“Η πρωταρχική αιτία της εμφάνισης και της διασποράς του Covid-19 πρέπει να αναζητηθεί στην αύξουσα αστικοποίηση της Γης η οποία τα τελευταία 40 χρόνια έχει επιταχυνθεί σε τέτοιο βαθμό ώστε να μπορούμε πλέον νόμιμα να κάνουμε λόγο για «μητροπολιτικοποίηση του κόσμου»”[1]
Έχουμε μια αστικοποίηση μέσω της πύκνωσης και επέκτασης που εξαντλεί το φυσικό περιβάλλον, εκμεταλλεύεται το σύνολο των φυσικών πόρων, αποικιοποιεί κοντινούς και μακρινότερους τόπους καταστρέφοντας τους ζωτικούς χώρους άλλων ειδών ζωής και διαταράσσοντας κάθε κοντινό αλλά και απομακρυσμένο οικοσύστημα μέσω της εντατικοποιημένης γεωργίας, της βιομηχανικής παραγωγής ενέργειας, της μαζικής διασκέδασης, καθώς και της επέκτασης των οδών ταχείας κυκλοφορίας.
Στην Ελλάδα η αστικοποίηση συνέβαλε στην καταστροφή των δασών και το μπάζωμα των ρεμάτων για την κατασκευή δρόμων παντού, παράγοντας τεράστιες ποσότητες ρύπων, ιδίως στο λεκανοπέδιο της Αττικής και τον Θερμαϊκό.
Οι πόλεις που καλύπτουν από μόνες τους το 2% της επιφάνειας της Γης είναι υπεύθυνες για το 70% των αποβλήτων-απορριμμάτων, για το 75% των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, το 78% της κατανάλωσης ενέργειας και το 90% των αέριων ρύπων, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στο διάστημα 1950-2018 ο αστικός πληθυσμός εκτοξεύθηκε από τα 750 εκατομ. στα 4,2 δισεκατομ. και αντιπροσωπεύει σήμερα το 58% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αν συνεχισθεί αυτή η τάση το 2050 θα είναι το 70%. Περισσότερες από 600 μεγαλουπόλεις συγκεντρώνουν ήδη πάνω από 1 εκατομ κατοίκους, ενώ 85 από αυτές έχουν πάνω από 5 εκατομ. και σύντομα αναμένεται ότι 45 μεγαλουπόλεις θα υπερβαίνουν τα 10 εκατομ. Η δε έκτασή τους αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό από ότι ο πληθυσμός τους. Μόνο το 25% της γήινης έκτασης είναι ακόμη σε φυσική κατάσταση και αν δεν αλλάξει η τάση το 2050 θα συρρικνωθεί στο 10%.
Η αστικοποίηση-μητροπολιτικοπόιηση έχει ήδη ξεκινήσει την οικοκοτονία: καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον μέσα από τον οικιστικό συνωστισμό και την ανάπτυξη απορριμματογόνων-ρυπογόνων τρόπων ζωής των ανθρώπων, εξαντλεί τους πόρους, απορρυθμίζει το κλίμα, εξαφανίζει τα άλλα είδη και μειώνει δραματικά τις δυνατότητες του πλανήτη για αναπλήρωση και ενσωμάτωση των απόβλητων της ανθρωπότητας.
Παρόλη αυτή τη ζοφερή εξέλιξη, οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ-ενώ διατείνονται ότι λαμβάνουν σοβαρά πλέον υπόψη την οικολογική απειλή-δεν παύουν να επιταχύνουν τον ρυθμό της αστικής επέκτασης. Όλα τα συστήματά τους με τα οποία ελέγχουν την κοινωνία και την οικονομία, φροντίζουν για την παγίωση της αστικής μεγέθυνσης.
Όμως, σύμφωνα με πολλές σημαντικές έρευνες της τελευταίας 10ετίας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αποφασίζουν-όταν μπορούν να στηρίξουν οικονομικά μια τέτοια απόφαση-να εγκαταλείψουν την πνιγηρή ατμόσφαιρα των μεγαλουπόλεων, επιλέγοντας αραιά κατοικημένους και ανοιχτούς τόπους και υιοθετώντας πιο αυτάρκεις τρόπους ζωής με το λιγότερο δυνατόν οικολογικό αποτύπωμα, με λιγότερη μηχανοποιημένη γεωργία χωρίς χρήση χημικών και σεβασμό στους κύκλους της φύσης. Δημιουργούν καινούργιες αξίες που στηρίζονται στην απλότητα, την βραδύτητα, την εγκράτεια.
Μετά την διαπίστωση ότι η πανδημία εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλο τον πλανήτη χάρη στον συνδυασμό των παραγόντων που χαρακτηρίζουν την μητροπολιτικοποίηση-αστικοποίηση του κόσμου την εποχή του παγοσμιοποιημένου-που παγκοσμιοποίησε και την ασθένεια- φιλελεύθερου και «καταστροφικού» καπιταλισμού, οι σημερινές εικόνες των κατεστραμμένων βομβαρδισμένων πόλεων της Ουκρανίας θα μεγιστοποιήσουν αυτή την τάση για από-αστικοποίηση, τα επόμενα χρόνια. Μπροστά σε αυτές τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης , είναι πλέον καιρός, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στη χώρα, να πάψουν να αποποιούνται τις ευθύνες τους για τον τρόπο που φθάσαμε ως εδώ και να «επανατοπικοποιηθούν» δημιουργώντας ένα κοινωνικό ρεύμα επιστροφής στην ελληνική περιφέρεια και από-αστικοποίησης της γης μας, που αποτελεί και τη βασική λύση για την επερχόμενη οικολογική, κλιματική, υγειονομική και επισιτιστική κρίση.
Η νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική οικονομία με τα μητροπολιτικά τεχνοπολεοδομικά της κατασκευάσματα στο πλαίσιο του «αναπτυξιακού» της μοντέλου, της αιώνιας φυγής προς τα μπρος, μας οδηγεί προς το τέλος του έμβιου κόσμου που ξέρουμε. Ενώ ο «πρασινωπός» καπιταλισμός μας υπόσχεται με την «πράσινη» ανάπτυξη μια μικρή χρονική παράταση, πριν το οριστικό τέλος.
Δεν μπορούμε, αν σκεφτόμαστε πάντα με όρους «ανάπτυξης»-έστω και «πράσινης»- και μεγέθυνσης, να καταπολεμήσουμε την αλλοτρίωση που παράγει η μητροπολιτικοποίηση-αστικοποίηση. «Δεν μπορείς να λύσεις ένα πρόβλημα σκεπτόμενος με τον ίδιο τρόπο με αυτόν που το δημιούργησε», έλεγε ο Αϊνστάιν. Και πραγματικά, δεν μπορούμε να λύσουμε το κοινωνικοοικολογικό πρόβλημα και την υποδούλωση της ζωής μας στις μητροπόλεις με αλλοτριωμένα μέσα και όπλα σαν τους ποδηλατόδρομους, τους αστικούς μικρολαχανόκηπους, τις πράσινες στέγες, τις ψηφιοποιημένες «πράσινες» γειτονιές κ.λπ. που προτείνουν οι «πράσινοι» πολεοδόμοι.
Θα χρειασθεί να βάλουμε στο στόχαστρο και να αμφισβητήσουμε την ίδια την καπιταλιστική συγκέντρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων στις μεγάλες αστικές και μητροπολιτικές ζώνες, την πόλωση της απασχόλησης και του καθορισμού της ζωής μας από την μητρόπολη-για τους Έλληνες από την Αθήνα-και τις μεγαλεπήβολες πολιτικές χωροταξικού σχεδιασμού των πολιτικοοικονομικών ελίτ, αν θέλουμε την μετάβαση σε μια καλή ζωή, στην ευζωία!
[1] Από την εισαγωγή του βιβλίου: ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΜΕ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΓΑΛΟΥΠΌΛΕΙΣ, μανιφέστο για μια οικολογική μετα-αστική κοινωνία,του Γκιγιόμ Φαμπουρέλ, εκδόσεις των συναδέλφων.
Έχουμε μια αστικοποίηση μέσω της πύκνωσης και επέκτασης που εξαντλεί το φυσικό περιβάλλον, εκμεταλλεύεται το σύνολο των φυσικών πόρων, αποικιοποιεί κοντινούς και μακρινότερους τόπους καταστρέφοντας τους ζωτικούς χώρους άλλων ειδών ζωής και διαταράσσοντας κάθε κοντινό αλλά και απομακρυσμένο οικοσύστημα μέσω της εντατικοποιημένης γεωργίας, της βιομηχανικής παραγωγής ενέργειας, της μαζικής διασκέδασης, καθώς και της επέκτασης των οδών ταχείας κυκλοφορίας.
Στην Ελλάδα η αστικοποίηση συνέβαλε στην καταστροφή των δασών και το μπάζωμα των ρεμάτων για την κατασκευή δρόμων παντού, παράγοντας τεράστιες ποσότητες ρύπων, ιδίως στο λεκανοπέδιο της Αττικής και τον Θερμαϊκό.
Οι πόλεις που καλύπτουν από μόνες τους το 2% της επιφάνειας της Γης είναι υπεύθυνες για το 70% των αποβλήτων-απορριμμάτων, για το 75% των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου, το 78% της κατανάλωσης ενέργειας και το 90% των αέριων ρύπων, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Στο διάστημα 1950-2018 ο αστικός πληθυσμός εκτοξεύθηκε από τα 750 εκατομ. στα 4,2 δισεκατομ. και αντιπροσωπεύει σήμερα το 58% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αν συνεχισθεί αυτή η τάση το 2050 θα είναι το 70%. Περισσότερες από 600 μεγαλουπόλεις συγκεντρώνουν ήδη πάνω από 1 εκατομ κατοίκους, ενώ 85 από αυτές έχουν πάνω από 5 εκατομ. και σύντομα αναμένεται ότι 45 μεγαλουπόλεις θα υπερβαίνουν τα 10 εκατομ. Η δε έκτασή τους αυξάνεται με διπλάσιο ρυθμό από ότι ο πληθυσμός τους. Μόνο το 25% της γήινης έκτασης είναι ακόμη σε φυσική κατάσταση και αν δεν αλλάξει η τάση το 2050 θα συρρικνωθεί στο 10%.
Η αστικοποίηση-μητροπολιτικοπόιηση έχει ήδη ξεκινήσει την οικοκοτονία: καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον μέσα από τον οικιστικό συνωστισμό και την ανάπτυξη απορριμματογόνων-ρυπογόνων τρόπων ζωής των ανθρώπων, εξαντλεί τους πόρους, απορρυθμίζει το κλίμα, εξαφανίζει τα άλλα είδη και μειώνει δραματικά τις δυνατότητες του πλανήτη για αναπλήρωση και ενσωμάτωση των απόβλητων της ανθρωπότητας.
Παρόλη αυτή τη ζοφερή εξέλιξη, οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ-ενώ διατείνονται ότι λαμβάνουν σοβαρά πλέον υπόψη την οικολογική απειλή-δεν παύουν να επιταχύνουν τον ρυθμό της αστικής επέκτασης. Όλα τα συστήματά τους με τα οποία ελέγχουν την κοινωνία και την οικονομία, φροντίζουν για την παγίωση της αστικής μεγέθυνσης.
Όμως, σύμφωνα με πολλές σημαντικές έρευνες της τελευταίας 10ετίας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο αποφασίζουν-όταν μπορούν να στηρίξουν οικονομικά μια τέτοια απόφαση-να εγκαταλείψουν την πνιγηρή ατμόσφαιρα των μεγαλουπόλεων, επιλέγοντας αραιά κατοικημένους και ανοιχτούς τόπους και υιοθετώντας πιο αυτάρκεις τρόπους ζωής με το λιγότερο δυνατόν οικολογικό αποτύπωμα, με λιγότερη μηχανοποιημένη γεωργία χωρίς χρήση χημικών και σεβασμό στους κύκλους της φύσης. Δημιουργούν καινούργιες αξίες που στηρίζονται στην απλότητα, την βραδύτητα, την εγκράτεια.
Μετά την διαπίστωση ότι η πανδημία εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλο τον πλανήτη χάρη στον συνδυασμό των παραγόντων που χαρακτηρίζουν την μητροπολιτικοποίηση-αστικοποίηση του κόσμου την εποχή του παγοσμιοποιημένου-που παγκοσμιοποίησε και την ασθένεια- φιλελεύθερου και «καταστροφικού» καπιταλισμού, οι σημερινές εικόνες των κατεστραμμένων βομβαρδισμένων πόλεων της Ουκρανίας θα μεγιστοποιήσουν αυτή την τάση για από-αστικοποίηση, τα επόμενα χρόνια. Μπροστά σε αυτές τις συνθήκες έκτακτης ανάγκης , είναι πλέον καιρός, όλο και περισσότεροι άνθρωποι στη χώρα, να πάψουν να αποποιούνται τις ευθύνες τους για τον τρόπο που φθάσαμε ως εδώ και να «επανατοπικοποιηθούν» δημιουργώντας ένα κοινωνικό ρεύμα επιστροφής στην ελληνική περιφέρεια και από-αστικοποίησης της γης μας, που αποτελεί και τη βασική λύση για την επερχόμενη οικολογική, κλιματική, υγειονομική και επισιτιστική κρίση.
Η νεοφιλελεύθερη καπιταλιστική οικονομία με τα μητροπολιτικά τεχνοπολεοδομικά της κατασκευάσματα στο πλαίσιο του «αναπτυξιακού» της μοντέλου, της αιώνιας φυγής προς τα μπρος, μας οδηγεί προς το τέλος του έμβιου κόσμου που ξέρουμε. Ενώ ο «πρασινωπός» καπιταλισμός μας υπόσχεται με την «πράσινη» ανάπτυξη μια μικρή χρονική παράταση, πριν το οριστικό τέλος.
Δεν μπορούμε, αν σκεφτόμαστε πάντα με όρους «ανάπτυξης»-έστω και «πράσινης»- και μεγέθυνσης, να καταπολεμήσουμε την αλλοτρίωση που παράγει η μητροπολιτικοποίηση-αστικοποίηση. «Δεν μπορείς να λύσεις ένα πρόβλημα σκεπτόμενος με τον ίδιο τρόπο με αυτόν που το δημιούργησε», έλεγε ο Αϊνστάιν. Και πραγματικά, δεν μπορούμε να λύσουμε το κοινωνικοοικολογικό πρόβλημα και την υποδούλωση της ζωής μας στις μητροπόλεις με αλλοτριωμένα μέσα και όπλα σαν τους ποδηλατόδρομους, τους αστικούς μικρολαχανόκηπους, τις πράσινες στέγες, τις ψηφιοποιημένες «πράσινες» γειτονιές κ.λπ. που προτείνουν οι «πράσινοι» πολεοδόμοι.
Θα χρειασθεί να βάλουμε στο στόχαστρο και να αμφισβητήσουμε την ίδια την καπιταλιστική συγκέντρωση των οικονομικών δραστηριοτήτων στις μεγάλες αστικές και μητροπολιτικές ζώνες, την πόλωση της απασχόλησης και του καθορισμού της ζωής μας από την μητρόπολη-για τους Έλληνες από την Αθήνα-και τις μεγαλεπήβολες πολιτικές χωροταξικού σχεδιασμού των πολιτικοοικονομικών ελίτ, αν θέλουμε την μετάβαση σε μια καλή ζωή, στην ευζωία!
[1] Από την εισαγωγή του βιβλίου: ΝΑ ΤΕΛΕΙΩΝΟΥΜΕ ΜΕ ΤΙΣ ΜΕΓΑΛΟΥΠΌΛΕΙΣ, μανιφέστο για μια οικολογική μετα-αστική κοινωνία,του Γκιγιόμ Φαμπουρέλ, εκδόσεις των συναδέλφων.
RSS Feed
