O καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας Φρίντερ Ότο Γουλφ δίνει έμφαση στη σημασία και στον ρόλο της ριζοσπαστικής φιλοσοφίας, απορρίπτει τις φαταλιστικές ερμηνείες των σημερινών εξελίξεων και υποστηρίζει ότι «το ζήτημα σήμερα είναι να ενισχύσουμε τις νέες μορφές αντίστασης, τους νέους αμυντικούς και επιθετικούς αγώνες ενάντια στις μορφές.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου
• Υποστηρίζετε ότι η ανθρωπότητα βιώνει πολλαπλές και ταυτόχρονες κρίσεις. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται συστημική αλλαγή;
Η καπιταλιστική κρίση την οποία αντιμετωπίζουμε δεν είναι μια απλή κυκλική κρίση, αλλά μια κρίση του ίδιου του τρόπου παραγωγής και επικαλύπτεται από συγχρονισμένες κρίσεις της ανθρώπινης αναπαραγωγής, αλλά και της αναπαραγωγής της βιόσφαιρας. Μόνο ένας σύνθετος μετασχηματισμός και μετάβαση μπορεί να μας βγάλει απ’ αυτή την κρίση. Ομως αυτή η έξοδος δεν θα επιτευχθεί σαν ένα «μεγάλο άλμα». Μάλλον θα γίνει από χιλιάδες συγκλίνοντα και όλο και περισσότερο συντονισμένα μικρά βήματα.
• Μέχρι σήμερα τα ριζοσπαστικά οράματα παραμένουν ανεφάρμοστα. Σύμφωνα με την προσέγγισή σας, ποιο είναι το κρίσιμο πρώτο βήμα που θα έπρεπε να κάνει η Αριστερά, για να ανοίξει τον δρόμο σ’ ένα καλύτερο μέλλον;
Το πρώτο κρίσιμο βήμα είναι πολύ απλό και ταυτόχρονα πολύ δύσκολο για να γίνει. Είναι η αναγνώριση πως όλοι οι αγώνες που διεξάγουμε είναι σημαντικοί και νόμιμοι και, ακόμα, ότι πρέπει να ενσωματωθούν σε μια κοινή ατζέντα. Παράλληλα, να αναγνωρίσουμε ότι αυτοί οι αγώνες είναι αγώνες του σήμερα και όχι αναπαραστάσεις αγώνων του παρελθόντος. Μια από τις σημαντικές δυσκολίες εδώ είναι το πώς θα αποφύγουμε μια διπλή παγίδα – τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη: από τη μια πλευρά την αμνησία, επιχειρώντας να επανεκκινήσουμε, και από την άλλη μια τάση να κολλάμε στην παράδοση, ξεχνώντας τα άλυτα προβλήματα και τις συγκρούσεις του παρελθόντος, παραβλέποντας το συνολικά καινούργιο του παρόντος και επικεντρώνοντας σ’ αυτό που μοιάζει να είναι μια απλή επανάληψη των περασμένων εμπειριών. Δεν μιλάω εδώ πρωταρχικά για τις διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις της Αριστεράς -την αναρχική, την κομμουνιστική, τη σοσιαλδημοκρατική, την οικοσοσιαλιστική- αλλά για τις πρακτικές τους, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους σε πραγματικούς αγώνες, από τα συνδικάτα μέχρι τους αγώνες κατά των διακρίσεων και υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος. Αυτές οι πρακτικές έχουν συσσωρεύσει πραγματική γνώση για τα είδη και τις στρατηγικές κυριαρχίας με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωπες.
• Ποια είναι η τύχη της καθοδηγητικής γραμμής του Διαφωτισμού «sapere aude» (τόλμα να γνωρίζεις) και πώς μπορούμε να παλέψουμε κατά του κυρίαρχου «πληθωρισμού της πληροφορίας»;
Η γνώση είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από την πληροφόρηση. Περιλαμβάνει κρίσεις επί της εγκυρότητας, της αλήθειας και της ποιότητας. Και σήμερα η πρόσβαση στην κριτική επιστήμη, αλλά και στα πολιτιστικά, κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά θέματα, όπως και στην έρευνα και στον διάλογο, έχει διευρυνθεί εκρηκτικά. Και η χρήση αυτής της δυνατότητας γίνεται σε έναν χωρίς προηγούμενο βαθμό όχι μόνο από τους ακαδημαϊκούς και τους τεχνικούς, αλλά όλο και περισσότερο από νέους τύπους διανοουμένων που συμμετέχουν σε πραγματικούς αγώνες! ΄Η, εάν κοιτάξουμε τα κοινωνικά δίκτυα, θα δούμε μεγάλο βαθμό κριτικής εμπλοκής και συζήτησης να βρίσκεται σ’ εξέλιξη, η οποία μπορεί να παραγάγει πραγματικές ιδέες [θεωρητικές συλλήψεις] σχετικά με το τι ακριβώς συμβαίνει και τι μπορεί να γίνει.
• Πόσο συμβατό είναι το μοντέλο ενός Πράσινου Νιου Ντιλ με τον αρπακτικό καπιταλισμό, τον οποίο υιοθετούν οι κυρίαρχες ελίτ; Αποτελεί ακόμα μία εκδοχή της Σοσιαλδημοκρατίας, δηλαδή ενός «πράσινου» καπιταλισμού;
Θα μπορούσε να γίνει μια ευκαιρία για την υιοθέτηση μιας στρατηγικής που θα οδηγεί πέρα από την κυριαρχία των πολύ μικρών καπιταλιστικών ελίτ, μέσω αγώνων για τη βιωσιμότητα και τη δικαιοσύνη, πρώτα σε αντιπαράθεση με τις εντολές αυτής της καπιταλιστικής ελίτ και στη συνέχεια πέρα από την κυριαρχία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και -όλο και περισσότερο- προς την υπέρβασή του. Στον έκτο χρόνο κυριαρχίας αυτού του αστερισμού των κρίσεων, η ριζοσπαστική αριστερή αντιπολίτευση αρχίζει να διαμορφώνεται. Η αλληλεγγύη και η επικοινωνία μεταξύ των διάφορων κινημάτων και αγώνων αναπτύσσεται.
• Πώς μπορούμε να αναπτύξουμε τη διαλεκτική μεταξύ της ατομικής αυτονομίας και της κοινωνικής συνεργατικότητας σε μια εποχή που επικρατούν ο κομφορμισμός και η καχυποψία για τον Αλλο;
Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με φαταλιστικές περιγραφές της εποχής μας – η εξέγερση και η αντίσταση δεν εξαφανίζονται για όσο διάστημα τα ανθρώπινα υποκείμενα είναι υποχρεωμένα να ζουν ως κυριαρχούμενοι. Οι ριζοσπαστικοί αγώνες δεν έχουν σταματήσει με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με τη λεγόμενη «σύγκρουση των συστημάτων». Η περίοδος της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας, η οποία επιβλήθηκε κόντρα σε σκληρούς αγώνες, έχει εγκαινιάσει νέες μορφές τοπικής, εθνικής και παγκόσμιας αντίστασης και εξέγερσης. Και νέες μορφές έχουν αναδυθεί από το 2008, μετά τη σύνθετη παρούσα κρίση. Το ζήτημα σήμερα είναι να βρούμε, να κατανοήσουμε και να ενισχύσουμε αυτές τις νέες μορφές αντίστασης, τους νέους αμυντικούς και επιθετικούς αγώνες ενάντια στις μορφές κυριαρχίας και εκμετάλλευσης που επικρατούν.
• Και ο κομφορμισμός;
Οσον αφορά τον κομφορμισμό και την καχυποψία για τον Αλλο, θυμάμαι ακόμα την εποχή του Ψυχρού Πολέμου: ακόμα και εάν έχουμε πάει πιο πίσω σε σχέση με τις ελπίδες της δεκαετίας του 1970, διατηρείται ζωντανό μεγάλο απόθεμα απελευθερωτικής ενέργειας στις σύγχρονες κοινωνίες μας, το οποίο πρέπει να συγκεντρώσουμε, προκειμένου να παλέψουμε για ριζοσπαστικές εναλλακτικές.
• Ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ριζοσπαστικής φιλοσοφίας και ποιος ο ρόλος των φιλοσόφων στις σημερινές κοινωνίες και ιδιαίτερα σε μια περίοδο βαθιάς κοινωνικο-οικονομικής κρίσης;
Η ριζοσπαστική φιλοσοφία αποτελεί μια μέθοδο για να εκμαιεύσεις την κριτική πλευρά του φιλοσοφείν. Αυτό σημαίνει να θέτεις ερωτήσεις χωρίς να τις υποβάλλεις σε λογοκρισία και να επαναδιεκδικείς το δικαίωμα των ανθρώπων στην αλήθεια. Δεν πρέπει να αφηνόμαστε σε όσους αυτοανακηρύσσονται «υπερ-στοχαστές» και να εγκαταλείπουμε το καθήκον να σκεφτόμαστε μόνοι μας. Και, για να ενισχύσουμε αυτό το αίτημα, ας αναλογιστούμε ότι μπορούμε να σκεφτόμαστε με τη βοήθεια όσων μας προσφέρουν οι επιστημονικές θεωρίες, αλλά και η ιστορική και πρακτική εμπειρία. Αυτό είναι το καθήκον της ριζοσπαστικής φιλοσοφίας. Περίοδοι κρίσεων, και ειδικά τέτοιων πολυδιάστατων κρίσων όπως αυτή που ζούμε παγκόσμια, μπορούν να αξιοποιηθούν για να αναζωογονήσουν τη δύναμη της κριτικής και το αίτημα για απελευθέρωση, αλλά και να βοηθήσουν να βρούμε κοινό έδαφος για τους διάφορους αγώνες που διεξάγουμε.
……………………………………….
Ποιος είναι
Εχει γεννηθεί το 1943 στο Κίελο της Γερμανίας και έχει σπουδάσει Φιλοσοφία και Πολιτική Επιστήμη. Διδάσκει εδώ και χρόνια στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και είναι πρόεδρος της Ανθρωπιστικής Ακαδημίας, πρώην ευρωβουλευτής των Πρασίνων, ενώ αποτελεί έναν από τους πλέον γνωστούς εκπροσώπους της γενιάς του γερμανικού Μάη του 1968. Επίκεντρο της θεωρητικής του επεξεργασίας τα τελευταία χρόνια είναι η ριζοσπαστική φιλοσοφία, η οποία αποβλέπει στην ολοκλήρωση του διαφωτιστικού προτάγματος.
Πηγή
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον Τάσο Τσακίρογλου
• Υποστηρίζετε ότι η ανθρωπότητα βιώνει πολλαπλές και ταυτόχρονες κρίσεις. Αυτό σημαίνει ότι απαιτείται συστημική αλλαγή;
Η καπιταλιστική κρίση την οποία αντιμετωπίζουμε δεν είναι μια απλή κυκλική κρίση, αλλά μια κρίση του ίδιου του τρόπου παραγωγής και επικαλύπτεται από συγχρονισμένες κρίσεις της ανθρώπινης αναπαραγωγής, αλλά και της αναπαραγωγής της βιόσφαιρας. Μόνο ένας σύνθετος μετασχηματισμός και μετάβαση μπορεί να μας βγάλει απ’ αυτή την κρίση. Ομως αυτή η έξοδος δεν θα επιτευχθεί σαν ένα «μεγάλο άλμα». Μάλλον θα γίνει από χιλιάδες συγκλίνοντα και όλο και περισσότερο συντονισμένα μικρά βήματα.
• Μέχρι σήμερα τα ριζοσπαστικά οράματα παραμένουν ανεφάρμοστα. Σύμφωνα με την προσέγγισή σας, ποιο είναι το κρίσιμο πρώτο βήμα που θα έπρεπε να κάνει η Αριστερά, για να ανοίξει τον δρόμο σ’ ένα καλύτερο μέλλον;
Το πρώτο κρίσιμο βήμα είναι πολύ απλό και ταυτόχρονα πολύ δύσκολο για να γίνει. Είναι η αναγνώριση πως όλοι οι αγώνες που διεξάγουμε είναι σημαντικοί και νόμιμοι και, ακόμα, ότι πρέπει να ενσωματωθούν σε μια κοινή ατζέντα. Παράλληλα, να αναγνωρίσουμε ότι αυτοί οι αγώνες είναι αγώνες του σήμερα και όχι αναπαραστάσεις αγώνων του παρελθόντος. Μια από τις σημαντικές δυσκολίες εδώ είναι το πώς θα αποφύγουμε μια διπλή παγίδα – τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη: από τη μια πλευρά την αμνησία, επιχειρώντας να επανεκκινήσουμε, και από την άλλη μια τάση να κολλάμε στην παράδοση, ξεχνώντας τα άλυτα προβλήματα και τις συγκρούσεις του παρελθόντος, παραβλέποντας το συνολικά καινούργιο του παρόντος και επικεντρώνοντας σ’ αυτό που μοιάζει να είναι μια απλή επανάληψη των περασμένων εμπειριών. Δεν μιλάω εδώ πρωταρχικά για τις διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις της Αριστεράς -την αναρχική, την κομμουνιστική, τη σοσιαλδημοκρατική, την οικοσοσιαλιστική- αλλά για τις πρακτικές τους, οι οποίες έχουν τις ρίζες τους σε πραγματικούς αγώνες, από τα συνδικάτα μέχρι τους αγώνες κατά των διακρίσεων και υπέρ της προστασίας του περιβάλλοντος. Αυτές οι πρακτικές έχουν συσσωρεύσει πραγματική γνώση για τα είδη και τις στρατηγικές κυριαρχίας με τις οποίες ήρθαν αντιμέτωπες.
• Ποια είναι η τύχη της καθοδηγητικής γραμμής του Διαφωτισμού «sapere aude» (τόλμα να γνωρίζεις) και πώς μπορούμε να παλέψουμε κατά του κυρίαρχου «πληθωρισμού της πληροφορίας»;
Η γνώση είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από την πληροφόρηση. Περιλαμβάνει κρίσεις επί της εγκυρότητας, της αλήθειας και της ποιότητας. Και σήμερα η πρόσβαση στην κριτική επιστήμη, αλλά και στα πολιτιστικά, κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά θέματα, όπως και στην έρευνα και στον διάλογο, έχει διευρυνθεί εκρηκτικά. Και η χρήση αυτής της δυνατότητας γίνεται σε έναν χωρίς προηγούμενο βαθμό όχι μόνο από τους ακαδημαϊκούς και τους τεχνικούς, αλλά όλο και περισσότερο από νέους τύπους διανοουμένων που συμμετέχουν σε πραγματικούς αγώνες! ΄Η, εάν κοιτάξουμε τα κοινωνικά δίκτυα, θα δούμε μεγάλο βαθμό κριτικής εμπλοκής και συζήτησης να βρίσκεται σ’ εξέλιξη, η οποία μπορεί να παραγάγει πραγματικές ιδέες [θεωρητικές συλλήψεις] σχετικά με το τι ακριβώς συμβαίνει και τι μπορεί να γίνει.
• Πόσο συμβατό είναι το μοντέλο ενός Πράσινου Νιου Ντιλ με τον αρπακτικό καπιταλισμό, τον οποίο υιοθετούν οι κυρίαρχες ελίτ; Αποτελεί ακόμα μία εκδοχή της Σοσιαλδημοκρατίας, δηλαδή ενός «πράσινου» καπιταλισμού;
Θα μπορούσε να γίνει μια ευκαιρία για την υιοθέτηση μιας στρατηγικής που θα οδηγεί πέρα από την κυριαρχία των πολύ μικρών καπιταλιστικών ελίτ, μέσω αγώνων για τη βιωσιμότητα και τη δικαιοσύνη, πρώτα σε αντιπαράθεση με τις εντολές αυτής της καπιταλιστικής ελίτ και στη συνέχεια πέρα από την κυριαρχία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και -όλο και περισσότερο- προς την υπέρβασή του. Στον έκτο χρόνο κυριαρχίας αυτού του αστερισμού των κρίσεων, η ριζοσπαστική αριστερή αντιπολίτευση αρχίζει να διαμορφώνεται. Η αλληλεγγύη και η επικοινωνία μεταξύ των διάφορων κινημάτων και αγώνων αναπτύσσεται.
• Πώς μπορούμε να αναπτύξουμε τη διαλεκτική μεταξύ της ατομικής αυτονομίας και της κοινωνικής συνεργατικότητας σε μια εποχή που επικρατούν ο κομφορμισμός και η καχυποψία για τον Αλλο;
Πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με φαταλιστικές περιγραφές της εποχής μας – η εξέγερση και η αντίσταση δεν εξαφανίζονται για όσο διάστημα τα ανθρώπινα υποκείμενα είναι υποχρεωμένα να ζουν ως κυριαρχούμενοι. Οι ριζοσπαστικοί αγώνες δεν έχουν σταματήσει με το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με τη λεγόμενη «σύγκρουση των συστημάτων». Η περίοδος της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας, η οποία επιβλήθηκε κόντρα σε σκληρούς αγώνες, έχει εγκαινιάσει νέες μορφές τοπικής, εθνικής και παγκόσμιας αντίστασης και εξέγερσης. Και νέες μορφές έχουν αναδυθεί από το 2008, μετά τη σύνθετη παρούσα κρίση. Το ζήτημα σήμερα είναι να βρούμε, να κατανοήσουμε και να ενισχύσουμε αυτές τις νέες μορφές αντίστασης, τους νέους αμυντικούς και επιθετικούς αγώνες ενάντια στις μορφές κυριαρχίας και εκμετάλλευσης που επικρατούν.
• Και ο κομφορμισμός;
Οσον αφορά τον κομφορμισμό και την καχυποψία για τον Αλλο, θυμάμαι ακόμα την εποχή του Ψυχρού Πολέμου: ακόμα και εάν έχουμε πάει πιο πίσω σε σχέση με τις ελπίδες της δεκαετίας του 1970, διατηρείται ζωντανό μεγάλο απόθεμα απελευθερωτικής ενέργειας στις σύγχρονες κοινωνίες μας, το οποίο πρέπει να συγκεντρώσουμε, προκειμένου να παλέψουμε για ριζοσπαστικές εναλλακτικές.
• Ποιο είναι το κύριο χαρακτηριστικό της ριζοσπαστικής φιλοσοφίας και ποιος ο ρόλος των φιλοσόφων στις σημερινές κοινωνίες και ιδιαίτερα σε μια περίοδο βαθιάς κοινωνικο-οικονομικής κρίσης;
Η ριζοσπαστική φιλοσοφία αποτελεί μια μέθοδο για να εκμαιεύσεις την κριτική πλευρά του φιλοσοφείν. Αυτό σημαίνει να θέτεις ερωτήσεις χωρίς να τις υποβάλλεις σε λογοκρισία και να επαναδιεκδικείς το δικαίωμα των ανθρώπων στην αλήθεια. Δεν πρέπει να αφηνόμαστε σε όσους αυτοανακηρύσσονται «υπερ-στοχαστές» και να εγκαταλείπουμε το καθήκον να σκεφτόμαστε μόνοι μας. Και, για να ενισχύσουμε αυτό το αίτημα, ας αναλογιστούμε ότι μπορούμε να σκεφτόμαστε με τη βοήθεια όσων μας προσφέρουν οι επιστημονικές θεωρίες, αλλά και η ιστορική και πρακτική εμπειρία. Αυτό είναι το καθήκον της ριζοσπαστικής φιλοσοφίας. Περίοδοι κρίσεων, και ειδικά τέτοιων πολυδιάστατων κρίσων όπως αυτή που ζούμε παγκόσμια, μπορούν να αξιοποιηθούν για να αναζωογονήσουν τη δύναμη της κριτικής και το αίτημα για απελευθέρωση, αλλά και να βοηθήσουν να βρούμε κοινό έδαφος για τους διάφορους αγώνες που διεξάγουμε.
……………………………………….
Ποιος είναι
Εχει γεννηθεί το 1943 στο Κίελο της Γερμανίας και έχει σπουδάσει Φιλοσοφία και Πολιτική Επιστήμη. Διδάσκει εδώ και χρόνια στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου και είναι πρόεδρος της Ανθρωπιστικής Ακαδημίας, πρώην ευρωβουλευτής των Πρασίνων, ενώ αποτελεί έναν από τους πλέον γνωστούς εκπροσώπους της γενιάς του γερμανικού Μάη του 1968. Επίκεντρο της θεωρητικής του επεξεργασίας τα τελευταία χρόνια είναι η ριζοσπαστική φιλοσοφία, η οποία αποβλέπει στην ολοκλήρωση του διαφωτιστικού προτάγματος.
Πηγή
RSS Feed