Τον Νοέµβριο του 2013, η Βαρκελώνη φιλοξένησε σεµινάριο που διοργανώθηκε από την οργάνωση “Ανακτώντας το Δηµόσιο Νερό” (Reclaiming Public Water – RPW), ένα διεθνές δίκτυο που φέρνει σε επαφή ακτιβιστές, συνδικαλιστικές οργανώσεις, ακαδηµαϊκούς και φορείς δηµόσιας ύδρευσης που εργάζονται για την προώθηση δηµόσιων και δηµοκρατικών µοντέλων ως εναλλακτική λύση στην ιδιωτικοποίηση και εµπορευµατοποίηση του νερού.
Το δίκτυο βασίζεται στην αρχή ότι το νερό δεν είναι εµπόρευµα, αλλά δηµόσιος πόρος και θεµελιώδες δικαίωµα, καθώς αποτελεί βασικό πόρο για τη ζωή, και κατά συνέπεια δεν µπορεί να εντάσσεται στη λειτουργία και τους κανόνες της αγοράς. Τα τελευταία 20 χρόνια, παγκόσµια κινήµατα, όπως η RPW, αντιστέκονται στην παγκόσµια νεοφιλελεύθερη προσπάθεια ιδιωτικοποίησης και εµπορευµατοποίησης δηµοσίων υπηρεσιών και αγαθών, συµπεριλαµβανοµένου του νερού, και εργάζονται για τη εύρεση και εφαρµογή εναλλακτικών λύσεων.
Για δύο ηµέρες οι συµµετέχοντες συζήτησαν ερωτήµατα όπως: Τι ακριβώς σηµαίνει δηµόσιο αγαθό; Ισοδυναµεί το δηµόσιο µε το δηµοκρατικό; Πώς µπορούµε να αναπτύξουµε υπηρεσίες που είναι δηµοκρατικές, περιβαλλοντικά βιώσιµες, και ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ανθρώπων; Πώς µπορούν να ενισχυθούν οι αγώνες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών νερού και την εµπορευµατοποίηση των υδάτινων πόρων; Ποιες εναλλακτικές λύσεις είναι αποτελεσµατικές;
Στο πλαίσιο των εναλλακτικών λύσεων, οι συµµετέχοντες υπογράµµισαν τη σηµασία των λεγόµενων «συµπράξεων µεταξύ δηµόσιων φορέων». Πρόκειται για συµπράξεις µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα µεταξύ δηµόσιων φορέων εκµετάλλευσης νερού που επιδιώκουν να ενισχύσουν τις τεχνικές και διαχειριστικές ικανότητες τους. Οι «συµπράξεις µεταξύ δηµόσιων φορέων» είναι ένα καινοτόµο και συγκεκριµένο εργαλείο για την ανταλλαγή γνώσεων και εµπειριών µεταξύ των δηµόσιων φορέων, καθώς και για την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών και τη βελτίωση των επιδόσεων των υπηρεσιών. Παρέχουν επίσης την κοινωνικο – πολιτική υποστήριξη που είναι αναγκαία ώστε να αναπτυχθεί αυτό το είδος της συνεργασίας.
Μια άλλη εναλλακτική λύση που κερδίζει έδαφος είναι η επαναδηµοτικοποίηση των υπηρεσιών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι τοπικές αρχές επαναφέρουν – συνήθως µετά από µια κακή εµπειρία µε τον ιδιωτικό τοµέα – τα δηµόσια αγαθά υπό δηµόσια διοίκηση. Σύµφωνα µε µελέτη της Public Services International Research Unit, από τον Νοέµβριο του 2013 υπήρξαν 86 τεκµηριωµένες περιπτώσεις επαναδηµοτικοποίησης του νερού σε όλο τον κόσµο. Από αυτές τις περιπτώσεις, όλες εκτός από τρεις έλαβαν χώρα µεταξύ 2000 και 2013, και ο ρυθµός έχει σχεδόν τριπλασιαστεί από το 2009. Η επαναδηµοτικοποίηση αναδύεται ως µια ισχυρή και αυξανόµενη τάση, τόσο στο παγκόσµιο Βορρά και όσο και το Νότο.
Με σκοπό την ανταλλαγή συγκεκριµένων εµπειριών επαναδηµοτικοποίησης και µερικών από τα συµπεράσµατα του σεµιναρίου, το δίκτυο RPW και η Aigua és Vida – µια καταλανική πλατφόρµα αποτελούµενη από κοινωνικές οµάδες, οργανώσεις γειτονιάς, συνδικαλιστικές οργανώσεις, περιβαλλοντικές οµάδες και δοµές αλληλεγγύης – οι οποίες υποστηρίζουν τη δηµόσια διαχείριση του νερού – οργάνωσε µια δηµόσια εκδήλωση ώστε να αναλυθούν συγκεκριµένες περιπτώσεις στην Ευρώπη.
Στην εκδήλωση συµµετείχε ο David McDonald – καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Queens του Καναδά, συν-διευθυντής του Προγράµµατος Δηµοτικών Υπηρεσιών και συν-συγγραφέας της µελέτης “Eπαναδηµοτικοποίηση: Επιστρέφοντας το νερό σε δηµόσια χέρια. Ο David McDonald κλείνοντας την εκδήλωση ανέφερε: “Η µελέτη µας, δείχνει ότι ένας αυξανόµενος αριθµός πόλεων σε όλο τον κόσµο επαναδηµοτικοποιεί τις υπηρεσίες νερού. Από το Χάµιλτον του Καναδά, στην Dar Es Salaam της Τανζανίας, και από το Μπουένος Άιρες στην Αργεντινή µέχρι τη Μαλαισία”
Πρόσθεσε ότι “αυτό δεν είναι µια ακαδηµαϊκή εφεύρεση. Εµείς οι ακαδηµαϊκοί απλώς ακολουθήσαµε τους καθηµερινούς ανθρώπους, οι οποίοι γνωρίζουν καλύτερα. [...] Η επαναδηµοτικοποίηση είναι µια εναλλακτική λύση, µεταξύ άλλων, στο πλαίσιο µιας ευρύτερης τάσης να επανεξεταστεί ο δηµόσιος χώρος, όχι µόνο στην περίπτωση του νερού, αλλά και σε άλλους τοµείς όπως η ενέργεια και η υγειονοµική περίθαλψη”
Σε κάθε περίπτωση, έχει έρθει η ώρα να προβληθούν σοβαρές εναλλακτικές λύσεις απέναντι στην ιδιωτικοποίηση. “Γιατί;” αναρωτήθηκε ο κ. McDonald. “Απλώς και µόνο επειδή η ιδιωτικοποίηση έχει αποτύχει. Οι εταιρείες έχουν αποτύχει όχι µόνο να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους, αλλά σε ορισµένες περιπτώσεις, όπου δεν είχαν τα αναµενόµενα κέρδη, έφυγαν. Αυτό συνέβη στο Μπουένος Άιρες. Η ιδιωτική εταιρεία τα µάζεψε κι έφυγε”
Οι περιπτώσεις που µελετήθηκαν από τον κ. McDonald, αποκαλύπτουν ότι η διαδικασία επαναδηµοτικοποίησης δεν είναι συνήθως καθόλου εύκολη – υπάρχουν πολλά εµπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν και δεν υπάρχουν συνταγές που δουλεύουν σε όλες τις περιπτώσεις. Για παράδειγµα, συχνά αναδύονται εσωτερικές αντιστάσεις. Οι δηµόσιες εταιρείες πρέπει να µάθουν από την αρχή πώς να λειτουργούν και ένα δηµόσιο ήθος δεν µπορεί να οικοδοµηθεί µια µέρα στην άλλη. Για παράδειγµα, στην Κοτσαµπάµπα της Βολιβίας, η οποία το 2000 ήταν το επίκεντρο των λεγόµενων «πολέµων για το νερό», εργάζονται εδώ και 10 χρόνια για να δηµιουργήσουν µια νέα δηµόσια υπηρεσία.
Ωστόσο, οι ίδιες µελέτες δείχνουν ότι η επαναδηµοτικοποίηση µπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει. «Μπορεί να µην είναι τέλεια », σηµείωσε ο κ. McDonald, “ αλλά µάλλον καµία υπηρεσία δεν µπορεί να είναι τέλεια, ανεξάρτητα από το µοντέλο διαχείρισης”. Σε κάθε περίπτωση, ο κ. McDonald ήταν σαφής: “Όταν λένε ότι ο δηµόσιος τοµέας δεν λειτουργεί, δεν πρέπει αναγκαστικά να τους πιστέψουµε”. Η έρευνά του αποδεικνύει σαφώς ότι η επαναδηµοτικοποίηση είναι µια παγκόσµια και αυξανόµενη τάση. Ακόµη και στις Ηνωµένες Πολιτείες, σε συντηρητικές κοινότητες, βλέπουµε ότι οι υπηρεσίες αποκεντρώνονται όλο και περισσότερο, επειδή υπάρχει αυξανόµενη συνειδητοποίηση ότι ο ιδιωτικός τοµέας είναι πολύ ακριβός και καθιστά δύσκολη την παρακολούθηση των υπηρεσιών και των συµβάσεων. Δεν είναι, εποµένως, µόνο θέµα ιδεολογίας.
Ο κ. McDonald έκλεισε την παρέµβασή του εξηγώντας ότι “σε αυτές τις τελευταίες δύο ηµέρες, έχουµε τεκµηριώσει 86 περιπτώσεις επαναδηµοτικοποίησης σε όλο τον κόσµο. Επιµένω ότι δεν πρόκειται για τέλειες εταιρείες, αλλά είναι καινοτόµες, και να επιδιώκουν να βασίζονται στις αρχές της δικαιοσύνης, διαφάνειας, δηµοκρατίας και βιωσιµότητας. Η επαναδηµοτικοποίηση είναι ένα ασταµάτητο κύµα και είµαι βέβαιος ότι ο κατάλογος θα φτάσει πολύ σύντοµα τις εκατό περιπτώσεις και θα συνεχίσει να αυξάνεται”.
µετάφραση: ΜΑΙΡΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ
Πηγή: Water Justice (http://www.tni.org/article/remunicipalisation-water-sector-unstoppable-wave)
Το δίκτυο βασίζεται στην αρχή ότι το νερό δεν είναι εµπόρευµα, αλλά δηµόσιος πόρος και θεµελιώδες δικαίωµα, καθώς αποτελεί βασικό πόρο για τη ζωή, και κατά συνέπεια δεν µπορεί να εντάσσεται στη λειτουργία και τους κανόνες της αγοράς. Τα τελευταία 20 χρόνια, παγκόσµια κινήµατα, όπως η RPW, αντιστέκονται στην παγκόσµια νεοφιλελεύθερη προσπάθεια ιδιωτικοποίησης και εµπορευµατοποίησης δηµοσίων υπηρεσιών και αγαθών, συµπεριλαµβανοµένου του νερού, και εργάζονται για τη εύρεση και εφαρµογή εναλλακτικών λύσεων.
Για δύο ηµέρες οι συµµετέχοντες συζήτησαν ερωτήµατα όπως: Τι ακριβώς σηµαίνει δηµόσιο αγαθό; Ισοδυναµεί το δηµόσιο µε το δηµοκρατικό; Πώς µπορούµε να αναπτύξουµε υπηρεσίες που είναι δηµοκρατικές, περιβαλλοντικά βιώσιµες, και ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ανθρώπων; Πώς µπορούν να ενισχυθούν οι αγώνες ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών νερού και την εµπορευµατοποίηση των υδάτινων πόρων; Ποιες εναλλακτικές λύσεις είναι αποτελεσµατικές;
Στο πλαίσιο των εναλλακτικών λύσεων, οι συµµετέχοντες υπογράµµισαν τη σηµασία των λεγόµενων «συµπράξεων µεταξύ δηµόσιων φορέων». Πρόκειται για συµπράξεις µη κερδοσκοπικού χαρακτήρα µεταξύ δηµόσιων φορέων εκµετάλλευσης νερού που επιδιώκουν να ενισχύσουν τις τεχνικές και διαχειριστικές ικανότητες τους. Οι «συµπράξεις µεταξύ δηµόσιων φορέων» είναι ένα καινοτόµο και συγκεκριµένο εργαλείο για την ανταλλαγή γνώσεων και εµπειριών µεταξύ των δηµόσιων φορέων, καθώς και για την προώθηση των βέλτιστων πρακτικών και τη βελτίωση των επιδόσεων των υπηρεσιών. Παρέχουν επίσης την κοινωνικο – πολιτική υποστήριξη που είναι αναγκαία ώστε να αναπτυχθεί αυτό το είδος της συνεργασίας.
Μια άλλη εναλλακτική λύση που κερδίζει έδαφος είναι η επαναδηµοτικοποίηση των υπηρεσιών. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι τοπικές αρχές επαναφέρουν – συνήθως µετά από µια κακή εµπειρία µε τον ιδιωτικό τοµέα – τα δηµόσια αγαθά υπό δηµόσια διοίκηση. Σύµφωνα µε µελέτη της Public Services International Research Unit, από τον Νοέµβριο του 2013 υπήρξαν 86 τεκµηριωµένες περιπτώσεις επαναδηµοτικοποίησης του νερού σε όλο τον κόσµο. Από αυτές τις περιπτώσεις, όλες εκτός από τρεις έλαβαν χώρα µεταξύ 2000 και 2013, και ο ρυθµός έχει σχεδόν τριπλασιαστεί από το 2009. Η επαναδηµοτικοποίηση αναδύεται ως µια ισχυρή και αυξανόµενη τάση, τόσο στο παγκόσµιο Βορρά και όσο και το Νότο.
Με σκοπό την ανταλλαγή συγκεκριµένων εµπειριών επαναδηµοτικοποίησης και µερικών από τα συµπεράσµατα του σεµιναρίου, το δίκτυο RPW και η Aigua és Vida – µια καταλανική πλατφόρµα αποτελούµενη από κοινωνικές οµάδες, οργανώσεις γειτονιάς, συνδικαλιστικές οργανώσεις, περιβαλλοντικές οµάδες και δοµές αλληλεγγύης – οι οποίες υποστηρίζουν τη δηµόσια διαχείριση του νερού – οργάνωσε µια δηµόσια εκδήλωση ώστε να αναλυθούν συγκεκριµένες περιπτώσεις στην Ευρώπη.
Στην εκδήλωση συµµετείχε ο David McDonald – καθηγητής στο Πανεπιστήµιο Queens του Καναδά, συν-διευθυντής του Προγράµµατος Δηµοτικών Υπηρεσιών και συν-συγγραφέας της µελέτης “Eπαναδηµοτικοποίηση: Επιστρέφοντας το νερό σε δηµόσια χέρια. Ο David McDonald κλείνοντας την εκδήλωση ανέφερε: “Η µελέτη µας, δείχνει ότι ένας αυξανόµενος αριθµός πόλεων σε όλο τον κόσµο επαναδηµοτικοποιεί τις υπηρεσίες νερού. Από το Χάµιλτον του Καναδά, στην Dar Es Salaam της Τανζανίας, και από το Μπουένος Άιρες στην Αργεντινή µέχρι τη Μαλαισία”
Πρόσθεσε ότι “αυτό δεν είναι µια ακαδηµαϊκή εφεύρεση. Εµείς οι ακαδηµαϊκοί απλώς ακολουθήσαµε τους καθηµερινούς ανθρώπους, οι οποίοι γνωρίζουν καλύτερα. [...] Η επαναδηµοτικοποίηση είναι µια εναλλακτική λύση, µεταξύ άλλων, στο πλαίσιο µιας ευρύτερης τάσης να επανεξεταστεί ο δηµόσιος χώρος, όχι µόνο στην περίπτωση του νερού, αλλά και σε άλλους τοµείς όπως η ενέργεια και η υγειονοµική περίθαλψη”
Σε κάθε περίπτωση, έχει έρθει η ώρα να προβληθούν σοβαρές εναλλακτικές λύσεις απέναντι στην ιδιωτικοποίηση. “Γιατί;” αναρωτήθηκε ο κ. McDonald. “Απλώς και µόνο επειδή η ιδιωτικοποίηση έχει αποτύχει. Οι εταιρείες έχουν αποτύχει όχι µόνο να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους, αλλά σε ορισµένες περιπτώσεις, όπου δεν είχαν τα αναµενόµενα κέρδη, έφυγαν. Αυτό συνέβη στο Μπουένος Άιρες. Η ιδιωτική εταιρεία τα µάζεψε κι έφυγε”
Οι περιπτώσεις που µελετήθηκαν από τον κ. McDonald, αποκαλύπτουν ότι η διαδικασία επαναδηµοτικοποίησης δεν είναι συνήθως καθόλου εύκολη – υπάρχουν πολλά εµπόδια που πρέπει να ξεπεραστούν και δεν υπάρχουν συνταγές που δουλεύουν σε όλες τις περιπτώσεις. Για παράδειγµα, συχνά αναδύονται εσωτερικές αντιστάσεις. Οι δηµόσιες εταιρείες πρέπει να µάθουν από την αρχή πώς να λειτουργούν και ένα δηµόσιο ήθος δεν µπορεί να οικοδοµηθεί µια µέρα στην άλλη. Για παράδειγµα, στην Κοτσαµπάµπα της Βολιβίας, η οποία το 2000 ήταν το επίκεντρο των λεγόµενων «πολέµων για το νερό», εργάζονται εδώ και 10 χρόνια για να δηµιουργήσουν µια νέα δηµόσια υπηρεσία.
Ωστόσο, οι ίδιες µελέτες δείχνουν ότι η επαναδηµοτικοποίηση µπορεί κάλλιστα να λειτουργήσει. «Μπορεί να µην είναι τέλεια », σηµείωσε ο κ. McDonald, “ αλλά µάλλον καµία υπηρεσία δεν µπορεί να είναι τέλεια, ανεξάρτητα από το µοντέλο διαχείρισης”. Σε κάθε περίπτωση, ο κ. McDonald ήταν σαφής: “Όταν λένε ότι ο δηµόσιος τοµέας δεν λειτουργεί, δεν πρέπει αναγκαστικά να τους πιστέψουµε”. Η έρευνά του αποδεικνύει σαφώς ότι η επαναδηµοτικοποίηση είναι µια παγκόσµια και αυξανόµενη τάση. Ακόµη και στις Ηνωµένες Πολιτείες, σε συντηρητικές κοινότητες, βλέπουµε ότι οι υπηρεσίες αποκεντρώνονται όλο και περισσότερο, επειδή υπάρχει αυξανόµενη συνειδητοποίηση ότι ο ιδιωτικός τοµέας είναι πολύ ακριβός και καθιστά δύσκολη την παρακολούθηση των υπηρεσιών και των συµβάσεων. Δεν είναι, εποµένως, µόνο θέµα ιδεολογίας.
Ο κ. McDonald έκλεισε την παρέµβασή του εξηγώντας ότι “σε αυτές τις τελευταίες δύο ηµέρες, έχουµε τεκµηριώσει 86 περιπτώσεις επαναδηµοτικοποίησης σε όλο τον κόσµο. Επιµένω ότι δεν πρόκειται για τέλειες εταιρείες, αλλά είναι καινοτόµες, και να επιδιώκουν να βασίζονται στις αρχές της δικαιοσύνης, διαφάνειας, δηµοκρατίας και βιωσιµότητας. Η επαναδηµοτικοποίηση είναι ένα ασταµάτητο κύµα και είµαι βέβαιος ότι ο κατάλογος θα φτάσει πολύ σύντοµα τις εκατό περιπτώσεις και θα συνεχίσει να αυξάνεται”.
µετάφραση: ΜΑΙΡΗ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΥ
Πηγή: Water Justice (http://www.tni.org/article/remunicipalisation-water-sector-unstoppable-wave)
RSS Feed
