γράφει ο Σταύρος Τασιόπουλος, Νομικός – Υπ. Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου | Νομική Σχολή ΕΚΠΑ, στο Intelligent Deep Analysis»
Η ερχόμενη Συνταγματική Αναθεώρηση στην Ελλάδα έχει όλες τις δυνατότητες να συμπεριλάβει την κατοχύρωση του δικαιώματος στο νερό ως ανθρώπινου δικαιώματος, βασιζόμενη στο παράδειγμα της Ουρουγουάης και της Αναθεώρησης του 2004 που συντελέστηκε στη χώρα. Επιπλέον, η Ουρουγουάη αποτελεί success story με το 38% των αναγκών για ηλεκτρική ενέργεια να καλύπτεται μέσω της αιολικής ως το 2017. Μέσω Δημοψηφίσματος με συνταγματική ισχύ, ο λαός της Ουρουγουάης πέτυχε όχι μόνον την κατοχύρωση σε άρθρο του Συντάγματος του δικαιώματος στο νερό, αλλά ταυτόχρονα και τη δέσμευση για παροχή υπηρεσιών ύδρευσης αποκλειστικά από δημόσιους φορείς και οι μέχρι τώρα ιδιωτικοποιήσεις που είχαν γίνει θα ακυρώνονταν αμέσως και οι υπηρεσίες θα επέστρεφαν σε δημόσιους φορείς (1).
Το Δημοψήφισμα προωθήθηκε από ένα συνασπισμό κινήσεων και οργανισμών, υπό την ονομασία Εθνική Επιτροπή Υπεράσπισης του Νερού και της Ζωής – National Commission in Defense of Water and Life (“CNDAV”), με κύριες αιτίες τη χαμηλή και ακριβή παράλληλα λειτουργία των ιδιωτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και την ανάλογη περιβαλλοντική επιβάρυνση, που ως αποτέλεσμα είχαν την ανεπάρκεια πρόσβασης σε ασφαλές και πόσιμο νερό για όλους. Η σημασία της απόφασης που ελήφθη έγκειται και στο γεγονός της απομάκρυνσης των ιδιωτικών εταιριών από υφιστάμενες συμβάσεις παραχώρησης, με την κάλυψη μόνον του κόστους που είχε προηγηθεί μέχρι το Δημοψήφισμα και όχι για το χρονικό πλαίσιο που έπεται αυτό μέχρι την αρχικώς τιθέμενη ημερομηνία λήξης των συμβάσεων. Πολύ απλά, καμία αποζημίωση για μελλοντικές οικονομικές απώλειες των εταιριών δεν δόθηκε. (2)
Στις 31 Οκτωβρίου 2004, σε ποσοστό 62,75%, οι πολίτες της Ουρουγουάης αποφάσισαν υπερ της ένταξης στο Σύνταγμα της χώρας τους μιας νέας διάταξης: Η πρόσβαση σε πόσιμο νερό και σε αποχέτευση συνιστούν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ακόμη, εντάχθηκε στην ίδια διάταξη ο ορισμός ότι το νερό αποτελεί ζήτημα γενικού ενδιαφέροντος-συμφέροντος, που εντάσσεται στο δημόσιο συμφέρον και για αυτό οι υπηρεσίες ύδρευσης θα παρέχονται αποκλειστικά από το δημόσιο από νομικά πρόσωπα του κράτους.
Με βάση το παράδειγμα της Ουρουγουάης καλείται η ελληνική συνταγματική τάξη να προχωρήσει μπροστά σε μια τομή, που θα σημάνει εξελίξεις σε όλη την ΕΕ, αφού ήδη πανευρωπαϊκά οι επαναδημοτικοποιήσεις των υπηρεσιών ύδρευσης αποτελούν τάση και επίσης το άρθρο 345 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν εμποδίζει τους ενδεχόμενους εφαρμοστικούς νόμους, που θα προκύψουν από τη Συνταγματική Αναθεώρηση.
Για την εισαγωγή του δικαιώματος στο Νερό εντός του Συντάγματος, με βάση τις επιστημονικές μελέτες και τις προτάσεις του ΟΗΕ, είναι αναγκαίο να ακουστεί η φωνή των πολιτών μέσω των δυνατοτήτων της Ανοικτής Διακυβέρνησης, όπου μέσω διαβούλευσης μια ειδική νομική ομάδα θα καταρτίσει τη μορφή της διάταξης, σε συνεργασία με την Επιτροπή της Βουλής για τη Συνταγματική Αναθεώρηση.
Η εισαγωγή μιας διάταξης για το νερό στο Σύνταγμα επ’ ουδενί δεν σημαίνει ότι δια μέσω των Δικαστηρίων και εμμέσως με βάση την τεκμηρίωση σε άλλα άρθρα και διατάξεις, δεν προστατεύεται το δικαίωμα στο νερό. Όμως, η ρητή κατοχύρωση προσδίδει κύρος και ισχύ σε κάθε νομικό επιχείρημα και επίσης αποτελεί καθαρό βήμα εξέλιξης και προόδου για την κοινωνία ως σύνολο, στη βάση της απόφασης του ΟΗΕ του 2010 (3). Μια ενδεχόμενη εκδοχή της ένταξης της νέας διάταξης στο Σύνταγμα θα μπορούσε να είναι η εξής: Η διαρκής πρόσβαση σε ασφαλές και πόσιμο νερό αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα, θεμέλιο για την ανθρώπινη ζωή. Το κράτος εγγυάται την παροχή υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης σε όλους τους πολίτες μέσω δημόσιων φορέων διαχείρισης, για την κάλυψη των αναγκών τους. Η οικονομική και κάθε αδυναμία των πολιτών, με κανένα τρόπο δεν αποτελεί εμπόδιο για την παροχή των υπηρεσιών.
Δηλαδή, η Συνταγματική κατοχύρωση θα πρέπει να συμπεριλάβει ταυτόχρονα και την εμπέδωση του δικαιώματος στο νερό ως ατομικό δικαίωμα και την παροχή υπηρεσιών ύδρευσης, ως κρατική υποχρέωση. Εξάλλου, σε αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε και το Συμβούλιο της Επικρατείας στην Απόφαση 1903/2014 της Ολομέλειας, όπου θεώρησε ότι κατάλληλος φορέας παροχής υπηρεσιών ύδρευσης, που εγγυάται τη λειτουργία τους και εξασφαλίζει την πρόσβαση των πολιτών σε αυτές, είναι ο δημόσιος φορέας (4).
Περαιτέρω η συνταγματική κατοχύρωση της εξασφάλισης του δικαιώματος από το κράτος μέσω δημόσιων φορέων υπηρεσιών ύδρευσης δεν απαγορεύει σε ιδιωτικούς φορείς να παρέχουν υπηρεσίες ύδρευσης προς τους πολίτες και στο κράτος. Δηλαδή, εξασφαλίζεται ταυτόχρονα ότι το κράτος παρέχει μέσω δημόσιων φορέων τις υπηρεσίες προς τους πολίτες και ότι οι ιδιώτες μπορούν να ασκήσουν την ανάλογη δραστηριότητα στο πλαίσιο της αγοράς, όπως είναι και η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σύμφωνα με την Ανακοίνωση του Μαρτίου 2014 προς την Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών για το νερό. Συγκεκριμένα η απάντηση (5) που δόθηκε τότε ήταν ότι: “…Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να τηρεί πλήρως τους κανόνες της Συνθήκης που απαιτούν την ουδετερότητα της ΕΕ σε σχέση με τις εθνικές αποφάσεις που διέπουν το καθεστώς ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων ύδρευσης…”
Ακόμη, λαμβάνοντας υπόψη και την κατεύθυνση του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στις 8 Σεπτεμβρίου 2015 (6) για την προοπτική της Πρωτοβουλίας Ευρωπαίων Πολιτών για το νερό, η ένταξη μιας σχετικής διάταξης αναφορικά με το νερό στο Σύνταγμα της Ελλάδας, θα αποτελέσει πραγμάτωση της προτροπής του ψηφίσματος.
Επίσης, στην ίδια κατεύθυνση θα μπορούσαμε να δούμε την πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που θα προχωρήσει σε μια τέτοια κατοχύρωση, δίνοντας θεσμική βαρύτητα στο παράδειγμα της επαναδημοτικοποίησης του Παρισίου και της Αναθεώρησης του Συντάγματος της Ουρουγουάης. Στην κατεύθυνση του Στόχου 6 των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης – SDGs (7) το δικαίωμα στο νερό επιτυγχάνει την πληρέστερη δυνατότητα εξασφάλισής του, μέσω της εισαγωγής στο σώμα του Συντάγματος.
Πηγές:
1. Moshman, Rachael. «The Constitutional Right to Water in Uruguay.» Sustainable Development Law & Policy, Winter 2005, 65
2. Making water privatization illegal: – new laws in Netherlands and Uruguay , Public Services International Research Unit (PSIRU), 31/11/2004, p. 2
3. “…When the United Nations recognized the human right to water and sanitation, humanity took a collective step forward in its evolution…” , Μ. Barlow, Our Right to Water, A people’s guide to Implementing the UN’s Recognition of the Right to Water and Sanitation, The Council of Canadians,
4. Σκέψη 22, ΣτΕ Ολ, 1906/2014
5. Βρυξέλλες, 19.3.2014 COM(2014) 177 final, σελ. 10
6. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 8ης Σεπτεμβρίου 2015 σχετικά με τη συνέχεια της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών «Δικαίωμα στο νερό» (Right2Water) (2014/2239(INI)) P8_TA(2015)0294
7. Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development, Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, A/RES/70/1, Στόχος 6: Διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της αειφόρου διαχείρισης του νερού και της αποχέτευσης για όλους παρ. 1: Μέχρι το 2030, την επίτευξη καθολικής και ισότιμης πρόσβασης σε ασφαλές και οικονομικά προσιτό πόσιμο νερό για όλους
Πηγή
Η ερχόμενη Συνταγματική Αναθεώρηση στην Ελλάδα έχει όλες τις δυνατότητες να συμπεριλάβει την κατοχύρωση του δικαιώματος στο νερό ως ανθρώπινου δικαιώματος, βασιζόμενη στο παράδειγμα της Ουρουγουάης και της Αναθεώρησης του 2004 που συντελέστηκε στη χώρα. Επιπλέον, η Ουρουγουάη αποτελεί success story με το 38% των αναγκών για ηλεκτρική ενέργεια να καλύπτεται μέσω της αιολικής ως το 2017. Μέσω Δημοψηφίσματος με συνταγματική ισχύ, ο λαός της Ουρουγουάης πέτυχε όχι μόνον την κατοχύρωση σε άρθρο του Συντάγματος του δικαιώματος στο νερό, αλλά ταυτόχρονα και τη δέσμευση για παροχή υπηρεσιών ύδρευσης αποκλειστικά από δημόσιους φορείς και οι μέχρι τώρα ιδιωτικοποιήσεις που είχαν γίνει θα ακυρώνονταν αμέσως και οι υπηρεσίες θα επέστρεφαν σε δημόσιους φορείς (1).
Το Δημοψήφισμα προωθήθηκε από ένα συνασπισμό κινήσεων και οργανισμών, υπό την ονομασία Εθνική Επιτροπή Υπεράσπισης του Νερού και της Ζωής – National Commission in Defense of Water and Life (“CNDAV”), με κύριες αιτίες τη χαμηλή και ακριβή παράλληλα λειτουργία των ιδιωτικών επιχειρήσεων ύδρευσης και την ανάλογη περιβαλλοντική επιβάρυνση, που ως αποτέλεσμα είχαν την ανεπάρκεια πρόσβασης σε ασφαλές και πόσιμο νερό για όλους. Η σημασία της απόφασης που ελήφθη έγκειται και στο γεγονός της απομάκρυνσης των ιδιωτικών εταιριών από υφιστάμενες συμβάσεις παραχώρησης, με την κάλυψη μόνον του κόστους που είχε προηγηθεί μέχρι το Δημοψήφισμα και όχι για το χρονικό πλαίσιο που έπεται αυτό μέχρι την αρχικώς τιθέμενη ημερομηνία λήξης των συμβάσεων. Πολύ απλά, καμία αποζημίωση για μελλοντικές οικονομικές απώλειες των εταιριών δεν δόθηκε. (2)
Στις 31 Οκτωβρίου 2004, σε ποσοστό 62,75%, οι πολίτες της Ουρουγουάης αποφάσισαν υπερ της ένταξης στο Σύνταγμα της χώρας τους μιας νέας διάταξης: Η πρόσβαση σε πόσιμο νερό και σε αποχέτευση συνιστούν θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ακόμη, εντάχθηκε στην ίδια διάταξη ο ορισμός ότι το νερό αποτελεί ζήτημα γενικού ενδιαφέροντος-συμφέροντος, που εντάσσεται στο δημόσιο συμφέρον και για αυτό οι υπηρεσίες ύδρευσης θα παρέχονται αποκλειστικά από το δημόσιο από νομικά πρόσωπα του κράτους.
Με βάση το παράδειγμα της Ουρουγουάης καλείται η ελληνική συνταγματική τάξη να προχωρήσει μπροστά σε μια τομή, που θα σημάνει εξελίξεις σε όλη την ΕΕ, αφού ήδη πανευρωπαϊκά οι επαναδημοτικοποιήσεις των υπηρεσιών ύδρευσης αποτελούν τάση και επίσης το άρθρο 345 της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, δεν εμποδίζει τους ενδεχόμενους εφαρμοστικούς νόμους, που θα προκύψουν από τη Συνταγματική Αναθεώρηση.
Για την εισαγωγή του δικαιώματος στο Νερό εντός του Συντάγματος, με βάση τις επιστημονικές μελέτες και τις προτάσεις του ΟΗΕ, είναι αναγκαίο να ακουστεί η φωνή των πολιτών μέσω των δυνατοτήτων της Ανοικτής Διακυβέρνησης, όπου μέσω διαβούλευσης μια ειδική νομική ομάδα θα καταρτίσει τη μορφή της διάταξης, σε συνεργασία με την Επιτροπή της Βουλής για τη Συνταγματική Αναθεώρηση.
Η εισαγωγή μιας διάταξης για το νερό στο Σύνταγμα επ’ ουδενί δεν σημαίνει ότι δια μέσω των Δικαστηρίων και εμμέσως με βάση την τεκμηρίωση σε άλλα άρθρα και διατάξεις, δεν προστατεύεται το δικαίωμα στο νερό. Όμως, η ρητή κατοχύρωση προσδίδει κύρος και ισχύ σε κάθε νομικό επιχείρημα και επίσης αποτελεί καθαρό βήμα εξέλιξης και προόδου για την κοινωνία ως σύνολο, στη βάση της απόφασης του ΟΗΕ του 2010 (3). Μια ενδεχόμενη εκδοχή της ένταξης της νέας διάταξης στο Σύνταγμα θα μπορούσε να είναι η εξής: Η διαρκής πρόσβαση σε ασφαλές και πόσιμο νερό αποτελεί ανθρώπινο δικαίωμα, θεμέλιο για την ανθρώπινη ζωή. Το κράτος εγγυάται την παροχή υπηρεσιών ύδρευσης και αποχέτευσης σε όλους τους πολίτες μέσω δημόσιων φορέων διαχείρισης, για την κάλυψη των αναγκών τους. Η οικονομική και κάθε αδυναμία των πολιτών, με κανένα τρόπο δεν αποτελεί εμπόδιο για την παροχή των υπηρεσιών.
Δηλαδή, η Συνταγματική κατοχύρωση θα πρέπει να συμπεριλάβει ταυτόχρονα και την εμπέδωση του δικαιώματος στο νερό ως ατομικό δικαίωμα και την παροχή υπηρεσιών ύδρευσης, ως κρατική υποχρέωση. Εξάλλου, σε αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε και το Συμβούλιο της Επικρατείας στην Απόφαση 1903/2014 της Ολομέλειας, όπου θεώρησε ότι κατάλληλος φορέας παροχής υπηρεσιών ύδρευσης, που εγγυάται τη λειτουργία τους και εξασφαλίζει την πρόσβαση των πολιτών σε αυτές, είναι ο δημόσιος φορέας (4).
Περαιτέρω η συνταγματική κατοχύρωση της εξασφάλισης του δικαιώματος από το κράτος μέσω δημόσιων φορέων υπηρεσιών ύδρευσης δεν απαγορεύει σε ιδιωτικούς φορείς να παρέχουν υπηρεσίες ύδρευσης προς τους πολίτες και στο κράτος. Δηλαδή, εξασφαλίζεται ταυτόχρονα ότι το κράτος παρέχει μέσω δημόσιων φορέων τις υπηρεσίες προς τους πολίτες και ότι οι ιδιώτες μπορούν να ασκήσουν την ανάλογη δραστηριότητα στο πλαίσιο της αγοράς, όπως είναι και η θέση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σύμφωνα με την Ανακοίνωση του Μαρτίου 2014 προς την Πρωτοβουλία Ευρωπαίων Πολιτών για το νερό. Συγκεκριμένα η απάντηση (5) που δόθηκε τότε ήταν ότι: “…Η Επιτροπή θα εξακολουθήσει να τηρεί πλήρως τους κανόνες της Συνθήκης που απαιτούν την ουδετερότητα της ΕΕ σε σχέση με τις εθνικές αποφάσεις που διέπουν το καθεστώς ιδιοκτησίας των επιχειρήσεων ύδρευσης…”
Ακόμη, λαμβάνοντας υπόψη και την κατεύθυνση του ψηφίσματος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, στις 8 Σεπτεμβρίου 2015 (6) για την προοπτική της Πρωτοβουλίας Ευρωπαίων Πολιτών για το νερό, η ένταξη μιας σχετικής διάταξης αναφορικά με το νερό στο Σύνταγμα της Ελλάδας, θα αποτελέσει πραγμάτωση της προτροπής του ψηφίσματος.
Επίσης, στην ίδια κατεύθυνση θα μπορούσαμε να δούμε την πρώτη ευρωπαϊκή χώρα που θα προχωρήσει σε μια τέτοια κατοχύρωση, δίνοντας θεσμική βαρύτητα στο παράδειγμα της επαναδημοτικοποίησης του Παρισίου και της Αναθεώρησης του Συντάγματος της Ουρουγουάης. Στην κατεύθυνση του Στόχου 6 των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης – SDGs (7) το δικαίωμα στο νερό επιτυγχάνει την πληρέστερη δυνατότητα εξασφάλισής του, μέσω της εισαγωγής στο σώμα του Συντάγματος.
Πηγές:
1. Moshman, Rachael. «The Constitutional Right to Water in Uruguay.» Sustainable Development Law & Policy, Winter 2005, 65
2. Making water privatization illegal: – new laws in Netherlands and Uruguay , Public Services International Research Unit (PSIRU), 31/11/2004, p. 2
3. “…When the United Nations recognized the human right to water and sanitation, humanity took a collective step forward in its evolution…” , Μ. Barlow, Our Right to Water, A people’s guide to Implementing the UN’s Recognition of the Right to Water and Sanitation, The Council of Canadians,
4. Σκέψη 22, ΣτΕ Ολ, 1906/2014
5. Βρυξέλλες, 19.3.2014 COM(2014) 177 final, σελ. 10
6. Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 8ης Σεπτεμβρίου 2015 σχετικά με τη συνέχεια της ευρωπαϊκής πρωτοβουλίας πολιτών «Δικαίωμα στο νερό» (Right2Water) (2014/2239(INI)) P8_TA(2015)0294
7. Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development, Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015, A/RES/70/1, Στόχος 6: Διασφάλιση της διαθεσιμότητας και της αειφόρου διαχείρισης του νερού και της αποχέτευσης για όλους παρ. 1: Μέχρι το 2030, την επίτευξη καθολικής και ισότιμης πρόσβασης σε ασφαλές και οικονομικά προσιτό πόσιμο νερό για όλους
Πηγή
RSS Feed
