της Μαριάννας Χούσου
Η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε (μια ακόμη) τεχνολογική επανάσταση, αυτήν της τρισδιάστατης εκτύπωσης. Σύμφωνα με όσα διαβάζουμε για αυτή, θα αλλάξει τον τρόπο παραγωγής όπως τον ξέρουμε αφού ο καθένας θα μπορεί όπου και αν βρίσκεται να εκτυπώνει οτιδήποτε θέλει, αρκεί να έχει το πολυπόθητο μηχάνημα και τα αντίστοιχα σχέδια στον υπολογιστή του.
Αν και η ιστορία της τρισδιάστατης εκτύπωσης είναι σχετικά πρόσφατη, η ταχύτητα με την οποία αναπτύσσεται η αντίστοιχη τεχνολογία είναι εντυπωσιακή, ενώ οι εταιρείες οι οποίες ασχολούνται με αυτόν τον τομέα ήδη σημειώνουν αντίστοιχα μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης. Έτσι μέσα σε λίγα μόνο χρόνια θα μπορούμε να μιλάμε για οικιακούς εκτυπωτές, οι οποίοι θα μπορούν να αναπληρώσουν ανά πάσα στιγμή ό,τι μας λείπει, χρειαζόμαστε ή απλά θέλουμε. Ήδη σε όλο τον κόσμο μαθαίνουμε ότι εκτυπώνονται ανθρώπινα μέλη, όπλα, τρισδιάστατοι εκτυπωτές, πίτσες, και αυτά είναι μόνο η αρχή.
Η Χάνα Άρεντ υποστήριζε ότι οι άνθρωποι διόλου δεν αργούν να προφτάσουν τις επιστημονικές αποκαλύψεις και τις τεχνικές εξελίξεις για να προσαρμοσθούν μαζί τους, αλλά απεναντίας τις έχουν ξεπεράσει κατά δεκαετίες. Ήδη άλλωστε μια πρόγευση αυτού του μέλλοντος έχει περιγραφεί στα βιβλία επιστημονικής φαντασίας πολλά χρόνια πριν.
Έτσι, μπορούμε να φανταστούμε αυτόν τον κόσμο όπου ο κάθε άνθρωπος, ή έστω ένας σημαντικός αριθμός, θα μπορεί να έχει το δικό του μικρό πολυ-εργοστάσιο και αρκετό πλαστικό. Υποθέτοντας πάντα ότι οι αναγκαίες πρώτες ύλες, με κάποιο μαγικό τρόπο, θα φθάνουν στην πόρτα μας, χωρίς ποτέ να τελειώνουν.
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των υποστηρικτών της τρισδιάστατης εκτύπωσης είναι η αποκέντρωση της παραγωγής, αφού κάθε εξάρτημα θα μπορεί να παράγεται, ή καλύτερα να εκτυπώνεται τοπικά. Η τοπικοποίηση, ωστόσο, και η δημιουργία μιας συμβιωτικής κοινωνίας, όπως εμείς την φανταζόμαστε, δεν περνά μέσα από την υπεραφθονία αγαθών, αλλά αντίθετα στηρίζεται στην ιδέα της λιτής αφθονίας, στην κάλυψη δηλαδή των αναγκών μας από εμάς, μέσα από την αλληλεγγύη, την συνεργατικότητα και την αλληλοβοήθεια. Και σίγουρα δεν προϋποθέτει την γιγάντωση της τεχνολογικής εξέλιξης, αλλά αντίθετα την εκούσια επιβράδυνση.
Η επιθυμία για όλο και περισσότερα αγαθά, για όλο και μεγαλύτερες δυνατότητες κατανάλωσης βρίσκεται στην καρδιά του καπιταλισμού και όχι το αντίθετο. Ακόμη και αν πιστεύαμε ότι η τεχνολογία μπορεί να λύσει το πρόβλημα της εξάντλησης των πόρων, που δεν το πιστεύουμε, γνωρίζουμε ότι η λύση αυτή δεν θα είναι τεχνική αλλά πολιτική. Ακόμη γνωρίζουμε, και αυτό στον δυτικό κόσμο είναι εμπειρία, ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν συμβαδίζει με αυτό που θα ονομάζαμε κοινωνική πρόοδο, αν θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όρο, αλλά πολλές φορές της αντιτίθεται. Οι παρακολουθήσεις, η καταγραφή των ζωών και των επιθυμιών μας, η εξατομίκευση, η ένταση της επιτήρησης, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η υπερεκμετάλλευση όλων των φυσικών πόρων από το κεφάλαιο έγιναν και γίνονται με τη βοήθεια της ιδιαίτερα ανεπτυγμένης τεχνολογίας.
Η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη, και ο άνθρωπος της τεχνολογίας δεν είναι ο ίδιος άνθρωπος, όχι ως κοινωνικό ον αλλά εν τέλει ούτε και ως βιολογικό, η κλωνοποίηση και η ευγονική μάς το δείχνουν αυτό. Η χρήση της για τη βελτίωση της συλλογικής ζωής της κοινότητας, προϋποθέτει ότι η κοινότητα θα μπορεί να αποφασίζει για τον εαυτό της συλλογικά και ισότιμα, η βούληση θα προηγείται της δυνατότητας, και όχι το αντίθετο.
Ο προηγούμενος αιώνας μάς έδωσε πολλά παραδείγματα τεχνολογικών επαναστάσεων, ωστόσο το ζητούμενο παραμένει ποιος αποφασίζει, και αυτό είναι πολιτική επιλογή. Έχουμε αφομοιώσει την έννοια της προόδου και δη της τεχνολογικής τόσο πολύ, που η κριτική σε αυτή κινδυνεύει να χαρακτηριστεί ως γραφική. Το ζήτημα, όμως, παραμένει όπως το έθεσε η Άρεντ πενήντα χρόνια πριν, και δεν είναι μόνο αν θέλουμε ή όχι να χρησιμοποιήσουμε την επιστημονική και τεχνική γνώση μας προς κάποια κατεύθυνση, αλλά ότι η απόφαση σχετικά με αυτό το ζήτημα δεν μπορεί να ληφθεί με τα μέσα της επιστήμης. Αποτελεί πολιτικό πρόβλημα πρώτου μεγέθους και συνεπώς δεν μπορεί να αφεθεί στους επαγγελματίες επιστήμονες ή στους επαγγελματίες πολιτικούς.
Από το 12ο τεύχος της εργατικής εφημερίδας Δράση
Η ανθρωπότητα βρίσκεται μπροστά σε (μια ακόμη) τεχνολογική επανάσταση, αυτήν της τρισδιάστατης εκτύπωσης. Σύμφωνα με όσα διαβάζουμε για αυτή, θα αλλάξει τον τρόπο παραγωγής όπως τον ξέρουμε αφού ο καθένας θα μπορεί όπου και αν βρίσκεται να εκτυπώνει οτιδήποτε θέλει, αρκεί να έχει το πολυπόθητο μηχάνημα και τα αντίστοιχα σχέδια στον υπολογιστή του.
Αν και η ιστορία της τρισδιάστατης εκτύπωσης είναι σχετικά πρόσφατη, η ταχύτητα με την οποία αναπτύσσεται η αντίστοιχη τεχνολογία είναι εντυπωσιακή, ενώ οι εταιρείες οι οποίες ασχολούνται με αυτόν τον τομέα ήδη σημειώνουν αντίστοιχα μεγάλους ρυθμούς ανάπτυξης. Έτσι μέσα σε λίγα μόνο χρόνια θα μπορούμε να μιλάμε για οικιακούς εκτυπωτές, οι οποίοι θα μπορούν να αναπληρώσουν ανά πάσα στιγμή ό,τι μας λείπει, χρειαζόμαστε ή απλά θέλουμε. Ήδη σε όλο τον κόσμο μαθαίνουμε ότι εκτυπώνονται ανθρώπινα μέλη, όπλα, τρισδιάστατοι εκτυπωτές, πίτσες, και αυτά είναι μόνο η αρχή.
Η Χάνα Άρεντ υποστήριζε ότι οι άνθρωποι διόλου δεν αργούν να προφτάσουν τις επιστημονικές αποκαλύψεις και τις τεχνικές εξελίξεις για να προσαρμοσθούν μαζί τους, αλλά απεναντίας τις έχουν ξεπεράσει κατά δεκαετίες. Ήδη άλλωστε μια πρόγευση αυτού του μέλλοντος έχει περιγραφεί στα βιβλία επιστημονικής φαντασίας πολλά χρόνια πριν.
Έτσι, μπορούμε να φανταστούμε αυτόν τον κόσμο όπου ο κάθε άνθρωπος, ή έστω ένας σημαντικός αριθμός, θα μπορεί να έχει το δικό του μικρό πολυ-εργοστάσιο και αρκετό πλαστικό. Υποθέτοντας πάντα ότι οι αναγκαίες πρώτες ύλες, με κάποιο μαγικό τρόπο, θα φθάνουν στην πόρτα μας, χωρίς ποτέ να τελειώνουν.
Ένα από τα βασικά επιχειρήματα των υποστηρικτών της τρισδιάστατης εκτύπωσης είναι η αποκέντρωση της παραγωγής, αφού κάθε εξάρτημα θα μπορεί να παράγεται, ή καλύτερα να εκτυπώνεται τοπικά. Η τοπικοποίηση, ωστόσο, και η δημιουργία μιας συμβιωτικής κοινωνίας, όπως εμείς την φανταζόμαστε, δεν περνά μέσα από την υπεραφθονία αγαθών, αλλά αντίθετα στηρίζεται στην ιδέα της λιτής αφθονίας, στην κάλυψη δηλαδή των αναγκών μας από εμάς, μέσα από την αλληλεγγύη, την συνεργατικότητα και την αλληλοβοήθεια. Και σίγουρα δεν προϋποθέτει την γιγάντωση της τεχνολογικής εξέλιξης, αλλά αντίθετα την εκούσια επιβράδυνση.
Η επιθυμία για όλο και περισσότερα αγαθά, για όλο και μεγαλύτερες δυνατότητες κατανάλωσης βρίσκεται στην καρδιά του καπιταλισμού και όχι το αντίθετο. Ακόμη και αν πιστεύαμε ότι η τεχνολογία μπορεί να λύσει το πρόβλημα της εξάντλησης των πόρων, που δεν το πιστεύουμε, γνωρίζουμε ότι η λύση αυτή δεν θα είναι τεχνική αλλά πολιτική. Ακόμη γνωρίζουμε, και αυτό στον δυτικό κόσμο είναι εμπειρία, ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν συμβαδίζει με αυτό που θα ονομάζαμε κοινωνική πρόοδο, αν θέλαμε να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όρο, αλλά πολλές φορές της αντιτίθεται. Οι παρακολουθήσεις, η καταγραφή των ζωών και των επιθυμιών μας, η εξατομίκευση, η ένταση της επιτήρησης, η καταστροφή του περιβάλλοντος, η υπερεκμετάλλευση όλων των φυσικών πόρων από το κεφάλαιο έγιναν και γίνονται με τη βοήθεια της ιδιαίτερα ανεπτυγμένης τεχνολογίας.
Η τεχνολογία δεν είναι ουδέτερη, και ο άνθρωπος της τεχνολογίας δεν είναι ο ίδιος άνθρωπος, όχι ως κοινωνικό ον αλλά εν τέλει ούτε και ως βιολογικό, η κλωνοποίηση και η ευγονική μάς το δείχνουν αυτό. Η χρήση της για τη βελτίωση της συλλογικής ζωής της κοινότητας, προϋποθέτει ότι η κοινότητα θα μπορεί να αποφασίζει για τον εαυτό της συλλογικά και ισότιμα, η βούληση θα προηγείται της δυνατότητας, και όχι το αντίθετο.
Ο προηγούμενος αιώνας μάς έδωσε πολλά παραδείγματα τεχνολογικών επαναστάσεων, ωστόσο το ζητούμενο παραμένει ποιος αποφασίζει, και αυτό είναι πολιτική επιλογή. Έχουμε αφομοιώσει την έννοια της προόδου και δη της τεχνολογικής τόσο πολύ, που η κριτική σε αυτή κινδυνεύει να χαρακτηριστεί ως γραφική. Το ζήτημα, όμως, παραμένει όπως το έθεσε η Άρεντ πενήντα χρόνια πριν, και δεν είναι μόνο αν θέλουμε ή όχι να χρησιμοποιήσουμε την επιστημονική και τεχνική γνώση μας προς κάποια κατεύθυνση, αλλά ότι η απόφαση σχετικά με αυτό το ζήτημα δεν μπορεί να ληφθεί με τα μέσα της επιστήμης. Αποτελεί πολιτικό πρόβλημα πρώτου μεγέθους και συνεπώς δεν μπορεί να αφεθεί στους επαγγελματίες επιστήμονες ή στους επαγγελματίες πολιτικούς.
Από το 12ο τεύχος της εργατικής εφημερίδας Δράση
RSS Feed
