Του Ανδρέα Γκρώμαν*
Νοέμβριος 2013
Εισαγωγή
Τον Οκτώβριο 2013 βεβαιώθηκε για ακόμα μια φορά ότι η ύδρευση με νερό χωρίς χλώριο είναι επιδίωξη και στόχος των κατοίκων των οικισμών του Πηλίου. Αυτό, σύμφωνα με τις μικροβιολογικές αναλύσεις των δειγματοληψιών στο δίκτυο της Πορταριάς, είναι αναμφίβολα εφικτό. Η βελτίωση της προστασίας πηγών, δεξαμενών και δικτύων θα θεμελιώσει τη δυνατότητα παροχής “νερού χωρίς χλώριο” σε οικισμούς στο Πήλιο, ώστε να έχουν οι κάτοικοι στο σπίτι τους, οι τουρίστες και οι επισκέπτες στα ξενοδοχεία και στις κοινόχρηστες βρύσες τη δυνατότητα να απολαμβάνουν το νερό των πηγών ως γνήσιο αγαθό και χωρίς καμία υποβάθμιση. Το σλόγκαν “νερό χωρίς χλώριο” μπορεί να αποτελέσει με κάθε βεβαιότητα σημαντικό παράγοντα προσέλκυσης τουριστών και προστιθέμενη αξία στο τουριστικό προϊόν.
Η ελληνική νομοθεσία (ΥΜ/5673/57, ΦΕΚ 5/58 Β για την απολύμανση του νερού ύδρευσης) ορίζει μεν τη χλωρίωση ως υποχρεωτική αλλά μόνο για οικισμούς άνω των 3.000 κατοίκων. Πέραν τούτου προβλέπει εξαιρέσεις κατόπιν εγγράφου αδείας του Υγειονομικού Κέντρου για οικισμούς από 3.000 μέχρι και 15.000 κατοίκους.
Αν το νερό από την πηγή ή την γεώτρηση είναι υγιεινό και καθαρό όπως προβλέπει η οδηγία 98/83/ΕΚ (http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31998L0083:EL:HTML), αν δηλαδή το νερό δεν είναι μολυσμένο, τι σκοπό έχει η απολύμανση;
Συχνά εκφράζεται η γνώμη ότι η χλωρίωση μπορεί ίσως να αποτελέσει προληπτικό μέτρο προστασίας του πόσιμου νερού από κινδύνους μολύνσεως. Έτσι εξηγείται και το σχετικό έγγραφό της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Μαγνησίας, που εστάλη προς τη ΔΕΥΑΜΒ http://pskotiniotis.blogspot.gr/2012/03/blog-post_4725.html#more στο οποίο αναφέρεται ότι:
«Η χλωρίωση του πόσιμου νερού είναι προβλεπόμενη και επιβεβλημένη από άποψη επιστημονική, νομική και κοινής λογικής, ειδικά σε δίκτυα που κατ’ επανάληψη και για ποικίλες αιτίες έχει διαχρονικά τεκμηριωθεί με μικροβιολογικές αναλύσεις η παρουσία μικροβιακών φορτίων στο πόσιμο νερό που παρέχεται για ανθρώπινη κατανάλωση».
Επειδή εδώ αναφέρεται ο όρος “επιστημονική άποψη”, συντάσσεται η παρούσα απάντηση.
Η (έκτακτη) προληπτική χλωρίωση από επιστημονική άποψη.
Η προληπτική χλωρίωση σε εγκαταστάσεις ύδρευσης προβλέπει:
α) Την παρακολούθηση με περιπολίες για (έκτακτη) προληπτική χλωρίωση. Την ετοιμότητα για επέμβαση ανά πάσα στιγμή στην περίπτωση που υπάρξει απρόβλεπτη μόλυνση πηγής, δεξαμενής ή στο δίκτυο. Τη συνεργασία με κατοίκους για εθελοντική παρακολούθηση της περιοχής από τη μια και την άμεση ενημέρωση του κοινού για την αιτία και τη διάρκεια της έκτακτης χλωρίωσης από την άλλη. Με τα μέτρα αυτά η πρακτική αυτή για προληπτική χλωρίωση καθίσταται ισχυρό εργαλείο για την προστασία της ποιότητας του νερού ύδρευσης.
β) Τη συνεχή προληπτική χλωρίωση, η οποία όμως υποβαθμίζει το καθαρό, μη μολυσμένο πόσιμο νερό, όπως υποβαθμίζουν τα συντηρητικά τα γνήσια τρόφιμα.
Επιστημονικά αποδεδειγμένο είναι:
1. ότι το μη μολυσμένο νερό από προστατευμένη πηγή ή γεώτρηση περιέχει χουμικές ουσίες, στις οποίες δεν έχουν πρόσβαση οι μικροοργανισμοί, καθώς και πολύ λίγες θρεπτικές ουσίες. Έτσι, ενώ το νερό δεν είναι αποστειρωμένο, οι παθογόνοι μικροοργανισμοί δεν έχουν την δυνατότητα να αναπτυχθούν και οι επιστρώσεις (βιοφιλμ) στις επιφάνειες του νερού είναι πολύ λεπτές. Παρατηρείται, αντίθετα, το φαινόμενο ότι με τη χλωρίωση οξειδώνονται οι μη προσβάσιμες στους μικροοργανισμούς χουμικές ουσίες, γεγονός που τις μετατρέπει εν μέρη σε θρεπτικές ουσίες. Αυτό σημαίνει ότι η χλωρίωση του νερού μπορεί ακόμα και να ευνοήσει την ανάπτυξη μικροοργανισμών.
2. ότι με την προσθήκη χλωρίου οι ενδείξεις για μόλυνση από μικροοργανισμούς με προέλευση την κόπρο, όπως κολοβακτηρίδια (Escherichia coli, E. Coli), χάνουν την ενδεικτική τους ικανότητα με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η ύπαρξη παθογόνων μικροβίων στο νερό, παρόλο που δεν επισημαίνονται. Τη διεθνή κοινή γνώμη απασχόλησε έντονα το επεισόδιο της πόλης Milwaukee στις ΗΠΑ, όπου το 1993 αρρώστησε το 1/4 του πληθυσμού από Cryptosporidium parvum, παρόλο που το νερό της ύδρευσης περιείχε πάνω από 1 mg/L χλώριο. Στην πραγματικότητα, η χρήση χλωρίου ήταν η αιτία της μη επισήμανσης των κολοβακτηριδίων στο πόσιμο νερό.
3. ότι ο όρος “προληπτική χλωρίωση” αποτελεί τουλάχιστον παράδοξη τοποθέτηση, ενώ η συνηθισμένη έκφραση “και τι πειράζει” χρησιμοποιείται ως ελαφρυντικό για τη μη λήψη και εφαρμογή των αναγκαίων μέτρων για την προστασία πηγών, δεξαμενών και δικτύων, με αποτέλεσμα να υπάρχουν λ.χ. απορροφητικοί βόθροι στη λεκάνη απορροής μιας πηγής ή γεώτρησης. Ως ζητούμενο, λοιπόν, παραμένει η ολοκληρωμένη προστασία της ύδρευσης.
4. ότι η συνεχής χλωρίωση, εκεί όπου είναι κατά περίπτωση υποχρεωτική (στην Ελλάδα σε οικισμούς άνω των 15.000 κατοίκων), δύναται να μειωθεί σημαντικά με την παρακολούθηση σε πολλά σημεία του δικτύου με ηλεκτροχημικές μετρήσεις (Redox).
Συμπέρασμα
Απαραίτητη είναι μια ολοκληρωμένη προστασία της ύδρευσης, δηλαδή η εφαρμογή του “πολλαπλού φράγματος” του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Water Safety Plan, WHO, http://www.who.int/water_sanitation_health), που υποχρεωτικά περιλαμβάνει τη συνεχή παρακολούθηση του δικτύου ως μέσο για επέμβαση ανά πάσα στιγμή συμβεί απρόβλεπτη μόλυνση, αλλά οπωσδήποτε απορρίπτει τη συνεχόμενη προληπτική χλωρίωση σε υγιεινό και καθαρό νερό, διότι η χλωρίωση δικαιολογείται μόνο ως μέτρο εντός του “πολλαπλού φράγματος” σε μολυσμένο νερό.
*Ανδρέας Γκρώμαν, Επίτιμος καθηγητής Τεχνικού Πανεπιστημίου Βερολίνου
Prof. Dr. Andreas N. Grohmann, ga@grohmannberlin.de
Grohmann, A.N., Grohmann, A., Jekel, M., Szewzyk, R., Szewzyk, U. (2011): WASSER Chemie, Mikrobiologie und nachhaltige Nutzung. DeGruyter Verlag Berlin, ISBN 978-3-11-021308-9
Νοέμβριος 2013
Εισαγωγή
Τον Οκτώβριο 2013 βεβαιώθηκε για ακόμα μια φορά ότι η ύδρευση με νερό χωρίς χλώριο είναι επιδίωξη και στόχος των κατοίκων των οικισμών του Πηλίου. Αυτό, σύμφωνα με τις μικροβιολογικές αναλύσεις των δειγματοληψιών στο δίκτυο της Πορταριάς, είναι αναμφίβολα εφικτό. Η βελτίωση της προστασίας πηγών, δεξαμενών και δικτύων θα θεμελιώσει τη δυνατότητα παροχής “νερού χωρίς χλώριο” σε οικισμούς στο Πήλιο, ώστε να έχουν οι κάτοικοι στο σπίτι τους, οι τουρίστες και οι επισκέπτες στα ξενοδοχεία και στις κοινόχρηστες βρύσες τη δυνατότητα να απολαμβάνουν το νερό των πηγών ως γνήσιο αγαθό και χωρίς καμία υποβάθμιση. Το σλόγκαν “νερό χωρίς χλώριο” μπορεί να αποτελέσει με κάθε βεβαιότητα σημαντικό παράγοντα προσέλκυσης τουριστών και προστιθέμενη αξία στο τουριστικό προϊόν.
Η ελληνική νομοθεσία (ΥΜ/5673/57, ΦΕΚ 5/58 Β για την απολύμανση του νερού ύδρευσης) ορίζει μεν τη χλωρίωση ως υποχρεωτική αλλά μόνο για οικισμούς άνω των 3.000 κατοίκων. Πέραν τούτου προβλέπει εξαιρέσεις κατόπιν εγγράφου αδείας του Υγειονομικού Κέντρου για οικισμούς από 3.000 μέχρι και 15.000 κατοίκους.
Αν το νερό από την πηγή ή την γεώτρηση είναι υγιεινό και καθαρό όπως προβλέπει η οδηγία 98/83/ΕΚ (http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:31998L0083:EL:HTML), αν δηλαδή το νερό δεν είναι μολυσμένο, τι σκοπό έχει η απολύμανση;
Συχνά εκφράζεται η γνώμη ότι η χλωρίωση μπορεί ίσως να αποτελέσει προληπτικό μέτρο προστασίας του πόσιμου νερού από κινδύνους μολύνσεως. Έτσι εξηγείται και το σχετικό έγγραφό της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας και Κοινωνικής Μέριμνας Μαγνησίας, που εστάλη προς τη ΔΕΥΑΜΒ http://pskotiniotis.blogspot.gr/2012/03/blog-post_4725.html#more στο οποίο αναφέρεται ότι:
«Η χλωρίωση του πόσιμου νερού είναι προβλεπόμενη και επιβεβλημένη από άποψη επιστημονική, νομική και κοινής λογικής, ειδικά σε δίκτυα που κατ’ επανάληψη και για ποικίλες αιτίες έχει διαχρονικά τεκμηριωθεί με μικροβιολογικές αναλύσεις η παρουσία μικροβιακών φορτίων στο πόσιμο νερό που παρέχεται για ανθρώπινη κατανάλωση».
Επειδή εδώ αναφέρεται ο όρος “επιστημονική άποψη”, συντάσσεται η παρούσα απάντηση.
Η (έκτακτη) προληπτική χλωρίωση από επιστημονική άποψη.
Η προληπτική χλωρίωση σε εγκαταστάσεις ύδρευσης προβλέπει:
α) Την παρακολούθηση με περιπολίες για (έκτακτη) προληπτική χλωρίωση. Την ετοιμότητα για επέμβαση ανά πάσα στιγμή στην περίπτωση που υπάρξει απρόβλεπτη μόλυνση πηγής, δεξαμενής ή στο δίκτυο. Τη συνεργασία με κατοίκους για εθελοντική παρακολούθηση της περιοχής από τη μια και την άμεση ενημέρωση του κοινού για την αιτία και τη διάρκεια της έκτακτης χλωρίωσης από την άλλη. Με τα μέτρα αυτά η πρακτική αυτή για προληπτική χλωρίωση καθίσταται ισχυρό εργαλείο για την προστασία της ποιότητας του νερού ύδρευσης.
β) Τη συνεχή προληπτική χλωρίωση, η οποία όμως υποβαθμίζει το καθαρό, μη μολυσμένο πόσιμο νερό, όπως υποβαθμίζουν τα συντηρητικά τα γνήσια τρόφιμα.
Επιστημονικά αποδεδειγμένο είναι:
1. ότι το μη μολυσμένο νερό από προστατευμένη πηγή ή γεώτρηση περιέχει χουμικές ουσίες, στις οποίες δεν έχουν πρόσβαση οι μικροοργανισμοί, καθώς και πολύ λίγες θρεπτικές ουσίες. Έτσι, ενώ το νερό δεν είναι αποστειρωμένο, οι παθογόνοι μικροοργανισμοί δεν έχουν την δυνατότητα να αναπτυχθούν και οι επιστρώσεις (βιοφιλμ) στις επιφάνειες του νερού είναι πολύ λεπτές. Παρατηρείται, αντίθετα, το φαινόμενο ότι με τη χλωρίωση οξειδώνονται οι μη προσβάσιμες στους μικροοργανισμούς χουμικές ουσίες, γεγονός που τις μετατρέπει εν μέρη σε θρεπτικές ουσίες. Αυτό σημαίνει ότι η χλωρίωση του νερού μπορεί ακόμα και να ευνοήσει την ανάπτυξη μικροοργανισμών.
2. ότι με την προσθήκη χλωρίου οι ενδείξεις για μόλυνση από μικροοργανισμούς με προέλευση την κόπρο, όπως κολοβακτηρίδια (Escherichia coli, E. Coli), χάνουν την ενδεικτική τους ικανότητα με αποτέλεσμα να είναι δυνατή η ύπαρξη παθογόνων μικροβίων στο νερό, παρόλο που δεν επισημαίνονται. Τη διεθνή κοινή γνώμη απασχόλησε έντονα το επεισόδιο της πόλης Milwaukee στις ΗΠΑ, όπου το 1993 αρρώστησε το 1/4 του πληθυσμού από Cryptosporidium parvum, παρόλο που το νερό της ύδρευσης περιείχε πάνω από 1 mg/L χλώριο. Στην πραγματικότητα, η χρήση χλωρίου ήταν η αιτία της μη επισήμανσης των κολοβακτηριδίων στο πόσιμο νερό.
3. ότι ο όρος “προληπτική χλωρίωση” αποτελεί τουλάχιστον παράδοξη τοποθέτηση, ενώ η συνηθισμένη έκφραση “και τι πειράζει” χρησιμοποιείται ως ελαφρυντικό για τη μη λήψη και εφαρμογή των αναγκαίων μέτρων για την προστασία πηγών, δεξαμενών και δικτύων, με αποτέλεσμα να υπάρχουν λ.χ. απορροφητικοί βόθροι στη λεκάνη απορροής μιας πηγής ή γεώτρησης. Ως ζητούμενο, λοιπόν, παραμένει η ολοκληρωμένη προστασία της ύδρευσης.
4. ότι η συνεχής χλωρίωση, εκεί όπου είναι κατά περίπτωση υποχρεωτική (στην Ελλάδα σε οικισμούς άνω των 15.000 κατοίκων), δύναται να μειωθεί σημαντικά με την παρακολούθηση σε πολλά σημεία του δικτύου με ηλεκτροχημικές μετρήσεις (Redox).
Συμπέρασμα
Απαραίτητη είναι μια ολοκληρωμένη προστασία της ύδρευσης, δηλαδή η εφαρμογή του “πολλαπλού φράγματος” του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Water Safety Plan, WHO, http://www.who.int/water_sanitation_health), που υποχρεωτικά περιλαμβάνει τη συνεχή παρακολούθηση του δικτύου ως μέσο για επέμβαση ανά πάσα στιγμή συμβεί απρόβλεπτη μόλυνση, αλλά οπωσδήποτε απορρίπτει τη συνεχόμενη προληπτική χλωρίωση σε υγιεινό και καθαρό νερό, διότι η χλωρίωση δικαιολογείται μόνο ως μέτρο εντός του “πολλαπλού φράγματος” σε μολυσμένο νερό.
*Ανδρέας Γκρώμαν, Επίτιμος καθηγητής Τεχνικού Πανεπιστημίου Βερολίνου
Prof. Dr. Andreas N. Grohmann, ga@grohmannberlin.de
Grohmann, A.N., Grohmann, A., Jekel, M., Szewzyk, R., Szewzyk, U. (2011): WASSER Chemie, Mikrobiologie und nachhaltige Nutzung. DeGruyter Verlag Berlin, ISBN 978-3-11-021308-9
RSS Feed