Τάσος Τσακίρογλου
Μας υποσχέθηκαν τη Γη της Επαγγελίας, μια ανάπτυξη χωρίς τέλος σ’ έναν πεπερασμένο πλανήτη, πρόσβαση στον καταναλωτικό παράδεισο της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Μας είπαν ότι ένα συντριπτικά άνισο σύστημα θα καταργούσε τις αντιθέσεις, ότι η δημοκρατία θα διασφαλιζόταν με τη διάχυση του πλούτου. Και τώρα, συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει αυτός ο παράδεισος, ότι δεν υπάρχει κάτι το «φυσιολογικό», στο οποίο να μπορούμε να επιστρέψουμε.
Και όχι μόνο αυτό. Ανακαλύπτουμε ότι οι κοινωνικοί δεσμοί έχουν αδυνατίσει επικίνδυνα και ότι η απομόνωση και η μοναξιά μάς κάνουν ακόμα πιο ευάλωτους. Ακόμα και στη φυσική ζωή είναι τα μοναχικά, περιθωριοποιημένα και πιο αδύναμα θηλαστικά αυτά που κινδυνεύουν από τους θηρευτές ή από την πείνα.
Σήμερα, όμως, βιώνουμε μια άλυτη αντίφαση: οι άνθρωποι, τα πλέον κοινωνικά θηλαστικά, η ευημερία των οποίων εξαρτάται απόλυτα από τις ζωές των άλλων, διδάσκονται από παντού ότι θα ευημερήσουν μέσω του ανταγωνιστικού τους συμφέροντος και του ακραίου ατομικισμού.
Η κατάθλιψη, το άγχος, το στρες, οι διατροφικές διαταραχές, ο εθισμός σε ουσίες και η αυτοκτονία συνδέονται με τη μοναξιά και την απομόνωση, με την αίσθηση ματαίωσης και την απελπισία. Ισως η ακαταμάχητη γοητεία και έλξη των social media πάνω μας –και κυρίως στους έφηβους– οφείλεται ακριβώς σε μιαν μάταιη ελπίδα να αγγίξουμε, έστω και εικονικά, αυτόν τον παράδεισο που μας υποσχέθηκαν και χάσαμε.
Σ’ αυτόν τον κόσμο μπορούμε να μην είμαστε μόνοι (άλλωστε οι «φίλοι» είναι μετρήσιμοι), να είμαστε όμορφοι (υπάρχει και το photoshop), έξυπνοι (η λογοκλοπή είναι διαδεδομένο σπορ) και γοητευτικοί.
Βέβαια τα social media την ίδια ώρα που μας φέρνουν κοντά στους άλλους, την ίδια ώρα μάς απομακρύνουν, αφού η κοινωνική μας παρουσία ποσοτικοποιείται και μπαίνει σε ανταγωνισμό με το «αποτύπωμα» των άλλων, προκαλώντας άγχος, ζήλια, φθόνο και αίσθηση ανικανοποίητου. Ο Βρετανός δημοσιογράφος Τζορτζ Μόνμπιο έχει χαρακτηρίσει αυτή την κατάσταση «μια μετα-Χομπσιανή δυστοπία: έναν πόλεμο όλων εναντίον των εαυτών τους».
Ερευνες δείχνουν ότι η κατάχρηση των κοινωνικών δικτύων από τη γενιά iGen (γενιά του iPad) μειώνει το φλερτ, τη σεξουαλική δραστηριότητα και αυξάνει τις ώρες της απομόνωσης στο δωμάτιο ή αλλού, πάνω από ένα κινητό ή ένα τάμπλετ. Στις ΗΠΑ από το 2000 έως το 2015 ο αριθμός των εφήβων που συναντιούνται σχεδόν καθημερινά κάνοντας παρέα έχει μειωθεί περισσότερο από 40%.
Εάν ο 19ος αιώνας ήταν ο αιώνας στον οποίο άνθησαν οι «Μεγάλες Προσδοκίες» και το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα η εποχή των «Μεγάλων Υποσχέσεων», σίγουρα ο 21ος αμέσως με την είσοδό του κέρδισε τον τίτλο του αιώνα των «Ματαιωμένων Προσδοκιών και Υποσχέσεων».
Εδώ βρισκόμαστε σήμερα και καλούμαστε όχι να βρούμε νέες συνταγές για φανταστικούς παραδείσους, αλλά να συζητήσουμε ανοιχτά για το μέλλον που θέλουμε και το είδος της κοινωνίας που επιθυμούμε.
Η συζήτηση για το πώς θα φτάσουμε εκεί ακολουθεί στη συνέχεια, αφού πρώτα έχουμε αναθεωρήσει ολόκληρη την κοσμοθεωρία μας και έχουμε απαλλαχθεί από τις φαντασιώσεις που μας θέλουν να μπορούμε να ζήσουμε μόνοι και, κυρίως, σε αντιπαράθεση και ανταγωνισμό με τους άλλους. Αφού πρώτα πετάξουμε τους φακούς του καπιταλισμού που θολώνουν τον ορίζοντά μας.
http://www.efsyn.gr/arthro/polemos-olon-enantion-toy-eaytoy-toys
Μας υποσχέθηκαν τη Γη της Επαγγελίας, μια ανάπτυξη χωρίς τέλος σ’ έναν πεπερασμένο πλανήτη, πρόσβαση στον καταναλωτικό παράδεισο της φιλελεύθερης δημοκρατίας. Μας είπαν ότι ένα συντριπτικά άνισο σύστημα θα καταργούσε τις αντιθέσεις, ότι η δημοκρατία θα διασφαλιζόταν με τη διάχυση του πλούτου. Και τώρα, συνειδητοποιούμε ότι δεν υπάρχει αυτός ο παράδεισος, ότι δεν υπάρχει κάτι το «φυσιολογικό», στο οποίο να μπορούμε να επιστρέψουμε.
Και όχι μόνο αυτό. Ανακαλύπτουμε ότι οι κοινωνικοί δεσμοί έχουν αδυνατίσει επικίνδυνα και ότι η απομόνωση και η μοναξιά μάς κάνουν ακόμα πιο ευάλωτους. Ακόμα και στη φυσική ζωή είναι τα μοναχικά, περιθωριοποιημένα και πιο αδύναμα θηλαστικά αυτά που κινδυνεύουν από τους θηρευτές ή από την πείνα.
Σήμερα, όμως, βιώνουμε μια άλυτη αντίφαση: οι άνθρωποι, τα πλέον κοινωνικά θηλαστικά, η ευημερία των οποίων εξαρτάται απόλυτα από τις ζωές των άλλων, διδάσκονται από παντού ότι θα ευημερήσουν μέσω του ανταγωνιστικού τους συμφέροντος και του ακραίου ατομικισμού.
Η κατάθλιψη, το άγχος, το στρες, οι διατροφικές διαταραχές, ο εθισμός σε ουσίες και η αυτοκτονία συνδέονται με τη μοναξιά και την απομόνωση, με την αίσθηση ματαίωσης και την απελπισία. Ισως η ακαταμάχητη γοητεία και έλξη των social media πάνω μας –και κυρίως στους έφηβους– οφείλεται ακριβώς σε μιαν μάταιη ελπίδα να αγγίξουμε, έστω και εικονικά, αυτόν τον παράδεισο που μας υποσχέθηκαν και χάσαμε.
Σ’ αυτόν τον κόσμο μπορούμε να μην είμαστε μόνοι (άλλωστε οι «φίλοι» είναι μετρήσιμοι), να είμαστε όμορφοι (υπάρχει και το photoshop), έξυπνοι (η λογοκλοπή είναι διαδεδομένο σπορ) και γοητευτικοί.
Βέβαια τα social media την ίδια ώρα που μας φέρνουν κοντά στους άλλους, την ίδια ώρα μάς απομακρύνουν, αφού η κοινωνική μας παρουσία ποσοτικοποιείται και μπαίνει σε ανταγωνισμό με το «αποτύπωμα» των άλλων, προκαλώντας άγχος, ζήλια, φθόνο και αίσθηση ανικανοποίητου. Ο Βρετανός δημοσιογράφος Τζορτζ Μόνμπιο έχει χαρακτηρίσει αυτή την κατάσταση «μια μετα-Χομπσιανή δυστοπία: έναν πόλεμο όλων εναντίον των εαυτών τους».
Ερευνες δείχνουν ότι η κατάχρηση των κοινωνικών δικτύων από τη γενιά iGen (γενιά του iPad) μειώνει το φλερτ, τη σεξουαλική δραστηριότητα και αυξάνει τις ώρες της απομόνωσης στο δωμάτιο ή αλλού, πάνω από ένα κινητό ή ένα τάμπλετ. Στις ΗΠΑ από το 2000 έως το 2015 ο αριθμός των εφήβων που συναντιούνται σχεδόν καθημερινά κάνοντας παρέα έχει μειωθεί περισσότερο από 40%.
Εάν ο 19ος αιώνας ήταν ο αιώνας στον οποίο άνθησαν οι «Μεγάλες Προσδοκίες» και το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα η εποχή των «Μεγάλων Υποσχέσεων», σίγουρα ο 21ος αμέσως με την είσοδό του κέρδισε τον τίτλο του αιώνα των «Ματαιωμένων Προσδοκιών και Υποσχέσεων».
Εδώ βρισκόμαστε σήμερα και καλούμαστε όχι να βρούμε νέες συνταγές για φανταστικούς παραδείσους, αλλά να συζητήσουμε ανοιχτά για το μέλλον που θέλουμε και το είδος της κοινωνίας που επιθυμούμε.
Η συζήτηση για το πώς θα φτάσουμε εκεί ακολουθεί στη συνέχεια, αφού πρώτα έχουμε αναθεωρήσει ολόκληρη την κοσμοθεωρία μας και έχουμε απαλλαχθεί από τις φαντασιώσεις που μας θέλουν να μπορούμε να ζήσουμε μόνοι και, κυρίως, σε αντιπαράθεση και ανταγωνισμό με τους άλλους. Αφού πρώτα πετάξουμε τους φακούς του καπιταλισμού που θολώνουν τον ορίζοντά μας.
http://www.efsyn.gr/arthro/polemos-olon-enantion-toy-eaytoy-toys
RSS Feed