση με το αποτυχημένο σε όλες τις περιπτώσεις υπερσυγκεντρωτικό κεντρικό νεοελληνικό κράτος («πελατειακό κράτος των Αθηνών»), ακόμα και στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής
[26] Βασίλης Νιτσιάκος: «Υπάρχει μια κατηγορία κοινοτήτων που εντοπίζονται στη “ζώνη της δρυός” και ιστορικά στηρίχθηκαν για την επιβίωση και αναπαραγωγή τους σε ένα συνδυασμό γεωργίας και κτηνοτροφίας, που συμπληρώνονταν και από άλλες δραστηριότητες, όπως η υλοτομία, η τροφοσυλλογή και η τεχνική ειδίκευση (μαστορική). Οι κοινότητες αυτές λειτούργησαν για μια μεγάλη χρονική διάρκεια σε ένα συγκεκριμένο πλαίσιο πολιτικής οικονομίας με σχετική αυτονομία, αυτάρκεια και αυτοδιοίκηση. Στο πλαίσιο αυτό οι εστιακές ομάδες ( πολυμελείς διευρυμένες οικογένειες) οικειοποιούνταν τους συλλογικούς φυσικούς πόρους με ένα σύστημα βιωματικής αειφορίας και κοινωνικού εξισωτισμού. Αυτό το σύστημα εξασφάλιζε από τη μια την αναπαραγωγή των φυσικών πόρων και από την άλλη την εξισορρόπηση ανάμεσα στις επιμέρους ανάγκες των εστιακών ομάδων και τη συνολική επιβίωση της κοινότητας. Κάτι τέτοιο ήταν εφικτό όχι μόνο χάρη στη συνειδητοποίηση του πεπερασμένου χαρακτήρα των φυσικών πόρων και την αίσθηση της συλλογικότητας, αλλά και χάρη στο γεγονός ότι ο τρόπος παραγωγής χαρακτηριζόταν από αξίες χρήσης και οι ίδιοι οι φυσικοί πόροι (γη, δάση, νερά κ.λπ.) δεν γίνονται αντιληπτοί σαν ατομικές ιδιοκτησίες, αλλά ως κοινά κτήματα, τα οποία χρησιμοποιούσε η κάθε εστιακή ομάδα με βάση τις εκάστοτε ανάγκες της. Το Πεκλάρι (σήμερα Πηγή), ένα ορεινό χωριό στην περιοχή της Κόνιτσας κοντά στο ελληνο-αλβανικό σύνορο, αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα»
Από το βιβλίο του: ΠΕΡΙΚΛΑΡΙ, κοινωνική οικονομία μικρής κλίμακας, εκδόσεις Ισνάφι , Ιωάννινα 2015.
[27] Οι συνθήκες ήταν ώριμες για το «μεγάλο άλμα προς τα εμπρός»! Γιατί ο λαός, συγκροτημένος σε ενιαίο σώμα, «μεταβάλλεται μέσα στο ειδικό κλίμα της ομάδας, της κοινότητας, του συνόλου, του ΕΜΕΙΣ, αν όχι σε σοφό, … οπωσδήποτε όμως σε πιο έξυπνο … απ’ όσο είναι στην πραγματικότητα ο καθένας που παίρνει μέρος στην Γενική Συνέλευση». Περισσότερα για αυτό το πείραμα στο κείμενο της ανάρτησής μας: http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/8238864
[28] Βλέπε την έκδοση της Διεθνιστικής Κομμούνας της Ροζάβα με τίτλο: «Να ξανακάνουμε πράσινη τη Ροζάβα», από τις εκδόσεις ΕΥΤΟΠΙΑ.
[29] http://epitropiagonapanagias.blogspot.com/
[30] https://peliti.gr/
[31] https://www.aegilops.gr/el/
[32] https://www.efsyn.gr/ellada/koinonia/152896_energeiakes-koinotites
[33] Βλέπε: Η ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΤΟΠΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ –ΑΠΟΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΥ στη διαδικασία παραγωγής και διανομής της τροφής, http://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/2223120
[34] Για την συνολική πρότασή μας στον ενεργειακό τομέα βλέπε: Κοινωνικοποίηση της ενέργειας, αλλά πως;( http://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/8649818)
[35] Κομποστοποίηση σε μικρές μονάδες δυναμικότητας κατ` έτος 1.000-10.000 τόνων που μετατρέπουν τα οργανικά αστικά δημοτικά υπολείμματα και τα φυτικά γεωργικά υπολείμματα της γύρω περιοχής, σε κομπόστα για τους τοπικούς αγρότες. Το λειτουργικό τους κόστος ανέρχεται σε 50-60 Ε/ τόνο εισαγόμενου οργανικού κλάσματος. Οι ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ που θα τα λειτουργούν μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους στα πλαίσια μιας δημοτικής ή διαδημοτικής επιχείρησης.
[36]Κοινωνικοί συνεταιρισμοί που δραστηριοποιούνται στην οργάνωση επισκέψεων σε τοποθεσίες φυσικής ομορφιάς, πολιτιστικής κληρονομιάς, ορεινών διατηρητέων οικισμών παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, τοπικής ιστορίας και παραδοσιακών επαγγελμάτων (π.χ. Παρασκευή τσίπουρου, κρασιού ή ελαιόλαδου), αγροτουριστικών εγκαταστάσεων, οικο-πολυ-καλλιεργειών, θεματικών πάρκων κ.λπ. με εναλλακτικό τρόπο: πεζοπορίες, ποδήλατο βουνού, ιππασία, κανό, κ.λπ.
[37] Μέχρι και δημιουργία τοπικού νομίσματος με το οποίο μπορούν να ανταλλάσσουν μεταξύ τους προϊόντα και υπηρεσίες δίκτυα εγχειρημάτων της ΣΟΑ.
[38] Βλέπε στο «Κοινότητα των Κοινοτήτων», σελ.28-29
[39] Αυτές οι τεχνολογίες καλύπτουν ήδη σήμερα περίπου το 11% της παγκόσμιας ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας, και θα μπορούσε, σύμφωνα με μελέτες, το 2030 να φθάσει στο 20% ή ακόμη και στο 50%.
[40] Σύμφωνα με μελέτη της πρωτοβουλίας «Arbeitszeitverkürzung jetzt», για τη Γερμανία αυτό μπορεί να γίνει ήδη: «Χρειαζόμαστε ένα νέο πρότυπο του χρόνου εργασίας, περίπου 30 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο» (http://www.arbeitszeitverkuerzung-jetzt.de/perspektive/arbeit-fair-teilen.html)
[41] Περισσότερα: http://www.topikopoiisi.eu/kappaomicroniotanuomeganuiotakappa942---alphalambdalambdaetalambda941gammagammaupsilonalpha-omicroniotakappaomicronnuomicronmu943alpha/13
[42] https://www.facebook.com/groups/430246720759962/?_rdc=1&_rdr
[43] Βλέπε: Γιώργος Κολέμπας-Γιάννης Μπίλλας, «Για την Κοινότητα των Κοινοτήτων», σελ.39-40, εκδ.των συναδέλφων
[44] Βλέπε κείμενό μας στο: http://topikopoiisi.blogspot.de/p/blog-page_8927.html
[45] «Όπως οι πολυμελείς παραδοσιακές οικογένειες αποτέλεσαν παλιότερα τη βάση για την επιβίωση των τότε παραδοσιακών κοινοτήτων, έτσι και σήμερα οι διευρυμένες μορφές οικογενειών(που δε θα στηρίζονται στο γένος όμως)θα αποτελέσουν τη βασική δομή της αναβίωσης των κοινοτήτων του νέου κοινοτισμού της μετά την ανάπτυξη εποχής. Θα μπορούν στα πλαίσιά τους να ικανοποιούν τις βιοτικές ανάγκες των ανθρώπων(να εξασφαλίζουν πάλι το «ζην») με σχέσεις αρμονίας και αποδοχής μεταξύ τους. Η λειτουργία τους με βάση τη συνέλευση των μελών και τον εσωτερικό κανονισμό τους, θα εξασφαλίζει την ισοκατανομή και όχι την επιβολή, σε όλα τα επίπεδα, από την αναγνώριση, μέχρι την απόρριψη ή ικανοποίηση των αναγκών ή των απόψεων του κάθε μέλους. Για την εξασφάλιση του «ευ ζην» θα πρέπει να ενδιαφέρονται και για τα τεκταινόμενα στα πλαίσια των ευρύτερων χωρικών τοπικών κοινοτήτων, που ανήκουν. Δηλαδή θα πρέπει να δραστηριοποιούνται και στην τοπική δημόσια σφαίρα και να μη γίνουν νησίδες επιβίωσης μόνο». Βλέπε ειδικό κεφάλαιο: Η «ΔΙΕΥΡΥΜΕΝΗ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ» ΚΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ στο βιβλίο μας Ο ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΤΗΣ ΑΠΟΑΝΑΠΤΥΞΗΣ-ΤΟΠΙΚΟΠΟΙΗΣΗΣ σελ 78-83. Επίσης στην ανάρτησή μας: Η "διευρυμένη οικογένεια" και ο ανθρωπολογικός τύπος