Συνέχεια από μπροσούρα του Αυτόνομου Στεκιού:
Ψυχιατρική μεταρρύθμιση και οικονομική κρίση (ή, καλύτερα, ψυχιατρική κρίση και οικονομική μεταρρύθμιση)
Στην αρχή, όταν ήρθαμε στον ξενώνα, είμασταν απόλυτα εξαρτημένοι από το προσωπικό και τους γιατρούς για να επιβιώσουμε. Σιγά σιγά το πρόγραμμα άρχισε και γινόταν πιο πολύπλοκο. Στην αρχή μόνο σφουγγαρίζαμε, άντρες και γυναίκες το ίδιο, μετά αρχίσαμε και πλέναμε τα σεντόνια μας. Απ’ την αρχή. Υπήρχε πλυντήριο. Μετά αρχίσαμε και τα σιδερώναμε. Μετά αρχίσαμε να μαθαίνουμε να μαγειρεύουμε. Και όλα αυτά καθώς μια ανομοιογενής ομάδα που ήταν στην αρχή, που είχε μεγάλες διαφορές ως προς τη μόρφωση, ως προς τη νοοτροπία, ως προς το χαρακτήρα, άρχιζε να αποκτάει κάποια ομοιογένεια. Αυτό μας έδωσε το πρόγραμμα αυτό. Μας έδωσε όνειρα, μας έδωσε στόχους, και το κυριότερο μας έδωσε την ελπίδα για κάτι το καλύτερο. Ποιος ξέρει; Ίσως κάποιοι από εμάς να αποκαταστήσουν τη ζωή τους.
Δημήτρης Β.[1]
Αντίθετα απ’ ό,τι θα ήταν αυτονόητο, η συστηματική διάλυση του συστήματος ψυχικής υγείας δεν ξεκίνησε με τα πρώτα σημάδια της «οικονομικής κρίσης». Οι προθέσεις των κυβερνώντων είχαν εκδηλωθεί ήδη από το 2006, όταν περικόπηκε το 62% του προβλεπόμενου προϋπολογισμού για την ψυχική υγεία (από 57 εκατομμύρια ευρώ των υποβληθέντων προϋπολογισμών εγκρίθηκαν μόνο τα 22), οδηγώντας ουσιαστικά τις μονάδες ψυχικής υγείας, τους επαγγελματίες και τους ασθενείς σε ασφυξία.[2]
Στις 10 Οκτωβρίου 2005, παγκόσμια ημέρα για την ψυχική υγεία, είχε προηγηθεί από το Υπουργείο Υγείας ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία «σήμερα ο κάθε ασθενής στοιχίζει στο Υπουργείο περίπου 3.300 ευρώ, όταν στον ιδιωτικό τομέα το κόστος αυτό υπολογίζεται στα 2.000–2.200 ευρώ» δείχνοντας από τότε τις προθέσεις του να υπάρξει «εξορθολογισμός των δαπανών».[3]
Από την μέρα της παραπάνω ανακοίνωσης μέχρι και το 2008, η υποχρηματοδότηση των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης έφτασε το 50%. Ως αποτέλεσμα, οι μονάδες δεν μπορούσαν πλέον ν’ ανταπεξέλθουν στα λειτουργικά τους έξοδα, δεκάδες επαγγελματίες οδηγήθηκαν σε αναγκαστική παραίτηση, άλλοι τόσοι απολύθηκαν και όσοι παρέμειναν στη δουλειά τους μπορεί να ήταν απλήρωτοι ακόμη και για 8 μήνες.[4] Η αιτιολόγηση του Υπουργείου για την υποχρηματοδότηση ήταν κατά βάσιν ότι «ανακάλυψε ότι κάποιοι το έκλεβαν» και ότι, επομένως, η έλλειψη κονδυλίων οφειλόταν στην κατάχρησή τους από τις ΜΚΟ στις οποίες είχε ανατεθεί η υλοποίηση του «Ψυχαργώς». Βεβαίως, ουδεμία νύξη έγινε ποτέ για την σχέση Υπουργείου και συγκεκριμένων ΜΚΟ, από την οποία επωφελήθηκαν πολλοί (και σε καμία περίπτωση οι ασθενείς).
Στις 26 Αυγούστου 2011 το Υπουργείο Οικονομικών δημοσιεύει έγγραφο όπου ανακοινώνεται η μείωση κατά 37 εκατομμύρια ευρώ του εγκεκριμένου προϋπολογισμού του «Αργώς» (Δίκτυο Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας). Στην ουσία η απόφαση αυτή οδηγούσε στο άμεσο κλείσιμο 210 κοινοτικών μονάδων ψυχικής υγείας (83 οικοτροφεία, 16 ξενώνες, 32 προστατευμένα διαμερίσματα, 42 κέντρα ημέρας, 13 κινητές μονάδες, 2 κέντρα Αλτσχάιμερ, 6 κέντρα ημέρας αυτισμού,[5] 16 άλλες εξειδικευμένες μονάδες και προγράμματα), που λειτουργούν από Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ).[6]
Το κλείσιμο ουσιαστικά συνεπάγεται την επιστροφή στα ψυχιατρεία ή/και να βρεθούν στον δρόμο χωρίς φροντίδα 1500 ασθενείς που φιλοξενούνται και δέχονται υπηρεσίες στις στεγαστικές δομές, την εγκατάλειψη των περίπου 35.000 ασθενών που παρακολουθούνται από τις κινητές μονάδες σε όλη την επικράτεια, καθώς και την απόλυση 3.050 επαγγελματιών ψυχικής υγείας.[7]
Μέχρι και τον Οκτώβριο του 2011, τέσσερις (4) μονάδες είχαν ήδη κλείσει, ενώ οι προβλέψεις μιλούσαν για το κλείσιμο δεκάδων άλλων μονάδων σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.[8]
Το επιστέγασμα της συστηματικής διάλυσης των όποιων επιτευγμάτων της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, αποτελεί το «Σχέδιο Αναθεώρησης του Προγράμματος Ψυχαργώς»,[9] το οποίο εκπονείται το Νοέμβριο του 2011 και τίθεται προς δημόσια διαβούλευση έναν μήνα μετά. Τα βασικότερα χαρακτηριστικά του σχεδίου είναι η απροκάλυπτη και άμεση πλέον σύνδεση κόστους και αποτελέσματος καθώς και η μεταφορά λειτουργιών απ’ το Δημόσιο σε ιδιώτες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η σύνδεση ψυχικής διαταραχής και ασφάλειας: «Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση και αποασυλοποίηση στην Ελλάδα δεν θα μπορέσει ποτέ να εφαρμοστεί με επιτυχία χωρίς την ύπαρξη ενός πλέγματος ασφάλειας για την έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση της παραβατικότητας που σχετίζεται με την ψυχική διαταραχή. Τέτοιες υπηρεσίες θα ενισχύσουν το αίσθημα ασφάλειας της κοινωνίας και δρουν αποφασιστικά στην μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού και του στιγματισμού της ψυχικής διαταραχής».[10]
Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι είναι σε εξέλιξη η συστηματική εξόντωση όχι μόνο των ψυχικά πασχόντων που φιλοξενούνται σε ιδρύματα, ξενώνες και οικοτροφεία, αλλά και όσων, λόγω οικονομικών δυσχερειών και ανεργίας, αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές και προσφεύγουν για την αντιμετώπισή τους στο δημόσιο σύστημα υγείας. Εφόσον αυτό εκλείψει, θα είναι αδύνατον για τους Χ.Υ.Ψ.Υ. (Χρήστες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας) να ανταπεξέλθουν στο κόστος της ψυχοθεραπείας σε ιδιώτες γιατρούς ή/και των ψυχοφαρμάκων.
Επιπλέον, η απουσία δυναμικών σωματείων βάσης και η συνακόλουθη έλλειψη συντονισμένων και κλιμακούμενων δράσεων και κινητοποιήσεων των εργαζομένων στον τομέα της ψυχικής υγείας,[11] μειώνει δραματικά τη δυνατότητα αντίστασης στο παραπάνω «σχέδιο» ή το όποιο σχέδιο εξόντωσης των επαγγελματιών και των ψυχικά πασχόντων. Οι δε τελευταίοι (και ειδικά όσοι είναι έγκλειστοι σε ιδρύματα ή εξαρτώνται από δράσεις αποασυλοποίησης) εκ των πραγμάτων αδυνατούν να οργανωθούν και ν’ αντιδράσουν, όχι μόνο λόγω της κατά περίπτωσης σοβαρότητας της κατάστασής τους, αλλά και της πλήρους εξάρτησής τους από το κράτος. Οι υπόλοιποι Χ.Υ.Ψ.Υ, όσοι δηλαδή κατέφυγαν σε αυτές λόγω οικονομικών δυσχερειών ή της ανεργίας, συνήθως νιώθουν ήδη ηττημένοι και αποκλεισμένοι λόγω της ατομικής τους πραγματικότητας. Και όλ’ αυτά, σε μια περίοδο που η δωρεάν και εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι ίσως πιο απαραίτητη από ποτέ…
[1] Λιοδάκης, Α., Φαλελάκης Γ., Γιαννουλόπουλος Γ. κ.ά. (2006). Το ταξίδι της Τρέλας-Μαρτυρίες. ΚΟΙΝΩΝΙΑ & ψυχική ΥΓΕΙΑ, Επιτροπή Ερευνών Α.Π.Θ. Διαθέσιμο στο http://www.socialexclusion.gr/UserFiles/File/2ndVolume.pdf
[2] Σωματείο εργαζομένων στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας «Περιβολάκι» (1 Μαρτίου 2006). Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα σε κατάρρευση. Διαθέσιμο στο http://www.xekinima.org/arthra/view/article/i-psyxiatriki-metarrythmisi-stin-ellada-se-katarreysi-1/
[3] ό.π.
[4] Post Scriptum.Inter Action. (15 Οκτωβρίου 2008). Η αρχή του τέλους της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα. Psi-action. Διαθέσιμο στο http://psi-action.blogspot.com/2008/10/blog-post_6202.html
[5] Κατά το DSM-IV, ο αυτισμός εντάσσεται σε μια διευρυμένη κατηγορία-ομπρέλα ψυχικών διαταραχών υπό την ονομασία «Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές» (P.D.D., Pervasive Developmental Disorders). Στην συγκεκριμένη κατηγορία, με την αντίστοιχη διαγνωστική ταξινόμηση, εμπίπτουν τα εξής: ο Αυτισμός (299.00 DSM IV), το Σύνδρομο Asperger (299.80 DSM IV), το Σύνδρομο Rett (299.80 DSM IV), η Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή (Childhood Disintegrative Disorder) (299.10 DSM IV) και η Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή- μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (P.D.D.-N.O.S., Pervasive Developmental Disorder- not otherwise specified) (299.80 DSM IV). Η διάγνωση των προαναφερθέντων διαταραχών, γίνεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων όπως αυτά περιγράφονται στα διαγνωστικά εργαλεία DSM και ICD, από παιδοψυχίατρο ή αναπτυξιολόγο. Στα εργαλεία αυτά, γίνεται εκτενής και ακριβής αναφορά των χαρακτηριστικών που πρέπει να παρατηρούνται σε κάθε περίπτωση, ώστε να επιτυγχάνεται σωστή διάγνωση. Μεγάλη αποτελεσματικότητα έχουν τα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης τα οποία προσαρμόζονται στις εκάστοτε ανάγκες του κάθε παιδιού με εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα και συμπεριλαμβάνουν διεπιστημονική ομάδα αποτελούμενη από παιδοψυχίατρο, ψυχολόγο, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ειδικό παιδαγωγό, φυσικοθεραπευτή και κοινωνικό λειτουργό. Η εκπαίδευση και συμμετοχή όλης της οικογένειας στο εξειδικευμένο πρόγραμμα κάθε παιδιού κρίνεται απαραίτητη.
Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η κατηγοριοποίηση του αυτισμού ως ψυχικής ασθένειας αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα, καθώς υπάρχουν επαγγελματίες της ψυχικής υγείας και –κυρίως- γονείς οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ο αυτισμός πρέπει να προσδιορίζεται ως «νευροαναπτυξιακή» αντί για «ψυχική» διαταραχή. Η διαμάχη αυτή σαφώς σχετίζεται και με το γεγονός ότι επί δεκαετίες η ψυχιατρική κοινότητα απέδιδε τον αυτισμό (και την σχιζοφρένεια) στους «κακούς» γονείς και ειδικότερα στις «κακές» μητέρες, οι οποίες βίωναν στον απόλυτο βαθμό την ντροπή και την ενοχή για την κατάσταση των παιδιών τους. Οι συγκεκριμένες «κακές» μητέρες αποκαλούνταν «Μητέρες-Ψυγεία» (Refrigerator Mothers), καθώς υποτίθεται ότι η απομόνωση/αντικοινωνική συμπεριφορά, η δυσκολία στην ομιλία και η επανάληψη τελετουργικών (κλασικά συμπτώματα αυτισμού), στην ουσία αποτελούσαν αντανάκλαση της ψυχρής συμπεριφοράς της μητέρας απέναντι στο παιδί της. Ο όρος Refrigerator Mothers ξεκίνησε να χρησιμοποιείται το 1950 και επί δεκαετίες στιγμάτισε ανεπανόρθωτα χιλιάδες μητέρες.
[6] Ελ. Καζ. (1 Σεπτεμβρίου 2011). SOS για 210 μονάδες, 36.500 ασθενείς, 3.050 εργαζομένους. Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ. Διαθέσιμο στο http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=305886
[7] ό.π.
[8] Δίκτυο Υπεύθυνων Οργανισμών & Ενεργών Πολιτών (11 Οκτωβρίου 2011). Αργώ: Η ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα. Διαθέσιμο στο http://www.qualitynet.gr/displayITM1.asp?ITMID=66964&LANG=GR
[9] Το πλήρες κείμενο του Σχεδίου είναι διαθέσιμο στο http://psychografimata.com/wp-content/uploads/2012/01/%CE%A3%CE%A7%CE%95%CE%94%CE%99%CE%9F-%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%98%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%97%CE%A3%CE%97%CE%A3-%CE%A8%CE%A5%CE%A7%CE%91%CE%A1%CE%93%CE%A9%CE%A3_1-pdf.pdf
[10] Πανελλαδική Συσπείρωση για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση (4 Φεβρουαρίου 2012). Το «Σχέδιο για την Αναθεώρηση του Ψυχαργώς»: Όχημα για την Προσαρμογή της Ψυχιατρικής στο Μνημόνιο. Διαθέσιμο στο http://www.psyspirosi.gr/2009-02-22-18-34-08/506--l-r-.html
[11] Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινιστεί ότι υπήρξαν μεμονωμένες δράσεις και παρεμβάσεις από σωματεία/συλλογικότητες εργαζομένων στον τομέα της ψυχικής υγείας. Παρ’ όλ’ αυτά, είναι γεγονός ότι η συνολική δυναμική της αντίδρασης δεν ήταν ανάλογη του προβλήματος. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι υποτονική έως ανύπαρκτη υπήρξε η οργάνωση και αντίδραση του στενού περιβάλλοντος των ψυχικά ασθενών (οικογένεια και φίλοι), γεγονός που πιθανόν εξηγείται υπό το πρίσμα του κοινωνικού «στίγματος» που συνοδεύει την ψυχική ασθένεια. Δεν συζητάμε καν για την παντελή, εκκωφαντική σιωπή της «κοινωνίας» η οποία προφανώς θεωρεί ότι οι «τρελοί» δεν την αφορούν.
Ψυχιατρική μεταρρύθμιση και οικονομική κρίση (ή, καλύτερα, ψυχιατρική κρίση και οικονομική μεταρρύθμιση)
Στην αρχή, όταν ήρθαμε στον ξενώνα, είμασταν απόλυτα εξαρτημένοι από το προσωπικό και τους γιατρούς για να επιβιώσουμε. Σιγά σιγά το πρόγραμμα άρχισε και γινόταν πιο πολύπλοκο. Στην αρχή μόνο σφουγγαρίζαμε, άντρες και γυναίκες το ίδιο, μετά αρχίσαμε και πλέναμε τα σεντόνια μας. Απ’ την αρχή. Υπήρχε πλυντήριο. Μετά αρχίσαμε και τα σιδερώναμε. Μετά αρχίσαμε να μαθαίνουμε να μαγειρεύουμε. Και όλα αυτά καθώς μια ανομοιογενής ομάδα που ήταν στην αρχή, που είχε μεγάλες διαφορές ως προς τη μόρφωση, ως προς τη νοοτροπία, ως προς το χαρακτήρα, άρχιζε να αποκτάει κάποια ομοιογένεια. Αυτό μας έδωσε το πρόγραμμα αυτό. Μας έδωσε όνειρα, μας έδωσε στόχους, και το κυριότερο μας έδωσε την ελπίδα για κάτι το καλύτερο. Ποιος ξέρει; Ίσως κάποιοι από εμάς να αποκαταστήσουν τη ζωή τους.
Δημήτρης Β.[1]
Αντίθετα απ’ ό,τι θα ήταν αυτονόητο, η συστηματική διάλυση του συστήματος ψυχικής υγείας δεν ξεκίνησε με τα πρώτα σημάδια της «οικονομικής κρίσης». Οι προθέσεις των κυβερνώντων είχαν εκδηλωθεί ήδη από το 2006, όταν περικόπηκε το 62% του προβλεπόμενου προϋπολογισμού για την ψυχική υγεία (από 57 εκατομμύρια ευρώ των υποβληθέντων προϋπολογισμών εγκρίθηκαν μόνο τα 22), οδηγώντας ουσιαστικά τις μονάδες ψυχικής υγείας, τους επαγγελματίες και τους ασθενείς σε ασφυξία.[2]
Στις 10 Οκτωβρίου 2005, παγκόσμια ημέρα για την ψυχική υγεία, είχε προηγηθεί από το Υπουργείο Υγείας ανακοίνωση σύμφωνα με την οποία «σήμερα ο κάθε ασθενής στοιχίζει στο Υπουργείο περίπου 3.300 ευρώ, όταν στον ιδιωτικό τομέα το κόστος αυτό υπολογίζεται στα 2.000–2.200 ευρώ» δείχνοντας από τότε τις προθέσεις του να υπάρξει «εξορθολογισμός των δαπανών».[3]
Από την μέρα της παραπάνω ανακοίνωσης μέχρι και το 2008, η υποχρηματοδότηση των Μονάδων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης έφτασε το 50%. Ως αποτέλεσμα, οι μονάδες δεν μπορούσαν πλέον ν’ ανταπεξέλθουν στα λειτουργικά τους έξοδα, δεκάδες επαγγελματίες οδηγήθηκαν σε αναγκαστική παραίτηση, άλλοι τόσοι απολύθηκαν και όσοι παρέμειναν στη δουλειά τους μπορεί να ήταν απλήρωτοι ακόμη και για 8 μήνες.[4] Η αιτιολόγηση του Υπουργείου για την υποχρηματοδότηση ήταν κατά βάσιν ότι «ανακάλυψε ότι κάποιοι το έκλεβαν» και ότι, επομένως, η έλλειψη κονδυλίων οφειλόταν στην κατάχρησή τους από τις ΜΚΟ στις οποίες είχε ανατεθεί η υλοποίηση του «Ψυχαργώς». Βεβαίως, ουδεμία νύξη έγινε ποτέ για την σχέση Υπουργείου και συγκεκριμένων ΜΚΟ, από την οποία επωφελήθηκαν πολλοί (και σε καμία περίπτωση οι ασθενείς).
Στις 26 Αυγούστου 2011 το Υπουργείο Οικονομικών δημοσιεύει έγγραφο όπου ανακοινώνεται η μείωση κατά 37 εκατομμύρια ευρώ του εγκεκριμένου προϋπολογισμού του «Αργώς» (Δίκτυο Φορέων Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης και Ψυχικής Υγείας). Στην ουσία η απόφαση αυτή οδηγούσε στο άμεσο κλείσιμο 210 κοινοτικών μονάδων ψυχικής υγείας (83 οικοτροφεία, 16 ξενώνες, 32 προστατευμένα διαμερίσματα, 42 κέντρα ημέρας, 13 κινητές μονάδες, 2 κέντρα Αλτσχάιμερ, 6 κέντρα ημέρας αυτισμού,[5] 16 άλλες εξειδικευμένες μονάδες και προγράμματα), που λειτουργούν από Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ).[6]
Το κλείσιμο ουσιαστικά συνεπάγεται την επιστροφή στα ψυχιατρεία ή/και να βρεθούν στον δρόμο χωρίς φροντίδα 1500 ασθενείς που φιλοξενούνται και δέχονται υπηρεσίες στις στεγαστικές δομές, την εγκατάλειψη των περίπου 35.000 ασθενών που παρακολουθούνται από τις κινητές μονάδες σε όλη την επικράτεια, καθώς και την απόλυση 3.050 επαγγελματιών ψυχικής υγείας.[7]
Μέχρι και τον Οκτώβριο του 2011, τέσσερις (4) μονάδες είχαν ήδη κλείσει, ενώ οι προβλέψεις μιλούσαν για το κλείσιμο δεκάδων άλλων μονάδων σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα.[8]
Το επιστέγασμα της συστηματικής διάλυσης των όποιων επιτευγμάτων της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, αποτελεί το «Σχέδιο Αναθεώρησης του Προγράμματος Ψυχαργώς»,[9] το οποίο εκπονείται το Νοέμβριο του 2011 και τίθεται προς δημόσια διαβούλευση έναν μήνα μετά. Τα βασικότερα χαρακτηριστικά του σχεδίου είναι η απροκάλυπτη και άμεση πλέον σύνδεση κόστους και αποτελέσματος καθώς και η μεταφορά λειτουργιών απ’ το Δημόσιο σε ιδιώτες. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η σύνδεση ψυχικής διαταραχής και ασφάλειας: «Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση και αποασυλοποίηση στην Ελλάδα δεν θα μπορέσει ποτέ να εφαρμοστεί με επιτυχία χωρίς την ύπαρξη ενός πλέγματος ασφάλειας για την έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση της παραβατικότητας που σχετίζεται με την ψυχική διαταραχή. Τέτοιες υπηρεσίες θα ενισχύσουν το αίσθημα ασφάλειας της κοινωνίας και δρουν αποφασιστικά στην μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού και του στιγματισμού της ψυχικής διαταραχής».[10]
Είναι προφανές από τα παραπάνω ότι είναι σε εξέλιξη η συστηματική εξόντωση όχι μόνο των ψυχικά πασχόντων που φιλοξενούνται σε ιδρύματα, ξενώνες και οικοτροφεία, αλλά και όσων, λόγω οικονομικών δυσχερειών και ανεργίας, αντιμετωπίζουν ψυχικές διαταραχές και προσφεύγουν για την αντιμετώπισή τους στο δημόσιο σύστημα υγείας. Εφόσον αυτό εκλείψει, θα είναι αδύνατον για τους Χ.Υ.Ψ.Υ. (Χρήστες Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας) να ανταπεξέλθουν στο κόστος της ψυχοθεραπείας σε ιδιώτες γιατρούς ή/και των ψυχοφαρμάκων.
Επιπλέον, η απουσία δυναμικών σωματείων βάσης και η συνακόλουθη έλλειψη συντονισμένων και κλιμακούμενων δράσεων και κινητοποιήσεων των εργαζομένων στον τομέα της ψυχικής υγείας,[11] μειώνει δραματικά τη δυνατότητα αντίστασης στο παραπάνω «σχέδιο» ή το όποιο σχέδιο εξόντωσης των επαγγελματιών και των ψυχικά πασχόντων. Οι δε τελευταίοι (και ειδικά όσοι είναι έγκλειστοι σε ιδρύματα ή εξαρτώνται από δράσεις αποασυλοποίησης) εκ των πραγμάτων αδυνατούν να οργανωθούν και ν’ αντιδράσουν, όχι μόνο λόγω της κατά περίπτωσης σοβαρότητας της κατάστασής τους, αλλά και της πλήρους εξάρτησής τους από το κράτος. Οι υπόλοιποι Χ.Υ.Ψ.Υ, όσοι δηλαδή κατέφυγαν σε αυτές λόγω οικονομικών δυσχερειών ή της ανεργίας, συνήθως νιώθουν ήδη ηττημένοι και αποκλεισμένοι λόγω της ατομικής τους πραγματικότητας. Και όλ’ αυτά, σε μια περίοδο που η δωρεάν και εύκολη πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι ίσως πιο απαραίτητη από ποτέ…
[1] Λιοδάκης, Α., Φαλελάκης Γ., Γιαννουλόπουλος Γ. κ.ά. (2006). Το ταξίδι της Τρέλας-Μαρτυρίες. ΚΟΙΝΩΝΙΑ & ψυχική ΥΓΕΙΑ, Επιτροπή Ερευνών Α.Π.Θ. Διαθέσιμο στο http://www.socialexclusion.gr/UserFiles/File/2ndVolume.pdf
[2] Σωματείο εργαζομένων στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας «Περιβολάκι» (1 Μαρτίου 2006). Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα σε κατάρρευση. Διαθέσιμο στο http://www.xekinima.org/arthra/view/article/i-psyxiatriki-metarrythmisi-stin-ellada-se-katarreysi-1/
[3] ό.π.
[4] Post Scriptum.Inter Action. (15 Οκτωβρίου 2008). Η αρχή του τέλους της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης στην Ελλάδα. Psi-action. Διαθέσιμο στο http://psi-action.blogspot.com/2008/10/blog-post_6202.html
[5] Κατά το DSM-IV, ο αυτισμός εντάσσεται σε μια διευρυμένη κατηγορία-ομπρέλα ψυχικών διαταραχών υπό την ονομασία «Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές» (P.D.D., Pervasive Developmental Disorders). Στην συγκεκριμένη κατηγορία, με την αντίστοιχη διαγνωστική ταξινόμηση, εμπίπτουν τα εξής: ο Αυτισμός (299.00 DSM IV), το Σύνδρομο Asperger (299.80 DSM IV), το Σύνδρομο Rett (299.80 DSM IV), η Παιδική Αποδιοργανωτική Διαταραχή (Childhood Disintegrative Disorder) (299.10 DSM IV) και η Διάχυτη Αναπτυξιακή Διαταραχή- μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (P.D.D.-N.O.S., Pervasive Developmental Disorder- not otherwise specified) (299.80 DSM IV). Η διάγνωση των προαναφερθέντων διαταραχών, γίνεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων όπως αυτά περιγράφονται στα διαγνωστικά εργαλεία DSM και ICD, από παιδοψυχίατρο ή αναπτυξιολόγο. Στα εργαλεία αυτά, γίνεται εκτενής και ακριβής αναφορά των χαρακτηριστικών που πρέπει να παρατηρούνται σε κάθε περίπτωση, ώστε να επιτυγχάνεται σωστή διάγνωση. Μεγάλη αποτελεσματικότητα έχουν τα προγράμματα πρώιμης παρέμβασης τα οποία προσαρμόζονται στις εκάστοτε ανάγκες του κάθε παιδιού με εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα και συμπεριλαμβάνουν διεπιστημονική ομάδα αποτελούμενη από παιδοψυχίατρο, ψυχολόγο, λογοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, ειδικό παιδαγωγό, φυσικοθεραπευτή και κοινωνικό λειτουργό. Η εκπαίδευση και συμμετοχή όλης της οικογένειας στο εξειδικευμένο πρόγραμμα κάθε παιδιού κρίνεται απαραίτητη.
Πρέπει πάντως να σημειωθεί ότι η κατηγοριοποίηση του αυτισμού ως ψυχικής ασθένειας αποτελεί αμφιλεγόμενο ζήτημα, καθώς υπάρχουν επαγγελματίες της ψυχικής υγείας και –κυρίως- γονείς οι οποίοι υποστηρίζουν ότι ο αυτισμός πρέπει να προσδιορίζεται ως «νευροαναπτυξιακή» αντί για «ψυχική» διαταραχή. Η διαμάχη αυτή σαφώς σχετίζεται και με το γεγονός ότι επί δεκαετίες η ψυχιατρική κοινότητα απέδιδε τον αυτισμό (και την σχιζοφρένεια) στους «κακούς» γονείς και ειδικότερα στις «κακές» μητέρες, οι οποίες βίωναν στον απόλυτο βαθμό την ντροπή και την ενοχή για την κατάσταση των παιδιών τους. Οι συγκεκριμένες «κακές» μητέρες αποκαλούνταν «Μητέρες-Ψυγεία» (Refrigerator Mothers), καθώς υποτίθεται ότι η απομόνωση/αντικοινωνική συμπεριφορά, η δυσκολία στην ομιλία και η επανάληψη τελετουργικών (κλασικά συμπτώματα αυτισμού), στην ουσία αποτελούσαν αντανάκλαση της ψυχρής συμπεριφοράς της μητέρας απέναντι στο παιδί της. Ο όρος Refrigerator Mothers ξεκίνησε να χρησιμοποιείται το 1950 και επί δεκαετίες στιγμάτισε ανεπανόρθωτα χιλιάδες μητέρες.
[6] Ελ. Καζ. (1 Σεπτεμβρίου 2011). SOS για 210 μονάδες, 36.500 ασθενείς, 3.050 εργαζομένους. Εφημερίδα ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ. Διαθέσιμο στο http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=305886
[7] ό.π.
[8] Δίκτυο Υπεύθυνων Οργανισμών & Ενεργών Πολιτών (11 Οκτωβρίου 2011). Αργώ: Η ψυχιατρική Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα. Διαθέσιμο στο http://www.qualitynet.gr/displayITM1.asp?ITMID=66964&LANG=GR
[9] Το πλήρες κείμενο του Σχεδίου είναι διαθέσιμο στο http://psychografimata.com/wp-content/uploads/2012/01/%CE%A3%CE%A7%CE%95%CE%94%CE%99%CE%9F-%CE%91%CE%9D%CE%91%CE%98%CE%95%CE%A9%CE%A1%CE%97%CE%A3%CE%97%CE%A3-%CE%A8%CE%A5%CE%A7%CE%91%CE%A1%CE%93%CE%A9%CE%A3_1-pdf.pdf
[10] Πανελλαδική Συσπείρωση για την Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση (4 Φεβρουαρίου 2012). Το «Σχέδιο για την Αναθεώρηση του Ψυχαργώς»: Όχημα για την Προσαρμογή της Ψυχιατρικής στο Μνημόνιο. Διαθέσιμο στο http://www.psyspirosi.gr/2009-02-22-18-34-08/506--l-r-.html
[11] Σε αυτό το σημείο πρέπει να διευκρινιστεί ότι υπήρξαν μεμονωμένες δράσεις και παρεμβάσεις από σωματεία/συλλογικότητες εργαζομένων στον τομέα της ψυχικής υγείας. Παρ’ όλ’ αυτά, είναι γεγονός ότι η συνολική δυναμική της αντίδρασης δεν ήταν ανάλογη του προβλήματος. Επίσης πρέπει να σημειωθεί ότι υποτονική έως ανύπαρκτη υπήρξε η οργάνωση και αντίδραση του στενού περιβάλλοντος των ψυχικά ασθενών (οικογένεια και φίλοι), γεγονός που πιθανόν εξηγείται υπό το πρίσμα του κοινωνικού «στίγματος» που συνοδεύει την ψυχική ασθένεια. Δεν συζητάμε καν για την παντελή, εκκωφαντική σιωπή της «κοινωνίας» η οποία προφανώς θεωρεί ότι οι «τρελοί» δεν την αφορούν.
RSS Feed
