του Κώστα Νικολάου
«TINA» (There Is No Alternative) – «Δεν υπάρχει εναλλακτική» κραυγάζουν σ’ όλο τον κόσμο οι χρηματιστές, οι μεγάλοι επιχειρηματίες, οι πολιτικοί και οι διανοούμενοι του συστήματος. Δεν υπάρχει – λένε - εναλλακτική στο νεοφιλελευθερισμό, δηλαδή, στην πολιτική του ακρωτηριασμού του δημόσιου τομέα, της ανεξέλεγκτης ελευθερίας των ιδιωτικών εταιρειών και ιδιωτικοποίησης των κοινών αγαθών και της δραματικής περικοπής των κοινωνικών δαπανών.
Κι έχουν δίκιο, αλλά με μια μικρή συμπλήρωση: «Δεν υπάρχει εναλλακτική για το καπιταλιστικό σύστημα». Πράγματι, έτσι είναι. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι εδώ και χρόνια η κυρίαρχη επιλογή του συστήματος, διότι εξασφαλίζει υπερσυσσώρευση κεφαλαίου και κερδών στα χέρια λίγων εταιρειών διαμέσου του μηχανισμού της υπερχρέωσης κρατών και πολιτών (χρεοκρατία) και συνεπακόλουθα, ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας στα χέρια των ιδίων (εταιρειοκρατία αντί για δημοκρατία).
Το όνειρο για τους αιθεροβάμονες του ανύπαρκτου και ανέφικτου «ηθικού καπιταλισμού» δεν είναι στις επιλογές του συστήματος. Σήμερα, νεοφιλελευθερισμός και σύστημα πάνε πακέτο και η κρίση τους (όπως όλες οι προηγούμενες κρίσεις) είναι καταστροφική για τους πολλούς. Για τους λίγους είναι η χρυσή ευκαιρία (οι 500 μεγάλες εταιρείες στην Ελλάδα, αύξησαν θεαματικά τα κέρδη τους στην περίοδο της κρίσης). Η έξοδος λοιπόν από την κρίση, σημαίνει έξοδο από το νεοφιλευθερισμό και το σύστημα.
Η κρίση του συστήματος δημιουργεί τεράστιο κενό κοινωνικής παραγωγής και αναπαραγωγής (με την επιστημονική έννοια του κοινωνικού, που περιλαμβάνει το οικονομικό, πολιτικό και ιδεολογικό-πολιτισμικό επίπεδο). Σ’ αυτό το κενό, οι εκτοπιζόμενοι από την κρίση πολίτες συναντώνται, αυτοοργανώνονται αμεσοδημοκρατικά χωρίς ανάθεση σε άλλους της διαχείρισης, δημιουργούν δικούς τους θεσμούς (αυτοθέσμιση) χωρίς εξαρτήσεις από κράτος - ιδιωτικές εταιρείες - κόμματα, δημιουργούν νέες κοινωνικές σχέσεις στον αντίποδα των καπιταλιστικών σχέσεων εξάρτησης – αποξένωσης - εκμετάλλευσης, διαχειρίζονται συνεργατικά (αυτοδιαχείριση) και αειφορικά τα κοινά αγαθά, δίνουν έμφαση στην τοπικότητα συμβάλλοντας στην κοινοτική αντίληψη, απομεγέθυνση, ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα, αντιμετώπιση της ανεργίας και προστασία του περιβάλλοντος.
Αυτή είναι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Όχι ένα εγχείρημα φιλανθρωπίας ή ελεημοσύνης (ο ελεήμων και φιλάνθρωπος ισχυρός, που από τα πάνω βοηθάει τους αδύναμους), αλλά ένα κίνημα αντίστασης στην κοινωνική καταστροφή και κοινωνικής αλληλεγγύης (ισότιμα, από τα κάτω, με δράση από κοινού).
Εδώ γεννιέται η εναλλακτική. Όχι σαν ένα όραμα μιας καλύτερης ζωής στο απώτερο μέλλον, αλλά εδώ και τώρα, από εμάς και από τα κάτω. Οικοδομείται από τώρα μια κοινωνία των αναγκών και όχι των εμπορευμάτων, με γνώμονα τον άνθρωπο και όχι τα κέρδη, ένας κόσμος απαλλαγμένος από τον αυτοσκοπό της συσσώρευσης χρήματος.
Υπάρχει τέτοιος κόσμος; Υπάρχει. Σ’ όλο τον πλανήτη, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι συμμετέχουν σ’ αυτόν. Κι ενώ η κρίση πλήττει τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, τα συνεργατικά εγχειρήματα παντού αναπτύσσονται. Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότερες από 2.500 τέτοιες συλλογικότητες και σε πολλούς τομείς. Μια εντελώς ενδεικτική αναφορά φωτογραφίζει αυτόν τον υπαρκτό κόσμο:
Συνεταιρισμός ‘Βοσκός’ (Λιβάδι Ολύμπου) http://www.voskos.gr, ομάδα παραγωγών Αγ. Γεωργίου (Γρεβενά), Συντροφία Βελβεντού (Κοζάνη) στον πρωτογενή τομέα.
ΠΕΡΚΑ (Θεσσαλονίκη) http://perka.org, πρωτοβουλία Ελληνικού http://agroselliniko.blogspot.gr (Αθήνα) στις αστικές καλλιέργειες.
Συνεταιρισμός ‘Βίος Coop’ http://www.bioscoop.gr, ΣΠΑΜΕ http://www.spame.gr, Συντροφία/Μικρόπολις http://micropratirio.gr, Αλλοστρόπος http://allostropos.blogspot.gr (Θεσσαλονίκη), Φιλαδελφία (Κομοτηνή) http://philadelpheia.blogspot.gr, Αγροναύτες http://agronaftes.blogspot.gr, Βλαστός http://blastos.wordpress.com (Αθήνα), ΒΙΟΖΩ http://www.biozo.gr για την άμεση σχέση παραγωγών-καταναλωτών.
Δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων και υπηρεσιών ΤΕΜ (Μαγνησία) http://www.tem-magnisia.gr, ΚΟΙΝΟ (Θεσσαλονίκη) http://koino.com.gr.
Τράπεζες Χρόνου Χολαργού-Παπάγου, Εξαρχείων http://exarchia.pblogs.gr, Πλατείας Συντάγματος http://www.time-exchange.gr (Αθήνα).
Αυτοδιαχείριση εργοστασίου ΒΙΟΜΕ http://biom-metal.blogspot.gr.
Μη κερδοσκοπικοί συνεταιρισμοί νερού στη Θεσσαλονίκη (Κίνηση 136) http://www.136.gr.
Συνεταιρισμοί Μυκόνου http://moikonos.wordpress.com και Ικαρίας, πρωτοβουλίες Αττικής http://prosynat.blogspot.gr και Θεσσαλονίκης http://diapor.blogspot.gr, συνοικιακή κομποστοποίηση Καλαμάτας http://www.rethink-project.gr για την κοινωνική διαχείριση των απορριμμάτων.
Δεκάδες κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία αλληλεγγύης.
Εγχείρημα ΕΡΤ, δεκάδες ηλεκτρονικές εφημερίδες, ραδιοφωνικοί σταθμοί στον τομέα των ΜΜΕ.
Εκδόσεις των συναδέλφων (Αθήνα) http://ekdoseisynadelfwn.wordpress.com, βιβλιοπωλείο ‘Ακυβέρνητες πολιτείες’ (Θεσσαλονίκη) στον τομέα του βιβλίου.
Ακόμα και στην εκπαίδευση: συνεταιριστικό φροντιστήριο Χαλανδρίου (Αθήνα) http://sinetairismos.gr, Λαϊκό Πανεπιστήμιο Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας (Θεσσαλονίκη) http://www.univsse.gr.
Τα συνεργατικά εγχειρήματα δεν είναι απομονωμένα. Δικτυώνονται τόσο τοπικά, όπως το ανοιχτό δίκτυο απευθείας διάθεσης προϊόντων στη Θεσσαλονίκη (με 16 συλλογικότητες) http://anoixtodiktio.gr, όσο σε επίπεδο χώρας, όπως το Εναλλακτικό Φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας http://www.festival4sce.org και σε διεθνές επίπεδο, όπως η πρόσφατη Ευρωπαϊκή συνάντηση συλλογικοτήτων για μια στρατηγική αντιμετώπισης της αντιδημοκρατικής νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης της κρίσης.
Πρόκειται λοιπόν για έναν κόσμο, που δεν είναι απλά εφικτός και αναγκαίος, αλλά και υπαρκτός. Έναν κόσμο, που ενώ γύρω γκρεμίζονται τα θεμέλια του παρελθόντος, αυτός ποτίζει τα λουλούδια που φυτρώνουν στα συντρίμμια.
____________________________________
Το κείμενο αυτό αποτελεί συμπληρωμένη εκδοχή του άρθρου με τίτλο "Ένας υπαρκτός κόσμος αντίστασης-αλληλεγγύης", που δημοσιεύθηκε στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία", 1.12.2013 (http://www.enet.gr/?i=news.el.oikonomia&id=401692) και συγκεκριμένα, περιλαμβάνει επιπλέον τους ιστότοπους των αναφερομένων στο άρθρο συλλογικοτήτων.
«TINA» (There Is No Alternative) – «Δεν υπάρχει εναλλακτική» κραυγάζουν σ’ όλο τον κόσμο οι χρηματιστές, οι μεγάλοι επιχειρηματίες, οι πολιτικοί και οι διανοούμενοι του συστήματος. Δεν υπάρχει – λένε - εναλλακτική στο νεοφιλελευθερισμό, δηλαδή, στην πολιτική του ακρωτηριασμού του δημόσιου τομέα, της ανεξέλεγκτης ελευθερίας των ιδιωτικών εταιρειών και ιδιωτικοποίησης των κοινών αγαθών και της δραματικής περικοπής των κοινωνικών δαπανών.
Κι έχουν δίκιο, αλλά με μια μικρή συμπλήρωση: «Δεν υπάρχει εναλλακτική για το καπιταλιστικό σύστημα». Πράγματι, έτσι είναι. Ο νεοφιλελευθερισμός είναι εδώ και χρόνια η κυρίαρχη επιλογή του συστήματος, διότι εξασφαλίζει υπερσυσσώρευση κεφαλαίου και κερδών στα χέρια λίγων εταιρειών διαμέσου του μηχανισμού της υπερχρέωσης κρατών και πολιτών (χρεοκρατία) και συνεπακόλουθα, ακόμα μεγαλύτερη συγκέντρωση πολιτικής εξουσίας στα χέρια των ιδίων (εταιρειοκρατία αντί για δημοκρατία).
Το όνειρο για τους αιθεροβάμονες του ανύπαρκτου και ανέφικτου «ηθικού καπιταλισμού» δεν είναι στις επιλογές του συστήματος. Σήμερα, νεοφιλελευθερισμός και σύστημα πάνε πακέτο και η κρίση τους (όπως όλες οι προηγούμενες κρίσεις) είναι καταστροφική για τους πολλούς. Για τους λίγους είναι η χρυσή ευκαιρία (οι 500 μεγάλες εταιρείες στην Ελλάδα, αύξησαν θεαματικά τα κέρδη τους στην περίοδο της κρίσης). Η έξοδος λοιπόν από την κρίση, σημαίνει έξοδο από το νεοφιλευθερισμό και το σύστημα.
Η κρίση του συστήματος δημιουργεί τεράστιο κενό κοινωνικής παραγωγής και αναπαραγωγής (με την επιστημονική έννοια του κοινωνικού, που περιλαμβάνει το οικονομικό, πολιτικό και ιδεολογικό-πολιτισμικό επίπεδο). Σ’ αυτό το κενό, οι εκτοπιζόμενοι από την κρίση πολίτες συναντώνται, αυτοοργανώνονται αμεσοδημοκρατικά χωρίς ανάθεση σε άλλους της διαχείρισης, δημιουργούν δικούς τους θεσμούς (αυτοθέσμιση) χωρίς εξαρτήσεις από κράτος - ιδιωτικές εταιρείες - κόμματα, δημιουργούν νέες κοινωνικές σχέσεις στον αντίποδα των καπιταλιστικών σχέσεων εξάρτησης – αποξένωσης - εκμετάλλευσης, διαχειρίζονται συνεργατικά (αυτοδιαχείριση) και αειφορικά τα κοινά αγαθά, δίνουν έμφαση στην τοπικότητα συμβάλλοντας στην κοινοτική αντίληψη, απομεγέθυνση, ενίσχυση του πρωτογενούς τομέα, αντιμετώπιση της ανεργίας και προστασία του περιβάλλοντος.
Αυτή είναι η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία. Όχι ένα εγχείρημα φιλανθρωπίας ή ελεημοσύνης (ο ελεήμων και φιλάνθρωπος ισχυρός, που από τα πάνω βοηθάει τους αδύναμους), αλλά ένα κίνημα αντίστασης στην κοινωνική καταστροφή και κοινωνικής αλληλεγγύης (ισότιμα, από τα κάτω, με δράση από κοινού).
Εδώ γεννιέται η εναλλακτική. Όχι σαν ένα όραμα μιας καλύτερης ζωής στο απώτερο μέλλον, αλλά εδώ και τώρα, από εμάς και από τα κάτω. Οικοδομείται από τώρα μια κοινωνία των αναγκών και όχι των εμπορευμάτων, με γνώμονα τον άνθρωπο και όχι τα κέρδη, ένας κόσμος απαλλαγμένος από τον αυτοσκοπό της συσσώρευσης χρήματος.
Υπάρχει τέτοιος κόσμος; Υπάρχει. Σ’ όλο τον πλανήτη, σχεδόν ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι συμμετέχουν σ’ αυτόν. Κι ενώ η κρίση πλήττει τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, τα συνεργατικά εγχειρήματα παντού αναπτύσσονται. Στην Ελλάδα υπάρχουν περισσότερες από 2.500 τέτοιες συλλογικότητες και σε πολλούς τομείς. Μια εντελώς ενδεικτική αναφορά φωτογραφίζει αυτόν τον υπαρκτό κόσμο:
Συνεταιρισμός ‘Βοσκός’ (Λιβάδι Ολύμπου) http://www.voskos.gr, ομάδα παραγωγών Αγ. Γεωργίου (Γρεβενά), Συντροφία Βελβεντού (Κοζάνη) στον πρωτογενή τομέα.
ΠΕΡΚΑ (Θεσσαλονίκη) http://perka.org, πρωτοβουλία Ελληνικού http://agroselliniko.blogspot.gr (Αθήνα) στις αστικές καλλιέργειες.
Συνεταιρισμός ‘Βίος Coop’ http://www.bioscoop.gr, ΣΠΑΜΕ http://www.spame.gr, Συντροφία/Μικρόπολις http://micropratirio.gr, Αλλοστρόπος http://allostropos.blogspot.gr (Θεσσαλονίκη), Φιλαδελφία (Κομοτηνή) http://philadelpheia.blogspot.gr, Αγροναύτες http://agronaftes.blogspot.gr, Βλαστός http://blastos.wordpress.com (Αθήνα), ΒΙΟΖΩ http://www.biozo.gr για την άμεση σχέση παραγωγών-καταναλωτών.
Δίκτυα ανταλλαγών προϊόντων και υπηρεσιών ΤΕΜ (Μαγνησία) http://www.tem-magnisia.gr, ΚΟΙΝΟ (Θεσσαλονίκη) http://koino.com.gr.
Τράπεζες Χρόνου Χολαργού-Παπάγου, Εξαρχείων http://exarchia.pblogs.gr, Πλατείας Συντάγματος http://www.time-exchange.gr (Αθήνα).
Αυτοδιαχείριση εργοστασίου ΒΙΟΜΕ http://biom-metal.blogspot.gr.
Μη κερδοσκοπικοί συνεταιρισμοί νερού στη Θεσσαλονίκη (Κίνηση 136) http://www.136.gr.
Συνεταιρισμοί Μυκόνου http://moikonos.wordpress.com και Ικαρίας, πρωτοβουλίες Αττικής http://prosynat.blogspot.gr και Θεσσαλονίκης http://diapor.blogspot.gr, συνοικιακή κομποστοποίηση Καλαμάτας http://www.rethink-project.gr για την κοινωνική διαχείριση των απορριμμάτων.
Δεκάδες κοινωνικά ιατρεία και φαρμακεία αλληλεγγύης.
Εγχείρημα ΕΡΤ, δεκάδες ηλεκτρονικές εφημερίδες, ραδιοφωνικοί σταθμοί στον τομέα των ΜΜΕ.
Εκδόσεις των συναδέλφων (Αθήνα) http://ekdoseisynadelfwn.wordpress.com, βιβλιοπωλείο ‘Ακυβέρνητες πολιτείες’ (Θεσσαλονίκη) στον τομέα του βιβλίου.
Ακόμα και στην εκπαίδευση: συνεταιριστικό φροντιστήριο Χαλανδρίου (Αθήνα) http://sinetairismos.gr, Λαϊκό Πανεπιστήμιο Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας (Θεσσαλονίκη) http://www.univsse.gr.
Τα συνεργατικά εγχειρήματα δεν είναι απομονωμένα. Δικτυώνονται τόσο τοπικά, όπως το ανοιχτό δίκτυο απευθείας διάθεσης προϊόντων στη Θεσσαλονίκη (με 16 συλλογικότητες) http://anoixtodiktio.gr, όσο σε επίπεδο χώρας, όπως το Εναλλακτικό Φεστιβάλ Αλληλέγγυας και Συνεργατικής Οικονομίας http://www.festival4sce.org και σε διεθνές επίπεδο, όπως η πρόσφατη Ευρωπαϊκή συνάντηση συλλογικοτήτων για μια στρατηγική αντιμετώπισης της αντιδημοκρατικής νεοφιλελεύθερης διακυβέρνησης της κρίσης.
Πρόκειται λοιπόν για έναν κόσμο, που δεν είναι απλά εφικτός και αναγκαίος, αλλά και υπαρκτός. Έναν κόσμο, που ενώ γύρω γκρεμίζονται τα θεμέλια του παρελθόντος, αυτός ποτίζει τα λουλούδια που φυτρώνουν στα συντρίμμια.
____________________________________
Το κείμενο αυτό αποτελεί συμπληρωμένη εκδοχή του άρθρου με τίτλο "Ένας υπαρκτός κόσμος αντίστασης-αλληλεγγύης", που δημοσιεύθηκε στην "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία", 1.12.2013 (http://www.enet.gr/?i=news.el.oikonomia&id=401692) και συγκεκριμένα, περιλαμβάνει επιπλέον τους ιστότοπους των αναφερομένων στο άρθρο συλλογικοτήτων.
RSS Feed