Του Γιώργου Σταματόπουλου
Σε μια ομιλία του στο Μόναχο, το 1976 ο Ελίας Κανέτι είχε επικαλεστεί τη δήλωση ενός άγνωστου συγγραφέα που είχε γίνει τον Αύγουστο του 1939: «Τελείωσε. Αν ήμουν ένας πραγματικός συγγραφέας, θα είχα τη δυνατότητα να αποτρέψω τον πόλεμο». Τα αναφέρει αυτά ο σπουδαίος Πολωνός καθηγητής Πανεπιστημίου Ζίγκμουντ Μπάουμαν, στο τελευταίο του βιβλίο «Πλούτος και ανισότητα», εκδόσεις «Οκτώ».
Ο άγνωστος συγγραφέας κατά τη δήλωσή του δεν είναι πραγματικός συγγραφέας. Τι καθιστά έναν συγγραφέα πραγματικό; Σύμφωνα με τον Μπάουμαν, «πραγματικό καθιστά έναν συγγραφέα ο αντίκτυπος των λέξεων στην πραγματικότητα». Ο Κανέτι είχε συμπεράνει πως δεν υπήρχαν συγγραφείς στην εποχή του αλλά οι άνθρωποι όφειλαν να επιθυμούν διακαώς να υπάρξουν. Δεν έχει αλλάξει τίποτε σήμερα; Ο κόσμος μας είναι ίσως ο πιο τυφλωμένος αλλά δεν μπορούμε να αποδίδουμε ευθύνη στους συγγραφείς διότι είναι μια κατάφωρα ανορθολογική πράξη. Ωστόσο, λέει ο Μπάουμαν, «η απόφαση να την αναλάβουμε (την ευθύνη) μαζί με την ευθύνη γι’ αυτήν την απόφαση και τις συνέπειές της, είναι η τελευταία ευκαιρία να διασώσουμε τη λογική του κόσμου από την τύφλωση που υφίσταται εξαιτίας των φονικών και αυτοκτονικών συνεπειών της».
Πάντα αισιόδοξος, πάντα αγωνιστής, ο ανθρωπιστής καθηγητής δεν παύει να τάσσεται υπέρ των αδύναμων και να ξεσκεπάζει τα ψεύδη των ισχυρών, ψεύδη που οδηγούν καθημερινά στην εξαθλίωση, την πείνα και τον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη, είτε ζουν στον πρώτο είτε στον δεύτερο είτε στον τρίτο κόσμο. Ο τρίτος κόσμος είναι παντού σήμερα. Ολο «επεκτείνεται», όλο «εισβάλλει» στους άλλους δύο. Αυτό είναι εξευτελιστικό για την ανθρωπότητα, για το δίκαιο, τον λόγο, τη λογοτεχνία, το εμπόριο, τη φιλοσοφία· για την κοινωνία και τη δημοκρατία. Οι αρχές και οι αξίες χάνονται στη δίνη των πολέμων και των χρηματιστηρίων, στις πλεκτάνες των τραπεζιτών και στην απληστία των πολυεθνικών.
Δεν φταίνε οι συγγραφείς γι’ αυτό. Ο Μπάουμαν επικαλείται και τον Αρθουρ Κέστλερ: «Το 1933 και τα επόμενα δύο τρία χρόνια οι μόνοι άνθρωποι που είχαν καταλάβει καλά τι συνέβαινε στο νεοσύστατο Τρίτο Ράιχ ήσαν μερικές χιλιάδες μετανάστες». Επίσης: Τον Οκτώβριο του 1938, «ο Αμώς, ο Ωσηέ, ο Ιερεμίας ήσαν αρκετά καλοί προπαγανδιστές κι όμως δεν κατόρθωσαν να ταρακουνήσουν τον λαό τους και να τον προειδοποιήσουν. Λέγεται πως η φωνή της Κασσάνδρας διαπέρασε τα τείχη· κι όμως ο Τρωικός Πόλεμος έγινε». «Φαίνεται -καταλήγει ο καθηγητής- πως χρειαζόμαστε καταστροφές για να αναγνωρίσουμε και να παραδεχτούμε (εκ των υστέρων, αλίμονο, μόνο εκ των υστέρων…) τον ερχομό τους». Τι μένει; «Να προσπαθήσουμε: ξανά και ξανά, όλο και πιο σκληρά».
gstamatopoulos@efsyn.gr
Πηγή
Σε μια ομιλία του στο Μόναχο, το 1976 ο Ελίας Κανέτι είχε επικαλεστεί τη δήλωση ενός άγνωστου συγγραφέα που είχε γίνει τον Αύγουστο του 1939: «Τελείωσε. Αν ήμουν ένας πραγματικός συγγραφέας, θα είχα τη δυνατότητα να αποτρέψω τον πόλεμο». Τα αναφέρει αυτά ο σπουδαίος Πολωνός καθηγητής Πανεπιστημίου Ζίγκμουντ Μπάουμαν, στο τελευταίο του βιβλίο «Πλούτος και ανισότητα», εκδόσεις «Οκτώ».
Ο άγνωστος συγγραφέας κατά τη δήλωσή του δεν είναι πραγματικός συγγραφέας. Τι καθιστά έναν συγγραφέα πραγματικό; Σύμφωνα με τον Μπάουμαν, «πραγματικό καθιστά έναν συγγραφέα ο αντίκτυπος των λέξεων στην πραγματικότητα». Ο Κανέτι είχε συμπεράνει πως δεν υπήρχαν συγγραφείς στην εποχή του αλλά οι άνθρωποι όφειλαν να επιθυμούν διακαώς να υπάρξουν. Δεν έχει αλλάξει τίποτε σήμερα; Ο κόσμος μας είναι ίσως ο πιο τυφλωμένος αλλά δεν μπορούμε να αποδίδουμε ευθύνη στους συγγραφείς διότι είναι μια κατάφωρα ανορθολογική πράξη. Ωστόσο, λέει ο Μπάουμαν, «η απόφαση να την αναλάβουμε (την ευθύνη) μαζί με την ευθύνη γι’ αυτήν την απόφαση και τις συνέπειές της, είναι η τελευταία ευκαιρία να διασώσουμε τη λογική του κόσμου από την τύφλωση που υφίσταται εξαιτίας των φονικών και αυτοκτονικών συνεπειών της».
Πάντα αισιόδοξος, πάντα αγωνιστής, ο ανθρωπιστής καθηγητής δεν παύει να τάσσεται υπέρ των αδύναμων και να ξεσκεπάζει τα ψεύδη των ισχυρών, ψεύδη που οδηγούν καθημερινά στην εξαθλίωση, την πείνα και τον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους στον πλανήτη, είτε ζουν στον πρώτο είτε στον δεύτερο είτε στον τρίτο κόσμο. Ο τρίτος κόσμος είναι παντού σήμερα. Ολο «επεκτείνεται», όλο «εισβάλλει» στους άλλους δύο. Αυτό είναι εξευτελιστικό για την ανθρωπότητα, για το δίκαιο, τον λόγο, τη λογοτεχνία, το εμπόριο, τη φιλοσοφία· για την κοινωνία και τη δημοκρατία. Οι αρχές και οι αξίες χάνονται στη δίνη των πολέμων και των χρηματιστηρίων, στις πλεκτάνες των τραπεζιτών και στην απληστία των πολυεθνικών.
Δεν φταίνε οι συγγραφείς γι’ αυτό. Ο Μπάουμαν επικαλείται και τον Αρθουρ Κέστλερ: «Το 1933 και τα επόμενα δύο τρία χρόνια οι μόνοι άνθρωποι που είχαν καταλάβει καλά τι συνέβαινε στο νεοσύστατο Τρίτο Ράιχ ήσαν μερικές χιλιάδες μετανάστες». Επίσης: Τον Οκτώβριο του 1938, «ο Αμώς, ο Ωσηέ, ο Ιερεμίας ήσαν αρκετά καλοί προπαγανδιστές κι όμως δεν κατόρθωσαν να ταρακουνήσουν τον λαό τους και να τον προειδοποιήσουν. Λέγεται πως η φωνή της Κασσάνδρας διαπέρασε τα τείχη· κι όμως ο Τρωικός Πόλεμος έγινε». «Φαίνεται -καταλήγει ο καθηγητής- πως χρειαζόμαστε καταστροφές για να αναγνωρίσουμε και να παραδεχτούμε (εκ των υστέρων, αλίμονο, μόνο εκ των υστέρων…) τον ερχομό τους». Τι μένει; «Να προσπαθήσουμε: ξανά και ξανά, όλο και πιο σκληρά».
gstamatopoulos@efsyn.gr
Πηγή
RSS Feed