Α. Κάποια δεδομένα
1.
Σε μία δημοκρατία και η εξωτερική πολιτική ασκείται και με συλλαλητήρια.
Αυτό δε, συμβαίνει σε πολύ μικρότερο βαθμό από όσο θα έπρεπε, δεδομένων των εξελίξεων παγκοσμίως σε μία σειρά θεμάτων, κάποια από τα οποία έχουν καθοριστικό ρόλο στην ζωή όλων μας. Είναι παράδοξο το ότι δεν έχουν οργανωθεί συλλαλητήρια ανάλογης ανταπόκρισης με αυτήν της 4ης Φεβρουαρίου για τους φορολογικούς παραδείσους, για τις στρατιωτικές επεμβάσεις στην Μέση Ανατολή, για την σύγχρονη δουλεία στην Άπω Ανατολή, και τα Σουέτ Σοπς που όλο σφίγγουν τον κλοιό γύρω μας.
2.
Σε κάθε λαό αναλογεί ακεραιότητα χωροταξική και πολιτισμική.
Την χωροταξική ακεραιότητα σε μεγάλο βαθμό καταφέρνουμε να την προσδιορίζουμε μετρικά, μέσα από διεθνείς συμβάσεις και διμερείς συμφωνίες, ή στην χειρότερη, με το "δίκαιο του ισχυρού". Η πολιτισμική ακεραιότητα όμως ενός λαού, καθώς υπάγεται εξολοκλήρου στην αρχή "είμαστε αυτό που μαθαίνουμε", δηλαδή στην παιδεία που δέχεται ένας λαός, είναι μία έννοια ιδιαίτερα ρευστή, ευμετάβλητη κατά το δοκούν, και εύκολα χειραγωγούμενη.
3.
Η φαντασιακή επινόηση του έθνους προσδιορίζει την πολιτισμική ακεραιότητα κάθε λαού.
Το έθνος είναι ένα ακόμα από τα σύμβολα που κατασκευάζουμε διαρκώς προκειμένου να ικανοποιούμε υπαρκτές ή κατασκευασμένες ανάγκες μας. Το συγκεκριμένο σύμβολο ικανοποιεί την ανάγκη του ανήκειν και θεωρητικά διαμορφώνει ένα ειρηνικό περιβάλλον διαβίωσης. Μέσα σε αυτήν την επινόηση ο εκμεταλλευτής με τον εκμεταλλευόμενο, ο εξουσιαστής με τον καταπιεζόμενο, και ο ανάλγητος με τον δοκιμαζόμενο αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. Αυτή η φαντασιακή επινόηση του έθνους είναι το συνεκτικό υλικό σε όλα τα σύγχρονα κράτη.
4.
Η πολιτισμική αντίληψη ενός λαού μπορεί να επιδρά δυναμικά στην χωροταξία των εθνών.
Κάθε είδους ανωτερότητες και αλυτρωτισμοί έχουν κατά καιρούς αιματοκυλήσει την ανθρωπότητα. Η παιδεία που γαλουχεί έναν λαό, όπως διαμορφώνεται μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, τα προκρινόμενα σύμβολα στον δημόσιο λόγο, τις συνθήκες διαβίωσης κ.ο.κ., αποτελεί εργαλείο διαμόρφωσης των μελλοντικών δυνατοτήτων σε ολόκληρο το φάσμα των κοινωνικών διεργασιών. Επιλογές που γίνονται στο πεδίο της πολιτισμικής αντίληψης ενός λαού, σκόπιμα ή τυχαία, αναπόφευκτα θα καθορίσουν σε βάθος χρόνου και την εθνική χωροταξία του ίδιου ή και άλλων λαών.
5.
Οι σχεδιασμοί που ονομάζονται "στρατηγικοί" στοχεύουν σε μεγάλο βάθος χρόνου.
Συνηθίζεται τα μικρά κράτη να τελούν υπό την "προστασία" ή, πιο πραγματικά, την υποτέλεια μεγάλων και ισχυρών κρατών. Η πρώτη μέριμνα των μεγάλων και ισχυρών κρατών είναι να διαμορφώνουν εμπόδια στην ακεραιότητα και την αυτοτέλεια άλλων κρατών ώστε να διαιωνίζουν την υποτέλεια τους. Κάθε ισχυρό κράτος επιδιώκει να διατηρεί εφόδια εκβιασμού, εξαγοράς, χαλιναγώγησης και επιβολής πάνω σε ασθενέστερα κράτη. Τα ασθενέστερα κράτη που απεμπολούν τα μέσα να επεξεργάζονται τα δεδομένα σε αντίστοιχο βάθος χρόνου, ή και τα μέσα να εξασφαλίζουν την ακεραιότητά τους, αναπόφευκτα γίνονται έρμαια ξένων σχεδιασμών.
Β. Κάποια ερωτήματα
1.
Η υφιστάμενη εμπλοκή αποτελεί πραγματικό ή φαντασιακό πρόβλημα;
Αφού η ίδια η ύπαρξη των εθνών είναι πραγματική αν και δημιουργήματα της φαντασίας, συνεπώς και κάθε εμπλοκή που απορρέει από την ύπαρξή τους κινείται ταυτόχρονα και στο πεδίο του φαντασιακού και του πραγματικού. Ειδικά το συγκεκριμένο πρόβλημα, είναι προφανές πως δεν περιορίζεται στην χωροταξία, δηλαδή σε μία λεκτική αποτύπωση του γεωγραφικού χώρου, αλλά επεκτείνεται, αν όχι έχει-ως-αφετηρία, την πολιτισμική γενεσιουργία ενός έθνους.
2.
Να αποφασίσουν οι εργάτες της γείτονος μόνοι τους για το όνομα της χώρας τους;
Ως αυτοτελής πρόταση ακούγεται αφοπλιστικά λογική. Αυτή η προτροπή όμως αστοχεί σε πολλά επίπεδα. Κύρια, το αντικείμενο της εμπλοκής δεν βρίσκεται τόσο στην ονοματοδοσία, όσο στους συμβολισμούς που διεκδικεί η συγκεκριμένη εθνογένεση και, καλώς ή κακώς, είναι κατοχυρωμένοι από άλλους. Κατά δεύτερο, ο ίδιος ο γεωγραφικός προσδιορισμός χωρίς επιθετικό πρόσημο είναι παραπλανητικός. Κατά τρίτο, είναι μεγάλη παραδοξότητα να θεωρεί κάποιος την εργατική τάξη μιας γειτονικής χώρας ώριμη και χειραφετημένη, ενώ την εργατική τάξη της δικής του χώρας ανώριμη και χαλιναγωγούμενη.
3.
Το αίτημα για χωροταξική και πολιτισμική ακεραιότητα ενός λαού είναι εθνικισμός;
Εθνικισμός είναι η πίστη στην υπεροχή του δικού σου έθνους έναντι κάποιων άλλων, η οποία απαιτεί και καθοδηγεί ενέργειες επιβολής και κυριαρχίας πάνω τους. Στον αντίποδα, κάθε λαός και κάθε κοινωνική ομάδα είναι υπεύθυνοι και αρμόδιοι να εργάζονται για την χωροταξική και πολιτισμική ακεραιότητά τους. Αποτελεί παραδοξότητα πώς συλλογικότητες που πάλεψαν στην κυριολεξία για την ακεραιότητα της Κερατέας ή των Σκουριών να μην είναι σε θέση να ανάγουν τους ίδιους συλλογισμούς που καθοδήγησαν εκείνες τις ενέργειές τους, στο εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Γ. Αφομοιώνοντας την εμπειρία προς όφελος της προοδευτικότητας
1.
Εξ ορισμού η προοδευτικότητα δεν υφίσταται ως ουραγός και απολογητής δεδομένων που δημιουργούνται ανεξάρτητα από αυτήν. Η προοδευτικότητα δεν υφίσταται ως τίτλος, παρά μόνο, ως δρων μπροστάρης των εξελίξεων. Αλλιώς, είναι τίμιο να ομολογούμε πως δεν υπάρχει καθόλου.
2.
Η προοδευτικότητα αποζητά την σύμπλευση, την ενότητα.
Ας αντηχεί δυνατά η φωνή του Ξυλούρη:
"Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε
για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου,
απ’ τον κόσμο.
Εμείς τραγουδάμε
για να σμίξουμε τον κόσμο."
Κι όχι βέβαια για να σμίξει ο κυρίαρχος με τους υποτελείς του, αλλά για να καταργηθούν οι κυρίαρχοι και οι υποτελείς κι οι άνθρωποι να σμίξουν ως ακέραιοι.
Η ενότητα του λαού δεν είναι ένα χρήσιμο μέσον αλλά ο τελικός σκοπός.
Επιπλέον, για την προοδευτικότητα, η σύμπλευση και η ενότητα των κινημάτων πάνω σε συνταγματικές αρχές είναι το μέσον και ο σκοπός ταυτόχρονα.
3.
Κάθε συζήτηση ξεκινά από κάποια ανησυχία ή συμφέρον των εμπλεκόμενων, αλλιώς δεν ξεκινά ποτέ. Το γεγονός ότι η συγκεκριμένη συζήτηση κινείται στο πεδίο του εθνικού και όχι του ταξικού δεν την καθιστά εξορισμού ανούσια. Από πού ξεκινά μία συζήτηση είναι άσχετο από το πού θα καταλήξει. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η συζήτηση για ένα εθνικό θέμα μπορεί, εξίσου, να καταλήξει σε σοβαρές κοινωνικές μετατοπίσεις προς την πρόοδο ή προς τον εθνικισμό και την οπισθοδρόμηση. Τα αποτελέσματα μιας συζήτησης όπως και η επίδρασή της στην κοινωνία, καθορίζονται από το ποιοί συμμετέχουν σε αυτήν και με ποιό τρόπο θέτει τα επιχειρήματά του ο καθένας.
Δ. Και τώρα;
Και τώρα μοιάζει κάθε τιτλοφορούμενη προοδευτικότητα να περιφέρεται μόνη, στολισμένη με τις δάφνες της, αφυψηλού μέσα στις βεβαιότητές της, μαζί και θυμωμένη ως σωτήρας παρεξηγημένος από έναν αδαή λαό.
Ο ίδιος ο λαός χωρισμένος και θυμωμένος, από την μία με ριζωμένη την συνειδητοποίηση της υποτέλειας και της συλλογικής μνήμης του φασισμού, από την άλλη όμως αποκλεισμένος από τα οράματα της κοινωνικής απελευθέρωσης τα οποία καταχρώνται ιδεολογικοί υπερόπτες στο όνομά του.
Εν τω μεταξύ, οι ισχυρές κυριαρχικές κοινωνίες δείχνουν τα δόντια τους η μία στην άλλη και ετοιμάζονται για αναμετρήσεις που, όπως πάντα, θα συντρίψουν τις υποτελείς τους εντός και εκτός των συνόρων τους.
Και τώρα, ή θα υπάρξει προοδευτικότητα ή οι λαοί θα ξεχυθούν ακόμα μια φορά να θρέψουν ξένες χίμαιρες.
Kostas Beveratos
1.
Σε μία δημοκρατία και η εξωτερική πολιτική ασκείται και με συλλαλητήρια.
Αυτό δε, συμβαίνει σε πολύ μικρότερο βαθμό από όσο θα έπρεπε, δεδομένων των εξελίξεων παγκοσμίως σε μία σειρά θεμάτων, κάποια από τα οποία έχουν καθοριστικό ρόλο στην ζωή όλων μας. Είναι παράδοξο το ότι δεν έχουν οργανωθεί συλλαλητήρια ανάλογης ανταπόκρισης με αυτήν της 4ης Φεβρουαρίου για τους φορολογικούς παραδείσους, για τις στρατιωτικές επεμβάσεις στην Μέση Ανατολή, για την σύγχρονη δουλεία στην Άπω Ανατολή, και τα Σουέτ Σοπς που όλο σφίγγουν τον κλοιό γύρω μας.
2.
Σε κάθε λαό αναλογεί ακεραιότητα χωροταξική και πολιτισμική.
Την χωροταξική ακεραιότητα σε μεγάλο βαθμό καταφέρνουμε να την προσδιορίζουμε μετρικά, μέσα από διεθνείς συμβάσεις και διμερείς συμφωνίες, ή στην χειρότερη, με το "δίκαιο του ισχυρού". Η πολιτισμική ακεραιότητα όμως ενός λαού, καθώς υπάγεται εξολοκλήρου στην αρχή "είμαστε αυτό που μαθαίνουμε", δηλαδή στην παιδεία που δέχεται ένας λαός, είναι μία έννοια ιδιαίτερα ρευστή, ευμετάβλητη κατά το δοκούν, και εύκολα χειραγωγούμενη.
3.
Η φαντασιακή επινόηση του έθνους προσδιορίζει την πολιτισμική ακεραιότητα κάθε λαού.
Το έθνος είναι ένα ακόμα από τα σύμβολα που κατασκευάζουμε διαρκώς προκειμένου να ικανοποιούμε υπαρκτές ή κατασκευασμένες ανάγκες μας. Το συγκεκριμένο σύμβολο ικανοποιεί την ανάγκη του ανήκειν και θεωρητικά διαμορφώνει ένα ειρηνικό περιβάλλον διαβίωσης. Μέσα σε αυτήν την επινόηση ο εκμεταλλευτής με τον εκμεταλλευόμενο, ο εξουσιαστής με τον καταπιεζόμενο, και ο ανάλγητος με τον δοκιμαζόμενο αποτελούν ένα ενιαίο σύνολο. Αυτή η φαντασιακή επινόηση του έθνους είναι το συνεκτικό υλικό σε όλα τα σύγχρονα κράτη.
4.
Η πολιτισμική αντίληψη ενός λαού μπορεί να επιδρά δυναμικά στην χωροταξία των εθνών.
Κάθε είδους ανωτερότητες και αλυτρωτισμοί έχουν κατά καιρούς αιματοκυλήσει την ανθρωπότητα. Η παιδεία που γαλουχεί έναν λαό, όπως διαμορφώνεται μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, τα προκρινόμενα σύμβολα στον δημόσιο λόγο, τις συνθήκες διαβίωσης κ.ο.κ., αποτελεί εργαλείο διαμόρφωσης των μελλοντικών δυνατοτήτων σε ολόκληρο το φάσμα των κοινωνικών διεργασιών. Επιλογές που γίνονται στο πεδίο της πολιτισμικής αντίληψης ενός λαού, σκόπιμα ή τυχαία, αναπόφευκτα θα καθορίσουν σε βάθος χρόνου και την εθνική χωροταξία του ίδιου ή και άλλων λαών.
5.
Οι σχεδιασμοί που ονομάζονται "στρατηγικοί" στοχεύουν σε μεγάλο βάθος χρόνου.
Συνηθίζεται τα μικρά κράτη να τελούν υπό την "προστασία" ή, πιο πραγματικά, την υποτέλεια μεγάλων και ισχυρών κρατών. Η πρώτη μέριμνα των μεγάλων και ισχυρών κρατών είναι να διαμορφώνουν εμπόδια στην ακεραιότητα και την αυτοτέλεια άλλων κρατών ώστε να διαιωνίζουν την υποτέλεια τους. Κάθε ισχυρό κράτος επιδιώκει να διατηρεί εφόδια εκβιασμού, εξαγοράς, χαλιναγώγησης και επιβολής πάνω σε ασθενέστερα κράτη. Τα ασθενέστερα κράτη που απεμπολούν τα μέσα να επεξεργάζονται τα δεδομένα σε αντίστοιχο βάθος χρόνου, ή και τα μέσα να εξασφαλίζουν την ακεραιότητά τους, αναπόφευκτα γίνονται έρμαια ξένων σχεδιασμών.
Β. Κάποια ερωτήματα
1.
Η υφιστάμενη εμπλοκή αποτελεί πραγματικό ή φαντασιακό πρόβλημα;
Αφού η ίδια η ύπαρξη των εθνών είναι πραγματική αν και δημιουργήματα της φαντασίας, συνεπώς και κάθε εμπλοκή που απορρέει από την ύπαρξή τους κινείται ταυτόχρονα και στο πεδίο του φαντασιακού και του πραγματικού. Ειδικά το συγκεκριμένο πρόβλημα, είναι προφανές πως δεν περιορίζεται στην χωροταξία, δηλαδή σε μία λεκτική αποτύπωση του γεωγραφικού χώρου, αλλά επεκτείνεται, αν όχι έχει-ως-αφετηρία, την πολιτισμική γενεσιουργία ενός έθνους.
2.
Να αποφασίσουν οι εργάτες της γείτονος μόνοι τους για το όνομα της χώρας τους;
Ως αυτοτελής πρόταση ακούγεται αφοπλιστικά λογική. Αυτή η προτροπή όμως αστοχεί σε πολλά επίπεδα. Κύρια, το αντικείμενο της εμπλοκής δεν βρίσκεται τόσο στην ονοματοδοσία, όσο στους συμβολισμούς που διεκδικεί η συγκεκριμένη εθνογένεση και, καλώς ή κακώς, είναι κατοχυρωμένοι από άλλους. Κατά δεύτερο, ο ίδιος ο γεωγραφικός προσδιορισμός χωρίς επιθετικό πρόσημο είναι παραπλανητικός. Κατά τρίτο, είναι μεγάλη παραδοξότητα να θεωρεί κάποιος την εργατική τάξη μιας γειτονικής χώρας ώριμη και χειραφετημένη, ενώ την εργατική τάξη της δικής του χώρας ανώριμη και χαλιναγωγούμενη.
3.
Το αίτημα για χωροταξική και πολιτισμική ακεραιότητα ενός λαού είναι εθνικισμός;
Εθνικισμός είναι η πίστη στην υπεροχή του δικού σου έθνους έναντι κάποιων άλλων, η οποία απαιτεί και καθοδηγεί ενέργειες επιβολής και κυριαρχίας πάνω τους. Στον αντίποδα, κάθε λαός και κάθε κοινωνική ομάδα είναι υπεύθυνοι και αρμόδιοι να εργάζονται για την χωροταξική και πολιτισμική ακεραιότητά τους. Αποτελεί παραδοξότητα πώς συλλογικότητες που πάλεψαν στην κυριολεξία για την ακεραιότητα της Κερατέας ή των Σκουριών να μην είναι σε θέση να ανάγουν τους ίδιους συλλογισμούς που καθοδήγησαν εκείνες τις ενέργειές τους, στο εθνικό και διεθνές επίπεδο.
Γ. Αφομοιώνοντας την εμπειρία προς όφελος της προοδευτικότητας
1.
Εξ ορισμού η προοδευτικότητα δεν υφίσταται ως ουραγός και απολογητής δεδομένων που δημιουργούνται ανεξάρτητα από αυτήν. Η προοδευτικότητα δεν υφίσταται ως τίτλος, παρά μόνο, ως δρων μπροστάρης των εξελίξεων. Αλλιώς, είναι τίμιο να ομολογούμε πως δεν υπάρχει καθόλου.
2.
Η προοδευτικότητα αποζητά την σύμπλευση, την ενότητα.
Ας αντηχεί δυνατά η φωνή του Ξυλούρη:
"Γιατί εμείς δεν τραγουδάμε
για να ξεχωρίσουμε, αδελφέ μου,
απ’ τον κόσμο.
Εμείς τραγουδάμε
για να σμίξουμε τον κόσμο."
Κι όχι βέβαια για να σμίξει ο κυρίαρχος με τους υποτελείς του, αλλά για να καταργηθούν οι κυρίαρχοι και οι υποτελείς κι οι άνθρωποι να σμίξουν ως ακέραιοι.
Η ενότητα του λαού δεν είναι ένα χρήσιμο μέσον αλλά ο τελικός σκοπός.
Επιπλέον, για την προοδευτικότητα, η σύμπλευση και η ενότητα των κινημάτων πάνω σε συνταγματικές αρχές είναι το μέσον και ο σκοπός ταυτόχρονα.
3.
Κάθε συζήτηση ξεκινά από κάποια ανησυχία ή συμφέρον των εμπλεκόμενων, αλλιώς δεν ξεκινά ποτέ. Το γεγονός ότι η συγκεκριμένη συζήτηση κινείται στο πεδίο του εθνικού και όχι του ταξικού δεν την καθιστά εξορισμού ανούσια. Από πού ξεκινά μία συζήτηση είναι άσχετο από το πού θα καταλήξει. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η συζήτηση για ένα εθνικό θέμα μπορεί, εξίσου, να καταλήξει σε σοβαρές κοινωνικές μετατοπίσεις προς την πρόοδο ή προς τον εθνικισμό και την οπισθοδρόμηση. Τα αποτελέσματα μιας συζήτησης όπως και η επίδρασή της στην κοινωνία, καθορίζονται από το ποιοί συμμετέχουν σε αυτήν και με ποιό τρόπο θέτει τα επιχειρήματά του ο καθένας.
Δ. Και τώρα;
Και τώρα μοιάζει κάθε τιτλοφορούμενη προοδευτικότητα να περιφέρεται μόνη, στολισμένη με τις δάφνες της, αφυψηλού μέσα στις βεβαιότητές της, μαζί και θυμωμένη ως σωτήρας παρεξηγημένος από έναν αδαή λαό.
Ο ίδιος ο λαός χωρισμένος και θυμωμένος, από την μία με ριζωμένη την συνειδητοποίηση της υποτέλειας και της συλλογικής μνήμης του φασισμού, από την άλλη όμως αποκλεισμένος από τα οράματα της κοινωνικής απελευθέρωσης τα οποία καταχρώνται ιδεολογικοί υπερόπτες στο όνομά του.
Εν τω μεταξύ, οι ισχυρές κυριαρχικές κοινωνίες δείχνουν τα δόντια τους η μία στην άλλη και ετοιμάζονται για αναμετρήσεις που, όπως πάντα, θα συντρίψουν τις υποτελείς τους εντός και εκτός των συνόρων τους.
Και τώρα, ή θα υπάρξει προοδευτικότητα ή οι λαοί θα ξεχυθούν ακόμα μια φορά να θρέψουν ξένες χίμαιρες.
Kostas Beveratos
RSS Feed
