Του Περικλή Κοροβέση
Το καλοκαίρι, στα διάφορα παραθεριστικά μέρη, έχουμε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε ανθρώπους διαφόρων ηλικιών και επαγγελμάτων, εκτός του κύκλου-γκέτο μας. Και αυτό έχει ένα ιδιαίτερο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Ολοι ζουν την κρίση στο πετσί τους, όλοι βρίζουν την κυβέρνηση, ιδίως πρώην ΠΑΣΟΚτζήδες και Νεοδημοκράτες και όλοι αναζητούν κάποιο Σωτήρα-Μεσσία για να τους σώσει. Οι ίδιοι δεν σκέφτονται να κάνουν τίποτα. Το μάξιμουμ της επιθυμίας τους είναι να ξαναβρούν το χαμένο τους καταναλωτικό επίπεδο και πέραν τούτου ουδέν. Η χούντα, εκτός των άλλων δεινών, επέφερε και μια βαθιά πολιτική αλλαγή που δεν αποχουντοποιήθηκε ποτέ. Μετέτρεψε τον πολίτη σε καταναλωτή, αυτοκινητάκι, σπιτάκι, εξοχικό, διαμόρφωσε ένα εγωκεντρικό άτομο, εγκαθίδρυσε τη νοοτροπία πως για όλα φταίει ο γείτονας και καθιέρωσε ανταγωνιστικές σχέσεις, ακόμα και για τη μάρκα του αυτοκινήτου. Στη Μεταπολίτευση η κατανάλωση έγινε δημοκρατική και ησυχάσαμε.
Ο πολίτης με την κλασική έννοια σκέφτεται με όρους συνόλου. Ο καταναλωτής είναι εγκλωβισμένος στο εγώ του. Ακόμα και όταν μπει σε ένα κόμμα, πάλι τη θέση του θα σκεφτεί. Θα αναζητήσει ένα πόστο και θα γίνει καρεκλοκένταυρος. Και στη συνέχεια ακολουθεί η διαφθορά, γιατί σκέφτεται πως όλα πρέπει να λειτουργούν για πάρτη του. Οι κυβερνώντες ξέρουν καλά αυτή τη νοοτροπία, έχουν μπροστά τους μια αδρανή μάζα, και έτσι μπορούν και κυβερνούν αυταρχικά και με φασίζουσα νοοτροπία γιατί ξέρουν ότι παίζουν χωρίς αντίπαλο. Τελικά πόσοι να είναι αυτοί που σκέφτονται στην Ελλάδα; Κάποιο αξιόλογο γκάλοπ δεν έχουμε. Αλλά μπορούμε να βγάλουμε κάποια πρόχειρα συμπεράσματα από τον κόσμο που πάει στα φεστιβάλ ή σε άλλες εκδηλώσεις τέχνης, να δούμε τι εφημερίδες διαβάζει ή τι βιβλία αγοράζει ή και τους μόνιμους διαδηλωτές, που πια όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους. Αν τους μετρήσουμε όλους μαζί θα είναι λίγες δεκάδες χιλιάδες, σε έναν λαό που στην απόλυτη πλειονότητά του είναι τηλεορασιοφάγοι και έχουν τη συσκευή μονίμως ανοιχτή, και όταν ακόμα δεν τη βλέπουν.
Αυτές οι σκέψεις μού δημιουργήθηκαν ύστερα από την ανάγνωση του «Μετρονόμου», ενός εκλεκτού μουσικού περιοδικού, που είχε ένα εξαίρετο αφιέρωμα για τον Χατζιδάκι με αφορμή τα είκοσι χρόνια από τον θάνατό του. Αν και ο ίδιος ο Μάνος διαφωνούσε με τα αφιερώματα σε κάποιο δημιουργό με αφορμή τον θάνατό του, προτιμούσε την ημερομηνία γέννησης. Και είχε δίκιο. Οπως και εγώ δεν έχω καταλάβει γιατί γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου που είναι η έναρξη του πολέμου και όχι την ημερομηνία της απελευθέρωσής μας. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα. Στον Χατζιδάκι ξανά.
Ολοι βέβαια γνωρίζουμε τον Χατζιδάκι ως έναν μεγάλο μουσικό, έναν άνθρωπο ευφυή που σχολίαζε με έναν διεισδυτικό τρόπο την πραγματικότητα και οι όποιες παρεμβάσεις του ήταν πάντα καίριες. Τον είχαμε χρεώσει στη Δεξιά, αλλά δεν του αποδώσαμε ποτέ μια βαθιά πολιτική σκέψη. Αυτό το είχαμε πιστώσει στον Μίκη Θεοδωράκη. Είναι αλήθεια πως ο Χατζιδάκις δήλωνε ότι είναι Νέα Δημοκρατία, αλλά δεν ξέρω αν μετείχε σε κάποιο όργανο. Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως συνδέθηκε με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή (τον αυθεντικό), γοητεύτηκε από την προσωπικότητά του και του αφιέρωσε και μια ωδή, που δεν ξέρω αν κυκλοφόρησε σε δίσκο (Ωδή σε έναν μεγάλο άντρα). Αλλά από τα κείμενα που δημοσιεύει ο «Μετρονόμος» προκύπτει μια άλλη εικόνα. Ο Χατζιδάκις διαθέτει μια σύγχρονη αριστερή σκέψη, μακριά από δογματισμούς και ιδεολογικές κατασκευές, θα έλεγα ότι ήταν ένας «ατομιστής αναρχικός».
Στην ιστορία του αναρχισμού, υπάρχει ο όρος ατομιστής, που δεν σημαίνει εγωκεντρικός, αλλά προσωπική ελευθερία. Και αυτήν τη διέθετε ο Χατζιδάκις σε μια κοινωνία που δεν ήταν ελεύθερη. Παράλληλα ήταν ακτιβιστής. Τόσο την εποχή του Γ’ Προγράμματος όσο και με τον «Μουσικό Αύγουστο» και μετά με το περιοδικό «Τέταρτο», προωθούσε καλλιτεχνικά συμβάντα, αναδείκνυε νέα ταλέντα εντελώς άγνωστα και ήταν πάντα περιστοιχισμένος με αξιόλογους ανθρώπους. Είχε κατηγορηθεί πως του άρεσε να έχει «αυλή». Ετυχε να βρεθώ λίγες φορές στις παρέες του. Δεν διαπίστωσα αυλικούς ούτε αυλοκόλακες. Ο Χατζιδάκις ήταν χαρισματικός, ευχάριστος και με αδιαμφισβήτητο κύρος. Δεν θα ανεχόταν καμιά αυλή, παρά μόνο φίλους. Αν ήμουν κοινωνιολόγος, θα τοποθετούσα τον Μάνο Χατζιδάκι στην Αριστερά του 21ου αιώνα, που δεν χρειάζεται να είναι κομματικοποιημένη, αλλά κοινωνικοποιημένη.
[email protected]
Το καλοκαίρι, στα διάφορα παραθεριστικά μέρη, έχουμε τη δυνατότητα να γνωρίσουμε ανθρώπους διαφόρων ηλικιών και επαγγελμάτων, εκτός του κύκλου-γκέτο μας. Και αυτό έχει ένα ιδιαίτερο κοινωνιολογικό ενδιαφέρον. Ολοι ζουν την κρίση στο πετσί τους, όλοι βρίζουν την κυβέρνηση, ιδίως πρώην ΠΑΣΟΚτζήδες και Νεοδημοκράτες και όλοι αναζητούν κάποιο Σωτήρα-Μεσσία για να τους σώσει. Οι ίδιοι δεν σκέφτονται να κάνουν τίποτα. Το μάξιμουμ της επιθυμίας τους είναι να ξαναβρούν το χαμένο τους καταναλωτικό επίπεδο και πέραν τούτου ουδέν. Η χούντα, εκτός των άλλων δεινών, επέφερε και μια βαθιά πολιτική αλλαγή που δεν αποχουντοποιήθηκε ποτέ. Μετέτρεψε τον πολίτη σε καταναλωτή, αυτοκινητάκι, σπιτάκι, εξοχικό, διαμόρφωσε ένα εγωκεντρικό άτομο, εγκαθίδρυσε τη νοοτροπία πως για όλα φταίει ο γείτονας και καθιέρωσε ανταγωνιστικές σχέσεις, ακόμα και για τη μάρκα του αυτοκινήτου. Στη Μεταπολίτευση η κατανάλωση έγινε δημοκρατική και ησυχάσαμε.
Ο πολίτης με την κλασική έννοια σκέφτεται με όρους συνόλου. Ο καταναλωτής είναι εγκλωβισμένος στο εγώ του. Ακόμα και όταν μπει σε ένα κόμμα, πάλι τη θέση του θα σκεφτεί. Θα αναζητήσει ένα πόστο και θα γίνει καρεκλοκένταυρος. Και στη συνέχεια ακολουθεί η διαφθορά, γιατί σκέφτεται πως όλα πρέπει να λειτουργούν για πάρτη του. Οι κυβερνώντες ξέρουν καλά αυτή τη νοοτροπία, έχουν μπροστά τους μια αδρανή μάζα, και έτσι μπορούν και κυβερνούν αυταρχικά και με φασίζουσα νοοτροπία γιατί ξέρουν ότι παίζουν χωρίς αντίπαλο. Τελικά πόσοι να είναι αυτοί που σκέφτονται στην Ελλάδα; Κάποιο αξιόλογο γκάλοπ δεν έχουμε. Αλλά μπορούμε να βγάλουμε κάποια πρόχειρα συμπεράσματα από τον κόσμο που πάει στα φεστιβάλ ή σε άλλες εκδηλώσεις τέχνης, να δούμε τι εφημερίδες διαβάζει ή τι βιβλία αγοράζει ή και τους μόνιμους διαδηλωτές, που πια όλοι γνωρίζονται μεταξύ τους. Αν τους μετρήσουμε όλους μαζί θα είναι λίγες δεκάδες χιλιάδες, σε έναν λαό που στην απόλυτη πλειονότητά του είναι τηλεορασιοφάγοι και έχουν τη συσκευή μονίμως ανοιχτή, και όταν ακόμα δεν τη βλέπουν.
Αυτές οι σκέψεις μού δημιουργήθηκαν ύστερα από την ανάγνωση του «Μετρονόμου», ενός εκλεκτού μουσικού περιοδικού, που είχε ένα εξαίρετο αφιέρωμα για τον Χατζιδάκι με αφορμή τα είκοσι χρόνια από τον θάνατό του. Αν και ο ίδιος ο Μάνος διαφωνούσε με τα αφιερώματα σε κάποιο δημιουργό με αφορμή τον θάνατό του, προτιμούσε την ημερομηνία γέννησης. Και είχε δίκιο. Οπως και εγώ δεν έχω καταλάβει γιατί γιορτάζουμε την 28η Οκτωβρίου που είναι η έναρξη του πολέμου και όχι την ημερομηνία της απελευθέρωσής μας. Αλλά αυτό είναι άλλο θέμα. Στον Χατζιδάκι ξανά.
Ολοι βέβαια γνωρίζουμε τον Χατζιδάκι ως έναν μεγάλο μουσικό, έναν άνθρωπο ευφυή που σχολίαζε με έναν διεισδυτικό τρόπο την πραγματικότητα και οι όποιες παρεμβάσεις του ήταν πάντα καίριες. Τον είχαμε χρεώσει στη Δεξιά, αλλά δεν του αποδώσαμε ποτέ μια βαθιά πολιτική σκέψη. Αυτό το είχαμε πιστώσει στον Μίκη Θεοδωράκη. Είναι αλήθεια πως ο Χατζιδάκις δήλωνε ότι είναι Νέα Δημοκρατία, αλλά δεν ξέρω αν μετείχε σε κάποιο όργανο. Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως συνδέθηκε με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή (τον αυθεντικό), γοητεύτηκε από την προσωπικότητά του και του αφιέρωσε και μια ωδή, που δεν ξέρω αν κυκλοφόρησε σε δίσκο (Ωδή σε έναν μεγάλο άντρα). Αλλά από τα κείμενα που δημοσιεύει ο «Μετρονόμος» προκύπτει μια άλλη εικόνα. Ο Χατζιδάκις διαθέτει μια σύγχρονη αριστερή σκέψη, μακριά από δογματισμούς και ιδεολογικές κατασκευές, θα έλεγα ότι ήταν ένας «ατομιστής αναρχικός».
Στην ιστορία του αναρχισμού, υπάρχει ο όρος ατομιστής, που δεν σημαίνει εγωκεντρικός, αλλά προσωπική ελευθερία. Και αυτήν τη διέθετε ο Χατζιδάκις σε μια κοινωνία που δεν ήταν ελεύθερη. Παράλληλα ήταν ακτιβιστής. Τόσο την εποχή του Γ’ Προγράμματος όσο και με τον «Μουσικό Αύγουστο» και μετά με το περιοδικό «Τέταρτο», προωθούσε καλλιτεχνικά συμβάντα, αναδείκνυε νέα ταλέντα εντελώς άγνωστα και ήταν πάντα περιστοιχισμένος με αξιόλογους ανθρώπους. Είχε κατηγορηθεί πως του άρεσε να έχει «αυλή». Ετυχε να βρεθώ λίγες φορές στις παρέες του. Δεν διαπίστωσα αυλικούς ούτε αυλοκόλακες. Ο Χατζιδάκις ήταν χαρισματικός, ευχάριστος και με αδιαμφισβήτητο κύρος. Δεν θα ανεχόταν καμιά αυλή, παρά μόνο φίλους. Αν ήμουν κοινωνιολόγος, θα τοποθετούσα τον Μάνο Χατζιδάκι στην Αριστερά του 21ου αιώνα, που δεν χρειάζεται να είναι κομματικοποιημένη, αλλά κοινωνικοποιημένη.
[email protected]
RSS Feed
