του Κώστα Νικολάου
Ένας στους τρεις πολίτες άνεργος, κάτω από το όριο της σχετικής φτώχειας ένας στους τέσσερις, δραματική μείωση εισοδήματος για τους πολλούς και παράλληλα, θεαματική αύξηση κερδών για τις μεγάλες εταιρείες, συσσώρευση πλούτου σε λίγα χέρια, ακρίβεια, ληγμένα προϊόντα στα ράφια (παρόλο που ο ΕΦΕΤ λέει ότι έτσι θα γίνουμε χωματερή τροφίμων), ιδιωτικοποίηση των κοινών αγαθών και ασύδοτη κερδοσκοπία.
Η εικόνα μιας κοινωνικής καταστροφής είναι καταγεγραμμένη στη συλλογική μνήμη και είναι συγκρίσιμη μόνο με την περίοδο της ασύδοτης κερδοσκοπίας και μαύρης αγοράς της Κατοχής. Μαζί όμως μ’ αυτήν την εικόνα, η συλλογική μνήμη ανακαλεί και μιαν άλλη: αυτήν της αντίστασης στην κοινωνική καταστροφή, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της δημιουργίας ενός άλλου κόσμου.
Όπως τότε, που οργάνωσαν από τα κάτω σε όλη τη Ελλάδα καταναλωτικούς συνεταιρισμούς με προϊόντα απ’ ευθείας από τους παραγωγούς, παρακάμπτοντας μεσάζοντες και μαυραγορίτες, έτσι και τώρα, η πρώτη αντίδραση ήταν το «κίνημα της πατάτας», που γρήγορα μετεξελίχθηκε στις «αγορές χωρίς μεσάζοντες». Συνελεύσεις και επιτροπές κατοίκων οργάνωσαν στις γειτονιές, αγορές για την απευθείας διάθεση προϊόντων στηριζόμενες σε σχέσεις αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, διακινώντας ποιοτικά και ασφαλή προϊόντα, διαμορφώνοντες δίκαιες τιμές για τον παραγωγό και για τον καταναλωτή, για μια βιώσιμη και αειφορική γεωργία, για την αξιοπρεπή διαβίωση παραγωγών, εργαζομένων και καταναλωτών.
Η αυτοοργάνωση των πολιτών με άμεση δημοκρατία και η δημιουργία δικών του θεσμών χωρίς εξαρτήσεις και αναθέσεις δεν περιορίστηκε στις αγορές χωρίς μεσάζοντες. Προχώρησε και σε ανώτερο επίπεδο. Άρχισαν σιγά-σιγά να φυτρώνουν τα μη κερδοσκοπικά συνεταιριστικά παντοπωλεία με πολλών ειδών προϊόντα, τρόφιμα και μη τρόφιμα. Μικρές και μεγάλες συλλογικότητες δραστηριοποιημένες για τη συνάντηση παραγωγών και καταναλωτών, μακριά από τις κάθετες λογικές φιλανθρωπίας και ελεημοσύνης (που παράγουν και αναπαράγουν την κοινωνική ιεραρχία) οικοδομούν οριζόντια από τα κάτω έναν καινούργιο κόσμο κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
Ένα ελπιδοφόρο και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μη κερδοσκοπικό συνεταιριστικό παντοπωλείο του Κοινωνικού Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Θεσσαλονίκης “Βίος Coop”, το μαζικότερο ίσως σήμερα από άποψη συμμετεχόντων μελών.
Άνοιξε πρόσφατα έπειτα από διεργασίες δύο ετών στηριγμένο στα θεμέλια της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας και της άμεσης δημοκρατίας. Από τα πρώτα κιόλας βήματα του συνεταιρισμού εφαρμόστηκαν οι επτά διεθνείς συνεταιριστικές αρχές λειτουργίας: εθελοντική και ανοικτή συμμετοχή, δημοκρατικός έλεγχος των μελών, οικονομική συμμετοχή των μελών, αυτονομία και ανεξαρτησία, εκπαίδευση-κατάρτιση-πληροφόρηση, συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών, ενδιαφέρον για την κοινότητα. Το ίδιο ίσχυσε και για τις διεθνείς συνεταιριστικές αξίες λειτουργίας του συνεταιρισμού: αυτοβοήθεια, αυτοευθύνη, δημοκρατία, ισότητα, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, καθώς και για τις ηθικές αξίες της συνεταιριστικής παράδοσης: εντιμότητα, ειλικρίνεια, κοινωνική ευθύνη, μέριμνα για τους άλλους.
Εκδηλώθηκε ένας απίστευτος (για τη φαινομενικά περιρρέουσα ατμόσφαιρα απάθειας) πυρετός εθελοντισμού από τις πρακτικές εργασίες μεταφοράς του εξοπλισμού (ψυγεία, ράφια κλπ), στοκαρίσματα, βαψίματα, ηλεκτρολογικά, υδραυλικά, καθαριότητα κλπ, όλα με εθελοντική προσφορά εργασίας από τεχνίτες - εθελοντές, μέλη και φίλους υποστηρικτές της ιδέας του κοινωνικού συνεταιρισμού, μέχρι τη λειτουργία 13 ανοιχτών επιτροπών και ομάδων εργασίας (ποιότητας και προμήθειας προϊόντων, εκπαίδευσης κλπ) με ενεργό συμμετοχή των μελών και με τη νεολαία στην πρώτη γραμμή.
Στα ράφια του βρίσκει κανείς σε μεγάλο βαθμό συνεταιριστικά και ελληνικά προϊόντα, με έμφαση στα τοπικά, όχι ένεκα κάποιου τοπικισμού, αλλά για να είναι χαμηλό το οικολογικό αποτύπωμα και να ενισχύεται η παραγωγή (και ο έλεγχός της) με τρόπους που δεν επιβαρύνουν τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Προηγήθηκε και συνεχίζεται καθημερινά ένας εξονυχιστικός έλεγχος ώστε να διασφαλίζεται ότι τα προϊόντα δεν περιέχουν απαγορευμένα χημικά πρόσθετα, μικροβιολογικό φορτίο, μεταλλαγμένα, ληγμένα, ακατάλληλες και μη ασφαλείς ουσίες για την υγεία και το περιβάλλον.
Στο οικονομικό πεδίο, οι τιμές επιχειρείται να είναι χαμηλές, αλλά δίκαιες για τον παραγωγό και τον καταναλωτή και ίδιες για όλους, μέλη και μη μέλη, ενώ τα όποια πλεονάσματα στο τέλος κάθε χρόνου επιστρέφονται στα μέλη και την τοπική κοινωνία με βάση τις συναλλαγές του καθένα. Κανένας δεν μπορεί να κερδοσκοπήσει σε βάρος κάποιου άλλου. Τα πλεονάσματα επιστρέφονται σ’ αυτούς που τα έχουν παράγει.
Καθημερινά, η θεωρία γίνεται πράξη. Ένας καινούργιος κόσμος αλληλεγγύης και δημιουργίας δηλώνει παρών.
Βιβλιογραφικές πηγές:
Ένας στους τρεις πολίτες άνεργος, κάτω από το όριο της σχετικής φτώχειας ένας στους τέσσερις, δραματική μείωση εισοδήματος για τους πολλούς και παράλληλα, θεαματική αύξηση κερδών για τις μεγάλες εταιρείες, συσσώρευση πλούτου σε λίγα χέρια, ακρίβεια, ληγμένα προϊόντα στα ράφια (παρόλο που ο ΕΦΕΤ λέει ότι έτσι θα γίνουμε χωματερή τροφίμων), ιδιωτικοποίηση των κοινών αγαθών και ασύδοτη κερδοσκοπία.
Η εικόνα μιας κοινωνικής καταστροφής είναι καταγεγραμμένη στη συλλογική μνήμη και είναι συγκρίσιμη μόνο με την περίοδο της ασύδοτης κερδοσκοπίας και μαύρης αγοράς της Κατοχής. Μαζί όμως μ’ αυτήν την εικόνα, η συλλογική μνήμη ανακαλεί και μιαν άλλη: αυτήν της αντίστασης στην κοινωνική καταστροφή, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της δημιουργίας ενός άλλου κόσμου.
Όπως τότε, που οργάνωσαν από τα κάτω σε όλη τη Ελλάδα καταναλωτικούς συνεταιρισμούς με προϊόντα απ’ ευθείας από τους παραγωγούς, παρακάμπτοντας μεσάζοντες και μαυραγορίτες, έτσι και τώρα, η πρώτη αντίδραση ήταν το «κίνημα της πατάτας», που γρήγορα μετεξελίχθηκε στις «αγορές χωρίς μεσάζοντες». Συνελεύσεις και επιτροπές κατοίκων οργάνωσαν στις γειτονιές, αγορές για την απευθείας διάθεση προϊόντων στηριζόμενες σε σχέσεις αμοιβαιότητας και εμπιστοσύνης μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών, διακινώντας ποιοτικά και ασφαλή προϊόντα, διαμορφώνοντες δίκαιες τιμές για τον παραγωγό και για τον καταναλωτή, για μια βιώσιμη και αειφορική γεωργία, για την αξιοπρεπή διαβίωση παραγωγών, εργαζομένων και καταναλωτών.
Η αυτοοργάνωση των πολιτών με άμεση δημοκρατία και η δημιουργία δικών του θεσμών χωρίς εξαρτήσεις και αναθέσεις δεν περιορίστηκε στις αγορές χωρίς μεσάζοντες. Προχώρησε και σε ανώτερο επίπεδο. Άρχισαν σιγά-σιγά να φυτρώνουν τα μη κερδοσκοπικά συνεταιριστικά παντοπωλεία με πολλών ειδών προϊόντα, τρόφιμα και μη τρόφιμα. Μικρές και μεγάλες συλλογικότητες δραστηριοποιημένες για τη συνάντηση παραγωγών και καταναλωτών, μακριά από τις κάθετες λογικές φιλανθρωπίας και ελεημοσύνης (που παράγουν και αναπαράγουν την κοινωνική ιεραρχία) οικοδομούν οριζόντια από τα κάτω έναν καινούργιο κόσμο κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας.
Ένα ελπιδοφόρο και χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το μη κερδοσκοπικό συνεταιριστικό παντοπωλείο του Κοινωνικού Καταναλωτικού Συνεταιρισμού Θεσσαλονίκης “Βίος Coop”, το μαζικότερο ίσως σήμερα από άποψη συμμετεχόντων μελών.
Άνοιξε πρόσφατα έπειτα από διεργασίες δύο ετών στηριγμένο στα θεμέλια της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας και της άμεσης δημοκρατίας. Από τα πρώτα κιόλας βήματα του συνεταιρισμού εφαρμόστηκαν οι επτά διεθνείς συνεταιριστικές αρχές λειτουργίας: εθελοντική και ανοικτή συμμετοχή, δημοκρατικός έλεγχος των μελών, οικονομική συμμετοχή των μελών, αυτονομία και ανεξαρτησία, εκπαίδευση-κατάρτιση-πληροφόρηση, συνεργασία μεταξύ συνεταιρισμών, ενδιαφέρον για την κοινότητα. Το ίδιο ίσχυσε και για τις διεθνείς συνεταιριστικές αξίες λειτουργίας του συνεταιρισμού: αυτοβοήθεια, αυτοευθύνη, δημοκρατία, ισότητα, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, καθώς και για τις ηθικές αξίες της συνεταιριστικής παράδοσης: εντιμότητα, ειλικρίνεια, κοινωνική ευθύνη, μέριμνα για τους άλλους.
Εκδηλώθηκε ένας απίστευτος (για τη φαινομενικά περιρρέουσα ατμόσφαιρα απάθειας) πυρετός εθελοντισμού από τις πρακτικές εργασίες μεταφοράς του εξοπλισμού (ψυγεία, ράφια κλπ), στοκαρίσματα, βαψίματα, ηλεκτρολογικά, υδραυλικά, καθαριότητα κλπ, όλα με εθελοντική προσφορά εργασίας από τεχνίτες - εθελοντές, μέλη και φίλους υποστηρικτές της ιδέας του κοινωνικού συνεταιρισμού, μέχρι τη λειτουργία 13 ανοιχτών επιτροπών και ομάδων εργασίας (ποιότητας και προμήθειας προϊόντων, εκπαίδευσης κλπ) με ενεργό συμμετοχή των μελών και με τη νεολαία στην πρώτη γραμμή.
Στα ράφια του βρίσκει κανείς σε μεγάλο βαθμό συνεταιριστικά και ελληνικά προϊόντα, με έμφαση στα τοπικά, όχι ένεκα κάποιου τοπικισμού, αλλά για να είναι χαμηλό το οικολογικό αποτύπωμα και να ενισχύεται η παραγωγή (και ο έλεγχός της) με τρόπους που δεν επιβαρύνουν τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Προηγήθηκε και συνεχίζεται καθημερινά ένας εξονυχιστικός έλεγχος ώστε να διασφαλίζεται ότι τα προϊόντα δεν περιέχουν απαγορευμένα χημικά πρόσθετα, μικροβιολογικό φορτίο, μεταλλαγμένα, ληγμένα, ακατάλληλες και μη ασφαλείς ουσίες για την υγεία και το περιβάλλον.
Στο οικονομικό πεδίο, οι τιμές επιχειρείται να είναι χαμηλές, αλλά δίκαιες για τον παραγωγό και τον καταναλωτή και ίδιες για όλους, μέλη και μη μέλη, ενώ τα όποια πλεονάσματα στο τέλος κάθε χρόνου επιστρέφονται στα μέλη και την τοπική κοινωνία με βάση τις συναλλαγές του καθένα. Κανένας δεν μπορεί να κερδοσκοπήσει σε βάρος κάποιου άλλου. Τα πλεονάσματα επιστρέφονται σ’ αυτούς που τα έχουν παράγει.
Καθημερινά, η θεωρία γίνεται πράξη. Ένας καινούργιος κόσμος αλληλεγγύης και δημιουργίας δηλώνει παρών.
Βιβλιογραφικές πηγές:
- Ανοιχτό Δίκτυο για την Απευθείας Διάθεση Προϊόντων στη Θεσσαλονίκη, Διακήρυξη Αρχών, http://anoixtodiktio.gr
- Βίος Coop, Άνοιξε το πρώτο συνεταιριστικό μη κερδοσκοπικό παντοπωλείο στη Θεσσαλονίκη, Κοινωνικός Καταναλωτικός Συνεταιρισμός Θεσσαλονίκης, 19.12.2013, www.bioscoop.gr
- Νικολάου Κ., Συνεργατισμός: Ένας υπαρκτός κόσμος αντίστασης, κοινωνικής αλληλεγγύης και δημιουργίας, Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 1.12.13. Επίσης στο: Διαλεκτικά, 1.12.2013, www.dialektika.gr
- Νικολάου Κ., Ακρίβεια, κρίση και αλληλέγγυοι κοινωνικοί καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, Διαλεκτικά, 2.11.2012, www.dialektika.gr
- Νικολάου Κ., Επιστήμη και κρίση: Προσεγγίζοντας την κοινωνικά δίκαιη έξοδο, Διαλεκτικά,10.12.2011, www.dialektika.gr
RSS Feed