ΝΤΟΜΑΤΑ(Lycopersicon esculentum) Οικογένεια Σολανώδη
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Κατάγεται από το Περού. Εισήχθη στην Ευρώπη από τους Ισπανούς τον 16ο αιώνα. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες.
Κύρια, γνωστά συστατικά: Νερό: 90%, γλυκίδια: 4%, πρωτίδια: 1%, λιπίδια: 0,3%, οργανικά οξέα (μηλικό, πηκτικό, κιτρικό...), ασβέστιο, μαγνήσιο, φώσφορος, κάλιο, θειον... και πολλά μικροστοιχεία: ψευδάργυρος, σίδηρος, ιώδιο, βόριο, χαλκός... βιταμίνες: Α, Β1, Β6, C, ΡΡ, Ε, Κ.
100 γραμμ. φρέσκιας ντομάτας μπορούν να μας προσφέρουν:
-13% βιταμίνης Α
- 5% φιλικού οξέως
- 8% βιταμίνης Β
- 33% βιταμίνης C από τις απαιτούμενες ημερήσιες ποσότητες.
Ιδιότητες:
Εχει πολλές ιδιότητες από τις οποίες προκύπτουν και οι ακόλουθες ενδείξεις.
Ενδείξεις:
Εσωτερική χρήση.
-Αδυναμία
- Ανορεξία
-Χρόνια τοξίνωση
-Πληθώρα, καταστάσεις συμφόρησης
- Αρτηριοσκλήρωση
- Αγγειακές παθήσεις
- Αρθριτισμός, ουρικό οξύ
- Ρευματισμοί
- Αζωταιμία
- Λιθίαση χολής και ουροποιητικού
- Δυσκοιλιότητα
- Εντερίτιδα, καταστάσεις φλόγωσης του πεπτικού
-Ποδάγρα
- Ηπατικές διαταραχές
- Εξωτερική χρήση:
-Ακμή
-Τσιμπήματα εντόμων
Τρόπος χρήσης:
Εσωτερική χρήση:
- Σε σαλάτες
- Σε χυμό (3 ποτήρια την ημέρα επί τρεις εβδομάδες με ένα μήνα) τον οποίο μπορούμε να αναμείξουμε, σε ίσες ποσότητες, με χυμό σέλινου (δυναμωτικό)
Εξωτερική χρήση:
- Κατά της ακμής: Τη μια ημέρα στυπώνουμε με μια φέτα ντομάτας και την άλλη με ένα ξυνολάπαθο τσαλακωμένο για να βγάλει χυμό. Κάθε φορά, αφήνουμε μισή ώρα για να δράσει ο χυμός και στη συνέχεια ξεπλένουμε με δροσερό νερό.
- Για πρόληψη της ακμής, λοσιόν από: Οινόπνευμα 90% 40 γραμμ, Γλυκερίνη 28 βαθμών Μπωμέ 1 γραμμ., Χυμός ντομάτας 100 γραμμ
-Τσιμπήματα εντόμων. Τρίψτε με τσαλακωμένα φύλλα ντομάτας
Σημαντικές σημειώσεις:
1. Η ντομάτα δεν περιέχει αξαλικόν άλας αλλά κάποιο σώμα που συγκρίνεται με την κορτιζόνη. Ετσι είναι κατάλληλη γι’ αυτούς που πάσχουν από ρευματισμούς και ουρικό οξύ.
2. Δεν πρέπει να προετοιμάζουμε την ντοματοσαλάτα πολλές ώρες πριν, γιατί χάνεται κάποιο μέρος των ιδιοτήτων της. Αν και αυτό συμβαίνει κατ' ανάγκη στα εστιατόρια και τις καντίνες, η μητέρα στο σπίτι, πρέπει να το αποφεύγει.
3. Τα φρέσκα φύλλα ντομάτας απομακρύνουν σφήκες, κουνούπια, μύγες, ψύλλους και κοριούς.
Για τις σφήκες, μύγες και κουνούπια κρεμάμε δεματάκια με φρέσκα φύλλα (φυσικά, μη ραντισμένα), μπροστά στις πόρτες, στα παράθυρα και από το ταβάνι.
Για τους ψύλλους απλώνουμε ανάμεσα στο στρώμα και τα σεντόνια φρέσκα φύλλα ντομάτας. Το ίδιο κάνουμε και για τους κοριούς οι οποίοι όμως για να εξαφανιστούν χρειάζονται πιο δραστικά φυτά όπως λεβάντα, καρυδιά, πύρεθρο...
4. Για να βγάλουμε λεκέδες από μελάνι πάνω σε άσπρο ύφασμα, τουςτρίβουμε με χυμό ντομάτας.
5. Σύνθεση της ντομάτας σύμφωνα με τον L. Randoin:
- Θερμίδες 22
-Πρωτίδια 0,9, λιπίδια 0,3, γλυκίδια 4 (Οι τιμές σε γραμμ./100 γραμμ. ντομ.)
-Φώσφορος 20, Ασβέστιο 12, Σίδηρος 0,4, βιταμίνες C 25, Β10,15, Β20.07, ΡΡ0,3 Α0,4 (Οι τιμές σε χιλιοστόγραμμα/ 100 γραμμ. ντομ.)
6. Περιποίηση προσώπου: Ο χυμός ντομάτας είναι τονωτικό και χρησιμοποιείται και για τον καθαρισμό κάθε τύπου δέρματος.
Μάσκα προσώπου (για λιπαρό δέρμα) : Κόβουμε μια ντομάτα σε λεπτές φέτες και τις τοποθετούμε πάνω στο πρόσωπο το οποίο προηγουμένως έχουμε καθαρίσει καλά. Αφήνουμε για 30 λεπτά. Ξεπλένουμε με χλιαρό μεταλλικό νερό και σκουπίζουμε με καθαρή μαλακή πετσέτα.
7. Οι ντομάτες ξεφλουδίζονται εύκολα αν τιs βουτήξουμε για 20 δευτερόλεπτα σε καυτό νερό και αμέσως μετά τις ξεπλύνουμε με κρύο νερό.
Ο κονσερβασμένος χυμός, επειδή φτιάχνεται από μαγειρεμένες ντομάτες τείνει να οξειδώνει το αίμα και να τραβά μεταλλικά άλατα από τους ιστούς, τα κόκαλα και τα δόντια. Αντίθετα, οι αμαγείρευτες ντομάτες που έχουν ωριμάσει με φυσικό τρόπο ή οι φρεσκοστυμμένοι χυμοί ντομάτας είναι ελαφρά αλκαλικοί. Προσθέτουν στα αποθέματα μεταλλικών αλάτων στο σώμα - ιδιαίτερα ασβέστιο
Η Καλλιέργεια της ντομάτας(Lycopersicon esculentum οικ. Solanaceae)
Στοιχεία καλλιέργειας
Η ντομάτα είναι φυτό των τροπικών χωρών, απαιτεί μεγάλη ηλιοφάνεια και ευνοείται από θερμοκρασία μεταξύ 20 και 32 C. Μπορεί να αναπτυχθεί σε πλήθος εδαφών από ελαφρά έως συνεκτικά με ΡΗ 6-6,8 αρκεί να είναι βαθειά να στραγγίζουν καλά και να έχουν πολύ οργανική ουσία. Η ρίζα της είναι πασσαλώδης και αν αφεθεί να αναπτυχθεί από σπόρο (χωρίς μεταφύτευση), μπορεί να φθάσει το 1 m βάθος, αλλά και όταν τη μεταφυτεύσουμε αναπτύσσει πλούσιο ριζικό σύστημα στο οποίο οφείλει, εν μέρει, την αντοχή της στην ξηρασία.
Φροντίζουμε να κρατάμε το έδαφος υγρό αλλά όχι μουσκεμένο. Κρίσιμη περίοδος άρδευσης για την ντομάτα είναι, από την άνθηση έως τη συγκομιδή. Ποτίζουμε κάθε 6-12 μέρες και δεν αφήνουμε το έδαφος να στεγνώσει γιατί οι καρποί κινδυνεύουν με σχίσιμο της επιδερμίδας. Τα υποστηριγμένα φυτά και κυρίως τα μονοστέλεχα σχήματα εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά σχισίματος απ’ ότι τα ακλάδευτα. Κατάλληλες μέθοδοι ποτίσματος είναι αυτές με διήθηση ή σταγόνες. Αποφεύγουμε να βρέχουμε τα φύλλα όταν ποτίζουμε για να μην ευνοήσουμε τις αρρώστιες να αναπτυχθούν. Αν καλλιεργούμε ντομάτες στο θερμοκήπιο ποτίζουμε πιο συχνά και με μικρότερες ποσότητες νερού.
Στις ψυχρές περιοχές μπορούμε να καλύψουμε το έδαφος με μαύρο πλαστικό για να το κρατήσουμε ζεστό, να εμποδίσουμε τα αγριόχορτα να βγουν και να διατηρήσουμε την υγρασία του εδάφους. Ενώ στα πολύ ζεστά μέρη, εδαφοκάλυψη με οργανικά υπολείμματα κρατά το έδαφος δροσερό και προλαβαίνει αρρώστιες που αναπτύσσονται από το σάπισμα των πεσμένων καρπών.
Διαλέγουμε πάντα ποικιλίες που ταιριάζουν στις κλιματικές συνθήκες της περιοχής μας και αποφεύγουμε να καλλιεργήσουμε στο ίδιο μέρος για 3-5 χρόνια, σολανώ δη (ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες, πατάτες).
Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες μπορούν να διακριθούν σ’ αυτές που προορίζονται για νωπή κατανάλωση και στις βιομηχανοποιήσιμες. Εκτός απ’ αυτές υπάρχουν και οι μικρές σε σχήμα μικρό σφαιρικό σαν κεράσι ή σαν αχλάδι. Το φυτό καλύπτεται από τρίχες, οι οποίες όταν τριφτούν αποδίδουν ένα ελαιώδες υγρό που δίνει και τη χαρακτηριστική μυρωδιά στο φυτό ενώ δουλεύει σαν εντομοαπωθητικό. Οι βλαστοί έχουν την τάση να έρπουν παρά να στέκονται όρθιοι Είναι φυτό που κατεξοχήν αυτό γονιμοποιείται. Το κόκκινο, ρόδινο ή κίτρινο χρώμα, το δίνουν οι χρωστικές καροτίνη και λυκοπίνη που συνήθως βρίσκονται σ’ όλη τη μάζα του καρπού.
Παραγωγή σπόρου
Για να παράγουμε σπόρο διαλέγουμε τις πρώτες κανονικές ντομάτες και τις αφήνουμε να ωριμάσουν πάνω στο φυτό. Κόβουμε εγκάρσια και πιέζουμε να βγει η ζελατινώδης μάζα που περιβάλλει το σπόρο. Αυτή την τοποθετούμε σε λεπτό ύφασμα (μουσελίνα) και τη βάζουμε κάτω από τη βρύση ενώ συγχρόνως ζυμώνουμε με το χέρι για να μείνουν μόνο οι σπόροι. Στη συνέχεια τους απλώνουμε σε λεπτό στρώμα ώστε να αερίζονται, σε κλειστό χώρο (αποθήκη) μέχρι να στεγνώσουν. Για μεγάλες ποσότητες τεμαχίζουμε τις ντομάτες και τις πιέζουμε. Αυτή τη μάζα την τοποθετούμε σε κάδους και την καλύπτουμε με νερό, αφήνοντας τη δύο μέρες για να υποστεί ζύμωση. Οι άχρηστοι σπόροι ανεβαίνουν στην επιφάνεια, (τους απομακρύνουμε μαζί με το νερό) και αυτούς που έχουν μείνει στον πυθμένα τους ξεπλέ νουμε και τους στεγνώνουμε όπως πριν. Οι σπόροι συντηρούνται για 2 χρόνια. Σπορά - μεταφύτευση
Για να παράγουμε δικά μας φυτά, σπέρνουμε το σπόρο σε θερμοσπορείο από Οκτώβρη - Φλεβάρη. Για ένα στρέμμα, αρκούν 15 gr σπόρου, συνήθως όμως σπέρνουμε λίγο παραπάνω για να καλύψουμε τις απώλειες που μπορεί να έχουμε. Για να μειώσουμε τις πιθανότητες ανάπτυξης ασθενειών, που πιθανόν μεταφέρουν οι σπόροι, τους μουσκεύουμε σε 10% χλώριο (1 μέρος χλώριο - 9 μέρη νερού), για 10 λεπτά, κατόπιν τους ξεπλένουμε με νερό και τους στεγνώνουμε.
Για τον ίδιο λόγο μπορούμε να κάνουμε και το εξής: τους βουτάμε σε νερό με 50 C θερμοκρασία για 25 λεπτά, φροντίζοντας να κρα- τάμε σταθερή αυτή τη θερμοκρασία (σε μεγαλύτερη χάνουν τη βλαστικότητά τους) και μετά τους στεγνώνουμε. Σπέρνουμε στα πεταχτά ή σε γραμμές κρατώντας 10 cm απόσταση μεταξύ των γραμμών. Οι σπόροι φυτρώνουν μετά από 7-14 μέρες. Μπορούμε να κάνουμε και απευθείας σπορά στο χωράφι σε βάθος 1,5 cm όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι τουλάχιστον 15 C και του αέρα 24-32 C. Ετσι μειώνουμε τα έξοδα αλλά και την περίοδο απόδοσης. Είναι πιο κατάλληλη αυτή η μέθοδος για τη Νότιο Ελλάδα και κυρίως την Κρήτη. Για την ανάπτυξη των νεαρών φυτών είναι κατάλληλη η θερμοκρασία αέρα μεταξύ 15-21 C. Η καλλιέργεια της ντομάτας απαιτεί μεγάλες ποσότητες αζώτου και φωσφόρου και μέτριες καλίου και ασβεστίου.
Κομποστοποιούμε ή οργώνουμε τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιεργητικής περιόδου για να εμποδίσουμε τη διαχείμανση των εντόμων. Μετά το όργωμα μπορούμε να προσθέσουμε 1-2 κιλά αιματάλευρα ή σογιάλευρα σε κάθε 100 m2 για να επιταχύνουμε την αποδόμηση των φυτικών υπολειμμάτων. Οταν τα φυτά είναι έτοιμα για μεταφύτευση στη μόνιμη θέση τους μπορούμε να προσθέσουμε μια κούπα οστεάλευρα και τριμμένα φύκια σε κάθε τρύπα. Η μπορούμε, πριν τη μεταφύτευση, να ενσωματώσουμε 2,5 τόνους κοπριά στο στρέμμα σε όλο το χωράφι ή κατά μήκος των αυλακιών ή να χρησιμοποιήσουμε κομποστ. Κάνουμε ριζοπότισμα με ιχθυογαλακτώματα ή τσάι κομπόστ για να τα βοηθήσουμε στην αρχή. Για να προλάβουμε το μεταφυτευτικό σοκ ή τις τροφοπενίες, ψεκάζουμε τα νεαρά φυτά με εκχύλισμα φυκιών το οποίο περιέχει πολλά ιχνοστοιχεία σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Κάποιοι παραγωγοί ντομάτας παρατήρησαν αυξημένες αποδόσεις όταν πρόσθεσαν στο έδαφος κομπόστ από κελύφη φυστικών.
Η μεταφύτευση γίνεται μετά από το πέρασμα των όψιμων παγετών και αφού τα φυτά έχουν σκληραγωγηθεί στο σπορείο. Μπορούμε να κάνουμε και δεύτερη μεταφύτευση από το σπορείο σε γλαστράκια (με 5 cm βάθος για καλύτερη παραγωγή) και κατόπιν στο χωράφι.
Το ύψος των φυτών κατά τη μεταφύτευση στο χωράφι μπορεί να είναι από 10-25 cm (εικόνα 1), κάποιοι μάλιστα τα μεταφυτεύουν όταν έχουν ήδη την πρώτη ταξιανθία. Οι αποστάσεις φύτευσης εξαρτώνται από την ποικιλία, το έδαφος και τον τρόπο καλλιέργειας. Αν πρόκειται να καλλιεργηθούν σε γραμμές χωρίς υποστήριξη και κλάδεμα, φυτεύονται 60-80 cm επί των γραμμών και 80-100 cm μεταξύ των γραμμών. Αν θα γίνει κατάκλιση σε "τραπέζιο" (δες πιο κάτω), τότε οι αποστάσεις μεταξύ των φυτών πρέπει να είναι 80-100 cm και μεταξύ των γραμμών 1-1,5 m Σε όλες τις περιπτώσεις, εκτός κι αν καλλιεργούμε σε υπερυψωμένες κλίνες, φυτεύονται στα πρανή των αυλακιών άρδευσης. Οταν τα φυτά καλλιεργούνται ελεύθερα, χωρίς υποστηρίγματα και κλάδεμα (βιομηχανική ντομάτα), και οι ντομάτες αποκτήσουν αρκετό βάρος γέρνουν προς το έδαφος. Ο μεταξύ των δύο αυλακιών χώρος, διαμορφώνεται σε τραπέζιο όπου κατακλίνονται τα φυτά. Τα τραπέζια αυτά καλύπτονται με καλάμια ή άχυρο για να μην έρχεται σ’ επαφή ο καρπός με το έδαφος όταν το φυτό "γονατίζει" Τα υποστηριγμένα σχήματα παρουσιάζουν πλεονεκτήματα έναντι των ελεύθερων γιατί αυξάνεται ο αερισμός και ο φωτισμός των φυτών, οι ντομάτες δεν έρχονται σ’ επαφή με το έδαφος, οι καλλιεργητικές εργασίες και η συγκομιδή γίνονται με μεγαλύτερη άνεση. Εχουν όμως το μειονέκτημα ότι είναι δαπανηρά. Επιπλέον το κλάδεμα, όταν γίνεται, συντελεί στη βελτίωση της ποιότητας και ποσότητας καθώς και στην πρωϊμιση της παραγωγής.
Κλάδεμα
Το κλάδεμα μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:
- μονοστέλεχο σχήμα: αφήνεται να αναπτυχθεί μόνο ο πρωτογενής βλαστός ο οποίος δένεται όσο μεγαλώνει πάνω στο υποστήριγμα (εικόνα 2).
Αφαιρούμε όλους τους δευτερογενείς που εμφανίζονται στις μασχάλες των φύλλων πριν αποκτήσουν 5-10 cm μήκος γιατί εξαντλείται το μητρικό φυτό και αυξάνονται οι κίνδυνοι μετάδοσης ασθενειών όσο οι πληγές που δημιουργούνται είναι μεγαλύτερες (Δευτερογενής μεγάλος βλαστός από μασχάλη μπορεί να δώσει ένα καινούριο φυτό αν μπει σε υγρή άμμο ή βερμικουλίτη ή σε σκέτο νερό και ριζοβολεί σε 2 βδομάδες.) Σε ύψος 70-80 cm aφήνουμε να αναπτυχθούν οι πλάγιοι βλαστοί.
Ετσι αξιοποιείται καλύτερα ο χώρος και σκιάζονται οι κάτω ντομάτες.
- Πολυστέλεχο σχήμα: σύμφωνα μ’ αυτό ο πρωτογενής βλαστός κλαδεύεται μετά τη μεταφύτευση στα 4- 5 φύλλα (εικόνα 1) ενώ οι δευτερογενείς που αναπτύσσονται από τις μασχάλες δένονται στο υποστήριγμα. Οι βλαστοί αυτοί αποτελούν τη βάση παραγωγής.
Αφήνουμε στον καθένα 3-4 ταξιανθίες με κορυφολόγηση του άκρου τους αλλά και κάθε βλαστού τρίτης τάξης που φυτρώνει από τις μασχάλες των φύλλων.
Για τον έλεγχο των αγριόχορτων γίνονται 3,4 τσαπίσματα επιπόλαια για μην βλάψουμε τις ρίζες. Γύρω από το "λαιμό" μπορούμε να κάνουμε "γονάτισμα" συσσωρεύοντας χώμα κυρίως αν εφαρμόσουμε το σύστημα των τραπεζίων για να στερεωθούν καλύτερα τα φυτά και για να εκμεταλλευτούν τα ανώτερα και πλουσιότερα στρώματα του εδάφους.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΡΠΟΥ
Φυσιολογικές παθήσεις
Ξερή ή μαύρη κορυφή, "τάπα" εικόνα (3,7)
Κατά τη διάρκεια της έντονης ανάπτυξης της ντομάτας και εφόσον συντρέχει κάποιος από τους παρακάτω λόγους: ακανόνιστα ποτίσματα, έλλειψη ασβεστίου ή δυσκολία στην απορρόφησή του λόγω όξινου εδάφους ή υψηλής συγκέντρωσης αλάτων στο έδαφος, τότε παρουσιάζεται στην κορυφή της ντομάτας στην αρχή μια καστανή και μετά μαύρη κηλίδα με δερματώδη υφή που βυθίζεται και μπορεί να καλύψει το μισό καρπό. Για να περιορίσουμε τη ζημιά ποτίζουμε και ελαττώνουμε τη διαπνοή των φυτών με κλάδεμα του φυτού. Προληπτικά ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα φυκιών όταν βγαίνουν τα πρώτα λουλούδια και ξανά μόλις εμφανιστούν οι πρώτες ντομάτες.
Παραμορφωμένες και κούφιες ντομάτες
Οταν κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας επικρατούν ακραίες θερμοκρασίες (υψηλές ή χαμηλές) οι ντομάτες μπορεί να παραμορφωθούν εξωτερικά. Ενώ αν κατά την καρπό- δεση οι θερμοκρασίες είναι πάλι δεση οι θερμοκρασίες είναι πάλι ακραίες (πάνω από 38 C) οι ντομάτες μπορεί να γίνουν ελαφρές, μαλακές με λίγους σπόρους και κούφιες. Αποφεύγουμε την υπερβολική αζωτούχα λίπανση. Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να έχουμε και με μεγάλη διακύμανση θερμοκρασίας κατά την καρπόδεση.
Κυκλικά σχισίματα - ηλιακά εγκαύματα
Αν οι ντομάτες εκτεθούν απευθείας στον ήλιο ή αν η ατμοσφαιρική υγρασία είναι χαμηλή, μπορεί οι ντομάτες να παρουσιάσουν κυκλικά σχισίματα γύρω από το ποδίσκο.
Επίσης από απευθείας έκθεση στον ήλιο οι ντομάτες μπορεί να κιτρινίσουν και να μαλακώσουν, να "καούν", σχηματίζοντας λευκοκίτρινες βυθισμένες κηλίδες που ζαρώνουν. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προλάβουμε τις αρρώστιες που μπορεί να προκαλένυοσσουν απότομη σουν απότομη φυλλόπτωση, ώστε οι ντομάτες να έχουν αρκετή σκιά.
Σχηματισμός λίγων λου λουδιών ή πτώση λουλουδιών χωρίς να δέσουν καρπούς. Μπορεί τα φαινόμενα αυτά να οφείλονται σε υπερβολική αζωτούχα λίπανση, σε σκίαση, ακραίες θερμοκρασίες, στρες αποξηρασία.
Φυτά με υπερβολικό άζωτο είναι σκουροπράσινα και σθεναρά, αλλά με παραγωγή λίγων λουλουδιών. Οι ντομάτες χρειάζονται τουλάχιστο 8 ώρες ηλιοφάνειας την ημέρα για να σχηματίσουν λουλούδια και η θερμοκρασία δεν πρέπει να είναι κάτω από 16 C. Αποφεύγουμε τα σκιερά μέρη. Περίοδοι ξηρασίας στο έδαφος και μικρής σχετικής υγρασίας στην ατμόσφαιρα όπως και συνεχείς ξηροί άνεμοι, μπορεί να προκαλέσουν ανθόροια. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται περίπου 3 μέρες μετά την επικράτηση των δυσμενών συνθηκών. Ψεκάζουμε 2 φορές με εκχυλίσματα φυκιών.
Οι ντομάτες ωριμάζουν ανώμαλα και έχουν γκριζοκίτρινα εξανθήματα.
Οι πράσινες ντομάτες εμφανίζουν εξωτερικά γκριζόχρωμες ανωμαλίες που εσωτερικά είναι αποχρωματισμένες. Οι ώριμες έχουν πράσινες ή καφέ περιοχές εσωτερικά. Το φαινόμενο αυτό, μπορεί να οφείλεται σε έντονη σκίαση, λόγω μεγάλης πυκνότητας φυτών, σε επικράτηση χαμηλών θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης (15 C) κρύο ή συμπιεσμένο έδαφος, υπερβολικό άζωτο, προσβολή από τον ιό "μωσαϊκό του καπνού". Προλαβαίνουμε τα προβλήματα εξασφαλίζοντας καλές συνθήκες ανάπτυξης.
Τα φύλλα είναι κίτρινα ή ωχρά. Τροφοπενιές
Αν διαπιστώσουμε κάποια έλλειψη στοιχείων στα φυτά μας-μετά από παρατήρηση ή ανάλυση(εδάφους ή φύλλων) στο εργαστήριο- μπορούμε να προσθέσουμε κάποιο οργανικό λίπασμα για να καλύψουμε τις ανάγκες τους. Πιθανόν έχουμε τροπενιές στο έδαφος. Επίσης ψεκάζουμε τα νεαρά φυτά με εκχυλίσματα φυκιών, για να προλάβουμε τις ελλείψεις και προσθέτουμε κομπόστ στο έδαφος.
- Αν τα νεαρά φύλλα είναι ωχρά και οι κορυφές τους νεκρώνονται, πιθανόν να έχουμε έλλειψη ασβεστίου.
- Αν τα παλαιότερα και μεσαία φύλλα έχουν περιφερειακή χλώρωση που προχωράει ανάμεσα στα νεύρα και τελικά μένουν πράσινα μόνο τα νεύρα, πιθανόν έχουμε έλλειψη μαγνησίου.
- Αν τα νεαρά φύλλα της κορυφής κιτρινίζουν ενώ τα νεύρα παραμένουν πράσινα, πιθανόν έχουμε έλλειψη σιδήρου. Μειώνουμε το ΡΗ του εδάφους για να κάνουμε το σίδηρο προσλήψιμο.
- Αν τα παλαιότερα φύλλα κιτρινίζουν περιφερειακά, τα νεύρα παραμένουν πράσινα και στη συνέχεια τα συμπτώματα προχωρούν στα νεότερα φύλλα ενώ τα παλαιότερα ξεραίνονται και πέφτουν οι ντομάτες ωριμάζουν ανομοιόμορφα και γύρω από τον ποδίσκο παραμένουν πράσινες ή κίτρινες, σκληρές και άνοστες, πιθανόν να έχουμε έλλειψη Καλίου.
- Αν τα φύλλα των νεαρών φυτών είναι πορφυρά, πιθανόν έχουμε έλλειψη φωσφόρου, ή λίγες ώρες σκοτάδι. Ο φώσφορος δεν είναι πρόσφορος σε κρύα εδάφη. Τα συμπτώματα χάνονται όταν ζεσταθεί το έδαφος. Συνήθως αυτά εμφανίζονται στις καλλιέργειες που μεταφυτεύονται έξω νωρίς την Ανοιξη. Αν τα φυτά είναι κάτω από μόνιμο φως, εμφανίζουν τα ίδια συμπτώματα. Πρέπει να βρίσκονται στο σκοτάδι τουλάχιστον 8 ώρες.
- Φυτά που δεν αναπτύσσονται και τα κατώτερα φύλλα τους έχουν κίτρινο χρώμα, τα φυλλάρια είναι μικρότερα και στο κάτω μέρος αποκτούν ροζ χρωματισμό. Πιθανόν έχουμε έλλειψη αζώτου. Με περίσσεια αζώτου, αντίθετα, οι ντομάτες εμφανίζουν κάθετα σχισίματα που ξεκινούν από τον ποδίσκο.
- Αν σκοτεινά στίγματα αναπτύσσονται σε κίτρινες περιοχές των φύλλων ενώ τα φύλλα είναι μικρά και στενά πιθανόν έχουμε έλλειψη ψευδαργύρου.
Εχθροί και ασθένειες της ντομάτας
- Τα νεαρά φυτάρια πέφτουν, τα στελέχη συστρέφονται ή σαπίζουν στη γραμμή του εδάφους.
Μάλλον τα φυτά έχουν προσβληθεί από μύκητες εδάφους όπως πύθιο ή ριζοκτόνια. Σ’ αυτή την περίπτωση καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά, απολυμαίνουμε τα γλαστράκια ή κασάκια και τα εργαλεία σε διάλυμα χλωρίου 10% και τ’ αφήνουμε να στεγνώσουν (ή τα παστεριώνουμε σε φούρνο) και ξανασπέρνουμε σε καινούρια μείγμα χώματος ή βερμικουλίτη ή περλίτη τους σπόρους. Ακόμη καλύτερα σε σφάγνα. Η σπορά σε τέτοια υλικά δεν κρατάει μόνο στεγνά τα φυτάρια αλλά μειώνει και τη δυνατότητα να εμφανισθούν οι αρρώστιες. Ποτίζουμε ώστε να κρατάμε το έδαφος υγρό αλλά όχι μουσκεμένο. Αραιώνουμε τα φυτάρια για καλό αερισμό και φωτισμό και ψεκάζουμε με τσάι κόμποστ μόλις βγουν τα πρώτα αληθινά φύλλα, για να δυναμώσουν τα φυτά. Γενικά καλές συνθήκες καλλιέργειας, ελέγχουν συνήθως τις αρρώστιες.
Τα νεαρά φυτάρια κόβονται στη γραμμή του εδάφους
Μάλλον έχουν δεχθεί επίθεση από κοφτοσκούληκα. Για την αντιμετώπισή τους βλέπε τεύχος 2.
Στα στελέχη των φυτών εμφανίζονται εκτεταμένα μαύρα έλκη με ομόκεντρους κύκλους ενώ εσωτερικά σαπίζουν. Οι μίσχοι γέρνουν προς τα κάτω, τα φύλλα συστρέφονται προς τα μέσα και ξηραίνονται ενώ οι ντομάτες έχουν διάχυτες μικρές βυθισμένες κηλίδες με γκρίζο χρώμα (εικόνα 3,6). Στο τελικό στάδιο ο λαιμός του φυτού σαπίζει. Η αρρώστια ευνοείται από υψηλή σχετικά υγρασία και θερμοκρασία 20 C και προξενεί μεγάλες καταστροφές. Αποφεύγουμε να καλλιεργήσουμε σε εδάφη που δε στραγγίζουν καλά. Ψεκάζουμε τα προσβεβλημένα φυτά με χαλκό κάθε 7-10 μέρες μέχρι 4 βδομάδες πριν τη συγκομιδή για να προλάβουμε την εξάπλωση της αρρώστιας. Απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά και συγκομίζουμε νωρίτερα από τα φυτά που πιθανόν έχουν προσβληθεί. Καλλιεργούμε ανθεκτικές ποικιλίες και εφαρμόζουμε αμειψισπορά.
Καστανοί ομόκεντροι δακτύλιοι με κίτρινο περίγυρο στάφυλλα, Φυλλόπτωση.
Αν με υψηλή σχετική υγρασία και θερμοκρασία 18-25C παρατηρήσουμε αυτά τα συμπτώματα στα παλιά φύλλα, ενώ στις ντομάτες εμφανιστούν βυθισμένες μαύρες κηλίδες που ξεκινούν από τον ποδίσκο (εικόνα 3,4) και στη συνέχεια σαπίζουν τότε έχουμε προσβολή από αλτεναρίωση. Αν τα φυτάρια προσβληθούν στο σπορείο δημιουργούνται μαύρες κηλίδες στο λαιμό που επεκτείνονται στο στέλεχος. Αν ψεκάσουμε προληπτικά τα νεαρά φυτάρια μ’ ένα "αντιδιαπνοϊκό" (υδρύαλο) ίσως βοηθήσει στην πρόληψη της ασθένειας. Απομακρύνουμε τα φυτικά υπολείμματα της καλλιέργειας. Απολυμαίνουμε τους σπόρους σε 10% χλώριο πριν τη σπορά και καλλιεργούμε ανθεκτικές ποικιλίες
Αν η ασθένεια έχει εκδηλωθεί, απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Ψεκασμοί με χαλκό ίσως μειώσουν την εξάπλωση της αρρώστιας.
Στα άκρα των φύλλων σχηματίζονται κίτρινες κηλίδες και στη συνέχεια γίνονται καστανές. Με χαμηλές θερμοκρασίες (κρύες νύχτες 15 C και ζεστές μέρες 21 - 29 C) και υψηλή σχετικά υγρασία τα συμπτώματα προχωρούν σ’ ολόκληρο το φύλλο στους μίσχους και στα στελέχη ενώ στην κάτω επιφάνεια των φύλλων παρατηρούνται άσπρα χνούδια, (με ξερή ατμόσφαιρα τα συμπτώματα σταματούν και τα προσβεβλημένα φύλλα ξεραίνονται και θρυμματίζονται). Οι μίσχοι των φύλλων λυγίζουν προς τα κάτω και τα φύλλα κρέμονται ενώ στα στελέχη εμφανίζονται μεγάλες καστανές σχισμές που είναι βυθισμένες. Στις πράσινες ντομάτες σχηματίζονται ελαιώδεις καστανές ανάγλυφες κηλίδες και αν προσβληθούν και από άλλους μικροοργανισμούς σαπίζουν. Για να προλάβουμε την εξάπλωση της φυτόφθορας ψεκάζουμε με τσάι κόμποστ. Σε περίπτωση που εμφανιστεί ξεκινάμε ψεκασμούς με χαλκό κάθε 7-10 μέρες.
Ανοιχτοπράσινες κηλίδες στα φύλλα που στη συνέχεια σαπίζουν. Βοτρύτης.
Εμφανίζεται κυρίως στα θερμοκήπια με σχετική υγρασία 95% και θερμοκρασία 18 -23 C. Η αρρώστια ξεκινά από τα σέπαλα, μπορεί να προχωρήσει στα φύλλα και μετά στις πράσινες ντομάτες δημιουργόντας λευκά δαχτυλίδια με γκρίζο κέντρο. Ο μύκητας εισχωρεί στους βλαστούς από τις πληγές του κλαδέματος ή άλλο αίτιο και μπορεί να σπάσει ο βλαστός. Ευνοείται από υπερβολική λίπανση αζώτου. Απαιτείται καλός αερισμός, αραιή φύτευση, έγκαιρη αφαίρεση των πλάγιων βλαστών από τις μασχάλες, απομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων τμημάτων. Το θειάφι και ο χαλκός ελέγχουν την ασθένεια μόλις εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.
Ανοιχτόχρωμες καφέ γωνιώδεις κηλίδες στην πάνω επιφάνεια των κατωτέρων φύλλων και λευκή ε ξάνθηση στην κάτω.
Ετσι ξεκινούν τα συμπτώματα του ωϊδιου. Σιγά - σιγά οι κηλίδες ενώνονται, τα φύλλα καρουλιάζουν και ξεραίνονται ενώ η προσβολή προχωράει προς τα πάνω. Το πρόβλημα εμφανίζεται συνήθως Ανοιξη - Φθινόπωρο με σχετική υγρασία 55-70% και θερμοκρασία 18-25 C. Φροντίζουμε για καλό αερισμό των φυτών και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες. Χρησιμοποιούμε θειάφι για καταπολέμηση όταν η θερμοκρασία είναι κάτω από 28 C. Μπορούμε να ψεκάσουμε και με 0,5% μαγειρική σόδα (ένα κουταλάκι του γλυκού σόδα σε 1/4 νερού).
Τα κατώτερα φυλλάρια της ντομάτας μαραίνονται και καρουλιάζουν προς τα πάνω από τη μια μεριά του φυτού, ενώ από την άλλη παραμένουν υγιή.
Αν διαπιστώσουμε αυτά τα συμπτώματα στα φύλλα ενώ στα στελέχη αναπτύσσονται ανοιχτόχρωμες ραβδώσεις και σε εγκάρσια τομή διαπιστώνουμε αλευρώδη υφή (εικόνα 3,3) τότε μάλλον έχουμε βακτηριακό καρκίνο. Προληπτικά μουσκεύουμε τους σπόρους σε διάλυμα 10% χλωρίου. Αποφεύγουμε να τραυματίζουμε τα φυτά. Δεν τα αγγίζουμε όταν είναι βρεγμένα για να μην μεταδώσουμε την ασθένεια από τα άρρωστα στα υγιή φυτά. Εφαρμόζομε 4ετή αμειψισπορά.
Εναλλάξ πράσινα και κίτρινα τμήματα στα φύλλα και κίτρινα στίγματα στις ντομάτες.
Εχουμε προσβολή από τον ιό “μωσαϊκό του καπνού”. ΤΜV. (εικόνα 3,5). Τα φυτά γίνονται νάνα και στείρα ενώ η παραγωγή μπορεί να μετριαστεί μέχρι να μηδενιστεί εντελώς.
Προληπτικά μουσκεύουμε τους σπόρους σε διάλυμα χλωρίου 10% πριν τη σπορά. Χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες. Πλένουμε τα χέρια μας πριν αγγίξουμε ντοματιές αν έχουμε πιάσει καπνό και καταπολεμάμε τις αφίδες και τα τζιτζικάκια που είναι υπεύθυνα για τη μετάδοση των ιώσεων. Απομακρύνουμε και καίμε τα προσβεβλημένα φυτά.
Καστανός μεταχρωματισμός του στελέχους σε κάθετη τομή κοντά στο έδαφος.
Τα φυτά μαραίνονται απότομα, κιτρινίζουν τα φύλλα της βάσης, ο “λαιμός” στενεύει και νεκρώνεται, οι ρίζες σαπίζουν και το φυτό ξεραίνεται (εικόνα 3,8). Εχουμε προσβολή από αδρομύκωση (φουζαρίωση - βερτιτσιλιωση). Μπορεί να προσβάλει το φυτό σε σε όλα τα στάδια ανάπτυξης. Ευνοείται από υπερβολική λίπανση αζώτου, έλλειψη ασβεστίου ή καλίου και άρδευση με αλατούχα νερά. Αποφεύγουμε να καλλιεργήσουμε σε εδάφη με προσβολή από νηματώδεις και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Προληπτικά βουτάμε τους σπόρους σε διάλυμα χλωρίου 10%. Καλλιεργούμε ανθεκτικές ποικιλίες. Η αρρώστια δεν καταπολεμάται με μυκητοκτόνα και η αμειψισπορά δε βοηθάει πολύ γιατί από φουζάριο και βερτιτσίλιο προσβάλλονται σχεδόν όλα τα φυτά. Καλά αποτελέσματα έχει η ηλιοαπολύμανση του εδάφους.
Κιτρινισμένα φύλλα που καρουλιάζουν ενώ το φυτό εξασθενεί
Ψάχνουμε για αφίδες. Για τον έλεγχό τους βλέπε ειδικό αφιέρωμα στο 4 τεύχος.
Κουρελιασμένα φύλλα μικρά βαθουλώματα στους καρπούς.
Ψάχνουμε για σαλιγκάρια και γυμνοσάλιαγκες. Για τον έλεγχό τους βλέπε ειδικό αφιέρωμα στο 3 τεύχος·
Φυτά που δεν αναπτύσσονται, κίτρινα φύλλα.
Τα φυτά πιθανόν έχουν προσβληθεί από νηματώδεις στις ρίζες. Οι νηματώδεις είναι μικροσκοπικά λευκά σκουλήκια που γίνονται ορατά μόνο με μεγενθυντικό φακό. Δημιουργούν εξογκώματα στις ρίζες. Η προσθήκη 8-10 cm πάχους κομπόστ ή οργανικών υπολειμμάτων στο έδαφος βοηθά στο φυσικό έλεγχο των νηματωδών από τους ανταγωνιστικούς μικροοργανισμούς που αναπτύσσονται. Καλά αποτελέσματα έχει και η λίπανση με ιχθυογαλακτώματα. Η αμειψισπορά βοηθά και η ηλιοαπολύμανση μειώνει τους πληθυσμούς των νηματωδών. Μπορούμε να καλλιεργήσουμε χρυσάνθεμα στο έδαφος και στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου να τα ενσωματώσουμε.
Η εφαρμογή στο έδαφος παρασιτικών νηματωδών (εμπορική ονομασία Neem) έχει πιο άμεσα αποτελέσματα. Επιβάλλεται η χρήση ανθεκτικών ποικιλιών.
Τα φύλλα αποχρωματίζονται καρουλιάζουν προς τα κάτω και ξεραίνονται. Οι ντομάτες δεν ωριμάζουν και αποκτούν κίτρινο καστανό χρώμα. Τα άνθη αν προσβληθούν δε δένουν καρπούς.
Ψάχνουμε για ακάρεα στο πίσω μέρος των φύλλων, (μικρές αράχνες με κόκκινο, μαύρο ή καφέ χρώμα). Τρέφονται απορροφόντας χυμούς από τα φύλλα. Ευνοούνται από θερμοκρασίες 26 C και σχετική υγρασία 30%. Με χαμηλές θερμοκρασίες και υγρασία πεθαίνουν. Για να ελέγξουμε μικρές προσβολές ψεκάζουμε με πίεση νερό, μέρα παρά μέρα, τρεις φορές ειδικά στο κάτω μέρος των φύλλων. Αν δεν έχουμε αποτελέσματα ψεκάζουμε με εντομοκτόνα σαπούνια τουλάχιστον 3 φορές κάθε 5- 7 μέρες (εικόνα 5).
Τα φυτά εξασθενούν, κιτρινίζουν και ξεραίνονται. Πάνω στα φυτά και στις ντομάτες υπάρχει μελίτωμα όπου αναπτύσσεται ο μύκητας της καπνιάς.
Για όλα αυτά ευθύνεται η λευκή μύγα ή αλευρώδης που ζει στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Τα ακμαία είναι λευκά, οι προνύμφες κιτρινοπράσινες και τα αβγά τους κίτρινα (τα γεννούν στην κάτω πλευρά των φύλλων(εικ.6). Το έντομο διαχειμάζει στο στάδιο της νύμφης και υπάρχουν πολλές γενιές το χρόνο. Οι νύμφες και τα ακμαία απορροφούν φυτικούς χυμούς, εξασθενούν τα φυτά με αποτέλεσμα να προσβάλλονται εύκολα από ασθένειες. Για να τα ελέγξουμε χρησιμοποιούμε κίτρινες κολλώδεις παγίδες. Στο εμπόριο κυκλοφορεί το παράσιτο Encarsia formosa για τον έλεγχο του αλευρώδη στα θερμοκήπια (όπου κυρίως εμφανίζεται) αλλά και στον κήπο. Μπορούμε να ψεκάσουμε με εντομοκτόνα σαπούνια κάθε 2-3 μέρες για 2 βδομάδες σε περίπτωση προσβολής και προληπτικά κάθε 15 μέρες για τους 2 πρώτους μήνες. Σε έντονη προσβολή ψεκάζουμε με πύ ρεθρο 2 φορές κάθε 3 μέρες.
Μικρές τρύπες στα φύλλα στις ντομάτες και στους βλαστούς.
Ψάχνουμε για την προνύμφη του πράσινου σκουληκιού (εικόνα3,1). Η προνύμφη έχει πράσινο-κίτρινο ή ανοιχτό καστανό χρώμα, το ενήλικο πετάει τη νύχτα και τα αβγά του είναι ανοιχτά καφέ ή κίτρινα. Εχει πάνω από 7 γενιές το χρόνο και διαχειμάζει στο έδαφος σαν πούπα. Αρπακτικό του πράσινου σκουληκιού είναι το Lydella stabulans grisescens. Για τον έλεγχο του πράσινου σκουληκιού στα λαχανικά, ψεκάζουμε κάθε 10-14 μέρες, με βάκιλο θουριγκιενσις. Αν δεν τα καταφέρουμε ψεκάζουμε 2 φορές κάθε 3 μέρες με πύρεθρο. Δεν ψεκάζουμε αν πάνω στο σκουλήκι δούμε εναποθέσεις κουκουλιών από παρασιτικές σφήκες.
Το πράσινο σκουλήκι προσβάλει εκτός από την ντομάτα, τα φασόλια, τον αρακά, την πιπεριά, την πατάτα και τα κολοκύθια. “Καταφαγωμένα” φύλλα
Ψάχνουμε για προνύμφες ή ακ μαία του δορυφόρου. Βλέπε ειδικό αφιέρωμα στο 4ο τεύχος.
Οφιοειδείς στοές στα φύλλα
Μάλλον έχουμε προσβολή από λυριόμιζα. Τα ακμαία είναι μαύρα με κίτρινες λουρίδες, γεννά τα αβγά της στην επιφάνεια των φύλλων και η λάρβα είναι κιτρινόασπρη. Υπάρχουν πολλές γενιές το χρόνο και διαχειμάζει σαν πούπα στο έδαφος. Εκτός από την ντομάτα προσβάλει και τα φασόλια, λάχανο, μαρούλι, πιπεριά, πατάτα, σπανάκι κ.α. Οπου είναι δυνατόν σκεπάζουμε τα φυτά με δίχτυ, θάβοντας τις άκρες του στο χώμα. Απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά και θάβουμε τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας σε βάθος 18- 25 cm. Μέσα στο θερμοκήπιο προκαλεί μεγάλες ζημιές. Ο βιολογικός της κύκλος διαρκεί 7-8 μέρες στους 20 C και 4 στους 30 C. Το έντομο δεν αναπτύσσεται με θερμοκρασίες κάτω από 7- 12 C και πάνω από 30 C. Ελέγχεται με την απελευθέρωση 3 παρασίτων (Diglyphus isaea - Dacnusa Sibirica και Chrysocharis Parksii - Nasiodiocoris tenuis).
Καταφαγωμένα φύλλα ή με μεγάλες τρύπες, φαγωμένοι καρποί Mantuca quinquemaculata και sexta
Ψάχνουμε για πράσινο σκουλήκι 6-8 cm μήκους με κόκκινο “κέρατο” στα άκρο του. (εικόνες 3,2) Διαχειμάζει σαν πούπα. Προσβάλλει εκτός από τις ντομάτες και τις μελιτζάνες, πιπεριές, πατάτες. Υπάρχουν παρασιτικές σφήγκες που αφήνουν τ’ αβγά τους πάνω στη προνύμφη όπου σχηματίζονται άσπρα κουκούλια και άλλες παρασιτούν πάνω στα αβγά του. Τα απομακρύνουμε με το χέρι, αν είναι δυνατόν. Ψεκάζουμε με βάκιλο θουριγκιένσις όταν ακόμη είναι μικρά.
Ενδιάμεσες καλλιέργειες
Οι ντομάτες μπορούν να συγκαλ λιεργηθούν με κρεμμύδια, βασιλικό, μαρούλια, ραδίκια, χαμηλά φασολάκια και λάχανα
Παραδοσιακά απωθητικά εντόμων της ντομάτας θεωρούνται το σπαράγγι και ο βασιλικός ενώ λέγεται ότι ο μαϊντανός αυξάνει τις αποδόσεις.
Διαδοχικές καλλιέργειες
Καλλιεργούμε διαδοχικά ντομάτες, κατατάσσοντας τες σε πρώιμες, μεσοπρώιμες και όψιμες ποικιλίες για να έχουμε για πολλούς μήνες. Στο χωράφι μπορούν να διαδεχθούν τον αρακά, το μαρούλι, το σπανάκι, το κρεμμύδι, το κινέζικο λάχανο.
Συγκομιδή και διατήρηση
Οι ντομάτες ωριμάζουν 70-90 μέρες μετά την απευθείας σπορά και 50-80 μέρες μετά τη μεταφύτευση. Η συγκομιδή της γίνεται σε διάφορα χέρια 2-3 φορές τη βδομάδα. Δια- κρίνονται 3 στάδια ωρίμανσης:
α) Πρασίνου ώριμου (όταν εμφανίζεται λευκοκίτρινο χρώμα στην κορυφή της ντομάτας). Σ’ αυτό το στάδιο συγκομισμένες μπορούν να αντέξουν 7-10 ημέρες σε θερμοκρασία 5-10 C.
β) Ρόδινου ώριμου (εμφάνιση ρόδινου χρώματος σε μέρος της επιφάνειας της ντομάτας). Σ’ αυτό το στάδιο αποθηκεύονται λίγες μέρες.
γ) Ερυθρού ώριμου (όταν κοκκινίζουν κατά τα 3/4 της επιφάνειας εδώ ή κατανάλωση πρέπει να είναι άμεση. Διατηρούνται λίγο αν μπουν στο ψυγείο (όχι κάτω από -1 C).
Οι λευκοπράσινες που μαζεύονται το φθινόπωρο λόγω κινδύνου παγετών, ωριμάζουν (αφού αφαιρεθούν οι ακατάλληλες) αν τοποθετηθούν σε πλαίσιο, συρτάρια ή ράφια (εικόνα 8) και μεταφερθούν στο σκοτάδι σε χαμηλή αλλά σταθερή θερμοκρασία. Σε θερμοκρασία 10 C θα ωριμάσουν σε 2 βδομάδες και θα διατηρηθούν άλλες 2 σε εμπορεύσιμη κατάσταση. Αν συγκομισθούν στο β’ στάδιο θα ωριμάσουν σε 10 μέρες και θα διατηρηθούν άλλες 3. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες ή ωρίμανση επιβραδύνεται και η διάρκεια συντήρησης αυξάνεται. Αν θέλουμε να επισπεύσουμε την ωρίμανση τις τοποθετούμε σε θερμοκρασία 15-20 C (πάνω από 25 C σαπίζουν).
Ολες ανεξάρτητα από το πως ωριμάζουν και έχουν μαζευτεί στο α’ στάδιο ποτέ δε φθάνουν την ποιότητα αυτών που ωριμάζουν πάνω στο φυτό. Η διαφορά είναι μικρότερη όταν πλησιάζουμε τα άλλα 2 στάδια.
Το περίσσευμα μπορεί να καταψυχθεί, κονσερβοποιηθεί και ξεραθεί. Ετσι διατηρούνται 8-12 μήνες
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γενική και ειδική λαχανοκομία Θρασύβουλου Δ.Ραπτόπουλου
- GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL
-HIGH - YIELD GARDENING, HUNT and BORTZ
- Σύγχρονη Γεωργική Tεχνολογία (περιοδικό)
- Βιοκαλλιέργειες (περιοδικό).
Μένη Χοτζηπανανιώτου
ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ
Κατάγεται από το Περού. Εισήχθη στην Ευρώπη από τους Ισπανούς τον 16ο αιώνα. Υπάρχουν πολλές ποικιλίες.
Κύρια, γνωστά συστατικά: Νερό: 90%, γλυκίδια: 4%, πρωτίδια: 1%, λιπίδια: 0,3%, οργανικά οξέα (μηλικό, πηκτικό, κιτρικό...), ασβέστιο, μαγνήσιο, φώσφορος, κάλιο, θειον... και πολλά μικροστοιχεία: ψευδάργυρος, σίδηρος, ιώδιο, βόριο, χαλκός... βιταμίνες: Α, Β1, Β6, C, ΡΡ, Ε, Κ.
100 γραμμ. φρέσκιας ντομάτας μπορούν να μας προσφέρουν:
-13% βιταμίνης Α
- 5% φιλικού οξέως
- 8% βιταμίνης Β
- 33% βιταμίνης C από τις απαιτούμενες ημερήσιες ποσότητες.
Ιδιότητες:
Εχει πολλές ιδιότητες από τις οποίες προκύπτουν και οι ακόλουθες ενδείξεις.
Ενδείξεις:
Εσωτερική χρήση.
-Αδυναμία
- Ανορεξία
-Χρόνια τοξίνωση
-Πληθώρα, καταστάσεις συμφόρησης
- Αρτηριοσκλήρωση
- Αγγειακές παθήσεις
- Αρθριτισμός, ουρικό οξύ
- Ρευματισμοί
- Αζωταιμία
- Λιθίαση χολής και ουροποιητικού
- Δυσκοιλιότητα
- Εντερίτιδα, καταστάσεις φλόγωσης του πεπτικού
-Ποδάγρα
- Ηπατικές διαταραχές
- Εξωτερική χρήση:
-Ακμή
-Τσιμπήματα εντόμων
Τρόπος χρήσης:
Εσωτερική χρήση:
- Σε σαλάτες
- Σε χυμό (3 ποτήρια την ημέρα επί τρεις εβδομάδες με ένα μήνα) τον οποίο μπορούμε να αναμείξουμε, σε ίσες ποσότητες, με χυμό σέλινου (δυναμωτικό)
Εξωτερική χρήση:
- Κατά της ακμής: Τη μια ημέρα στυπώνουμε με μια φέτα ντομάτας και την άλλη με ένα ξυνολάπαθο τσαλακωμένο για να βγάλει χυμό. Κάθε φορά, αφήνουμε μισή ώρα για να δράσει ο χυμός και στη συνέχεια ξεπλένουμε με δροσερό νερό.
- Για πρόληψη της ακμής, λοσιόν από: Οινόπνευμα 90% 40 γραμμ, Γλυκερίνη 28 βαθμών Μπωμέ 1 γραμμ., Χυμός ντομάτας 100 γραμμ
-Τσιμπήματα εντόμων. Τρίψτε με τσαλακωμένα φύλλα ντομάτας
Σημαντικές σημειώσεις:
1. Η ντομάτα δεν περιέχει αξαλικόν άλας αλλά κάποιο σώμα που συγκρίνεται με την κορτιζόνη. Ετσι είναι κατάλληλη γι’ αυτούς που πάσχουν από ρευματισμούς και ουρικό οξύ.
2. Δεν πρέπει να προετοιμάζουμε την ντοματοσαλάτα πολλές ώρες πριν, γιατί χάνεται κάποιο μέρος των ιδιοτήτων της. Αν και αυτό συμβαίνει κατ' ανάγκη στα εστιατόρια και τις καντίνες, η μητέρα στο σπίτι, πρέπει να το αποφεύγει.
3. Τα φρέσκα φύλλα ντομάτας απομακρύνουν σφήκες, κουνούπια, μύγες, ψύλλους και κοριούς.
Για τις σφήκες, μύγες και κουνούπια κρεμάμε δεματάκια με φρέσκα φύλλα (φυσικά, μη ραντισμένα), μπροστά στις πόρτες, στα παράθυρα και από το ταβάνι.
Για τους ψύλλους απλώνουμε ανάμεσα στο στρώμα και τα σεντόνια φρέσκα φύλλα ντομάτας. Το ίδιο κάνουμε και για τους κοριούς οι οποίοι όμως για να εξαφανιστούν χρειάζονται πιο δραστικά φυτά όπως λεβάντα, καρυδιά, πύρεθρο...
4. Για να βγάλουμε λεκέδες από μελάνι πάνω σε άσπρο ύφασμα, τουςτρίβουμε με χυμό ντομάτας.
5. Σύνθεση της ντομάτας σύμφωνα με τον L. Randoin:
- Θερμίδες 22
-Πρωτίδια 0,9, λιπίδια 0,3, γλυκίδια 4 (Οι τιμές σε γραμμ./100 γραμμ. ντομ.)
-Φώσφορος 20, Ασβέστιο 12, Σίδηρος 0,4, βιταμίνες C 25, Β10,15, Β20.07, ΡΡ0,3 Α0,4 (Οι τιμές σε χιλιοστόγραμμα/ 100 γραμμ. ντομ.)
6. Περιποίηση προσώπου: Ο χυμός ντομάτας είναι τονωτικό και χρησιμοποιείται και για τον καθαρισμό κάθε τύπου δέρματος.
Μάσκα προσώπου (για λιπαρό δέρμα) : Κόβουμε μια ντομάτα σε λεπτές φέτες και τις τοποθετούμε πάνω στο πρόσωπο το οποίο προηγουμένως έχουμε καθαρίσει καλά. Αφήνουμε για 30 λεπτά. Ξεπλένουμε με χλιαρό μεταλλικό νερό και σκουπίζουμε με καθαρή μαλακή πετσέτα.
7. Οι ντομάτες ξεφλουδίζονται εύκολα αν τιs βουτήξουμε για 20 δευτερόλεπτα σε καυτό νερό και αμέσως μετά τις ξεπλύνουμε με κρύο νερό.
Ο κονσερβασμένος χυμός, επειδή φτιάχνεται από μαγειρεμένες ντομάτες τείνει να οξειδώνει το αίμα και να τραβά μεταλλικά άλατα από τους ιστούς, τα κόκαλα και τα δόντια. Αντίθετα, οι αμαγείρευτες ντομάτες που έχουν ωριμάσει με φυσικό τρόπο ή οι φρεσκοστυμμένοι χυμοί ντομάτας είναι ελαφρά αλκαλικοί. Προσθέτουν στα αποθέματα μεταλλικών αλάτων στο σώμα - ιδιαίτερα ασβέστιο
Η Καλλιέργεια της ντομάτας(Lycopersicon esculentum οικ. Solanaceae)
Στοιχεία καλλιέργειας
Η ντομάτα είναι φυτό των τροπικών χωρών, απαιτεί μεγάλη ηλιοφάνεια και ευνοείται από θερμοκρασία μεταξύ 20 και 32 C. Μπορεί να αναπτυχθεί σε πλήθος εδαφών από ελαφρά έως συνεκτικά με ΡΗ 6-6,8 αρκεί να είναι βαθειά να στραγγίζουν καλά και να έχουν πολύ οργανική ουσία. Η ρίζα της είναι πασσαλώδης και αν αφεθεί να αναπτυχθεί από σπόρο (χωρίς μεταφύτευση), μπορεί να φθάσει το 1 m βάθος, αλλά και όταν τη μεταφυτεύσουμε αναπτύσσει πλούσιο ριζικό σύστημα στο οποίο οφείλει, εν μέρει, την αντοχή της στην ξηρασία.
Φροντίζουμε να κρατάμε το έδαφος υγρό αλλά όχι μουσκεμένο. Κρίσιμη περίοδος άρδευσης για την ντομάτα είναι, από την άνθηση έως τη συγκομιδή. Ποτίζουμε κάθε 6-12 μέρες και δεν αφήνουμε το έδαφος να στεγνώσει γιατί οι καρποί κινδυνεύουν με σχίσιμο της επιδερμίδας. Τα υποστηριγμένα φυτά και κυρίως τα μονοστέλεχα σχήματα εμφανίζουν μεγαλύτερα ποσοστά σχισίματος απ’ ότι τα ακλάδευτα. Κατάλληλες μέθοδοι ποτίσματος είναι αυτές με διήθηση ή σταγόνες. Αποφεύγουμε να βρέχουμε τα φύλλα όταν ποτίζουμε για να μην ευνοήσουμε τις αρρώστιες να αναπτυχθούν. Αν καλλιεργούμε ντομάτες στο θερμοκήπιο ποτίζουμε πιο συχνά και με μικρότερες ποσότητες νερού.
Στις ψυχρές περιοχές μπορούμε να καλύψουμε το έδαφος με μαύρο πλαστικό για να το κρατήσουμε ζεστό, να εμποδίσουμε τα αγριόχορτα να βγουν και να διατηρήσουμε την υγρασία του εδάφους. Ενώ στα πολύ ζεστά μέρη, εδαφοκάλυψη με οργανικά υπολείμματα κρατά το έδαφος δροσερό και προλαβαίνει αρρώστιες που αναπτύσσονται από το σάπισμα των πεσμένων καρπών.
Διαλέγουμε πάντα ποικιλίες που ταιριάζουν στις κλιματικές συνθήκες της περιοχής μας και αποφεύγουμε να καλλιεργήσουμε στο ίδιο μέρος για 3-5 χρόνια, σολανώ δη (ντομάτες, πιπεριές, μελιτζάνες, πατάτες).
Οι καλλιεργούμενες ποικιλίες μπορούν να διακριθούν σ’ αυτές που προορίζονται για νωπή κατανάλωση και στις βιομηχανοποιήσιμες. Εκτός απ’ αυτές υπάρχουν και οι μικρές σε σχήμα μικρό σφαιρικό σαν κεράσι ή σαν αχλάδι. Το φυτό καλύπτεται από τρίχες, οι οποίες όταν τριφτούν αποδίδουν ένα ελαιώδες υγρό που δίνει και τη χαρακτηριστική μυρωδιά στο φυτό ενώ δουλεύει σαν εντομοαπωθητικό. Οι βλαστοί έχουν την τάση να έρπουν παρά να στέκονται όρθιοι Είναι φυτό που κατεξοχήν αυτό γονιμοποιείται. Το κόκκινο, ρόδινο ή κίτρινο χρώμα, το δίνουν οι χρωστικές καροτίνη και λυκοπίνη που συνήθως βρίσκονται σ’ όλη τη μάζα του καρπού.
Παραγωγή σπόρου
Για να παράγουμε σπόρο διαλέγουμε τις πρώτες κανονικές ντομάτες και τις αφήνουμε να ωριμάσουν πάνω στο φυτό. Κόβουμε εγκάρσια και πιέζουμε να βγει η ζελατινώδης μάζα που περιβάλλει το σπόρο. Αυτή την τοποθετούμε σε λεπτό ύφασμα (μουσελίνα) και τη βάζουμε κάτω από τη βρύση ενώ συγχρόνως ζυμώνουμε με το χέρι για να μείνουν μόνο οι σπόροι. Στη συνέχεια τους απλώνουμε σε λεπτό στρώμα ώστε να αερίζονται, σε κλειστό χώρο (αποθήκη) μέχρι να στεγνώσουν. Για μεγάλες ποσότητες τεμαχίζουμε τις ντομάτες και τις πιέζουμε. Αυτή τη μάζα την τοποθετούμε σε κάδους και την καλύπτουμε με νερό, αφήνοντας τη δύο μέρες για να υποστεί ζύμωση. Οι άχρηστοι σπόροι ανεβαίνουν στην επιφάνεια, (τους απομακρύνουμε μαζί με το νερό) και αυτούς που έχουν μείνει στον πυθμένα τους ξεπλέ νουμε και τους στεγνώνουμε όπως πριν. Οι σπόροι συντηρούνται για 2 χρόνια. Σπορά - μεταφύτευση
Για να παράγουμε δικά μας φυτά, σπέρνουμε το σπόρο σε θερμοσπορείο από Οκτώβρη - Φλεβάρη. Για ένα στρέμμα, αρκούν 15 gr σπόρου, συνήθως όμως σπέρνουμε λίγο παραπάνω για να καλύψουμε τις απώλειες που μπορεί να έχουμε. Για να μειώσουμε τις πιθανότητες ανάπτυξης ασθενειών, που πιθανόν μεταφέρουν οι σπόροι, τους μουσκεύουμε σε 10% χλώριο (1 μέρος χλώριο - 9 μέρη νερού), για 10 λεπτά, κατόπιν τους ξεπλένουμε με νερό και τους στεγνώνουμε.
Για τον ίδιο λόγο μπορούμε να κάνουμε και το εξής: τους βουτάμε σε νερό με 50 C θερμοκρασία για 25 λεπτά, φροντίζοντας να κρα- τάμε σταθερή αυτή τη θερμοκρασία (σε μεγαλύτερη χάνουν τη βλαστικότητά τους) και μετά τους στεγνώνουμε. Σπέρνουμε στα πεταχτά ή σε γραμμές κρατώντας 10 cm απόσταση μεταξύ των γραμμών. Οι σπόροι φυτρώνουν μετά από 7-14 μέρες. Μπορούμε να κάνουμε και απευθείας σπορά στο χωράφι σε βάθος 1,5 cm όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι τουλάχιστον 15 C και του αέρα 24-32 C. Ετσι μειώνουμε τα έξοδα αλλά και την περίοδο απόδοσης. Είναι πιο κατάλληλη αυτή η μέθοδος για τη Νότιο Ελλάδα και κυρίως την Κρήτη. Για την ανάπτυξη των νεαρών φυτών είναι κατάλληλη η θερμοκρασία αέρα μεταξύ 15-21 C. Η καλλιέργεια της ντομάτας απαιτεί μεγάλες ποσότητες αζώτου και φωσφόρου και μέτριες καλίου και ασβεστίου.
Κομποστοποιούμε ή οργώνουμε τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιεργητικής περιόδου για να εμποδίσουμε τη διαχείμανση των εντόμων. Μετά το όργωμα μπορούμε να προσθέσουμε 1-2 κιλά αιματάλευρα ή σογιάλευρα σε κάθε 100 m2 για να επιταχύνουμε την αποδόμηση των φυτικών υπολειμμάτων. Οταν τα φυτά είναι έτοιμα για μεταφύτευση στη μόνιμη θέση τους μπορούμε να προσθέσουμε μια κούπα οστεάλευρα και τριμμένα φύκια σε κάθε τρύπα. Η μπορούμε, πριν τη μεταφύτευση, να ενσωματώσουμε 2,5 τόνους κοπριά στο στρέμμα σε όλο το χωράφι ή κατά μήκος των αυλακιών ή να χρησιμοποιήσουμε κομποστ. Κάνουμε ριζοπότισμα με ιχθυογαλακτώματα ή τσάι κομπόστ για να τα βοηθήσουμε στην αρχή. Για να προλάβουμε το μεταφυτευτικό σοκ ή τις τροφοπενίες, ψεκάζουμε τα νεαρά φυτά με εκχύλισμα φυκιών το οποίο περιέχει πολλά ιχνοστοιχεία σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Κάποιοι παραγωγοί ντομάτας παρατήρησαν αυξημένες αποδόσεις όταν πρόσθεσαν στο έδαφος κομπόστ από κελύφη φυστικών.
Η μεταφύτευση γίνεται μετά από το πέρασμα των όψιμων παγετών και αφού τα φυτά έχουν σκληραγωγηθεί στο σπορείο. Μπορούμε να κάνουμε και δεύτερη μεταφύτευση από το σπορείο σε γλαστράκια (με 5 cm βάθος για καλύτερη παραγωγή) και κατόπιν στο χωράφι.
Το ύψος των φυτών κατά τη μεταφύτευση στο χωράφι μπορεί να είναι από 10-25 cm (εικόνα 1), κάποιοι μάλιστα τα μεταφυτεύουν όταν έχουν ήδη την πρώτη ταξιανθία. Οι αποστάσεις φύτευσης εξαρτώνται από την ποικιλία, το έδαφος και τον τρόπο καλλιέργειας. Αν πρόκειται να καλλιεργηθούν σε γραμμές χωρίς υποστήριξη και κλάδεμα, φυτεύονται 60-80 cm επί των γραμμών και 80-100 cm μεταξύ των γραμμών. Αν θα γίνει κατάκλιση σε "τραπέζιο" (δες πιο κάτω), τότε οι αποστάσεις μεταξύ των φυτών πρέπει να είναι 80-100 cm και μεταξύ των γραμμών 1-1,5 m Σε όλες τις περιπτώσεις, εκτός κι αν καλλιεργούμε σε υπερυψωμένες κλίνες, φυτεύονται στα πρανή των αυλακιών άρδευσης. Οταν τα φυτά καλλιεργούνται ελεύθερα, χωρίς υποστηρίγματα και κλάδεμα (βιομηχανική ντομάτα), και οι ντομάτες αποκτήσουν αρκετό βάρος γέρνουν προς το έδαφος. Ο μεταξύ των δύο αυλακιών χώρος, διαμορφώνεται σε τραπέζιο όπου κατακλίνονται τα φυτά. Τα τραπέζια αυτά καλύπτονται με καλάμια ή άχυρο για να μην έρχεται σ’ επαφή ο καρπός με το έδαφος όταν το φυτό "γονατίζει" Τα υποστηριγμένα σχήματα παρουσιάζουν πλεονεκτήματα έναντι των ελεύθερων γιατί αυξάνεται ο αερισμός και ο φωτισμός των φυτών, οι ντομάτες δεν έρχονται σ’ επαφή με το έδαφος, οι καλλιεργητικές εργασίες και η συγκομιδή γίνονται με μεγαλύτερη άνεση. Εχουν όμως το μειονέκτημα ότι είναι δαπανηρά. Επιπλέον το κλάδεμα, όταν γίνεται, συντελεί στη βελτίωση της ποιότητας και ποσότητας καθώς και στην πρωϊμιση της παραγωγής.
Κλάδεμα
Το κλάδεμα μπορεί να γίνει με δύο τρόπους:
- μονοστέλεχο σχήμα: αφήνεται να αναπτυχθεί μόνο ο πρωτογενής βλαστός ο οποίος δένεται όσο μεγαλώνει πάνω στο υποστήριγμα (εικόνα 2).
Αφαιρούμε όλους τους δευτερογενείς που εμφανίζονται στις μασχάλες των φύλλων πριν αποκτήσουν 5-10 cm μήκος γιατί εξαντλείται το μητρικό φυτό και αυξάνονται οι κίνδυνοι μετάδοσης ασθενειών όσο οι πληγές που δημιουργούνται είναι μεγαλύτερες (Δευτερογενής μεγάλος βλαστός από μασχάλη μπορεί να δώσει ένα καινούριο φυτό αν μπει σε υγρή άμμο ή βερμικουλίτη ή σε σκέτο νερό και ριζοβολεί σε 2 βδομάδες.) Σε ύψος 70-80 cm aφήνουμε να αναπτυχθούν οι πλάγιοι βλαστοί.
Ετσι αξιοποιείται καλύτερα ο χώρος και σκιάζονται οι κάτω ντομάτες.
- Πολυστέλεχο σχήμα: σύμφωνα μ’ αυτό ο πρωτογενής βλαστός κλαδεύεται μετά τη μεταφύτευση στα 4- 5 φύλλα (εικόνα 1) ενώ οι δευτερογενείς που αναπτύσσονται από τις μασχάλες δένονται στο υποστήριγμα. Οι βλαστοί αυτοί αποτελούν τη βάση παραγωγής.
Αφήνουμε στον καθένα 3-4 ταξιανθίες με κορυφολόγηση του άκρου τους αλλά και κάθε βλαστού τρίτης τάξης που φυτρώνει από τις μασχάλες των φύλλων.
Για τον έλεγχο των αγριόχορτων γίνονται 3,4 τσαπίσματα επιπόλαια για μην βλάψουμε τις ρίζες. Γύρω από το "λαιμό" μπορούμε να κάνουμε "γονάτισμα" συσσωρεύοντας χώμα κυρίως αν εφαρμόσουμε το σύστημα των τραπεζίων για να στερεωθούν καλύτερα τα φυτά και για να εκμεταλλευτούν τα ανώτερα και πλουσιότερα στρώματα του εδάφους.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΟΥ ΦΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΚΑΡΠΟΥ
Φυσιολογικές παθήσεις
Ξερή ή μαύρη κορυφή, "τάπα" εικόνα (3,7)
Κατά τη διάρκεια της έντονης ανάπτυξης της ντομάτας και εφόσον συντρέχει κάποιος από τους παρακάτω λόγους: ακανόνιστα ποτίσματα, έλλειψη ασβεστίου ή δυσκολία στην απορρόφησή του λόγω όξινου εδάφους ή υψηλής συγκέντρωσης αλάτων στο έδαφος, τότε παρουσιάζεται στην κορυφή της ντομάτας στην αρχή μια καστανή και μετά μαύρη κηλίδα με δερματώδη υφή που βυθίζεται και μπορεί να καλύψει το μισό καρπό. Για να περιορίσουμε τη ζημιά ποτίζουμε και ελαττώνουμε τη διαπνοή των φυτών με κλάδεμα του φυτού. Προληπτικά ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα φυκιών όταν βγαίνουν τα πρώτα λουλούδια και ξανά μόλις εμφανιστούν οι πρώτες ντομάτες.
Παραμορφωμένες και κούφιες ντομάτες
Οταν κατά τη διάρκεια της ανθοφορίας επικρατούν ακραίες θερμοκρασίες (υψηλές ή χαμηλές) οι ντομάτες μπορεί να παραμορφωθούν εξωτερικά. Ενώ αν κατά την καρπό- δεση οι θερμοκρασίες είναι πάλι δεση οι θερμοκρασίες είναι πάλι ακραίες (πάνω από 38 C) οι ντομάτες μπορεί να γίνουν ελαφρές, μαλακές με λίγους σπόρους και κούφιες. Αποφεύγουμε την υπερβολική αζωτούχα λίπανση. Το ίδιο φαινόμενο μπορεί να έχουμε και με μεγάλη διακύμανση θερμοκρασίας κατά την καρπόδεση.
Κυκλικά σχισίματα - ηλιακά εγκαύματα
Αν οι ντομάτες εκτεθούν απευθείας στον ήλιο ή αν η ατμοσφαιρική υγρασία είναι χαμηλή, μπορεί οι ντομάτες να παρουσιάσουν κυκλικά σχισίματα γύρω από το ποδίσκο.
Επίσης από απευθείας έκθεση στον ήλιο οι ντομάτες μπορεί να κιτρινίσουν και να μαλακώσουν, να "καούν", σχηματίζοντας λευκοκίτρινες βυθισμένες κηλίδες που ζαρώνουν. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προλάβουμε τις αρρώστιες που μπορεί να προκαλένυοσσουν απότομη σουν απότομη φυλλόπτωση, ώστε οι ντομάτες να έχουν αρκετή σκιά.
Σχηματισμός λίγων λου λουδιών ή πτώση λουλουδιών χωρίς να δέσουν καρπούς. Μπορεί τα φαινόμενα αυτά να οφείλονται σε υπερβολική αζωτούχα λίπανση, σε σκίαση, ακραίες θερμοκρασίες, στρες αποξηρασία.
Φυτά με υπερβολικό άζωτο είναι σκουροπράσινα και σθεναρά, αλλά με παραγωγή λίγων λουλουδιών. Οι ντομάτες χρειάζονται τουλάχιστο 8 ώρες ηλιοφάνειας την ημέρα για να σχηματίσουν λουλούδια και η θερμοκρασία δεν πρέπει να είναι κάτω από 16 C. Αποφεύγουμε τα σκιερά μέρη. Περίοδοι ξηρασίας στο έδαφος και μικρής σχετικής υγρασίας στην ατμόσφαιρα όπως και συνεχείς ξηροί άνεμοι, μπορεί να προκαλέσουν ανθόροια. Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται περίπου 3 μέρες μετά την επικράτηση των δυσμενών συνθηκών. Ψεκάζουμε 2 φορές με εκχυλίσματα φυκιών.
Οι ντομάτες ωριμάζουν ανώμαλα και έχουν γκριζοκίτρινα εξανθήματα.
Οι πράσινες ντομάτες εμφανίζουν εξωτερικά γκριζόχρωμες ανωμαλίες που εσωτερικά είναι αποχρωματισμένες. Οι ώριμες έχουν πράσινες ή καφέ περιοχές εσωτερικά. Το φαινόμενο αυτό, μπορεί να οφείλεται σε έντονη σκίαση, λόγω μεγάλης πυκνότητας φυτών, σε επικράτηση χαμηλών θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια της ωρίμανσης (15 C) κρύο ή συμπιεσμένο έδαφος, υπερβολικό άζωτο, προσβολή από τον ιό "μωσαϊκό του καπνού". Προλαβαίνουμε τα προβλήματα εξασφαλίζοντας καλές συνθήκες ανάπτυξης.
Τα φύλλα είναι κίτρινα ή ωχρά. Τροφοπενιές
Αν διαπιστώσουμε κάποια έλλειψη στοιχείων στα φυτά μας-μετά από παρατήρηση ή ανάλυση(εδάφους ή φύλλων) στο εργαστήριο- μπορούμε να προσθέσουμε κάποιο οργανικό λίπασμα για να καλύψουμε τις ανάγκες τους. Πιθανόν έχουμε τροπενιές στο έδαφος. Επίσης ψεκάζουμε τα νεαρά φυτά με εκχυλίσματα φυκιών, για να προλάβουμε τις ελλείψεις και προσθέτουμε κομπόστ στο έδαφος.
- Αν τα νεαρά φύλλα είναι ωχρά και οι κορυφές τους νεκρώνονται, πιθανόν να έχουμε έλλειψη ασβεστίου.
- Αν τα παλαιότερα και μεσαία φύλλα έχουν περιφερειακή χλώρωση που προχωράει ανάμεσα στα νεύρα και τελικά μένουν πράσινα μόνο τα νεύρα, πιθανόν έχουμε έλλειψη μαγνησίου.
- Αν τα νεαρά φύλλα της κορυφής κιτρινίζουν ενώ τα νεύρα παραμένουν πράσινα, πιθανόν έχουμε έλλειψη σιδήρου. Μειώνουμε το ΡΗ του εδάφους για να κάνουμε το σίδηρο προσλήψιμο.
- Αν τα παλαιότερα φύλλα κιτρινίζουν περιφερειακά, τα νεύρα παραμένουν πράσινα και στη συνέχεια τα συμπτώματα προχωρούν στα νεότερα φύλλα ενώ τα παλαιότερα ξεραίνονται και πέφτουν οι ντομάτες ωριμάζουν ανομοιόμορφα και γύρω από τον ποδίσκο παραμένουν πράσινες ή κίτρινες, σκληρές και άνοστες, πιθανόν να έχουμε έλλειψη Καλίου.
- Αν τα φύλλα των νεαρών φυτών είναι πορφυρά, πιθανόν έχουμε έλλειψη φωσφόρου, ή λίγες ώρες σκοτάδι. Ο φώσφορος δεν είναι πρόσφορος σε κρύα εδάφη. Τα συμπτώματα χάνονται όταν ζεσταθεί το έδαφος. Συνήθως αυτά εμφανίζονται στις καλλιέργειες που μεταφυτεύονται έξω νωρίς την Ανοιξη. Αν τα φυτά είναι κάτω από μόνιμο φως, εμφανίζουν τα ίδια συμπτώματα. Πρέπει να βρίσκονται στο σκοτάδι τουλάχιστον 8 ώρες.
- Φυτά που δεν αναπτύσσονται και τα κατώτερα φύλλα τους έχουν κίτρινο χρώμα, τα φυλλάρια είναι μικρότερα και στο κάτω μέρος αποκτούν ροζ χρωματισμό. Πιθανόν έχουμε έλλειψη αζώτου. Με περίσσεια αζώτου, αντίθετα, οι ντομάτες εμφανίζουν κάθετα σχισίματα που ξεκινούν από τον ποδίσκο.
- Αν σκοτεινά στίγματα αναπτύσσονται σε κίτρινες περιοχές των φύλλων ενώ τα φύλλα είναι μικρά και στενά πιθανόν έχουμε έλλειψη ψευδαργύρου.
Εχθροί και ασθένειες της ντομάτας
- Τα νεαρά φυτάρια πέφτουν, τα στελέχη συστρέφονται ή σαπίζουν στη γραμμή του εδάφους.
Μάλλον τα φυτά έχουν προσβληθεί από μύκητες εδάφους όπως πύθιο ή ριζοκτόνια. Σ’ αυτή την περίπτωση καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά, απολυμαίνουμε τα γλαστράκια ή κασάκια και τα εργαλεία σε διάλυμα χλωρίου 10% και τ’ αφήνουμε να στεγνώσουν (ή τα παστεριώνουμε σε φούρνο) και ξανασπέρνουμε σε καινούρια μείγμα χώματος ή βερμικουλίτη ή περλίτη τους σπόρους. Ακόμη καλύτερα σε σφάγνα. Η σπορά σε τέτοια υλικά δεν κρατάει μόνο στεγνά τα φυτάρια αλλά μειώνει και τη δυνατότητα να εμφανισθούν οι αρρώστιες. Ποτίζουμε ώστε να κρατάμε το έδαφος υγρό αλλά όχι μουσκεμένο. Αραιώνουμε τα φυτάρια για καλό αερισμό και φωτισμό και ψεκάζουμε με τσάι κόμποστ μόλις βγουν τα πρώτα αληθινά φύλλα, για να δυναμώσουν τα φυτά. Γενικά καλές συνθήκες καλλιέργειας, ελέγχουν συνήθως τις αρρώστιες.
Τα νεαρά φυτάρια κόβονται στη γραμμή του εδάφους
Μάλλον έχουν δεχθεί επίθεση από κοφτοσκούληκα. Για την αντιμετώπισή τους βλέπε τεύχος 2.
Στα στελέχη των φυτών εμφανίζονται εκτεταμένα μαύρα έλκη με ομόκεντρους κύκλους ενώ εσωτερικά σαπίζουν. Οι μίσχοι γέρνουν προς τα κάτω, τα φύλλα συστρέφονται προς τα μέσα και ξηραίνονται ενώ οι ντομάτες έχουν διάχυτες μικρές βυθισμένες κηλίδες με γκρίζο χρώμα (εικόνα 3,6). Στο τελικό στάδιο ο λαιμός του φυτού σαπίζει. Η αρρώστια ευνοείται από υψηλή σχετικά υγρασία και θερμοκρασία 20 C και προξενεί μεγάλες καταστροφές. Αποφεύγουμε να καλλιεργήσουμε σε εδάφη που δε στραγγίζουν καλά. Ψεκάζουμε τα προσβεβλημένα φυτά με χαλκό κάθε 7-10 μέρες μέχρι 4 βδομάδες πριν τη συγκομιδή για να προλάβουμε την εξάπλωση της αρρώστιας. Απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά και συγκομίζουμε νωρίτερα από τα φυτά που πιθανόν έχουν προσβληθεί. Καλλιεργούμε ανθεκτικές ποικιλίες και εφαρμόζουμε αμειψισπορά.
Καστανοί ομόκεντροι δακτύλιοι με κίτρινο περίγυρο στάφυλλα, Φυλλόπτωση.
Αν με υψηλή σχετική υγρασία και θερμοκρασία 18-25C παρατηρήσουμε αυτά τα συμπτώματα στα παλιά φύλλα, ενώ στις ντομάτες εμφανιστούν βυθισμένες μαύρες κηλίδες που ξεκινούν από τον ποδίσκο (εικόνα 3,4) και στη συνέχεια σαπίζουν τότε έχουμε προσβολή από αλτεναρίωση. Αν τα φυτάρια προσβληθούν στο σπορείο δημιουργούνται μαύρες κηλίδες στο λαιμό που επεκτείνονται στο στέλεχος. Αν ψεκάσουμε προληπτικά τα νεαρά φυτάρια μ’ ένα "αντιδιαπνοϊκό" (υδρύαλο) ίσως βοηθήσει στην πρόληψη της ασθένειας. Απομακρύνουμε τα φυτικά υπολείμματα της καλλιέργειας. Απολυμαίνουμε τους σπόρους σε 10% χλώριο πριν τη σπορά και καλλιεργούμε ανθεκτικές ποικιλίες
Αν η ασθένεια έχει εκδηλωθεί, απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Ψεκασμοί με χαλκό ίσως μειώσουν την εξάπλωση της αρρώστιας.
Στα άκρα των φύλλων σχηματίζονται κίτρινες κηλίδες και στη συνέχεια γίνονται καστανές. Με χαμηλές θερμοκρασίες (κρύες νύχτες 15 C και ζεστές μέρες 21 - 29 C) και υψηλή σχετικά υγρασία τα συμπτώματα προχωρούν σ’ ολόκληρο το φύλλο στους μίσχους και στα στελέχη ενώ στην κάτω επιφάνεια των φύλλων παρατηρούνται άσπρα χνούδια, (με ξερή ατμόσφαιρα τα συμπτώματα σταματούν και τα προσβεβλημένα φύλλα ξεραίνονται και θρυμματίζονται). Οι μίσχοι των φύλλων λυγίζουν προς τα κάτω και τα φύλλα κρέμονται ενώ στα στελέχη εμφανίζονται μεγάλες καστανές σχισμές που είναι βυθισμένες. Στις πράσινες ντομάτες σχηματίζονται ελαιώδεις καστανές ανάγλυφες κηλίδες και αν προσβληθούν και από άλλους μικροοργανισμούς σαπίζουν. Για να προλάβουμε την εξάπλωση της φυτόφθορας ψεκάζουμε με τσάι κόμποστ. Σε περίπτωση που εμφανιστεί ξεκινάμε ψεκασμούς με χαλκό κάθε 7-10 μέρες.
Ανοιχτοπράσινες κηλίδες στα φύλλα που στη συνέχεια σαπίζουν. Βοτρύτης.
Εμφανίζεται κυρίως στα θερμοκήπια με σχετική υγρασία 95% και θερμοκρασία 18 -23 C. Η αρρώστια ξεκινά από τα σέπαλα, μπορεί να προχωρήσει στα φύλλα και μετά στις πράσινες ντομάτες δημιουργόντας λευκά δαχτυλίδια με γκρίζο κέντρο. Ο μύκητας εισχωρεί στους βλαστούς από τις πληγές του κλαδέματος ή άλλο αίτιο και μπορεί να σπάσει ο βλαστός. Ευνοείται από υπερβολική λίπανση αζώτου. Απαιτείται καλός αερισμός, αραιή φύτευση, έγκαιρη αφαίρεση των πλάγιων βλαστών από τις μασχάλες, απομάκρυνση και καταστροφή των προσβεβλημένων τμημάτων. Το θειάφι και ο χαλκός ελέγχουν την ασθένεια μόλις εμφανιστούν τα πρώτα συμπτώματα.
Ανοιχτόχρωμες καφέ γωνιώδεις κηλίδες στην πάνω επιφάνεια των κατωτέρων φύλλων και λευκή ε ξάνθηση στην κάτω.
Ετσι ξεκινούν τα συμπτώματα του ωϊδιου. Σιγά - σιγά οι κηλίδες ενώνονται, τα φύλλα καρουλιάζουν και ξεραίνονται ενώ η προσβολή προχωράει προς τα πάνω. Το πρόβλημα εμφανίζεται συνήθως Ανοιξη - Φθινόπωρο με σχετική υγρασία 55-70% και θερμοκρασία 18-25 C. Φροντίζουμε για καλό αερισμό των φυτών και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες. Χρησιμοποιούμε θειάφι για καταπολέμηση όταν η θερμοκρασία είναι κάτω από 28 C. Μπορούμε να ψεκάσουμε και με 0,5% μαγειρική σόδα (ένα κουταλάκι του γλυκού σόδα σε 1/4 νερού).
Τα κατώτερα φυλλάρια της ντομάτας μαραίνονται και καρουλιάζουν προς τα πάνω από τη μια μεριά του φυτού, ενώ από την άλλη παραμένουν υγιή.
Αν διαπιστώσουμε αυτά τα συμπτώματα στα φύλλα ενώ στα στελέχη αναπτύσσονται ανοιχτόχρωμες ραβδώσεις και σε εγκάρσια τομή διαπιστώνουμε αλευρώδη υφή (εικόνα 3,3) τότε μάλλον έχουμε βακτηριακό καρκίνο. Προληπτικά μουσκεύουμε τους σπόρους σε διάλυμα 10% χλωρίου. Αποφεύγουμε να τραυματίζουμε τα φυτά. Δεν τα αγγίζουμε όταν είναι βρεγμένα για να μην μεταδώσουμε την ασθένεια από τα άρρωστα στα υγιή φυτά. Εφαρμόζομε 4ετή αμειψισπορά.
Εναλλάξ πράσινα και κίτρινα τμήματα στα φύλλα και κίτρινα στίγματα στις ντομάτες.
Εχουμε προσβολή από τον ιό “μωσαϊκό του καπνού”. ΤΜV. (εικόνα 3,5). Τα φυτά γίνονται νάνα και στείρα ενώ η παραγωγή μπορεί να μετριαστεί μέχρι να μηδενιστεί εντελώς.
Προληπτικά μουσκεύουμε τους σπόρους σε διάλυμα χλωρίου 10% πριν τη σπορά. Χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες. Πλένουμε τα χέρια μας πριν αγγίξουμε ντοματιές αν έχουμε πιάσει καπνό και καταπολεμάμε τις αφίδες και τα τζιτζικάκια που είναι υπεύθυνα για τη μετάδοση των ιώσεων. Απομακρύνουμε και καίμε τα προσβεβλημένα φυτά.
Καστανός μεταχρωματισμός του στελέχους σε κάθετη τομή κοντά στο έδαφος.
Τα φυτά μαραίνονται απότομα, κιτρινίζουν τα φύλλα της βάσης, ο “λαιμός” στενεύει και νεκρώνεται, οι ρίζες σαπίζουν και το φυτό ξεραίνεται (εικόνα 3,8). Εχουμε προσβολή από αδρομύκωση (φουζαρίωση - βερτιτσιλιωση). Μπορεί να προσβάλει το φυτό σε σε όλα τα στάδια ανάπτυξης. Ευνοείται από υπερβολική λίπανση αζώτου, έλλειψη ασβεστίου ή καλίου και άρδευση με αλατούχα νερά. Αποφεύγουμε να καλλιεργήσουμε σε εδάφη με προσβολή από νηματώδεις και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Προληπτικά βουτάμε τους σπόρους σε διάλυμα χλωρίου 10%. Καλλιεργούμε ανθεκτικές ποικιλίες. Η αρρώστια δεν καταπολεμάται με μυκητοκτόνα και η αμειψισπορά δε βοηθάει πολύ γιατί από φουζάριο και βερτιτσίλιο προσβάλλονται σχεδόν όλα τα φυτά. Καλά αποτελέσματα έχει η ηλιοαπολύμανση του εδάφους.
Κιτρινισμένα φύλλα που καρουλιάζουν ενώ το φυτό εξασθενεί
Ψάχνουμε για αφίδες. Για τον έλεγχό τους βλέπε ειδικό αφιέρωμα στο 4 τεύχος.
Κουρελιασμένα φύλλα μικρά βαθουλώματα στους καρπούς.
Ψάχνουμε για σαλιγκάρια και γυμνοσάλιαγκες. Για τον έλεγχό τους βλέπε ειδικό αφιέρωμα στο 3 τεύχος·
Φυτά που δεν αναπτύσσονται, κίτρινα φύλλα.
Τα φυτά πιθανόν έχουν προσβληθεί από νηματώδεις στις ρίζες. Οι νηματώδεις είναι μικροσκοπικά λευκά σκουλήκια που γίνονται ορατά μόνο με μεγενθυντικό φακό. Δημιουργούν εξογκώματα στις ρίζες. Η προσθήκη 8-10 cm πάχους κομπόστ ή οργανικών υπολειμμάτων στο έδαφος βοηθά στο φυσικό έλεγχο των νηματωδών από τους ανταγωνιστικούς μικροοργανισμούς που αναπτύσσονται. Καλά αποτελέσματα έχει και η λίπανση με ιχθυογαλακτώματα. Η αμειψισπορά βοηθά και η ηλιοαπολύμανση μειώνει τους πληθυσμούς των νηματωδών. Μπορούμε να καλλιεργήσουμε χρυσάνθεμα στο έδαφος και στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου να τα ενσωματώσουμε.
Η εφαρμογή στο έδαφος παρασιτικών νηματωδών (εμπορική ονομασία Neem) έχει πιο άμεσα αποτελέσματα. Επιβάλλεται η χρήση ανθεκτικών ποικιλιών.
Τα φύλλα αποχρωματίζονται καρουλιάζουν προς τα κάτω και ξεραίνονται. Οι ντομάτες δεν ωριμάζουν και αποκτούν κίτρινο καστανό χρώμα. Τα άνθη αν προσβληθούν δε δένουν καρπούς.
Ψάχνουμε για ακάρεα στο πίσω μέρος των φύλλων, (μικρές αράχνες με κόκκινο, μαύρο ή καφέ χρώμα). Τρέφονται απορροφόντας χυμούς από τα φύλλα. Ευνοούνται από θερμοκρασίες 26 C και σχετική υγρασία 30%. Με χαμηλές θερμοκρασίες και υγρασία πεθαίνουν. Για να ελέγξουμε μικρές προσβολές ψεκάζουμε με πίεση νερό, μέρα παρά μέρα, τρεις φορές ειδικά στο κάτω μέρος των φύλλων. Αν δεν έχουμε αποτελέσματα ψεκάζουμε με εντομοκτόνα σαπούνια τουλάχιστον 3 φορές κάθε 5- 7 μέρες (εικόνα 5).
Τα φυτά εξασθενούν, κιτρινίζουν και ξεραίνονται. Πάνω στα φυτά και στις ντομάτες υπάρχει μελίτωμα όπου αναπτύσσεται ο μύκητας της καπνιάς.
Για όλα αυτά ευθύνεται η λευκή μύγα ή αλευρώδης που ζει στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Τα ακμαία είναι λευκά, οι προνύμφες κιτρινοπράσινες και τα αβγά τους κίτρινα (τα γεννούν στην κάτω πλευρά των φύλλων(εικ.6). Το έντομο διαχειμάζει στο στάδιο της νύμφης και υπάρχουν πολλές γενιές το χρόνο. Οι νύμφες και τα ακμαία απορροφούν φυτικούς χυμούς, εξασθενούν τα φυτά με αποτέλεσμα να προσβάλλονται εύκολα από ασθένειες. Για να τα ελέγξουμε χρησιμοποιούμε κίτρινες κολλώδεις παγίδες. Στο εμπόριο κυκλοφορεί το παράσιτο Encarsia formosa για τον έλεγχο του αλευρώδη στα θερμοκήπια (όπου κυρίως εμφανίζεται) αλλά και στον κήπο. Μπορούμε να ψεκάσουμε με εντομοκτόνα σαπούνια κάθε 2-3 μέρες για 2 βδομάδες σε περίπτωση προσβολής και προληπτικά κάθε 15 μέρες για τους 2 πρώτους μήνες. Σε έντονη προσβολή ψεκάζουμε με πύ ρεθρο 2 φορές κάθε 3 μέρες.
Μικρές τρύπες στα φύλλα στις ντομάτες και στους βλαστούς.
Ψάχνουμε για την προνύμφη του πράσινου σκουληκιού (εικόνα3,1). Η προνύμφη έχει πράσινο-κίτρινο ή ανοιχτό καστανό χρώμα, το ενήλικο πετάει τη νύχτα και τα αβγά του είναι ανοιχτά καφέ ή κίτρινα. Εχει πάνω από 7 γενιές το χρόνο και διαχειμάζει στο έδαφος σαν πούπα. Αρπακτικό του πράσινου σκουληκιού είναι το Lydella stabulans grisescens. Για τον έλεγχο του πράσινου σκουληκιού στα λαχανικά, ψεκάζουμε κάθε 10-14 μέρες, με βάκιλο θουριγκιενσις. Αν δεν τα καταφέρουμε ψεκάζουμε 2 φορές κάθε 3 μέρες με πύρεθρο. Δεν ψεκάζουμε αν πάνω στο σκουλήκι δούμε εναποθέσεις κουκουλιών από παρασιτικές σφήκες.
Το πράσινο σκουλήκι προσβάλει εκτός από την ντομάτα, τα φασόλια, τον αρακά, την πιπεριά, την πατάτα και τα κολοκύθια. “Καταφαγωμένα” φύλλα
Ψάχνουμε για προνύμφες ή ακ μαία του δορυφόρου. Βλέπε ειδικό αφιέρωμα στο 4ο τεύχος.
Οφιοειδείς στοές στα φύλλα
Μάλλον έχουμε προσβολή από λυριόμιζα. Τα ακμαία είναι μαύρα με κίτρινες λουρίδες, γεννά τα αβγά της στην επιφάνεια των φύλλων και η λάρβα είναι κιτρινόασπρη. Υπάρχουν πολλές γενιές το χρόνο και διαχειμάζει σαν πούπα στο έδαφος. Εκτός από την ντομάτα προσβάλει και τα φασόλια, λάχανο, μαρούλι, πιπεριά, πατάτα, σπανάκι κ.α. Οπου είναι δυνατόν σκεπάζουμε τα φυτά με δίχτυ, θάβοντας τις άκρες του στο χώμα. Απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά και θάβουμε τα υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας σε βάθος 18- 25 cm. Μέσα στο θερμοκήπιο προκαλεί μεγάλες ζημιές. Ο βιολογικός της κύκλος διαρκεί 7-8 μέρες στους 20 C και 4 στους 30 C. Το έντομο δεν αναπτύσσεται με θερμοκρασίες κάτω από 7- 12 C και πάνω από 30 C. Ελέγχεται με την απελευθέρωση 3 παρασίτων (Diglyphus isaea - Dacnusa Sibirica και Chrysocharis Parksii - Nasiodiocoris tenuis).
Καταφαγωμένα φύλλα ή με μεγάλες τρύπες, φαγωμένοι καρποί Mantuca quinquemaculata και sexta
Ψάχνουμε για πράσινο σκουλήκι 6-8 cm μήκους με κόκκινο “κέρατο” στα άκρο του. (εικόνες 3,2) Διαχειμάζει σαν πούπα. Προσβάλλει εκτός από τις ντομάτες και τις μελιτζάνες, πιπεριές, πατάτες. Υπάρχουν παρασιτικές σφήγκες που αφήνουν τ’ αβγά τους πάνω στη προνύμφη όπου σχηματίζονται άσπρα κουκούλια και άλλες παρασιτούν πάνω στα αβγά του. Τα απομακρύνουμε με το χέρι, αν είναι δυνατόν. Ψεκάζουμε με βάκιλο θουριγκιένσις όταν ακόμη είναι μικρά.
Ενδιάμεσες καλλιέργειες
Οι ντομάτες μπορούν να συγκαλ λιεργηθούν με κρεμμύδια, βασιλικό, μαρούλια, ραδίκια, χαμηλά φασολάκια και λάχανα
Παραδοσιακά απωθητικά εντόμων της ντομάτας θεωρούνται το σπαράγγι και ο βασιλικός ενώ λέγεται ότι ο μαϊντανός αυξάνει τις αποδόσεις.
Διαδοχικές καλλιέργειες
Καλλιεργούμε διαδοχικά ντομάτες, κατατάσσοντας τες σε πρώιμες, μεσοπρώιμες και όψιμες ποικιλίες για να έχουμε για πολλούς μήνες. Στο χωράφι μπορούν να διαδεχθούν τον αρακά, το μαρούλι, το σπανάκι, το κρεμμύδι, το κινέζικο λάχανο.
Συγκομιδή και διατήρηση
Οι ντομάτες ωριμάζουν 70-90 μέρες μετά την απευθείας σπορά και 50-80 μέρες μετά τη μεταφύτευση. Η συγκομιδή της γίνεται σε διάφορα χέρια 2-3 φορές τη βδομάδα. Δια- κρίνονται 3 στάδια ωρίμανσης:
α) Πρασίνου ώριμου (όταν εμφανίζεται λευκοκίτρινο χρώμα στην κορυφή της ντομάτας). Σ’ αυτό το στάδιο συγκομισμένες μπορούν να αντέξουν 7-10 ημέρες σε θερμοκρασία 5-10 C.
β) Ρόδινου ώριμου (εμφάνιση ρόδινου χρώματος σε μέρος της επιφάνειας της ντομάτας). Σ’ αυτό το στάδιο αποθηκεύονται λίγες μέρες.
γ) Ερυθρού ώριμου (όταν κοκκινίζουν κατά τα 3/4 της επιφάνειας εδώ ή κατανάλωση πρέπει να είναι άμεση. Διατηρούνται λίγο αν μπουν στο ψυγείο (όχι κάτω από -1 C).
Οι λευκοπράσινες που μαζεύονται το φθινόπωρο λόγω κινδύνου παγετών, ωριμάζουν (αφού αφαιρεθούν οι ακατάλληλες) αν τοποθετηθούν σε πλαίσιο, συρτάρια ή ράφια (εικόνα 8) και μεταφερθούν στο σκοτάδι σε χαμηλή αλλά σταθερή θερμοκρασία. Σε θερμοκρασία 10 C θα ωριμάσουν σε 2 βδομάδες και θα διατηρηθούν άλλες 2 σε εμπορεύσιμη κατάσταση. Αν συγκομισθούν στο β’ στάδιο θα ωριμάσουν σε 10 μέρες και θα διατηρηθούν άλλες 3. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες ή ωρίμανση επιβραδύνεται και η διάρκεια συντήρησης αυξάνεται. Αν θέλουμε να επισπεύσουμε την ωρίμανση τις τοποθετούμε σε θερμοκρασία 15-20 C (πάνω από 25 C σαπίζουν).
Ολες ανεξάρτητα από το πως ωριμάζουν και έχουν μαζευτεί στο α’ στάδιο ποτέ δε φθάνουν την ποιότητα αυτών που ωριμάζουν πάνω στο φυτό. Η διαφορά είναι μικρότερη όταν πλησιάζουμε τα άλλα 2 στάδια.
Το περίσσευμα μπορεί να καταψυχθεί, κονσερβοποιηθεί και ξεραθεί. Ετσι διατηρούνται 8-12 μήνες
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γενική και ειδική λαχανοκομία Θρασύβουλου Δ.Ραπτόπουλου
- GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL
-HIGH - YIELD GARDENING, HUNT and BORTZ
- Σύγχρονη Γεωργική Tεχνολογία (περιοδικό)
- Βιοκαλλιέργειες (περιοδικό).
Μένη Χοτζηπανανιώτου
RSS Feed
