Τάσος Τσακίρογλου
Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του στο ηλεκτρονικό περιοδικό marginalia.gr ο ιστορικός Εντσο Τραβέρσο υποστηρίζει ότι «ο ολοκληρωτισμός δεν θα πρέπει να περιορίζεται στις εκδοχές τού εικοστού αιώνα», καθώς, όπως λέει, «μια νέα μορφή νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού έρχεται στην επιφάνεια».
Πρόκειται για μιαν άποψη στην οποία δεν έχουμε δώσει την πρέπουσα προσοχή, εγκλωβισμένοι συνήθως σε μια προσέγγιση σύμφωνα με την οποία η δυναμική των ολοκληρωτισμών εξαντλήθηκε στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Ωστόσο οι εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών δείχνουν ότι το φαινόμενο αυτό βγήκε ιστορικά από την πόρτα για να ξαναμπεί καμουφλαρισμένο από το παράθυρο.
«Ενας απόλυτα πραγμοποιημένος κόσμος, στον οποίο όλες οι ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις παίρνουν τη μορφή εμπορεύματος, στον οποίο η αγορά γίνεται ένα καθολικό ανθρωπολογικό πρότυπο και οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να συλλάβουν τις σχέσεις τους έξω από τον ατομικισμό και τον ανταγωνισμό –ένας τέτοιος κόσμος θα ήταν ολοκληρωτικός» λέει ο Τραβέρσο. Στην ουσία επαναφέρει -σε υψηλότερο και πιο ουσιαστικό επίπεδο- την προβληματική του μακαρίτη Νιλ Πόστμαν στο «Διασκέδαση μέχρι θανάτου» (Κατάρτι, 2007).
Εκεί ο καθηγητής Επικοινωνίας εκτιμά ότι μεταξύ των δυστοπιών του Οργουελ («1984») και του Χάξλεϊ («Θαυμαστός καινούριος κόσμος»), πιο κοντά στη σύγχρονη πραγματικότητα βρίσκεται η δεύτερη, καθώς αυτό που φαίνεται να επικρατεί είναι όχι μια σκληρή δικτατορία επιβεβλημένη με βίαια μέσα, αλλά ένας soft ολοκληρωτισμός, ο οποίος βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στην εθελοδουλία και την αγελαία στάση των πληθυσμών.
Οι τελευταίοι, με την καθοριστική συμβολή των ΜΜΕ και ιδεολογιών όπως ο καταναλωτισμός και η αναπτυξιολαγνεία, παραμένουν παθητικοί, απέχοντας από την πολιτική και τα κοινά, συνήθως αηδιασμένοι από τη θεσμική αλλοτρίωση και την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ο Τραβέρσο πάει και ένα βήμα παρακάτω, λέγοντας ότι η σημερινή νέα μορφή του νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού έρχεται «ενδεδυμένη τον μανδύα του αντιολοκληρωτισμού, θέτοντας την αγορά και τον ατομικισμό ως σύμβολα ελευθερίας ενάντια στον φυλετικό και ταξικό κολεκτιβισμό».
Το «ελληνικό πείραμα» των τελευταίων δέκα χρόνων είναι ενδεικτικό ίσως αυτού του νέου διεθνούς ολοκληρωτισμού, ο οποίος έχει την πολυτέλεια και τελικά την ικανότητα να αψηφά τη λαϊκή βούληση, να αλλάζει κυβερνήσεις κατά το δοκούν, να επιβάλλει σκληρές αντιλαϊκές πολιτικές και να καταδικάζει με ψυχρό αίμα ολόκληρους λαούς στη στέρηση και τη φτώχεια.
Η δυνατότητα αυτή βέβαια είναι αντιστρόφως ανάλογη της αδυναμίας των αριστερών δυνάμεων να προτείνουν βιώσιμη και πειστική εναλλακτική, στη βάση της οποίας θα κινητοποιήσουν τον κόσμο και θα οργανώσουν την αντίσταση. Πολύ περισσότερο: τα κέντρα του νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού καθίστανται σχεδόν αόρατα, μη προσβάσιμα, ανεξέλεγκτα, αλλά πανταχού παρόντα.
Οσο για την καταστατική του αρχή, το Δεν Υπάρχει Εναλλακτική (ΤΙΝΑ), τα κέντρα αυτά την εξωραΐζουν, προσφέροντας επίσης την εναλλακτική να υλοποιήσει την πολιτική τους η ίδια η Αριστερά, ιδέα σατανική –πλην όμως πολύ αποτελεσματική, όπως αποδεικνύει η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ.
Σήμερα παρά ποτέ πρέπει να μηδενιστεί το κοντέρ και να αναζητήσουμε άμεσα πραγματική αριστερή εναλλακτική, έστω και εάν το έργο αυτό δείχνει τιτάνιο και παρόμοιων διαστάσεων με την πρόκληση που αντιμετώπισε η Αριστερά στον μεσοπόλεμο. Η τότε αποτυχία της αποτελεί ιστορικό κεκτημένο, προκειμένου να αποφύγουμε τα ίδια λάθη και να ανοίξουμε ένα νέο ορίζοντα ελπίδας.
http://www.efsyn.gr/arthro/palioi-kai-neoi-oloklirotismoi
Σε μια πρόσφατη συνέντευξή του στο ηλεκτρονικό περιοδικό marginalia.gr ο ιστορικός Εντσο Τραβέρσο υποστηρίζει ότι «ο ολοκληρωτισμός δεν θα πρέπει να περιορίζεται στις εκδοχές τού εικοστού αιώνα», καθώς, όπως λέει, «μια νέα μορφή νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού έρχεται στην επιφάνεια».
Πρόκειται για μιαν άποψη στην οποία δεν έχουμε δώσει την πρέπουσα προσοχή, εγκλωβισμένοι συνήθως σε μια προσέγγιση σύμφωνα με την οποία η δυναμική των ολοκληρωτισμών εξαντλήθηκε στην περίοδο του Μεσοπολέμου. Ωστόσο οι εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών δείχνουν ότι το φαινόμενο αυτό βγήκε ιστορικά από την πόρτα για να ξαναμπεί καμουφλαρισμένο από το παράθυρο.
«Ενας απόλυτα πραγμοποιημένος κόσμος, στον οποίο όλες οι ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις παίρνουν τη μορφή εμπορεύματος, στον οποίο η αγορά γίνεται ένα καθολικό ανθρωπολογικό πρότυπο και οι άνθρωποι είναι ανίκανοι να συλλάβουν τις σχέσεις τους έξω από τον ατομικισμό και τον ανταγωνισμό –ένας τέτοιος κόσμος θα ήταν ολοκληρωτικός» λέει ο Τραβέρσο. Στην ουσία επαναφέρει -σε υψηλότερο και πιο ουσιαστικό επίπεδο- την προβληματική του μακαρίτη Νιλ Πόστμαν στο «Διασκέδαση μέχρι θανάτου» (Κατάρτι, 2007).
Εκεί ο καθηγητής Επικοινωνίας εκτιμά ότι μεταξύ των δυστοπιών του Οργουελ («1984») και του Χάξλεϊ («Θαυμαστός καινούριος κόσμος»), πιο κοντά στη σύγχρονη πραγματικότητα βρίσκεται η δεύτερη, καθώς αυτό που φαίνεται να επικρατεί είναι όχι μια σκληρή δικτατορία επιβεβλημένη με βίαια μέσα, αλλά ένας soft ολοκληρωτισμός, ο οποίος βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στην εθελοδουλία και την αγελαία στάση των πληθυσμών.
Οι τελευταίοι, με την καθοριστική συμβολή των ΜΜΕ και ιδεολογιών όπως ο καταναλωτισμός και η αναπτυξιολαγνεία, παραμένουν παθητικοί, απέχοντας από την πολιτική και τα κοινά, συνήθως αηδιασμένοι από τη θεσμική αλλοτρίωση και την κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Ο Τραβέρσο πάει και ένα βήμα παρακάτω, λέγοντας ότι η σημερινή νέα μορφή του νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού έρχεται «ενδεδυμένη τον μανδύα του αντιολοκληρωτισμού, θέτοντας την αγορά και τον ατομικισμό ως σύμβολα ελευθερίας ενάντια στον φυλετικό και ταξικό κολεκτιβισμό».
Το «ελληνικό πείραμα» των τελευταίων δέκα χρόνων είναι ενδεικτικό ίσως αυτού του νέου διεθνούς ολοκληρωτισμού, ο οποίος έχει την πολυτέλεια και τελικά την ικανότητα να αψηφά τη λαϊκή βούληση, να αλλάζει κυβερνήσεις κατά το δοκούν, να επιβάλλει σκληρές αντιλαϊκές πολιτικές και να καταδικάζει με ψυχρό αίμα ολόκληρους λαούς στη στέρηση και τη φτώχεια.
Η δυνατότητα αυτή βέβαια είναι αντιστρόφως ανάλογη της αδυναμίας των αριστερών δυνάμεων να προτείνουν βιώσιμη και πειστική εναλλακτική, στη βάση της οποίας θα κινητοποιήσουν τον κόσμο και θα οργανώσουν την αντίσταση. Πολύ περισσότερο: τα κέντρα του νεοφιλελεύθερου ολοκληρωτισμού καθίστανται σχεδόν αόρατα, μη προσβάσιμα, ανεξέλεγκτα, αλλά πανταχού παρόντα.
Οσο για την καταστατική του αρχή, το Δεν Υπάρχει Εναλλακτική (ΤΙΝΑ), τα κέντρα αυτά την εξωραΐζουν, προσφέροντας επίσης την εναλλακτική να υλοποιήσει την πολιτική τους η ίδια η Αριστερά, ιδέα σατανική –πλην όμως πολύ αποτελεσματική, όπως αποδεικνύει η περίπτωση του ΣΥΡΙΖΑ.
Σήμερα παρά ποτέ πρέπει να μηδενιστεί το κοντέρ και να αναζητήσουμε άμεσα πραγματική αριστερή εναλλακτική, έστω και εάν το έργο αυτό δείχνει τιτάνιο και παρόμοιων διαστάσεων με την πρόκληση που αντιμετώπισε η Αριστερά στον μεσοπόλεμο. Η τότε αποτυχία της αποτελεί ιστορικό κεκτημένο, προκειμένου να αποφύγουμε τα ίδια λάθη και να ανοίξουμε ένα νέο ορίζοντα ελπίδας.
http://www.efsyn.gr/arthro/palioi-kai-neoi-oloklirotismoi
RSS Feed
