Χατζηπανανιώτου Μένη
Από το 6ο τεύχος της Ν. Σελήνης:
Brassica oleracea οικ. Σταυρανθή
Στοιχεία Καλλιέργειας
Το λάχανο ή κράμβη ή κεφαλωτή κατάγεται από την Ν.Α. Ευρώπη. Χώρα προέλευσης θεωρείται η Ελλάδα. Είναι φυτό διετές αλλά καλλιεργείται σαν μονοετές. Η ρίζα του είναι επιπόλαιη και καταλαμβάνει τα ανώτερα 30οπί του εδάφους. Εξαπλώνεται οριζόντια και ο κύριος όγκος του ριζικού συστήματος βρίσκεται στα 5-10 cm του εδάφους.
Τα φύλλα του λάχανου καλύπτονται από μια κηρώδη επικάλυψη που αυξάνεται κάτω από συνθήκες ξηρασίας. Αφού αναπτυχθούν λίγα εξωτερικά φύλλα αρχίζει να εμφανίζεται το κεφάλι, το μέγεθος και το σχήμα του οποίου εξαρτώνται από την ποικιλία, τις αποστάσεις φύτευσης και το περιβάλλον που καλλιεργείται. Χρειάζεται μόνο 5 ώρες ηλιοφάνεια την ημέρα και αναπτύσσεται καλά σε γόνιμα, καλοστραγγισμένα εδάφη με ΡΗ 6- 6,8.
Τα λάχανα καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων και παρουσιάζουν πολλές τροφοπενιές μεταξύ των οποίων του βορίου, ασβεστίου, φωσφόρου και καλίου. Για να τους εξασφαλίσουμε τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά εφαρμόζουμε χλωρή λίπανση στο χωράφι, ή προσθέτουμε 3-4 τόνους κοπριά στο στρέμμα πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας.
Για αυξημένες αποδόσεις κάνουμε ριζοπότισμα ή διαφυλικό ψεκασμό με ένα οργανικό πλήρες λίπασμα κάθε 2 βδομάδες για όλη την καλλιεργητική περίοδο μαζί με κόμποστ ή προσθέτουμε στο έδαφος ένα βραδείας απελευθέρωσης πλήρες λίπασμα την Ανοιξη. Συγχρόνως ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα φυκιών 2-3 φορές στην καλλιεργητική περίοδο.
Επειδή όπως αναφέραμε το ριζικό σύστημα του λάχανου είναι επιπόλαιο και σαν φυτό αγαπά την υγρασία φροντίζουμε να μην ξεραθούν τα 5-10 cm του εδάφους.
Η κάλυψη του εδάφους με οργανικά υπολείμματα βοηθά στη ρύθμιση και διατήρηση της εδαφικής υγρασίας. Αποφεύγουμε να ποτίσουμε με τεχνητή βροχή γιατί οι περισσότερες αρρώστιες διασπείρονται με το νερό. Κρίσιμη περίοδος ποτίσματος είναι όταν σχηματίζεται το κεφάλι. Οι ανάγκες σε νερό μειώνονται, (αλλά θα πρέπει να αποφεύγουμε τις διακυμάνσεις στην ποσότητα του νερού) όταν σχηματιστεί το κεφάλι γιατί κινδυνεύει να σχίσει. Για να αποφύγουμε ζημιές που μπορεί να προέλθουν από σχίσιμο, μπορούμε να σκάψουμε βαθιά μεταξύ των γραμμών των φυτών, να κόψουμε μέρος των ριζών ή να στρίψουμε τα φυτά για να περιορίσουμε την απορρόφηση του νερού.
Η καλλιέργεια του λάχανου ευνοείται από θερμοκρασίες μεταξύ 5ο και 25ο C, ενώ μπορεί να αντέξει χωρίς να υποστεί σοβαρές ζημιές (και εφόσον έχει σκληραγωγηθεί σταδιακά) και σε θερμοκρασίες 8ο - 10ο C. Μάλιστα η γεύση και η συνοχή των φύλλων βελτιώνονται το Φθινόπωρο με τους παγετούς. Αν τα πρόσφατα μεταφυ- τευμένα φυτά εκτεθούν σε θερμοκρασίες 1,5 - 7ο C για 10 ή περισσότερες μέρες μπορεί να σοκαριστούν ή να ανθίσουν πρόωρα. Επίσης σοκ προκαλούν και οι υψηλές θερμοκρασίες.
Τα λάχανα σπέρνονται σε θερμά ή ψυχρά σπορεία και κατόπιν μεταφυτεύονται στο λαχανόκηπο. Στα θερμοσπορεία η σπορά γίνεται το φλεβάρη και στα ψυχρά τον Απρίλη - Μάη. Αν θέλουμε όψιμη συγκομιδή κατά την επόμενη Ανοιξη η σπορά γίνεται τον Αύγουστο. Γενικά η βέλτιστη θερμοκρασία εδάφους για φύτρωμα είναι 10 - 24 ο C, η βέλτιστη θερμοκρασία εδάφους για ανάπτυξη είναι 18-23 ο C ενώ η βέλτιστη θερμοκρασία αέρα για ανάπτυξη είναι, ημέρας 15 - 23 ο C και νύχτας 10 -18 ο C. Απαιτούνται 140 μέρες για ωρίμανση μετά την απευθείας σπορά και 60-90 μέρες μετά τη μεταφύτευση.
Αρκούν 50 - 100 gr σπόρου για να καλύψουν 1 στρέμμα. Σπέρνουμε σε βάθος 8- 10 mm σε γραμμές ή στα πεταχτά. Στα ανοιχτά σπορεία τα φυτά μένουν 6-8 βδομάδες. Μεταφυτεύονται όταν έχουν αποκτήσει ύψος 10 -15 cm και το κεντρικό στέλεχος έχει πάχος όσο ένα μολύβι. Η φύτευση είναι καλό να γίνεται στα πρανή των σαμαριών ή μέσα στα αυλάκια για λόγους άρδευσης μέχρι τις φθινοπωρινές βροχές, εκτός και αν καλλιεργούμε σε υπερυψωμένες κλίνες.
Οι αποστάσεις φύτευσης για παραγωγή μεγάλων κεφαλιών είναι 60 - 80 cm μεταξύ των γραμμών και 40 - 50 cm επί των γραμμών. Για μέτρια και μικρά κεφάλια αρκούν 40 - 50 cm μεταξύ και 25 - 40 cm επί. Αν γίνει σπορά απευθείας στο χωράφι μετά τους τελευταίους παγετούς της Ανοιξης, αφού εμφανιστούν τα πρώτα φύλλα, κάνουμε αραίωμα των φυτών για να πάρουν της κανονικές τους αποστάσεις. Καλλιεργούμε για πρώιμη συγκομιδή Ανοιξιάτικου λάχανου σε ελαφριά αμμώδη εδάφη και για όψιμα Φθινοπωρινά λάχανα σε συνεκτικά αμμοπηλώδη.
Μερικές ποικιλίες μπορεί να δώσουν δεύτερη συγκομιδή αν κόψουμε το κεφάλι από τη βάση αφήνοντας το στέλεχος και τις ρίζες ανέπαφες. Οταν “χτυπήσει” το φυτό αφήνουμε μόνο ένα ή δύο βλαστάρια που προς το τέλος του Φθινοπώρου θα δώσουν δύο μικρά κεφάλια.
Για να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών δεν καλλιεργούμε στο ίδιο μέρος όπου είχαμε καλλιεργήσει σταυρανθή (μπρόκολα, κουνουπίδια, λαχανάκια βρυξελλών), για τουλάχιστον 3 χρόνια. Επίσης αποφεύγουμε περιοχές με αγριόχορτα της ίδιας οικογένειας και καταστρέφουμε όλα τα υπολείμματα και τις ρίζες μετά τη συγκομιδή.
Για τον έλεγχο των αγριόχορτων κάνουμε 2-3 τσαπίσματα με πολλή προσοχή για να μην τραυματίσουμε τις ρίζες του λάχανου.
Παραγωγή σπόρου
Για να αποκτήσουμε δικό μας σπόρο διαλέγουμε τα μητρικά φυτά που αντιπροσωπεύουν την ποικιλία. Στην νότιο Ελλάδα αφήνονται επί τόπου, ενώ στη βόρειο ξεριζώνονται και αποθηκεύονται, σκεπασμένα με άμμο σε κλειστό χώρο και ξαναφυτεύονται την Ανοιξη. Μπορούμε επίσης να τα αφήσουμε επί τόπου προστατεύοντας τα με πρόχειρα στέγαστρα για να μην καταστραφούν από τα κρύα του χειμώνα ή να τα παραχώσουμε.
Τα φυτά για να ανθίσουν πρέπει να υποστούν χαμηλές θερμοκρασίες. Φυτά σε τεχνητές συνθήκες θερμοκηπίου 18-25 ο C δεν ανθίζουν ποτέ και αναπτύσσουν συνέχεια νέα κεφάλια. Για να ανθίσουν πρέπει να υποστούν τουλάχιστον για 2 μήνες θερμοκρασίες 5-8 ο C και στη συνέχεια θερμοκρασίες πάνω από 15 ο C.
Τα άνθη του λάχανου αποτελούνται από 4 σέπαλα, 4 πέταλα και 6 στήμονες. Ο καρπός του είναι επιμήκης κάψα με πολλά σπέρματα. Τα άνθη αυτογονιμοποιούνται ή σταυρογονιμοποιούνται με τα έντομα. Επειδή τα διάφορα είδη των σταυρανθών διασταυρώνονται εύκολα θα πρέπει να τα απομονώνουμε ικανοποιητικά Γιά να πρωιμίσει η ωρίμανση των κατώτερων καρπών, κορφολογούμε τα ανθοφόρα στελέχη. Οι ώριμες κάψες συγκομίζονται με τα στελέχη και αποθηκεύονται για να αποξηρανθούν εντελώς, κατόπιν ραβδίζονται για να βγει ο σπόρος. Ο σπόρος του λάχανου συντηρείται για 5 χρόνια.
Απολύμανση σπόρων
Διάφοροι μικροοργανισμοί που προκαλούν ασθένειες μπορεί να είναι προσκολλημένοι στην επιφάνεια των σπό- ρωνπου θέλουμε να διατηρήσουμε και έτσι είναι έτοιμοι να προσβάλλουν τα φυτάριά μας τον επόμενο χρόνο. Γι’ αυτό το λόγο απολυμαίνοντας τους σπόρους, τους προστατεύουμε από διαχειμάζουσες ασθένειες. Η απολύμανση μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους:
1. Τοποθετούμε τους σπόρους σ’ ένα τετράγωνο πανί (τουλπάνι). Κρατώντας τα 4 άκρα τα δένουμε μαζί (κάνουμε ένα σακουλάκι). Κατόπιν βυθίζουμε τους σπόρους σε: διάλυμα ξυδιού (1 κουταλιά ξίδι σε 1 λίτρο νερό) ή άλμη (1 κούπα αλάτι σε 1 λίτρο) νερό ή διάλυμα ασβέστη και στάχτης ξύλων (1 κούπα ασβέστη και στάχτη ξύλων σε 1 λίτρο νερό).
Μετά το βύθισμα σ’ένα από τα διαλύματα στεγνώνουμε τους σπόρους στην αποθήκη απλώνοντας τους πάνω σε εφημερίδα ή απορροφητικό χαρτί. Οταν βεβαιωθούμε ότι είναι εντελώς στεγνοί τους αποθηκεύουμε.
2. Βυθίζουμε τους σπόρους σε ζεστό νερό. Αυτή η μέθοδος θέλει προσοχή. Μεγάλη θερμοκρασία μπορεί να βλάψει τους σπόρους μειώνοντας τη βλαστικότητά τους. Είναι ασφαλέστερο να χρησιμοποιήσουμε μεγάλες ποσότητες νερού για να μειώσουμε τις πιθανότητες ξαφνικής ανόδου της θερμοκρασίας. Βράζουμε νερό σε μεγάλη
κατσαρόλα μέχρι να πετύχoυμε τη σωστή θερμοκρασία. Τοποθετούμε τους σπόρους όπως και πριν σε υφασμάτινο σακουλάκι και τους βυθίζουμε στο νερό. Το σακουλάκι πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο της κατσαρόλας. Το βουτάμε και το ξαναβουτάμε χωρίς να πλησιάζουμε τον πάτο και φροντίζουμε να ανακατεύουμε το νερό. Χρησιμοποιούμε ένα καλό θερμόμετρο για να μετράμε τη θερμοκρασία του νερού και μετράμε προσεκτικά το χρόνο που βυθίζουμε κάθε φορά τους σπόρους.
Προβλήματα του φυτού
Τα φύλλα των φυταρίων είναι πορφυρά:
Πιθανή έλλειψη φωσφόρου. Ο φώσφορος δεν είναι προσλήψιμος στα κρύα εδάφη. Ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα φυκιών για να καλύψουμε την έλλειψη.
Τα φύλλα κιτρινίζουν και τα φυτά δεν αναπτύσσονται:
Πιθανή έλλειψη αζώτου. Οταν έχουμε τροφοπενία αζώτου τα φύλλα κιτρινίζουν ξεκινώντας από τα πα- λαιότερα. Για να καλύψουμε τις ανάγκες των φυτών ψεκάζουμε ή κάνουμε ριζοπότισμα με ιχθυογαλακτώματα ή υδρολυμένα δέρματα ζώων. (Στη διεθνή αγορά κυκλοφορούν σκευάσματα όπως το Hynite).
Τα φύλλα εμφανίζουν καστανά άκρα:
Πιθανές αιτίες η υπερβολική θερμοκρασία ή η έλλειψη ασβεστίου. Το καφέτιασμα των άκρων των εξωτερικών φύλλων οφείλεται συνήθως στις υψηλές θερμοκρασίες. Τα λάχανα είναι ευαίσθητα στον πολύ ήλιο και σε θερμοκρασίες πάνω από 27ο C. Αντίθετα καστανές άκρες στα εσωτερικά φύλλα οφείλονται στην έλλειψη ασβεστίου. Για να προλάβουμε το πρόβλημα φροντίζουμε να έχουμε σταθερή εδαφική υγρασία και προσθέτουμε κόμποστ στο έδαφος για ισορροπημένη θρέψη.
Τα φύλλα εμφανίζονται ραγισμένα και φελοποιημένα, οι βλαστοί είναι υδαρείς, τα λάχανα είναι κούφια εσωτερικά:
Πιθανή έλλειψη βορίου. Τα φυτά της οικογένειας των σταυρανθών χρειάζονται πολύ βόριο. Ψεκάζουμε με εκχύλισμα φυκιών, κατά τη μετα φύτευση και επαναλαμβάνουμε μέχρι να σχηματιστούν τα κεφάλια, προληπτικά.
Αυξάνουμε τα επίπεδα βορίου στο έδαφος προσθέτοντας 1 κουταλιά βόρακα διαλυμένο σε 4 λίτρα νερό ή 5 κιλά τρίματα ξερών φυκιών σε κάθε 10 τετραγωνικά μέτρα.
Τα κεφάλια του λάχανου είναι μαλακά και μικρά, τα φύλλα περιφερειακά χαλκόχρωμα και καψαλισμένα:
Πιθανή έλλειψη καλίου. Ελέγχουμε με ανάλυση εδάφους πιθανή έλλειψη καλίου και αν χρειάζεται προσθέτουμε ιχθυογλακτώματα, στάχτες ξύλου, γρανίτη ή λιθοθάμνο (σκόνη από απολιθωμένα φύκια του Ατλαντικού).
Τα φύλλα κιτρινίζουν, τα φυτά δεν αναπτύσσονται και μαραίνονται τις πολύ φωτεινές και ζεστές μέρες:
Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να οφείλονται σε:
α) Καρκίνο (γάγγραινα)
β) Νηματώδεις
γ) Μύγα του λάχανου.
Αν υποψιαζόμαστε κάποιο απ’ όλα αυτά ξεριζώνουμε ένα φυτό και εξετάζουμε τις ρίζες του. Αν οι ρίζες έχουν εξογκώματα, καρκινώματα και τα φυτά μαραίνονται τις θερινές μέρες ή νεκρώνονται, τότε έχουμε προσβολή από γάγγραινα. Αυτό το πρόβλημα παρουσιάζεται κυρίως στα όξινα εδάφη. Αν το ΡΗ του εδάφους είναι πολύ χαμηλό, προσθέτουμε ασβέστη για να φτάσει στο 7,2. Τα λάχανα δεν αγαπούν αυτή την οξύτητα, ο μύκητας όμως γίνεται λιγότερο δραστήριος. Θα πρέπει να εφαρμόσουμε αμειψισπορά (7 έτη) και να βελτιώσουμε την αποστράγγιση του εδάφους. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά.
Οταν οι ρίζες του λάχανου καλύπτονται από ανώμαλα ογκίδια τότε έχουμε προσβολή από νηματώδεις. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Εφαρμόζουμε ηλιοαπολύμανση (βλέπε παρακάτω), κρατάμε το χωράφι καθαρό από φυτά και αγριόχορτα για ένα καλοκαίρι ή καλλιεργούμε σίκαλη. Γ ια πιο άμεση αντιμετώπιση διασπείρουμε ωφέλιμους - παρασιτικούς - νηματώδεις ή χιτίνη στο έδαφος.
Αν οι ρίζες είναι τρυπημένες και σχηματίζονται στενές περιστρεφόμενες στοές έχουμε προσβολή από τη μύγα του λάχανου (εικόνα 1,7). Το ακμαίο μοιάζει με τη σπιτική μύγα. Τα αβγά της είναι άσπρα και τα γεννά κοντά στο φυτό στο έδαφος. Εμφανίζονται πολλές γενιές το χρόνο από νωρίς την Ανοιξη έως το Φθινόπωρο. Η λάρβα της είναι άσπρη και πολύ μικρή. Διαχειμάζει σαν πούπα στο έδαφος. Η μύγα του λάχανου προσβάλλει επίσης μπρόκολα, λαχανάκια Βρυξελλών, κουνουπίδια, ραδίκια, γογγύλια. Οι στοές που δημιουργεί στις ρίζες και στο στέλεχος κάνουν το φυτό να μαραίνεται και βοηθά στην ανάπτυξη βακτηριακών και μυκητολογικών ασθενειών. Για να αποφύγουμε προσβολές καλλιεργούμε ή πολύ νωρίς ή μόνο Φθινοπωρινά λάχανα. Επειδή το έντομο ενοχλείται από αλκαλικό περιβάλλον μπορούμε να σκονίσουμε με στάχτες ξύλων ή να ψεκάσουμε με ασβέστη (1 κούπα ασβέστη σε 1 λίτρο νερό) ή να θάψουμε σε 3 cm βάθος και ακτίνα 15 cm, από μισή ή μια κούπα Μείγματος που αποτελείται από 1 μέρος ασβέστη, 4 μέρη στάχτη ξύλων και 1 μέρος ορυκτό φώσφορο.
Σε μικρούς λαχανόκηπους μπορούμε να τοποθετήσουμε εμπόδιο από πισσαρισμένο χαρτί (δίσκο) γύρω από το στέλεχος του φυτού με σκοπό να αποτρέψουμε τα ακμαία να τοποθετήσουν τα αβγά τους. Συχνά, ελαφριά καλλιέργεια του εδάφους όταν τα φυτά είναι ακόμη μικρά, μπορεί να ελέγξει του πληθυσμούς της λάρβας. Κατά τη μεταφύ- τευση μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παρασιτικούς νηματώδεις. Ακόμη μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε φυτά παγίδες, όπως ραδίκια και γογγύλια και να τα καταστρέψουμε όταν θα έχουν προσβληθεί. Αρπακτι- κό της μύγας του λάχανου είναι η ψαλίδα. (Forticula auricularia)
Με τη μύγα του λάχανου τρέφονται τα ψαρόνια, τα σπουργίτια και οι φρύνοι ενώ παρασιτείται από ένα είδος σφήκας.
Κιτρινισμένα και μαραμένα φύλλα. Τα φυτά δεν αναπτύσσονται και οι βλαστοί συστρέφονται:
Τα φυτά πιθανόν έχουν προσβληθεί από φουζαρίωση. Τα προσβεβλημένα φύλλα πέφτουν ξεκινώντας από τα παλαιότερα μέχρι να αφήσουν το στέλεχος γυμνό. Κόβοντας το στέλεχος αποκαλύπτεται σκοτεινόχρωμος δακτύλιος (εικόνα 1,6). Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Εφαρμόζουμε 5 έτη αμειψισπορά για να προλάβουμε το πρόβλημα και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες. Η ηλιοαπολύμανση βοηθά.
Τα φύλλα καρουλιάζουν και κιτρινίζουν τα φυτά δεν αναπτύσσονται:
Ψάχνουμε για αφίδες, μικρά πράσινα ροζ, γκρι, μαύρα μικρά έντομα. Ψεκάζουμε με πίεση νερό νωρίς το πρωί 3 φορές μέρα παρά μέρα ή εντομοκτόνα σαπούνια. Σε μεγάλες προσβολές ψεκάζουμε με πύρεθρο και ροτενόνη μαζί.
Τα στελέχη των φυτών σκουραίνουν και συστρέφονται κοντά στη γραμμή του εδάφους:
Πιθανό πρόβλημα η ριζοκτονία ση. Τα φυτά είναι αδύναμα, παράγουν μικρά κεφάλια και μερικές φορές σαπίζουν. Σκοτεινόχρωμα ηλιοκαμένα στίγματα αναπτύσσονται στα κάτω φύλλα κοντά στο έδαφος. Σε υγρές συνθήκες το σάπισμα προχωράει σε όλα τα φύλλα και το κεφάλι σαπίζει εντελώς. Η ριζοκτονίαση δεν ελέγχεται. Απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Για προληπτικούς λόγους δεν καλλιεργούμε λάχανα αν πρόκειται να κάνουμε μικρού κύκλου αμειψισπορά όπου είχε αναπτυχθεί φυτοφθόρα ή πύθιο. Προληπτικά επίσης παστεριώνουμε το χώμα του σπορείου. Κάνουμε ηλιοαπολύμανση στο χωράφι.
Φύλλα με κίτρινα στίγματα σε σχήμα V:
Ισως τα φυτά έχουν προσβληθεί από βακτηριακό μαύρισμα νευρώσεων. Αυτή η βακτηριακή αρρώστια προκαλεί κίτρινες περιοχές που μεγαλώνουν κάνοντας μαύρα τα νεύρα τα οποία τελικά σαπίζουν και μυρίζουν άσχημα. Τα προσβεβλημένα φύλλα νεκρώνονται και πέφτουν, τα στελέχη εσωτερικά έχουν μαύρες ραβδώσεις, ενώ τα νεαρά φυτά μπορεί να μην σχηματίσουν κεφάλια και αν σχηματίσουν γίνονται νάνα, αναπτύσσονται μονόπλευρα και σαπίζουν, (εικόνα 1,3). Καταστρέφουμε τα φυτά που έχουν προβληθεί καθώς και τα γειτονικά τους. Ψεκάζουμε με χαλκό αν ο καιρός είναι υγρός και είχαμε προβλήματα στο παρελθόν. Ψεκασμοί με βρέψιμο θειάφι κάθε 7 μέρες έως τη συγκομιδή βοηθούν στην προφύλαξη των υγιειών φυτών. Χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.
Φύλλα με κίτρινο - καφέ δακτυλιωτές κηλίδες:
Πιθανή αιτία η αλτεναρίωση. Αυτή η μυκητολογική αρρώστια “χτυπά” πρώτα τα κατώτερα φύλλα. Τα φυτά συνήθως νεκρώνονται. Ψεκάζουμε με χαλκό μόλις δούμε τα πρώτα συμπτώματα. Καλλιεργούμε ανθεκτικές ποικιλίες.
Οι βλαστοί των νεαρών φυτών εμφανίζονται κατεστραμμένοι:
Μάλλον έχουμε επίθεση από κο- φτοσκούληκα (ή σταχτοσκούληκα ή καραφατμέ ή αγρότιδες). Η λάρβα είναι γκρίζα ή καφέ και κουλουριάζεται όταν ενοχληθεί. Κατά τη διάρκεια της μέρας κρύβεται στο έδαφος και τρέφεται τη νύχτα με στελέχη φυτών. Τα ακμαία είναι πεταλούδες γκρίζες ή καφέ που έλκονται από το φως (εικόνα 2). Τα αβγά τους τα αφήνουν στο έδαφος. Διαχειμάζουν στο στάδιο της πούπας ή της νεαρής λάρβας. Η παρασιτική σφήκα είναι αρπακτικό των κοφτοσκούληκων. Για να τα εμποδίσουμε δημιουργούμε φράγματα σκορπώντας καλαμποκάλευρο ή πίτουρα γύρω από κάθε φυτό ή τοποθετώντας κολάρα γύρω από το λαιμό. Ο βάκιλος θουριγκιένσις σκοτώνει τις λάρβες.
Φύλλα με κιτρινωπά στίγματα στο πάνω μέρος και λευκή εξάνθηση στο κάτω:
Τα φυτά έχουν προσβληθεί από ωϊδιο. Καθώς η αρρώστια προχωρά οι προσβεβλημένες περιοχές μαυρίζουν και θρυμματίζονται (εικόνα 1,1). Το ελέγχουμε ψεκάζοντας με μαγειρική σόδα και σαπούνι (1 κουταλιά σόδα και 1 κουταλάκι σαπούνι σε 1 λίτρο νερό) με θειάφι ή με χαλκό.
Φύλλα με άσπρα - χαλκόχρωμα στίγματα:
Ψάχνουμε για θρίπα. Αυτό το μι- κροσκοπικό έντομο μοιάζει με σπόρο πιπεριάς. Οταν οι προσβολή είναι σοβαρή σαπίζουν τα φύλλα του λάχανου. Τα ελέγχουμε με κολλώδεις παγίδες μπλε χρώματος και ψεκασμούς με εντομοκτόνα σαπούνια. Φροντίζουμε να γίνεται καλή διαβροχή της κάτω πλευράς των φύλλων γιατί εκεί συγκεντρώνονται οι θρίπες.
Φύλλα με καφέ - γκρι στίγματα και στελέχη με βυθισμένες μελάνες κηλίδες στο λαιμό:
Μάλλον έχουμε προσβολή από φόμα ή άνθρακα του λάχανου. Καθώς οι κηλίδες στα στελέχη μεγαλώνουν αυτά συστρέφομαι προκαλώντας μάρανση στα φυτά που τελικά νεκρώνονται. Τα νεκρά φύλλα παραμένουν κολλημένα στο φυτό (εικόνα 1,5) Για να αντιμετωπίσουμε την αρρώστια, ψεκάζουμε τα στελέχη με χαλκό (αποφεύγουμε να καταβρέχουμε το έδαφος γιατί είναι τοξικός για πολλούς οργανισμούς του εδάφους συμπεριλαμβανομένου και του γαιωσκώληκα). Προλαβαίνουμε την αρρώστια εφαρμόζοντας 4/έτη αμειψισπορά και φροντίζοντας για την καλή αποστράγγιση του εδάφους. Είναι απαραίτητη η χρήση απολυμασμένου σπόρου.
Διάτρητα φύλλα με μικρές τρύπες:
Ψάχνουμε για τον άλτη των σταυρανθών. Είναι μικρά λεπτά μαύρα σκαθάρια με δύο κίτρινες ή λευκές ρίγες. Οταν ενοχλούνται πηδάνε, (εικόνα 1,8) Είναι επικίνδυνα γιατί μεταδίδουν ιούς και βακτήρια. Τα αβγά τους είναι πολύ μικρά, λευκά και τα γεννούν στο έδαφος. Εχουν 2 γενιές το χρόνο και τα ενήλικα διαχειμάζουν σε αγριόχορτα και υπολείμματα του κήπου. Προσβάλλουν επίσης τα μπρόκολα και τα κουνουπίδια.
Μπορούμε να δημιουργήσουμε φράγματα καλύπτοντας τα φυτάρια με πίτουρα και οργανικά υπολείμματα για να εμποδίσουμε το ακμαίο να αφήσει τα αβγά του και φροντίζουμε να είναι καλυμμένα μέχρι τα φυτάρια να αποκτήσουν τουλάχιστον 6 φύλλα.
Σκονίζουμε με γη διατομών τα φυτά, (εικόνα 3) (είναι πιθανότατα το πιο αποτελεσματικό εντομοκτόνο επαφής, αλλά είναι αρκετά ακριβό. Προέρχεται από απολιθωμένα κατακρημνίσματα μικροσκοπικών φυκιών (διάτομα).
Φύλλα κουρελιασμένα με μεγάλες τρύπες:
Αιτία οι κάμπιες
1. Ψάχνουμε για την πιερίδα του λάχανου. Είναι μια βελουδένια στην αφή ανοιχτοπράσινη κάμπια με κίτρινη ρίγα. Αφήνει σκούρα πράσινα περιττώματα στα φύλλα. Σαν ενήλικο είναι άσπρη πεταλούδα με 2 ή 3 μαύρα στίγματα στα φτερά της (εικόνα 1,4). Τα αβγά της είναι κιτρινωπά σφαιρικά με κορυφή και τα αφήνει πάνω στα φύλλα. Εχει 2-3 γενιές το χρόνο και διαχειμάζει στο έδαφος ή κοντά στο φυτό σαν πούπα ή λάρβα. Προσβάλει ακόμη κουνουπίδια, ρέβες, σινάπι, ραδίκια, παντζάρια.
Βοηθά στην αντιμετώπιση της αν στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου γίνει καλλιέργεια του εδάφους σε βάθος 18-20 cm αφού έχουμε απομακρύνει όλα τα φυτικά υπολείμματα τα οποία κομποστοποιούμε. Στην περίπτωση που δεν αναπτυχθούν υψηλές θερμοκρασίες κατά την κομποστοποίηση θα είναι σαν να βοηθάμε τα έντομα να διαχειμάσουν. Στη φύση υπάρχει ένας ιός ο οποίος σκοτώνει την κάμπια προς το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου. Οι προσβεβλημένες απ’ αυτόν κάμπιες κινούνται αργά, κιτρινίζουν και πεθαίνουν (πιθανόν να πρόκειται για τον Nuclear Polyhedrosis Virus NPV). Μαζεύοντας μια ντουζίνα και παραπάνω κάμπιες απ’ αυτές, μπορούμε να φτιάξουμε ένα εντομοκτόνο. Λιώνουμε τι κάμπιες και αραιώνουμε το ζουμί με νερό. Στραγγίζουμε και ψεκάζουμε με το υγρό. Αυτό το σκεύασμα δρα πιο αργά από τον Βάκιλο θουριγκιένσις αλλά για μεγαλύτερο διάστημα. Χρειάζονται 3-4 μέρες για να πεθάνουν οι κάμπιες. Ενας ψεκασμός αρκεί για όλη την καλλιεργητική περίοδο. Δεν επηρεάζει έδαφος, νερό και περιβάλλον. Οι κάμπιες επίσης παρασιτούνται από τη σφήκα Vespula sρ (εικόνα 4), αν λοιπόν δούμε “κολλημένα” επάνω τους μικρά άσπρα κουκούλια (εικόνα 5), δε βιαζόμαστε να τις μαζέψουμε ή να ψεκάσουμε. Αφήνουμε τη φύση να δουλέψει για μας. Ο βάκιλος θουρι γκίενσις μπορεί να χρησιμοποιηθεί αν έχουμε μεγάλη προσβολή, πρώτα όμως δοκιμάζουμε να σκονίσουμε ή να ψεκάσουμε με ξυνόγαλα ή με έκχυμα σκόρδου.
Ακόμη μπορούμε να καλύψουμε τα λάχανα με υλικά που επιτρέπουν στον ήλιο, στον αέρα και στη βροχή να περάσουν αλλά εμποδίζουν τα ενήλικα να αποθέσουν τα αβγά τους. Αν τελικά ψεκάσουμε με βάκιλο θου ριγκιενσις μπορούμε να κάνουμε πιο αποτελεσματικό τον ψεκασμό, προσθέτοντας εντομοκτόνο σαπούνι και εκχύλισμα φυκιών. Ψεκάζουμε 3 φορές κάθε 2 εβδομάδες.
2. Η τριχοπλούζια μπορεί να είναι η άλλη κάμπια που μας προξενεί ζημιές. Είναι πράσινη με απαλές ρίγες στα πλάγια και κάνει ένα χαρακτηριστικό λουπ (εικόνα 1,2) όταν κινείται. Το ενήλικο είναι μια καφετιά πεταλούδα με ασημένια στίγματα στη μέση του κάθε φτερού και πετάει τη νύχτα. Τα αβγά της είναι πρασινόλευκα στρογγυλά και τ’ αφήνει στην πάνω πλευρά των φύλλων του λάχανου. Διαχειμάζει σαν πούπα κολλημένη σ’ ένα φύλλο και νοτιότερα σαν ενήλικο. Προσβάλλει ακόμη φασολάκια, μπρόκολα, κουνουπίδια, σέλινο, μαρούλια, μαϊντανό, αρακά, πατάτες, ραδίκια, σπανάκια ντομάτα. Η συγκαλλιέργεια με χρυσάνθεμα μειώνει τους εχθρούς του λάχανου αλλά παρατηρήθηκε ότι γίνονται μικρά τα κεφάλια. Επίσης βοηθά η συγκαλλιέργεια με καυτερή πιπεριά, ύσσωπο, κρεμμύδι, δεντρολίβανο, άνηθο, θυμάρι. Μπορούμε κάθε 3 cm να φυτέψουμε σέλινο ή άνηθο που έλκει το έντομο, (σαν παγίδα) για να μας δώσει “σινιάλο” για πρώιμες προσβολές.
Και η τριχοπλούζια παρασιτείται από ένα είδος σφήκας καθώς και από άλλα αρπακτικά τα οποία ζουν στα αγριόχορτα, γι’ αυτό καλό είναι να υπάρχει ένας φυσικά κήπος δίπλα στο λαχανόκηπο.
Σε μικρές προσβολές μπορεί να έχουμε καλά αποτελέσματα ψεκάζοντας με καυτερή πιπεριά (μισή κούπα αλεσμένη καυτ. πιπεριά σε μισό λίτρο νερό, στραγγίζουμε και ψεκάζουμε 2 φορές κάθε 2,3 μέρες). Προληπτικά μπορούμε να ψεκάσουμε με Βάκιλο θουριγκιένσις (ποικ. Kurstaki) + εντομοκτόνα σαπούνια + εκχύλισμα φυκιών κάθε 2 βδομάδες από τη μεταφύτευση μέχρι να σχηματιστούν τα κεφάλια, συγχρόνως μπορούμε να δημιουργήσουμε φράγματα γύρω από τα φυτά με πίτουρα. Σκονίζουμε με γη διατομών καλύπτοντας τους βλαστούς και τα φύλλα εσωτερικά, σκονίζουμε τη νύχτα για να μην βλάψουμε τα ωφέλιμα. Ακόμη μπορούμε να ψεκάσουμε με πύρεθρο 2 φορές κάθε 3-4 μέρες ή με ροτενόνη (1% διάλυμα) σε σοβαρές προσβολές. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η ροτενόνη σκοτώνει και τα ωφέλιμα. Αν έχουμε σημάδια προσβολής στην κάμπια από τον ιό N.P.V. μπορούμε να ψεκάσουμε όπως και για την πιερίδα.
Κουρελιασμένα φύλλα - κατεστραμμένα στελέχη:
Ψάχνουμε για ίχνη γυμνοσάλιαγκων. Για την αντιμετώπισή τους βλέπε τεύχος 2 σελίδα 20, 21.
Συγκαλιέργεια:
Τα λάχανα ταιριάζουν με τον αρακά και τα μαρούλια. Ακόμη μοιράζονται καλά το χώρο με πιπεριές, ντομάτες, καρότα και σπανάκι. Παραδοσιακά συγκαλιεργούνται με κρεμμύδια, σκόρδα, πράσα, δεντρολίβανο, φασκόμηλο και θυμάρι . Διαδοχικές καλλιέργειες
Καλλιεργούμε πρώιμες μεσοπρώϊ μες και όψιμες ποικιλίες για να συγκομίζουμε για μεγάλη περίοδο. Μπορεί να ακολουθήσει την καλλιέργεια του αρακά, φασολιού και μαρουλιού στο χωράφι. Στις νοτιότερες περιοχές ακολουθεί το γλυκό καλαμπόκι και το αγγούρι.
Συγκομιδή
Συγκομίζουμε τα άσπρα λάχανα όταν σκληρύνουντα κεφάλια, τα φύλλα τους είναι τεντωμένα, συμπαγή, αρκετά βαριά για το μέγεθος τους και το χρώμα τους πράσινο - άσπρο. Τα κόκκινα λάχανα συγκομίζονται όταν αποκτήσουν τα ίδια χαρακτηριστικά και το χρώμα τους είναι κόκκινο - πορφυρό. Τα λάχανα Savoy θα πρέπει να έχουν ρυτιδωμένα φύλλα και σκουροπράσινο χρώμα.
Σχισμένα κεφάλια έχουν ξεπερά σει την ακμή τους.
Η περίοδος συγκομιδής για τα λάχανα μπορεί να διαρκέσει 4-6 βδομάδες ανάλογα με την ποικιλία.
Συντήρηση
Σε πλαστικές σακούλες μέσα στο ψυγείο, θερμοκρασία 1 - 3 ο C και σχετική υγρασία 92 - 95% τα λάχανα μπορεί να κρατήσουν 1-2 βδομάδες.
Οι όψιμες ποικιλίες με σκληρό και κλειστό κεφάλι αν αποθηκευτούν σε υπόγειο με τα κεφάλια κάτω και τις ρίζες επάνω ή αν θαφτούν έξω σε στρώμα άχυρου ή φύλλων ή χώματος μπορούν να συντηρηθούν 4 μήνες. Στις ψυχρές περιοχές μετά το πέρασμα των παγετών του Φθινοπώρου μπορούν να διατηρηθούν στην ύπαιθρο. Επίσης το λάχανο μπορεί να γίνει τουρσί.
Ηλιοαπολύμανση
Τα έντομα που γεννιούνται στο έδαφος αποτελούν ένα σοβαρό πρόβλημα για το λαχανόκηπο. Μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε με ηλιοαπολύμανση. Η ηλιοαπολύμανση γίνεται καλύπτοντας το έδαφος με ένα καθαρό πλαστικό. Η θερμοκρασία που αναπτύσσεται κάτω απ’ αυτό καταστρέφει τους οργανισμούς του εδάφους και σπόρους αγριόχορτων. Δε θα πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι η ηλιοπαλύμανση καταστρέφει και ωφέλιμα έντομα και μικροοργανισμούς του εδάφους γι’ αυτό την χρησιμοποιούμε αυτή την πρακτική μόνο όταν έχουμε ένα σοβαρό εντομολογικό πρόβλημα ή αρρώστια.
Έχουμε καλύτερα αποτελέσματα αν την εφαρμόσουμε στη μέση του καλοκαιριού.
Είναι απαραίτητες μακριές - ζεστές ηλιόλουστες μέρες. Αν διακόπτονται από βροχερές μέρες, η θερμοκρασία του εδάφους δεν παραμένει σταθερή και αρκετά υψηλή για να σκοτώσει τα παθογόνα.
Προετοιμάζουμε το έδαφος όπως θα κάναμε πριν καλλιεργήσουμε. Απομακρύνουμε όλα τα φυτικά υπολείμματα, ισοπεδώνουμε το έδαφος και ποτίζουμε καλά την έκταση που θα καλύψουμε. Σκάβουμε περιφερειακά ένα αυλάκι βάθους 10-15 cm, καλύπτουμε την περιοχή με νάιλον πάχους 1 - 4 μικρά και θάβουμε τις άκρες του στο αυλάκι. Το αφήνουμε απλωμένο 3-4 βδομάδες.
Μετά το πέρασμα αυτών των εβδομάδων απομακρύνουμε το νάιλον και εγκαθιστούμε τις καλλιέργειες μας “ενοχλώντας” το έδαφος όσο λιγότερο γίνεται. Η ηλιοαπολύμανση μπορεί να επηρεάσει μόνο 7-12 cm του εδάφους, έτσι βαθύτερη κατεργασία μπορεί να φέρει στην επιφάνεια σπόρους και παθογόνα που έχουν επιβιώσει. Με την ηλιοαπολύμανση βλάπτουμε και τους μικροοργανισμούς που βοηθούν στην αποδέσμευση των θρεπτικών στοιχείων από την οργανική ουσία, γι’ αυτό το λόγο μετά την εφαρμογή θα πρέπει να προσθέσουμε στο έδαφος ένα εμπλουτισμένο με μικροοργανισμούς υλικό όπως ένα καλοφτιαγμένο κόμποστ.
Κάποια παρασκευάσματα φυτοπροστασίας και οργανικά λιπάσματα πιθανόν να μην υπάρχουν ακόμη στην Ελληνική αγορά, διατίθενται όμως στο εξωτερικό.
Βιβλιογραφία
- Γενική και ειδική λαχανοκομία, ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ Δ. ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΥ
- GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL
- HIGH - YIELD GARDENING, HUNT and BORTZ
- Φυτοπροστασία χωρίς χημικά φυτοφάρμακα ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΑΝ ΑΓΟΣ Β
Από το 6ο τεύχος της Ν. Σελήνης:
Brassica oleracea οικ. Σταυρανθή
Στοιχεία Καλλιέργειας
Το λάχανο ή κράμβη ή κεφαλωτή κατάγεται από την Ν.Α. Ευρώπη. Χώρα προέλευσης θεωρείται η Ελλάδα. Είναι φυτό διετές αλλά καλλιεργείται σαν μονοετές. Η ρίζα του είναι επιπόλαιη και καταλαμβάνει τα ανώτερα 30οπί του εδάφους. Εξαπλώνεται οριζόντια και ο κύριος όγκος του ριζικού συστήματος βρίσκεται στα 5-10 cm του εδάφους.
Τα φύλλα του λάχανου καλύπτονται από μια κηρώδη επικάλυψη που αυξάνεται κάτω από συνθήκες ξηρασίας. Αφού αναπτυχθούν λίγα εξωτερικά φύλλα αρχίζει να εμφανίζεται το κεφάλι, το μέγεθος και το σχήμα του οποίου εξαρτώνται από την ποικιλία, τις αποστάσεις φύτευσης και το περιβάλλον που καλλιεργείται. Χρειάζεται μόνο 5 ώρες ηλιοφάνεια την ημέρα και αναπτύσσεται καλά σε γόνιμα, καλοστραγγισμένα εδάφη με ΡΗ 6- 6,8.
Τα λάχανα καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες θρεπτικών στοιχείων και παρουσιάζουν πολλές τροφοπενιές μεταξύ των οποίων του βορίου, ασβεστίου, φωσφόρου και καλίου. Για να τους εξασφαλίσουμε τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά εφαρμόζουμε χλωρή λίπανση στο χωράφι, ή προσθέτουμε 3-4 τόνους κοπριά στο στρέμμα πριν την εγκατάσταση της καλλιέργειας.
Για αυξημένες αποδόσεις κάνουμε ριζοπότισμα ή διαφυλικό ψεκασμό με ένα οργανικό πλήρες λίπασμα κάθε 2 βδομάδες για όλη την καλλιεργητική περίοδο μαζί με κόμποστ ή προσθέτουμε στο έδαφος ένα βραδείας απελευθέρωσης πλήρες λίπασμα την Ανοιξη. Συγχρόνως ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα φυκιών 2-3 φορές στην καλλιεργητική περίοδο.
Επειδή όπως αναφέραμε το ριζικό σύστημα του λάχανου είναι επιπόλαιο και σαν φυτό αγαπά την υγρασία φροντίζουμε να μην ξεραθούν τα 5-10 cm του εδάφους.
Η κάλυψη του εδάφους με οργανικά υπολείμματα βοηθά στη ρύθμιση και διατήρηση της εδαφικής υγρασίας. Αποφεύγουμε να ποτίσουμε με τεχνητή βροχή γιατί οι περισσότερες αρρώστιες διασπείρονται με το νερό. Κρίσιμη περίοδος ποτίσματος είναι όταν σχηματίζεται το κεφάλι. Οι ανάγκες σε νερό μειώνονται, (αλλά θα πρέπει να αποφεύγουμε τις διακυμάνσεις στην ποσότητα του νερού) όταν σχηματιστεί το κεφάλι γιατί κινδυνεύει να σχίσει. Για να αποφύγουμε ζημιές που μπορεί να προέλθουν από σχίσιμο, μπορούμε να σκάψουμε βαθιά μεταξύ των γραμμών των φυτών, να κόψουμε μέρος των ριζών ή να στρίψουμε τα φυτά για να περιορίσουμε την απορρόφηση του νερού.
Η καλλιέργεια του λάχανου ευνοείται από θερμοκρασίες μεταξύ 5ο και 25ο C, ενώ μπορεί να αντέξει χωρίς να υποστεί σοβαρές ζημιές (και εφόσον έχει σκληραγωγηθεί σταδιακά) και σε θερμοκρασίες 8ο - 10ο C. Μάλιστα η γεύση και η συνοχή των φύλλων βελτιώνονται το Φθινόπωρο με τους παγετούς. Αν τα πρόσφατα μεταφυ- τευμένα φυτά εκτεθούν σε θερμοκρασίες 1,5 - 7ο C για 10 ή περισσότερες μέρες μπορεί να σοκαριστούν ή να ανθίσουν πρόωρα. Επίσης σοκ προκαλούν και οι υψηλές θερμοκρασίες.
Τα λάχανα σπέρνονται σε θερμά ή ψυχρά σπορεία και κατόπιν μεταφυτεύονται στο λαχανόκηπο. Στα θερμοσπορεία η σπορά γίνεται το φλεβάρη και στα ψυχρά τον Απρίλη - Μάη. Αν θέλουμε όψιμη συγκομιδή κατά την επόμενη Ανοιξη η σπορά γίνεται τον Αύγουστο. Γενικά η βέλτιστη θερμοκρασία εδάφους για φύτρωμα είναι 10 - 24 ο C, η βέλτιστη θερμοκρασία εδάφους για ανάπτυξη είναι 18-23 ο C ενώ η βέλτιστη θερμοκρασία αέρα για ανάπτυξη είναι, ημέρας 15 - 23 ο C και νύχτας 10 -18 ο C. Απαιτούνται 140 μέρες για ωρίμανση μετά την απευθείας σπορά και 60-90 μέρες μετά τη μεταφύτευση.
Αρκούν 50 - 100 gr σπόρου για να καλύψουν 1 στρέμμα. Σπέρνουμε σε βάθος 8- 10 mm σε γραμμές ή στα πεταχτά. Στα ανοιχτά σπορεία τα φυτά μένουν 6-8 βδομάδες. Μεταφυτεύονται όταν έχουν αποκτήσει ύψος 10 -15 cm και το κεντρικό στέλεχος έχει πάχος όσο ένα μολύβι. Η φύτευση είναι καλό να γίνεται στα πρανή των σαμαριών ή μέσα στα αυλάκια για λόγους άρδευσης μέχρι τις φθινοπωρινές βροχές, εκτός και αν καλλιεργούμε σε υπερυψωμένες κλίνες.
Οι αποστάσεις φύτευσης για παραγωγή μεγάλων κεφαλιών είναι 60 - 80 cm μεταξύ των γραμμών και 40 - 50 cm επί των γραμμών. Για μέτρια και μικρά κεφάλια αρκούν 40 - 50 cm μεταξύ και 25 - 40 cm επί. Αν γίνει σπορά απευθείας στο χωράφι μετά τους τελευταίους παγετούς της Ανοιξης, αφού εμφανιστούν τα πρώτα φύλλα, κάνουμε αραίωμα των φυτών για να πάρουν της κανονικές τους αποστάσεις. Καλλιεργούμε για πρώιμη συγκομιδή Ανοιξιάτικου λάχανου σε ελαφριά αμμώδη εδάφη και για όψιμα Φθινοπωρινά λάχανα σε συνεκτικά αμμοπηλώδη.
Μερικές ποικιλίες μπορεί να δώσουν δεύτερη συγκομιδή αν κόψουμε το κεφάλι από τη βάση αφήνοντας το στέλεχος και τις ρίζες ανέπαφες. Οταν “χτυπήσει” το φυτό αφήνουμε μόνο ένα ή δύο βλαστάρια που προς το τέλος του Φθινοπώρου θα δώσουν δύο μικρά κεφάλια.
Για να μειώσουμε τον κίνδυνο εμφάνισης ασθενειών δεν καλλιεργούμε στο ίδιο μέρος όπου είχαμε καλλιεργήσει σταυρανθή (μπρόκολα, κουνουπίδια, λαχανάκια βρυξελλών), για τουλάχιστον 3 χρόνια. Επίσης αποφεύγουμε περιοχές με αγριόχορτα της ίδιας οικογένειας και καταστρέφουμε όλα τα υπολείμματα και τις ρίζες μετά τη συγκομιδή.
Για τον έλεγχο των αγριόχορτων κάνουμε 2-3 τσαπίσματα με πολλή προσοχή για να μην τραυματίσουμε τις ρίζες του λάχανου.
Παραγωγή σπόρου
Για να αποκτήσουμε δικό μας σπόρο διαλέγουμε τα μητρικά φυτά που αντιπροσωπεύουν την ποικιλία. Στην νότιο Ελλάδα αφήνονται επί τόπου, ενώ στη βόρειο ξεριζώνονται και αποθηκεύονται, σκεπασμένα με άμμο σε κλειστό χώρο και ξαναφυτεύονται την Ανοιξη. Μπορούμε επίσης να τα αφήσουμε επί τόπου προστατεύοντας τα με πρόχειρα στέγαστρα για να μην καταστραφούν από τα κρύα του χειμώνα ή να τα παραχώσουμε.
Τα φυτά για να ανθίσουν πρέπει να υποστούν χαμηλές θερμοκρασίες. Φυτά σε τεχνητές συνθήκες θερμοκηπίου 18-25 ο C δεν ανθίζουν ποτέ και αναπτύσσουν συνέχεια νέα κεφάλια. Για να ανθίσουν πρέπει να υποστούν τουλάχιστον για 2 μήνες θερμοκρασίες 5-8 ο C και στη συνέχεια θερμοκρασίες πάνω από 15 ο C.
Τα άνθη του λάχανου αποτελούνται από 4 σέπαλα, 4 πέταλα και 6 στήμονες. Ο καρπός του είναι επιμήκης κάψα με πολλά σπέρματα. Τα άνθη αυτογονιμοποιούνται ή σταυρογονιμοποιούνται με τα έντομα. Επειδή τα διάφορα είδη των σταυρανθών διασταυρώνονται εύκολα θα πρέπει να τα απομονώνουμε ικανοποιητικά Γιά να πρωιμίσει η ωρίμανση των κατώτερων καρπών, κορφολογούμε τα ανθοφόρα στελέχη. Οι ώριμες κάψες συγκομίζονται με τα στελέχη και αποθηκεύονται για να αποξηρανθούν εντελώς, κατόπιν ραβδίζονται για να βγει ο σπόρος. Ο σπόρος του λάχανου συντηρείται για 5 χρόνια.
Απολύμανση σπόρων
Διάφοροι μικροοργανισμοί που προκαλούν ασθένειες μπορεί να είναι προσκολλημένοι στην επιφάνεια των σπό- ρωνπου θέλουμε να διατηρήσουμε και έτσι είναι έτοιμοι να προσβάλλουν τα φυτάριά μας τον επόμενο χρόνο. Γι’ αυτό το λόγο απολυμαίνοντας τους σπόρους, τους προστατεύουμε από διαχειμάζουσες ασθένειες. Η απολύμανση μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους:
1. Τοποθετούμε τους σπόρους σ’ ένα τετράγωνο πανί (τουλπάνι). Κρατώντας τα 4 άκρα τα δένουμε μαζί (κάνουμε ένα σακουλάκι). Κατόπιν βυθίζουμε τους σπόρους σε: διάλυμα ξυδιού (1 κουταλιά ξίδι σε 1 λίτρο νερό) ή άλμη (1 κούπα αλάτι σε 1 λίτρο) νερό ή διάλυμα ασβέστη και στάχτης ξύλων (1 κούπα ασβέστη και στάχτη ξύλων σε 1 λίτρο νερό).
Μετά το βύθισμα σ’ένα από τα διαλύματα στεγνώνουμε τους σπόρους στην αποθήκη απλώνοντας τους πάνω σε εφημερίδα ή απορροφητικό χαρτί. Οταν βεβαιωθούμε ότι είναι εντελώς στεγνοί τους αποθηκεύουμε.
2. Βυθίζουμε τους σπόρους σε ζεστό νερό. Αυτή η μέθοδος θέλει προσοχή. Μεγάλη θερμοκρασία μπορεί να βλάψει τους σπόρους μειώνοντας τη βλαστικότητά τους. Είναι ασφαλέστερο να χρησιμοποιήσουμε μεγάλες ποσότητες νερού για να μειώσουμε τις πιθανότητες ξαφνικής ανόδου της θερμοκρασίας. Βράζουμε νερό σε μεγάλη
κατσαρόλα μέχρι να πετύχoυμε τη σωστή θερμοκρασία. Τοποθετούμε τους σπόρους όπως και πριν σε υφασμάτινο σακουλάκι και τους βυθίζουμε στο νερό. Το σακουλάκι πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο της κατσαρόλας. Το βουτάμε και το ξαναβουτάμε χωρίς να πλησιάζουμε τον πάτο και φροντίζουμε να ανακατεύουμε το νερό. Χρησιμοποιούμε ένα καλό θερμόμετρο για να μετράμε τη θερμοκρασία του νερού και μετράμε προσεκτικά το χρόνο που βυθίζουμε κάθε φορά τους σπόρους.
Προβλήματα του φυτού
Τα φύλλα των φυταρίων είναι πορφυρά:
Πιθανή έλλειψη φωσφόρου. Ο φώσφορος δεν είναι προσλήψιμος στα κρύα εδάφη. Ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα φυκιών για να καλύψουμε την έλλειψη.
Τα φύλλα κιτρινίζουν και τα φυτά δεν αναπτύσσονται:
Πιθανή έλλειψη αζώτου. Οταν έχουμε τροφοπενία αζώτου τα φύλλα κιτρινίζουν ξεκινώντας από τα πα- λαιότερα. Για να καλύψουμε τις ανάγκες των φυτών ψεκάζουμε ή κάνουμε ριζοπότισμα με ιχθυογαλακτώματα ή υδρολυμένα δέρματα ζώων. (Στη διεθνή αγορά κυκλοφορούν σκευάσματα όπως το Hynite).
Τα φύλλα εμφανίζουν καστανά άκρα:
Πιθανές αιτίες η υπερβολική θερμοκρασία ή η έλλειψη ασβεστίου. Το καφέτιασμα των άκρων των εξωτερικών φύλλων οφείλεται συνήθως στις υψηλές θερμοκρασίες. Τα λάχανα είναι ευαίσθητα στον πολύ ήλιο και σε θερμοκρασίες πάνω από 27ο C. Αντίθετα καστανές άκρες στα εσωτερικά φύλλα οφείλονται στην έλλειψη ασβεστίου. Για να προλάβουμε το πρόβλημα φροντίζουμε να έχουμε σταθερή εδαφική υγρασία και προσθέτουμε κόμποστ στο έδαφος για ισορροπημένη θρέψη.
Τα φύλλα εμφανίζονται ραγισμένα και φελοποιημένα, οι βλαστοί είναι υδαρείς, τα λάχανα είναι κούφια εσωτερικά:
Πιθανή έλλειψη βορίου. Τα φυτά της οικογένειας των σταυρανθών χρειάζονται πολύ βόριο. Ψεκάζουμε με εκχύλισμα φυκιών, κατά τη μετα φύτευση και επαναλαμβάνουμε μέχρι να σχηματιστούν τα κεφάλια, προληπτικά.
Αυξάνουμε τα επίπεδα βορίου στο έδαφος προσθέτοντας 1 κουταλιά βόρακα διαλυμένο σε 4 λίτρα νερό ή 5 κιλά τρίματα ξερών φυκιών σε κάθε 10 τετραγωνικά μέτρα.
Τα κεφάλια του λάχανου είναι μαλακά και μικρά, τα φύλλα περιφερειακά χαλκόχρωμα και καψαλισμένα:
Πιθανή έλλειψη καλίου. Ελέγχουμε με ανάλυση εδάφους πιθανή έλλειψη καλίου και αν χρειάζεται προσθέτουμε ιχθυογλακτώματα, στάχτες ξύλου, γρανίτη ή λιθοθάμνο (σκόνη από απολιθωμένα φύκια του Ατλαντικού).
Τα φύλλα κιτρινίζουν, τα φυτά δεν αναπτύσσονται και μαραίνονται τις πολύ φωτεινές και ζεστές μέρες:
Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να οφείλονται σε:
α) Καρκίνο (γάγγραινα)
β) Νηματώδεις
γ) Μύγα του λάχανου.
Αν υποψιαζόμαστε κάποιο απ’ όλα αυτά ξεριζώνουμε ένα φυτό και εξετάζουμε τις ρίζες του. Αν οι ρίζες έχουν εξογκώματα, καρκινώματα και τα φυτά μαραίνονται τις θερινές μέρες ή νεκρώνονται, τότε έχουμε προσβολή από γάγγραινα. Αυτό το πρόβλημα παρουσιάζεται κυρίως στα όξινα εδάφη. Αν το ΡΗ του εδάφους είναι πολύ χαμηλό, προσθέτουμε ασβέστη για να φτάσει στο 7,2. Τα λάχανα δεν αγαπούν αυτή την οξύτητα, ο μύκητας όμως γίνεται λιγότερο δραστήριος. Θα πρέπει να εφαρμόσουμε αμειψισπορά (7 έτη) και να βελτιώσουμε την αποστράγγιση του εδάφους. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά.
Οταν οι ρίζες του λάχανου καλύπτονται από ανώμαλα ογκίδια τότε έχουμε προσβολή από νηματώδεις. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Εφαρμόζουμε ηλιοαπολύμανση (βλέπε παρακάτω), κρατάμε το χωράφι καθαρό από φυτά και αγριόχορτα για ένα καλοκαίρι ή καλλιεργούμε σίκαλη. Γ ια πιο άμεση αντιμετώπιση διασπείρουμε ωφέλιμους - παρασιτικούς - νηματώδεις ή χιτίνη στο έδαφος.
Αν οι ρίζες είναι τρυπημένες και σχηματίζονται στενές περιστρεφόμενες στοές έχουμε προσβολή από τη μύγα του λάχανου (εικόνα 1,7). Το ακμαίο μοιάζει με τη σπιτική μύγα. Τα αβγά της είναι άσπρα και τα γεννά κοντά στο φυτό στο έδαφος. Εμφανίζονται πολλές γενιές το χρόνο από νωρίς την Ανοιξη έως το Φθινόπωρο. Η λάρβα της είναι άσπρη και πολύ μικρή. Διαχειμάζει σαν πούπα στο έδαφος. Η μύγα του λάχανου προσβάλλει επίσης μπρόκολα, λαχανάκια Βρυξελλών, κουνουπίδια, ραδίκια, γογγύλια. Οι στοές που δημιουργεί στις ρίζες και στο στέλεχος κάνουν το φυτό να μαραίνεται και βοηθά στην ανάπτυξη βακτηριακών και μυκητολογικών ασθενειών. Για να αποφύγουμε προσβολές καλλιεργούμε ή πολύ νωρίς ή μόνο Φθινοπωρινά λάχανα. Επειδή το έντομο ενοχλείται από αλκαλικό περιβάλλον μπορούμε να σκονίσουμε με στάχτες ξύλων ή να ψεκάσουμε με ασβέστη (1 κούπα ασβέστη σε 1 λίτρο νερό) ή να θάψουμε σε 3 cm βάθος και ακτίνα 15 cm, από μισή ή μια κούπα Μείγματος που αποτελείται από 1 μέρος ασβέστη, 4 μέρη στάχτη ξύλων και 1 μέρος ορυκτό φώσφορο.
Σε μικρούς λαχανόκηπους μπορούμε να τοποθετήσουμε εμπόδιο από πισσαρισμένο χαρτί (δίσκο) γύρω από το στέλεχος του φυτού με σκοπό να αποτρέψουμε τα ακμαία να τοποθετήσουν τα αβγά τους. Συχνά, ελαφριά καλλιέργεια του εδάφους όταν τα φυτά είναι ακόμη μικρά, μπορεί να ελέγξει του πληθυσμούς της λάρβας. Κατά τη μεταφύ- τευση μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παρασιτικούς νηματώδεις. Ακόμη μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε φυτά παγίδες, όπως ραδίκια και γογγύλια και να τα καταστρέψουμε όταν θα έχουν προσβληθεί. Αρπακτι- κό της μύγας του λάχανου είναι η ψαλίδα. (Forticula auricularia)
Με τη μύγα του λάχανου τρέφονται τα ψαρόνια, τα σπουργίτια και οι φρύνοι ενώ παρασιτείται από ένα είδος σφήκας.
Κιτρινισμένα και μαραμένα φύλλα. Τα φυτά δεν αναπτύσσονται και οι βλαστοί συστρέφονται:
Τα φυτά πιθανόν έχουν προσβληθεί από φουζαρίωση. Τα προσβεβλημένα φύλλα πέφτουν ξεκινώντας από τα παλαιότερα μέχρι να αφήσουν το στέλεχος γυμνό. Κόβοντας το στέλεχος αποκαλύπτεται σκοτεινόχρωμος δακτύλιος (εικόνα 1,6). Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Εφαρμόζουμε 5 έτη αμειψισπορά για να προλάβουμε το πρόβλημα και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες. Η ηλιοαπολύμανση βοηθά.
Τα φύλλα καρουλιάζουν και κιτρινίζουν τα φυτά δεν αναπτύσσονται:
Ψάχνουμε για αφίδες, μικρά πράσινα ροζ, γκρι, μαύρα μικρά έντομα. Ψεκάζουμε με πίεση νερό νωρίς το πρωί 3 φορές μέρα παρά μέρα ή εντομοκτόνα σαπούνια. Σε μεγάλες προσβολές ψεκάζουμε με πύρεθρο και ροτενόνη μαζί.
Τα στελέχη των φυτών σκουραίνουν και συστρέφονται κοντά στη γραμμή του εδάφους:
Πιθανό πρόβλημα η ριζοκτονία ση. Τα φυτά είναι αδύναμα, παράγουν μικρά κεφάλια και μερικές φορές σαπίζουν. Σκοτεινόχρωμα ηλιοκαμένα στίγματα αναπτύσσονται στα κάτω φύλλα κοντά στο έδαφος. Σε υγρές συνθήκες το σάπισμα προχωράει σε όλα τα φύλλα και το κεφάλι σαπίζει εντελώς. Η ριζοκτονίαση δεν ελέγχεται. Απομακρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Για προληπτικούς λόγους δεν καλλιεργούμε λάχανα αν πρόκειται να κάνουμε μικρού κύκλου αμειψισπορά όπου είχε αναπτυχθεί φυτοφθόρα ή πύθιο. Προληπτικά επίσης παστεριώνουμε το χώμα του σπορείου. Κάνουμε ηλιοαπολύμανση στο χωράφι.
Φύλλα με κίτρινα στίγματα σε σχήμα V:
Ισως τα φυτά έχουν προσβληθεί από βακτηριακό μαύρισμα νευρώσεων. Αυτή η βακτηριακή αρρώστια προκαλεί κίτρινες περιοχές που μεγαλώνουν κάνοντας μαύρα τα νεύρα τα οποία τελικά σαπίζουν και μυρίζουν άσχημα. Τα προσβεβλημένα φύλλα νεκρώνονται και πέφτουν, τα στελέχη εσωτερικά έχουν μαύρες ραβδώσεις, ενώ τα νεαρά φυτά μπορεί να μην σχηματίσουν κεφάλια και αν σχηματίσουν γίνονται νάνα, αναπτύσσονται μονόπλευρα και σαπίζουν, (εικόνα 1,3). Καταστρέφουμε τα φυτά που έχουν προβληθεί καθώς και τα γειτονικά τους. Ψεκάζουμε με χαλκό αν ο καιρός είναι υγρός και είχαμε προβλήματα στο παρελθόν. Ψεκασμοί με βρέψιμο θειάφι κάθε 7 μέρες έως τη συγκομιδή βοηθούν στην προφύλαξη των υγιειών φυτών. Χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.
Φύλλα με κίτρινο - καφέ δακτυλιωτές κηλίδες:
Πιθανή αιτία η αλτεναρίωση. Αυτή η μυκητολογική αρρώστια “χτυπά” πρώτα τα κατώτερα φύλλα. Τα φυτά συνήθως νεκρώνονται. Ψεκάζουμε με χαλκό μόλις δούμε τα πρώτα συμπτώματα. Καλλιεργούμε ανθεκτικές ποικιλίες.
Οι βλαστοί των νεαρών φυτών εμφανίζονται κατεστραμμένοι:
Μάλλον έχουμε επίθεση από κο- φτοσκούληκα (ή σταχτοσκούληκα ή καραφατμέ ή αγρότιδες). Η λάρβα είναι γκρίζα ή καφέ και κουλουριάζεται όταν ενοχληθεί. Κατά τη διάρκεια της μέρας κρύβεται στο έδαφος και τρέφεται τη νύχτα με στελέχη φυτών. Τα ακμαία είναι πεταλούδες γκρίζες ή καφέ που έλκονται από το φως (εικόνα 2). Τα αβγά τους τα αφήνουν στο έδαφος. Διαχειμάζουν στο στάδιο της πούπας ή της νεαρής λάρβας. Η παρασιτική σφήκα είναι αρπακτικό των κοφτοσκούληκων. Για να τα εμποδίσουμε δημιουργούμε φράγματα σκορπώντας καλαμποκάλευρο ή πίτουρα γύρω από κάθε φυτό ή τοποθετώντας κολάρα γύρω από το λαιμό. Ο βάκιλος θουριγκιένσις σκοτώνει τις λάρβες.
Φύλλα με κιτρινωπά στίγματα στο πάνω μέρος και λευκή εξάνθηση στο κάτω:
Τα φυτά έχουν προσβληθεί από ωϊδιο. Καθώς η αρρώστια προχωρά οι προσβεβλημένες περιοχές μαυρίζουν και θρυμματίζονται (εικόνα 1,1). Το ελέγχουμε ψεκάζοντας με μαγειρική σόδα και σαπούνι (1 κουταλιά σόδα και 1 κουταλάκι σαπούνι σε 1 λίτρο νερό) με θειάφι ή με χαλκό.
Φύλλα με άσπρα - χαλκόχρωμα στίγματα:
Ψάχνουμε για θρίπα. Αυτό το μι- κροσκοπικό έντομο μοιάζει με σπόρο πιπεριάς. Οταν οι προσβολή είναι σοβαρή σαπίζουν τα φύλλα του λάχανου. Τα ελέγχουμε με κολλώδεις παγίδες μπλε χρώματος και ψεκασμούς με εντομοκτόνα σαπούνια. Φροντίζουμε να γίνεται καλή διαβροχή της κάτω πλευράς των φύλλων γιατί εκεί συγκεντρώνονται οι θρίπες.
Φύλλα με καφέ - γκρι στίγματα και στελέχη με βυθισμένες μελάνες κηλίδες στο λαιμό:
Μάλλον έχουμε προσβολή από φόμα ή άνθρακα του λάχανου. Καθώς οι κηλίδες στα στελέχη μεγαλώνουν αυτά συστρέφομαι προκαλώντας μάρανση στα φυτά που τελικά νεκρώνονται. Τα νεκρά φύλλα παραμένουν κολλημένα στο φυτό (εικόνα 1,5) Για να αντιμετωπίσουμε την αρρώστια, ψεκάζουμε τα στελέχη με χαλκό (αποφεύγουμε να καταβρέχουμε το έδαφος γιατί είναι τοξικός για πολλούς οργανισμούς του εδάφους συμπεριλαμβανομένου και του γαιωσκώληκα). Προλαβαίνουμε την αρρώστια εφαρμόζοντας 4/έτη αμειψισπορά και φροντίζοντας για την καλή αποστράγγιση του εδάφους. Είναι απαραίτητη η χρήση απολυμασμένου σπόρου.
Διάτρητα φύλλα με μικρές τρύπες:
Ψάχνουμε για τον άλτη των σταυρανθών. Είναι μικρά λεπτά μαύρα σκαθάρια με δύο κίτρινες ή λευκές ρίγες. Οταν ενοχλούνται πηδάνε, (εικόνα 1,8) Είναι επικίνδυνα γιατί μεταδίδουν ιούς και βακτήρια. Τα αβγά τους είναι πολύ μικρά, λευκά και τα γεννούν στο έδαφος. Εχουν 2 γενιές το χρόνο και τα ενήλικα διαχειμάζουν σε αγριόχορτα και υπολείμματα του κήπου. Προσβάλλουν επίσης τα μπρόκολα και τα κουνουπίδια.
Μπορούμε να δημιουργήσουμε φράγματα καλύπτοντας τα φυτάρια με πίτουρα και οργανικά υπολείμματα για να εμποδίσουμε το ακμαίο να αφήσει τα αβγά του και φροντίζουμε να είναι καλυμμένα μέχρι τα φυτάρια να αποκτήσουν τουλάχιστον 6 φύλλα.
Σκονίζουμε με γη διατομών τα φυτά, (εικόνα 3) (είναι πιθανότατα το πιο αποτελεσματικό εντομοκτόνο επαφής, αλλά είναι αρκετά ακριβό. Προέρχεται από απολιθωμένα κατακρημνίσματα μικροσκοπικών φυκιών (διάτομα).
Φύλλα κουρελιασμένα με μεγάλες τρύπες:
Αιτία οι κάμπιες
1. Ψάχνουμε για την πιερίδα του λάχανου. Είναι μια βελουδένια στην αφή ανοιχτοπράσινη κάμπια με κίτρινη ρίγα. Αφήνει σκούρα πράσινα περιττώματα στα φύλλα. Σαν ενήλικο είναι άσπρη πεταλούδα με 2 ή 3 μαύρα στίγματα στα φτερά της (εικόνα 1,4). Τα αβγά της είναι κιτρινωπά σφαιρικά με κορυφή και τα αφήνει πάνω στα φύλλα. Εχει 2-3 γενιές το χρόνο και διαχειμάζει στο έδαφος ή κοντά στο φυτό σαν πούπα ή λάρβα. Προσβάλει ακόμη κουνουπίδια, ρέβες, σινάπι, ραδίκια, παντζάρια.
Βοηθά στην αντιμετώπιση της αν στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου γίνει καλλιέργεια του εδάφους σε βάθος 18-20 cm αφού έχουμε απομακρύνει όλα τα φυτικά υπολείμματα τα οποία κομποστοποιούμε. Στην περίπτωση που δεν αναπτυχθούν υψηλές θερμοκρασίες κατά την κομποστοποίηση θα είναι σαν να βοηθάμε τα έντομα να διαχειμάσουν. Στη φύση υπάρχει ένας ιός ο οποίος σκοτώνει την κάμπια προς το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου. Οι προσβεβλημένες απ’ αυτόν κάμπιες κινούνται αργά, κιτρινίζουν και πεθαίνουν (πιθανόν να πρόκειται για τον Nuclear Polyhedrosis Virus NPV). Μαζεύοντας μια ντουζίνα και παραπάνω κάμπιες απ’ αυτές, μπορούμε να φτιάξουμε ένα εντομοκτόνο. Λιώνουμε τι κάμπιες και αραιώνουμε το ζουμί με νερό. Στραγγίζουμε και ψεκάζουμε με το υγρό. Αυτό το σκεύασμα δρα πιο αργά από τον Βάκιλο θουριγκιένσις αλλά για μεγαλύτερο διάστημα. Χρειάζονται 3-4 μέρες για να πεθάνουν οι κάμπιες. Ενας ψεκασμός αρκεί για όλη την καλλιεργητική περίοδο. Δεν επηρεάζει έδαφος, νερό και περιβάλλον. Οι κάμπιες επίσης παρασιτούνται από τη σφήκα Vespula sρ (εικόνα 4), αν λοιπόν δούμε “κολλημένα” επάνω τους μικρά άσπρα κουκούλια (εικόνα 5), δε βιαζόμαστε να τις μαζέψουμε ή να ψεκάσουμε. Αφήνουμε τη φύση να δουλέψει για μας. Ο βάκιλος θουρι γκίενσις μπορεί να χρησιμοποιηθεί αν έχουμε μεγάλη προσβολή, πρώτα όμως δοκιμάζουμε να σκονίσουμε ή να ψεκάσουμε με ξυνόγαλα ή με έκχυμα σκόρδου.
Ακόμη μπορούμε να καλύψουμε τα λάχανα με υλικά που επιτρέπουν στον ήλιο, στον αέρα και στη βροχή να περάσουν αλλά εμποδίζουν τα ενήλικα να αποθέσουν τα αβγά τους. Αν τελικά ψεκάσουμε με βάκιλο θου ριγκιενσις μπορούμε να κάνουμε πιο αποτελεσματικό τον ψεκασμό, προσθέτοντας εντομοκτόνο σαπούνι και εκχύλισμα φυκιών. Ψεκάζουμε 3 φορές κάθε 2 εβδομάδες.
2. Η τριχοπλούζια μπορεί να είναι η άλλη κάμπια που μας προξενεί ζημιές. Είναι πράσινη με απαλές ρίγες στα πλάγια και κάνει ένα χαρακτηριστικό λουπ (εικόνα 1,2) όταν κινείται. Το ενήλικο είναι μια καφετιά πεταλούδα με ασημένια στίγματα στη μέση του κάθε φτερού και πετάει τη νύχτα. Τα αβγά της είναι πρασινόλευκα στρογγυλά και τ’ αφήνει στην πάνω πλευρά των φύλλων του λάχανου. Διαχειμάζει σαν πούπα κολλημένη σ’ ένα φύλλο και νοτιότερα σαν ενήλικο. Προσβάλλει ακόμη φασολάκια, μπρόκολα, κουνουπίδια, σέλινο, μαρούλια, μαϊντανό, αρακά, πατάτες, ραδίκια, σπανάκια ντομάτα. Η συγκαλλιέργεια με χρυσάνθεμα μειώνει τους εχθρούς του λάχανου αλλά παρατηρήθηκε ότι γίνονται μικρά τα κεφάλια. Επίσης βοηθά η συγκαλλιέργεια με καυτερή πιπεριά, ύσσωπο, κρεμμύδι, δεντρολίβανο, άνηθο, θυμάρι. Μπορούμε κάθε 3 cm να φυτέψουμε σέλινο ή άνηθο που έλκει το έντομο, (σαν παγίδα) για να μας δώσει “σινιάλο” για πρώιμες προσβολές.
Και η τριχοπλούζια παρασιτείται από ένα είδος σφήκας καθώς και από άλλα αρπακτικά τα οποία ζουν στα αγριόχορτα, γι’ αυτό καλό είναι να υπάρχει ένας φυσικά κήπος δίπλα στο λαχανόκηπο.
Σε μικρές προσβολές μπορεί να έχουμε καλά αποτελέσματα ψεκάζοντας με καυτερή πιπεριά (μισή κούπα αλεσμένη καυτ. πιπεριά σε μισό λίτρο νερό, στραγγίζουμε και ψεκάζουμε 2 φορές κάθε 2,3 μέρες). Προληπτικά μπορούμε να ψεκάσουμε με Βάκιλο θουριγκιένσις (ποικ. Kurstaki) + εντομοκτόνα σαπούνια + εκχύλισμα φυκιών κάθε 2 βδομάδες από τη μεταφύτευση μέχρι να σχηματιστούν τα κεφάλια, συγχρόνως μπορούμε να δημιουργήσουμε φράγματα γύρω από τα φυτά με πίτουρα. Σκονίζουμε με γη διατομών καλύπτοντας τους βλαστούς και τα φύλλα εσωτερικά, σκονίζουμε τη νύχτα για να μην βλάψουμε τα ωφέλιμα. Ακόμη μπορούμε να ψεκάσουμε με πύρεθρο 2 φορές κάθε 3-4 μέρες ή με ροτενόνη (1% διάλυμα) σε σοβαρές προσβολές. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η ροτενόνη σκοτώνει και τα ωφέλιμα. Αν έχουμε σημάδια προσβολής στην κάμπια από τον ιό N.P.V. μπορούμε να ψεκάσουμε όπως και για την πιερίδα.
Κουρελιασμένα φύλλα - κατεστραμμένα στελέχη:
Ψάχνουμε για ίχνη γυμνοσάλιαγκων. Για την αντιμετώπισή τους βλέπε τεύχος 2 σελίδα 20, 21.
Συγκαλιέργεια:
Τα λάχανα ταιριάζουν με τον αρακά και τα μαρούλια. Ακόμη μοιράζονται καλά το χώρο με πιπεριές, ντομάτες, καρότα και σπανάκι. Παραδοσιακά συγκαλιεργούνται με κρεμμύδια, σκόρδα, πράσα, δεντρολίβανο, φασκόμηλο και θυμάρι . Διαδοχικές καλλιέργειες
Καλλιεργούμε πρώιμες μεσοπρώϊ μες και όψιμες ποικιλίες για να συγκομίζουμε για μεγάλη περίοδο. Μπορεί να ακολουθήσει την καλλιέργεια του αρακά, φασολιού και μαρουλιού στο χωράφι. Στις νοτιότερες περιοχές ακολουθεί το γλυκό καλαμπόκι και το αγγούρι.
Συγκομιδή
Συγκομίζουμε τα άσπρα λάχανα όταν σκληρύνουντα κεφάλια, τα φύλλα τους είναι τεντωμένα, συμπαγή, αρκετά βαριά για το μέγεθος τους και το χρώμα τους πράσινο - άσπρο. Τα κόκκινα λάχανα συγκομίζονται όταν αποκτήσουν τα ίδια χαρακτηριστικά και το χρώμα τους είναι κόκκινο - πορφυρό. Τα λάχανα Savoy θα πρέπει να έχουν ρυτιδωμένα φύλλα και σκουροπράσινο χρώμα.
Σχισμένα κεφάλια έχουν ξεπερά σει την ακμή τους.
Η περίοδος συγκομιδής για τα λάχανα μπορεί να διαρκέσει 4-6 βδομάδες ανάλογα με την ποικιλία.
Συντήρηση
Σε πλαστικές σακούλες μέσα στο ψυγείο, θερμοκρασία 1 - 3 ο C και σχετική υγρασία 92 - 95% τα λάχανα μπορεί να κρατήσουν 1-2 βδομάδες.
Οι όψιμες ποικιλίες με σκληρό και κλειστό κεφάλι αν αποθηκευτούν σε υπόγειο με τα κεφάλια κάτω και τις ρίζες επάνω ή αν θαφτούν έξω σε στρώμα άχυρου ή φύλλων ή χώματος μπορούν να συντηρηθούν 4 μήνες. Στις ψυχρές περιοχές μετά το πέρασμα των παγετών του Φθινοπώρου μπορούν να διατηρηθούν στην ύπαιθρο. Επίσης το λάχανο μπορεί να γίνει τουρσί.
Ηλιοαπολύμανση
Τα έντομα που γεννιούνται στο έδαφος αποτελούν ένα σοβαρό πρόβλημα για το λαχανόκηπο. Μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε με ηλιοαπολύμανση. Η ηλιοαπολύμανση γίνεται καλύπτοντας το έδαφος με ένα καθαρό πλαστικό. Η θερμοκρασία που αναπτύσσεται κάτω απ’ αυτό καταστρέφει τους οργανισμούς του εδάφους και σπόρους αγριόχορτων. Δε θα πρέπει όμως να ξεχνάμε ότι η ηλιοπαλύμανση καταστρέφει και ωφέλιμα έντομα και μικροοργανισμούς του εδάφους γι’ αυτό την χρησιμοποιούμε αυτή την πρακτική μόνο όταν έχουμε ένα σοβαρό εντομολογικό πρόβλημα ή αρρώστια.
Έχουμε καλύτερα αποτελέσματα αν την εφαρμόσουμε στη μέση του καλοκαιριού.
Είναι απαραίτητες μακριές - ζεστές ηλιόλουστες μέρες. Αν διακόπτονται από βροχερές μέρες, η θερμοκρασία του εδάφους δεν παραμένει σταθερή και αρκετά υψηλή για να σκοτώσει τα παθογόνα.
Προετοιμάζουμε το έδαφος όπως θα κάναμε πριν καλλιεργήσουμε. Απομακρύνουμε όλα τα φυτικά υπολείμματα, ισοπεδώνουμε το έδαφος και ποτίζουμε καλά την έκταση που θα καλύψουμε. Σκάβουμε περιφερειακά ένα αυλάκι βάθους 10-15 cm, καλύπτουμε την περιοχή με νάιλον πάχους 1 - 4 μικρά και θάβουμε τις άκρες του στο αυλάκι. Το αφήνουμε απλωμένο 3-4 βδομάδες.
Μετά το πέρασμα αυτών των εβδομάδων απομακρύνουμε το νάιλον και εγκαθιστούμε τις καλλιέργειες μας “ενοχλώντας” το έδαφος όσο λιγότερο γίνεται. Η ηλιοαπολύμανση μπορεί να επηρεάσει μόνο 7-12 cm του εδάφους, έτσι βαθύτερη κατεργασία μπορεί να φέρει στην επιφάνεια σπόρους και παθογόνα που έχουν επιβιώσει. Με την ηλιοαπολύμανση βλάπτουμε και τους μικροοργανισμούς που βοηθούν στην αποδέσμευση των θρεπτικών στοιχείων από την οργανική ουσία, γι’ αυτό το λόγο μετά την εφαρμογή θα πρέπει να προσθέσουμε στο έδαφος ένα εμπλουτισμένο με μικροοργανισμούς υλικό όπως ένα καλοφτιαγμένο κόμποστ.
Κάποια παρασκευάσματα φυτοπροστασίας και οργανικά λιπάσματα πιθανόν να μην υπάρχουν ακόμη στην Ελληνική αγορά, διατίθενται όμως στο εξωτερικό.
Βιβλιογραφία
- Γενική και ειδική λαχανοκομία, ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΥ Δ. ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΥ
- GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL
- HIGH - YIELD GARDENING, HUNT and BORTZ
- Φυτοπροστασία χωρίς χημικά φυτοφάρμακα ΓΑΒΡΙΗΛ ΠΑΝ ΑΓΟΣ Β
RSS Feed
