Συναισθήματα από τις πιο τεταμένες ημέρες του Ψυχρού Πολέμου, έφερε στη μνήμη των παλαιότερων αξιωματούχων των αμερικανικών αλλά και των ρωσικών δυνάμεων το παρολίγον θερμό επεισόδιο που σημειώθηκε πριν από μερικές ημέρες στη Μαύρη Θάλασσα. Πολεμικά αεροσκάφη τύπου Sukhoi-24, του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας, ανάγκασαν αντιτορπιλικό των ΗΠΑ το οποίο κινούνταν προς τα χωρικά ύδατα της Ρωσίας να απομακρυνθεί από την περιοχή. Το ρωσικό γενικό επιτελείο χαρακτήρισε «προκλητική και επιθετική» την κίνηση του αμερικανικού σκάφους.
Το περιστατικό θα μπορούσε να θεωρηθεί ασήμαντο εάν δεν εντάσσονταν στο γενικότερο ψυχροπολεμικό κλίμα που ξυπνούν οι κινήσεις των ΗΠΑ απέναντι στους γεωπολιτικούς αλλά και τους οικονομικούς τους αντιπάλους.
Η Ρωσία είχε ήδη απαντήσει λίγες ημέρες νωρίτερα στις νατοϊκές ασκήσεις που πραγματοποιούνται στην αρκτική με μια αντίστοιχη άσκηση στα Ουράλια και τη δυτική Σιβηρία, στην οποία συμμετείχαν 250 μαχητικά αεροσκάφη και 12.000 μέλη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Η κινητοποίηση των ρωσικών δυνάμεων, η οποία δεν είχε ανακοινωθεί παρουσιάζεται σαν προάγγελος, της πολύ μεγαλύτερης άσκησης με την κωδική ονομασία Center 2015 που θα διεξαχθεί το Σεπτέμβριο.
Παρά το γεγονός ότι τα διεθνή μέσα ενημέρωσης επιχειρούν να παρουσιάσουν τη Ρωσία σαν «επιτιθέμενη» χώρα, στην πραγματικότητα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες που απειλούν διαρκώς με θερμά επεισόδια τη Μόσχα ενώ αυξάνουν την ένταση εναντίον όλων των χωρών που αμφισβητούν όχι μόνο τη γεωπολιτικής τους κυριαρχία αλλά και το ρόλο τους στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Είναι χαρακτηριστικό οι περισσότερες νατοϊκές ασκήσεις των τελευταίων μηνών εστιάζουν σε δυο περιοχές του πλανήτη όπου διακυβεύονται τα σημαντικότερα στρατηγικά συμφέροντα της Μόσχας: συγκεκριμένα σε χώρες γύρω από την Ουκρανία αλλά και στην περιοχή της Αρκτικής η οποία λόγω και του λιωσίματος των πάγων, μπορεί να μετατραπεί σε ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά περάσματα του πλανήτη.
Η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης όμως συμπίπτει με ανάλογες τριβές που παρατηρούνται και στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα. Από τον περασμένο μήνα το Πεντάγωνο φρόντισε να εκτοξεύσει στα ύψη την ένταση στη θάλασσα της Νότιας Κίνας απειλώντας με παραβάσεις και παραβιάσεις χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου που διεκδικεί η Κίνα. Οι επιτελείς των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, μάλιστα, προχώρησαν σε ενέργειες που θυμίζουν έντονα την κρίση των Ιμίων, καλώντας δημοσιογράφους του CNN να επιβιβαστούν σε στρατιωτικό αεροσκάφος το οποίο πέταξε πάνω από διαμφισβητούμενες βραχονησίδες στα νησιά Σπράτλι.
Εξίσου επικίνδυνες για τη σταθερότητα ολόκληρης της Ευρώπης ήταν οι αμερικανικές κινήσεις και σε περιοχές γύρω από την Ουκρανία. Με αιχμή του δόρατος το αμερικανοκρατούμενο ΝΑΤΟ, η Ουάσιγκτον αμφισβήτησε έμπρακτα την σφαίρα επιρροής της Μόσχας διοργανώνοντας τις στρατιωτικές ασκήσεις Ατρόμητος Φρουρός, στις οποίες συμμετέχουν και 1.500 Αμερικανοί στρατιώτες. Οι ασκήσεις που θα διεξάγοντα μέχρι και το Νοέμβριο του 2015. Δεν έχουν περάσει άλλωστε ούτε έξι μήνες από την ημέρα που το Πεντάγωνο έστειλε μια ίλη αμερικανικών αρμάτων μάχης να παρελάσουν – κυματίζοντας την αστερόεσσά – στην πόλη Νάρβα της Εσθονίας, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα ρωσικά σύνορα.
Οι αμερικανικές προκλήσεις πραγματοποιούνται στο «ναρκοθετημένο» τοπίο που έχουν στήσει οι ίδιες οι ΗΠΑ με τη δημιουργία μιας κοινής στρατιωτικής δύναμης 4.500 στρατιωτών από την Πολωνία, την Ουκρανία και τη Λιθουανία. Το μυστικό του συγκεκριμένου στρατιωτικού σώματος, σύμφωνα με αναλυτές είναι ότι καθώς η η Λιθουανία αποτελεί πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ από το 2004, οποιαδήποτε σύγκρουση της Ρωσίας εναντίον της συγκεκριμένης ταξιαρχίας μπορεί να εκληφθεί σαν κύρηξη πολέμου σε χώρα μέλος της συμμαχίας και συνεπώς να θέσει σε εφαρμογή το άρθρο 5 για την κοινή άμυνα.
Στο ενδεχόμενο ενεργοποίησης της βορειοατλαντικής συμμαχίας αναφέρθηκε και ο νέος επικεφαλής του ΝΑΤΟ, Πέτρ Πάβελ, σε μια από τις πιο απειλητικές δηλώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί από νατοϊκό αξιωματούχο από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. «Οι χώρες της Βαλτικής θα μπορούσαν να καταληφθούν ανά πάσα στιγμή (από τη Ρωσία) σε διάστημα λίγων ημερών», σημείωσε ο Τσέχος στρατηγός διευκρινίζοντας ότι μόνο η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης και η απειλή προσφυγής ακόμη και σε πυρηνικά όπλα θα μπορούσε να εξισορροπήσει τη ρωσική στρατιωτική κυριαρχία στην περιοχή: «Η επίκληση του άρθρου 5 και της δυνατότητα χρήσης πυρηνικών όπλων (που αυτό συνεπάγεται) είναι τα μόνα που θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατάσταση» είπε χαρακτηριστικά ο Πάβελ.
Κίνα και Ρωσία υποστηρίζουν ότι οι συνεχείς αμερικανικές προκλήσεις καθιστούν όλο και πιθανότερο το ενδεχόμενο ενός ατυχήματος καθώς ακόμη και το πλέον ασήμαντο περιστατικό σε μια συνοριακή αντιπαράθεση θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για την κινητοποίηση τεράστιων στρατιωτικών δυνάμεων και από τις δυο πλευρές. Είναι ελάχιστα γνωστό στη κοινή γνώμη της Δύσης, αλλά όπως αποκάλυψε πριν από ένα χρόνο το ίδρυμα European Leadership Network, από την ημέρα της ανατροπής της ουκρανικής κυβέρνησης στο Κίβεο έχουν σημειωθεί τουλάχιστον 40 «περιστατικά» μεταξύ νατοϊκών και ρωσικών δυνάμεων, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν πυροδοτήσει ένα θερμό επεισόδιο. Η Ουάσιγκτον πάντως κατηγορεί τη Μόσχα ότι αυξάνει και αυτή το ενδεχόμενο ενός στρατιωτικού ατυχήματος πραγματοποιώντας ασκήσεις τις οποίες δεν έχει φροντίσει να ανακοινώσει στις αμερικανικές δυνάμεις και στους επιτελείς του ΝΑΤΟ. «Κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να πραγματοποιεί στρατιωτικές ασκήσεις στα εδάφη της αλλά θα πρέπει να αποφεύγονται κινήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις» δηλώνουν συχνά Αμερικανοί αξιωματούχοι του Πενταγώνου. Άγνωστο παραμένει βέβαια πως θα αντιδρούσε η αμερικανική υπερδύναμη εάν οι στρατιωτικές ασκήσεις της Ρωσίας πραγματοποιούνταν μερικά ναυτικά μίλια από τα χωρικά ύδατα των ΗΠΑ – κατ’ αντιστοιχία δηλαδή των αμερικανικών και νατοίκών ασκήσεων σε απόσταση αναπνοής από τα ρωσικά σύνορα.
Το περιστατικό στη μαύρη Θάλασσα σε συνδυασμό με τις συνεχείς αμφισβητήσεις της κυριαρχίας αλλά και κυριαρχικών δικαιωμάτων που διεκδικεί η Κίνα στη Νότια Θάλασσα της Κίνας επαναφέρουν τις χειρότερες μνήμες του ψυχρού πολέμου. Το ερώτημα δεν είναι πλέον εάν αλλά πότε θα πραγματοποιηθεί το πρώτο στρατιωτικό ατύχημα και εάν οι πολιτικοί προϊστάμενοι των ενόπλων δυνάμεων των δυο χωρών θα έχουν την θέληση αλλά και τη ψυχραιμία να αποτρέψουν μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική σύγκρουση.
Άρης Χατζηστεφάνου
Το περιστατικό θα μπορούσε να θεωρηθεί ασήμαντο εάν δεν εντάσσονταν στο γενικότερο ψυχροπολεμικό κλίμα που ξυπνούν οι κινήσεις των ΗΠΑ απέναντι στους γεωπολιτικούς αλλά και τους οικονομικούς τους αντιπάλους.
Η Ρωσία είχε ήδη απαντήσει λίγες ημέρες νωρίτερα στις νατοϊκές ασκήσεις που πραγματοποιούνται στην αρκτική με μια αντίστοιχη άσκηση στα Ουράλια και τη δυτική Σιβηρία, στην οποία συμμετείχαν 250 μαχητικά αεροσκάφη και 12.000 μέλη των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων. Η κινητοποίηση των ρωσικών δυνάμεων, η οποία δεν είχε ανακοινωθεί παρουσιάζεται σαν προάγγελος, της πολύ μεγαλύτερης άσκησης με την κωδική ονομασία Center 2015 που θα διεξαχθεί το Σεπτέμβριο.
Παρά το γεγονός ότι τα διεθνή μέσα ενημέρωσης επιχειρούν να παρουσιάσουν τη Ρωσία σαν «επιτιθέμενη» χώρα, στην πραγματικότητα είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες που απειλούν διαρκώς με θερμά επεισόδια τη Μόσχα ενώ αυξάνουν την ένταση εναντίον όλων των χωρών που αμφισβητούν όχι μόνο τη γεωπολιτικής τους κυριαρχία αλλά και το ρόλο τους στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Είναι χαρακτηριστικό οι περισσότερες νατοϊκές ασκήσεις των τελευταίων μηνών εστιάζουν σε δυο περιοχές του πλανήτη όπου διακυβεύονται τα σημαντικότερα στρατηγικά συμφέροντα της Μόσχας: συγκεκριμένα σε χώρες γύρω από την Ουκρανία αλλά και στην περιοχή της Αρκτικής η οποία λόγω και του λιωσίματος των πάγων, μπορεί να μετατραπεί σε ένα από τα σημαντικότερα εμπορικά περάσματα του πλανήτη.
Η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης όμως συμπίπτει με ανάλογες τριβές που παρατηρούνται και στις σχέσεις των ΗΠΑ με την Κίνα. Από τον περασμένο μήνα το Πεντάγωνο φρόντισε να εκτοξεύσει στα ύψη την ένταση στη θάλασσα της Νότιας Κίνας απειλώντας με παραβάσεις και παραβιάσεις χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου που διεκδικεί η Κίνα. Οι επιτελείς των αμερικανικών ενόπλων δυνάμεων, μάλιστα, προχώρησαν σε ενέργειες που θυμίζουν έντονα την κρίση των Ιμίων, καλώντας δημοσιογράφους του CNN να επιβιβαστούν σε στρατιωτικό αεροσκάφος το οποίο πέταξε πάνω από διαμφισβητούμενες βραχονησίδες στα νησιά Σπράτλι.
Εξίσου επικίνδυνες για τη σταθερότητα ολόκληρης της Ευρώπης ήταν οι αμερικανικές κινήσεις και σε περιοχές γύρω από την Ουκρανία. Με αιχμή του δόρατος το αμερικανοκρατούμενο ΝΑΤΟ, η Ουάσιγκτον αμφισβήτησε έμπρακτα την σφαίρα επιρροής της Μόσχας διοργανώνοντας τις στρατιωτικές ασκήσεις Ατρόμητος Φρουρός, στις οποίες συμμετέχουν και 1.500 Αμερικανοί στρατιώτες. Οι ασκήσεις που θα διεξάγοντα μέχρι και το Νοέμβριο του 2015. Δεν έχουν περάσει άλλωστε ούτε έξι μήνες από την ημέρα που το Πεντάγωνο έστειλε μια ίλη αμερικανικών αρμάτων μάχης να παρελάσουν – κυματίζοντας την αστερόεσσά – στην πόλη Νάρβα της Εσθονίας, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τα ρωσικά σύνορα.
Οι αμερικανικές προκλήσεις πραγματοποιούνται στο «ναρκοθετημένο» τοπίο που έχουν στήσει οι ίδιες οι ΗΠΑ με τη δημιουργία μιας κοινής στρατιωτικής δύναμης 4.500 στρατιωτών από την Πολωνία, την Ουκρανία και τη Λιθουανία. Το μυστικό του συγκεκριμένου στρατιωτικού σώματος, σύμφωνα με αναλυτές είναι ότι καθώς η η Λιθουανία αποτελεί πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ από το 2004, οποιαδήποτε σύγκρουση της Ρωσίας εναντίον της συγκεκριμένης ταξιαρχίας μπορεί να εκληφθεί σαν κύρηξη πολέμου σε χώρα μέλος της συμμαχίας και συνεπώς να θέσει σε εφαρμογή το άρθρο 5 για την κοινή άμυνα.
Στο ενδεχόμενο ενεργοποίησης της βορειοατλαντικής συμμαχίας αναφέρθηκε και ο νέος επικεφαλής του ΝΑΤΟ, Πέτρ Πάβελ, σε μια από τις πιο απειλητικές δηλώσεις που έχουν πραγματοποιηθεί από νατοϊκό αξιωματούχο από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. «Οι χώρες της Βαλτικής θα μπορούσαν να καταληφθούν ανά πάσα στιγμή (από τη Ρωσία) σε διάστημα λίγων ημερών», σημείωσε ο Τσέχος στρατηγός διευκρινίζοντας ότι μόνο η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης και η απειλή προσφυγής ακόμη και σε πυρηνικά όπλα θα μπορούσε να εξισορροπήσει τη ρωσική στρατιωτική κυριαρχία στην περιοχή: «Η επίκληση του άρθρου 5 και της δυνατότητα χρήσης πυρηνικών όπλων (που αυτό συνεπάγεται) είναι τα μόνα που θα μπορούσαν να αλλάξουν την κατάσταση» είπε χαρακτηριστικά ο Πάβελ.
Κίνα και Ρωσία υποστηρίζουν ότι οι συνεχείς αμερικανικές προκλήσεις καθιστούν όλο και πιθανότερο το ενδεχόμενο ενός ατυχήματος καθώς ακόμη και το πλέον ασήμαντο περιστατικό σε μια συνοριακή αντιπαράθεση θα μπορούσε να αποτελέσει αφορμή για την κινητοποίηση τεράστιων στρατιωτικών δυνάμεων και από τις δυο πλευρές. Είναι ελάχιστα γνωστό στη κοινή γνώμη της Δύσης, αλλά όπως αποκάλυψε πριν από ένα χρόνο το ίδρυμα European Leadership Network, από την ημέρα της ανατροπής της ουκρανικής κυβέρνησης στο Κίβεο έχουν σημειωθεί τουλάχιστον 40 «περιστατικά» μεταξύ νατοϊκών και ρωσικών δυνάμεων, τα οποία θα μπορούσαν να έχουν πυροδοτήσει ένα θερμό επεισόδιο. Η Ουάσιγκτον πάντως κατηγορεί τη Μόσχα ότι αυξάνει και αυτή το ενδεχόμενο ενός στρατιωτικού ατυχήματος πραγματοποιώντας ασκήσεις τις οποίες δεν έχει φροντίσει να ανακοινώσει στις αμερικανικές δυνάμεις και στους επιτελείς του ΝΑΤΟ. «Κάθε χώρα έχει το δικαίωμα να πραγματοποιεί στρατιωτικές ασκήσεις στα εδάφη της αλλά θα πρέπει να αποφεύγονται κινήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε παρεξηγήσεις» δηλώνουν συχνά Αμερικανοί αξιωματούχοι του Πενταγώνου. Άγνωστο παραμένει βέβαια πως θα αντιδρούσε η αμερικανική υπερδύναμη εάν οι στρατιωτικές ασκήσεις της Ρωσίας πραγματοποιούνταν μερικά ναυτικά μίλια από τα χωρικά ύδατα των ΗΠΑ – κατ’ αντιστοιχία δηλαδή των αμερικανικών και νατοίκών ασκήσεων σε απόσταση αναπνοής από τα ρωσικά σύνορα.
Το περιστατικό στη μαύρη Θάλασσα σε συνδυασμό με τις συνεχείς αμφισβητήσεις της κυριαρχίας αλλά και κυριαρχικών δικαιωμάτων που διεκδικεί η Κίνα στη Νότια Θάλασσα της Κίνας επαναφέρουν τις χειρότερες μνήμες του ψυχρού πολέμου. Το ερώτημα δεν είναι πλέον εάν αλλά πότε θα πραγματοποιηθεί το πρώτο στρατιωτικό ατύχημα και εάν οι πολιτικοί προϊστάμενοι των ενόπλων δυνάμεων των δυο χωρών θα έχουν την θέληση αλλά και τη ψυχραιμία να αποτρέψουν μια μεγάλης κλίμακας στρατιωτική σύγκρουση.
Άρης Χατζηστεφάνου