Το έτος 2012 αναγνωρίσθηκε επίσημα από τα Ηνωμένα Έθνη ως Παγκόσμιο Έτος Συνεταιρισμών, αλλά μία γρήγορη έρευνα στο Google δείχνει ελάχιστα στοιχεία για τους σχετικούς εορτασμούς εκείνης της χρονιάς. Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης ελέγχονται από έναν μικρό αριθμό γιγάντιων κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, οι οποίες αποφασίζουν τι αποτελεί είδηση και τι όχι.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Γερμανία ένας στους τέσσερεις είναι μέλος συνεταιρισμού. Στον Καναδά, τέσσερεις στους δέκα κατοίκους είναι μέλη συνεταιρισμών.
Στην Γερμανία, συνεταιρισμοί πράσινης ενέργειας ιδρύονται σε ολόκληρη τη χώρα. Μονο το 2011, ιδρύθηκαν εκατόν εξήντα επτά νέοι συνεταιρισμοί πράσινης ενέργειας78. Ο Οικουμενικός Ενεργειακός Συνεταιρισμός Horb στη Στουτγάρδη της Γερμανίας είναι ένα τυπικό παράδειγμα της ισχύος που μπορούν να αποκτήσουν οι συνεταιρισμοί στον μετασχηματισμό της παραγωγής και της χρήσης πράσινης ενέργειας σε τοπικές κοινότητες.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει κανείς να καταλάβει σχετικά με τους συνεταιρισμούς είναι ότι έχουν σχεδιασθεί να λειτουργούν σαν κοινόκτητοι χώροι, ενώ οι ιδιωτικές εταιρίες έχουν σκοπό ~χη λειτουργούν σαν κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Οι συνεταιρισμοί έχουν δομηθεί για να επιτύχουν πολύ διαφορετικούς στόχους από τις ιδιωτικές εταιρίες.
Η Παγκόσμια Ένωση Συνεταιρισμών (ΠΕΣ) -μία ομοσπονδία που εκπροσωπεί το σύνολο των συνεταιρισμών ανά τον κόσμο- ορίζει τον όρο συνεταιρισμός ως εξής:Μία αυτόνομη ένωση ατόμων που συνέρχονται εθελοντικά για να καλύψουν κοινές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες και προοπτικές μέσω μίας κοι- νόκτητης και δημοκρατικά ελεγχόμενης επιχείρησης.
Η κινητήριος δύναμη των συνεταιρισμών είναι η συνεργασία σε αντίθεση με τον ανταγωνισμό και οι ευρύτερες κοινωνικές δεσμεύσεις σε αντίθεση με το στενό οικονομικό συμφέρον. Ο χώρος Λειτουργίας τους είναι η κοινόκτητη περιουσία και όχι η αγορά.
Η ΠΕΣ εξηγεί ότι
Οι συνεταιρισμοί βασίζονται στις αξίες της αυτάρκειας, της υπευθυνότητας, της δημοκρατίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης... Τα μέλη των συνεταιρισμών πιστεύουν στις ηθικές αξίες τηο εντιμότητας. της διαφάνειας, της κοινωνικής υπευθυνότητας και της φροντίδας για τους άλλους.
Ενώ συνεταιριστικές επιχειρηματικές μορφές παρατηρούνται σε πολύ μακρινές περιόδους της ιστορίας, το νεώτερο συνεταιριστικό επιχειρηματικό σχήμα ξεκίνησε στην Αγγλία το 1844, όταν είκοσι οκτώ εργάτες υφαντουργίας ίδρυσαν έναν συνεταιρισμό τον οποίον απεκάλεσαν Εταιρία Ίσων Πρωτοπόρων του Ρότσντέιλ. Οι εργάτες συνεισέφεραν τις οικονομίες τους, κάτι που τους επέτρεπε να αγοράζουν ποιοτικά προϊόντα τα οποία διέθεταν στο κόστος. Το πρώτο συνεταιριστικό τους κατάστημα αγόραζε και μεταπωλούσε τρόφιμα στα μέλη του, όπως αλεύρι και ζάχαρη, .
Η Εταιρία του Ρότσντέιλ θέσπισε επτά κανόνες για τη διαχείριση της κοινόκτητης περιουσίας, οι οποίοι αναδείχθηκαν σε πρότυπο πρωτόκολλο για τους συνεταιρισμούς. Αυτοί οι κανόνες, οι οποίοι έχουν αναθεωρηθεί και επισημοποιηθεί σαν το μοντέλο διακυβέρνησης για συνεταιρισμούς από την ΠΕΣ, συνοψίζουν το όραμα και την πρακτική της κοινόκτητης διαχείρισης:
• Πρώτον, κάθε άτομο είναι ευπρόσδεκτο να καταστεί μέλος ενός συνεταιρισμού ανεξάρτητα από φυλή, θρήσκευμα, εθνικότητα, γένος, κοινωνικές ή πολιτικές πεποιθήσεις.
Το έτος 2012 αναγνωρίσθηκε επίσημα από τα Ηνωμένα Έθνη ως Παγκόσμιο Έτος Συνεταιρισμών, αλλά μία γρήγορη έρευνα στο Google δείχνει ελάχιστα στοιχεία για τους σχετικούς εορτασμούς εκείνης της χρονιάς. Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης ελέγχονται από έναν μικρό αριθμό γιγάντιων κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, οι οποίες αποφασίζουν τι αποτελεί είδηση και τι όχι.
Το γεγονός που παραμένει είναι ότι σήμερα, πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι μέλη συνεταιρισμών - δηλαδή ένας στους επτά κατοίκους της Γης. Πάνω από εκατό εκατομμύρια άτομα απασχολούνται από συνεταιρισμούς, ή 20% περισσότεροι από τους εργαζόμενους σε πολυεθνικές εταιρίες. Οι τριακόσιοι μεγαλύτεροι συνεταιρισμοί έχουν ίσο αριθμό μελών με τη δέκατη χώρα σε πληθυσμό στον κόσμο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Γερμανία ένας στους τέσσερεις είναι μέλος συνεταιρισμού. Στον Καναδά, τέσσερεις στους δέκα κατοίκους είναι μέλη συνεταιρισμών. Στην Ινδία και στην Κίνα τετρακόσια εκατομμύρια άτομα ανήκουν σε συνεταιρισμούς. Στην Ιαπωνία, μία στις τρεις οικογένειες είναι μέλος συνεταιρισμού και στη Γαλλία τριάντα δύο εκατομμύρια άτομα συμμετέχουν σε συνεταιρισμούς.
Το Ιούνιο 2011ο Πωλ Χέιζεν, γενικός διευθυντής της Εθνικής Ένωσης Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων, παρατήρησε ότι
Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν 29.000 συνεταιρισμοί, με εκατόν είκοσι εκατομμύρια μέλη, και διαθέτουν 73.000 επαγγελματικούς χώρους σε όλη τη χώρα.
Στο σύνολό τους, οι συνεταιρισμοί διαθέτουν ενεργητικό που υπερβαίνει τα τρία τρισεκατομμύρια, έχουν ετήσια έσοδα πάνω από πεντακόσια δισεκατομμύρια δολάρια, καταβάλλουν είκοσι πέντε δισεκατομμύρια σε μισθούς και επιδόματα και απασχολούν σχεδόν δύο εκατομμύρια άτομα65.
Οι συνεταιρισμοί στις ΗΠΑ δραστηριοποιούνται σε όλους σχεδόν τους τομείς, όπως αγροτική παραγωγή, λιανικές πωλή- σεις, υπηρεσίες υγείας, ασφάλειες, πιστωτικά ιδρύματα, ενέργεια, παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεπικοινωνίες. Την επόμενη φορά που θα μπείτε σ’ ένα κατάστημα σιδηρικών Ace Hardware θα κάνετε δουλειά με έναν συνεταιρισμό. Οι Αμερικανοί διαθέτουν πάνω από τριακόσια πενήντα εκατομμύρια κάρτες μέλους συνεταιρισμών66.
Εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων ανά τον κόσμο ψωνίζουν τρόφιμα από συνεταιρισμούς, μένουν σε κατοικίες που χτίστηκαν από συνεταιρισμούς, και κάνουν τραπεζικές συναλλαγές με συνεταιριστικά χρηματοοικονομικά ιδρύματα. Οι περισσότεροι Αμερικανοί αγνοούν ότι το 70% των αγροτικών προϊόντων και άλλων προμηθειών στις ΗΠΑ διατίθενται στην αγορά μέσω 3.000 συνεταιρισμών που ανήκουν σε αγρότες. Το βούτυρο Land Ο’Lakes και ο χυμός από σταφύλι Welch’s είναι μόνο δύο από τις αναγνωρίσιμες ονομασίες τροφίμων στα ράφια των σούπερ μάρκετ που προέρχονται από αγροτικούς συνεταιρισμούς.
Δέκα εκατόμμύρια κατοικίες, ή το 12% του συνόλου των κατοικιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν ανεγερθεί από συνεταιρισμούς. Ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες που υπερηφανεύονται επειδή διαθέτουν το μεγαλύτερο ποσοστό ιδιόκτητων κατοικιών, πάνω από 1,2 εκατομμύρια κατοικίες έχουν ανεγερθεί από συνεταιρισμούς.
Οι συνεταιριστικές τράπεζες είναι επίσης μεγάλοι και σοβαροί παίκτες στον χρηματοοικονομικό τομέα. Σε έξι ευρωπαϊκές χώρες -στην Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ολλανδία, στην Αυστρία και στη Φινλανδία- στα συνεταιριστικά ιδρύματα αντιστοιχεί το 32% του συνόλου των καταθέσεων και σχεδόν το 28% των δανείων εσωτερικού. Στην Ασία, 45,3 εκατομμύρια άτομα είναι μέλη πιστωτικών ενώσεων, οι οποίες είναι χρηματοοικονομικοί συνεταιρισμοί που ανήκουν στα μέλη. Στη Γαλλία, το 60% των λιανικών τραπεζικών συναλλαγών διεξάγεται μέσω συνεταιρισμών.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι πιστωτικές ενώσεις οι οποίες διαθέτουν ενενήντα εκατομμύρια μέλη -ο μεγαλύτερος αριθμός για μία χώρα στον κόσμο- έχουν βιώσει μία ανάκαμψη μετά την κατάρρευση της χρηματοοικονομικής αγοράς το 2008. Οι καταθέσεις στις πιστωτικές ενώσεις αυξήθηκαν σ’ αυτό το διάστημα κατά 40% σε σύγκριση με έναν μέσο όρο 31% για τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας. Οι πιστωτικές ενώσεις των ΗΠΑ διαθέτουν αυτή τη στιγμή ενεργητικό που ανέρχεται σχεδόν σε ένα τρισεκατομμύριο δολάρια.
Παρά τις αξιόλογες επιδόσεις τους, οι συνεταιρισμοί παρέμειναν σε δεύτερη μοίρα συγκριτικά με τις κερδοσκοπικές επιχειρήσεις σε όλη τη διάρκεια της Πρώτης και της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης. Οι σημαντικές κεφαλαιουχικές ανάγκες που προέκυψαν λόγω των συγκεντρωτικών επικοινωνιακών και ενεργειακών πλαισίων έκλιναν την πλάστιγγα υπέρ των ιδιωτικών επιχειρήσεων, οι οποίες είχαν τη δυνατότητα να συγκεντρώνουν τεράστια ποσά στις αγορές μετοχών και ομολόγων. Η καθετοποίηση της παραγωγής και των υπηρεσιών διεσφάλισε ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, που λειτουργούσαν μέσα σε καπιταλιστικές αγορές, θα κυριαρχούσαν στις δύο προηγούμενες βιομηχανικές περιόδους.
Οι συνεταιρισμοί ήταν ένας τρόπος για την επιβίωση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, ενώνοντας τα χρηματικά τους διαθέσιμα προκειμένου να αγοράζουν πρώτες ύλες και προϊόντα από τους προμηθευτές με σημαντικές εκπτώσεις, ενώ συγχρόνως εμείωναν τα λειτουργικά τους έξοδα διατηρώντας κοινά τμήματα πωλήσεων, μάρκετινγκ, και διανομής. Λειτουργώντας σαν μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί στο πλαίσιο μίας κοινόκτη- της διαχείρισης έξω από την αγορά, μπορούσαν να διακινούν προϊόντα και υπηρεσίες στα μέλη τους με πολύ χαμηλό οριακό κόστος, επειδή λειτουργούσαν στη βάση ενός μη κερδοσκοπικού επιχειρηματικού μοντέλου.
Οι παραγωγικές συνθήκες έχουν ξαφνικά αλλάξει. Όπως ανέφερα σε προηγούμενα κεφάλαια, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων παρέχει το πλεονέκτημα σε εκατοντάδες χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις, μόνο όμως αν μπορέσουν να ενωθούν σε παραγωγικούς συνεταιρισμούς και να εκμεταλλευθούν την παράπλευρη ισχύ που προκύπτει από τη νέα κατανεμητική και συνεργασιακή επικοινωνιακή και ενεργειακή υποδομή.
Η προοπτική μίας νέας οικονομικής υποδομής και ενός παραδειγματικού μοντέλου που μπορεί να μειώσει το οριακό κόστος κοντά στο μηδέν κάνει την ιδιωτική επιχείρηση λιγότερο βιώσιμη, επειδή η ύπαρξή της εξαρτάται από ένα αρκετό περιθώριο που να επιτρέπει καθαρά κέρδη. Οι συνεταιρισμοί είναι το μοναδικό επιχειρηματικό μοντέλο που θα μπορέσει να λειτουργήσει σε μία κοινωνία σχεδόν μηδενικού οριακού κόστους.
Χιλιάδες συνεταιρισμοί ηλεκτρισμού και πράσινης ενέργειας ξεφυτρώνουν σε κοινότητες ανά τον κόσμο, θέτοντας τα θεμέλια ενός κοινοκτητικού χαρακτήρα ισομερούς διαμοιρασμού του ηλεκτρικού ρεύματος μέσω περιφερειακών και εθνικών δικτύων διανομής.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου περισσότερος κόσμος επενδύει σε συνεταιρισμούς παρά στο χρηματιστήριο -το γεγονός αυτό είναι εντυπωσιακό- οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν ηγετικό ρόλο στη χρηματοδότηση συνεταιρισμών πράσινης ενέργειας. Ο Ντερκ Βαντσιτγιάνν-ιδαυτικό μέλος καιδιευθυντής του βελγικού συνεταιρισμού EcoPower, λέει ότι ως επί το πλείστον, οι συνεταιριστικές τράπεζες είναι οι πρώτες που σπεύδουν να χρηματοδοτήσουν προγράμματα αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με το πνεύμα μίας από τις βασικές αρχές των συνεταιρισμών -ότι συνεργάζονται μεταξύ τους όποτε είναι δυνατόν- οι συνεταιριστικές τράπεζες προχωρούν όλο και περισσότερο στη χρηματοδότηση συνεταιρισμών πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας όπως η EcoPower με χρήματα των μελών τους. Η EcoPower, που ξεκίνησε με τριάντα μέλη το 1990, το 2013 διέθετε 43.000 μέλη και ήδη τροφοδοτεί το 1,2% των νοικοκυριών της Φλαμανδίας με πράσινη ενέργεια που παράγεται στις ανανεώσιμες αιολικές και υδροηλεκτρικές της εγκαταστάσεις.
Στην Γερμανία, συνεταιρισμοί πράσινης ενέργειας ιδρύονται σε ολόκληρη τη χώρα. Μονο το 2011, ιδρύθηκαν εκατόν εξήντα επτά νέοι συνεταιρισμοί πράσινης ενέργειας. Ο Οικουμενικός Ενεργειακός Συνεταιρισμός Horb στη Στουττγάρδη της Γερμανίας είναι ένα τυπικό παράδειγμα της ισχύος που μπορούν να αποκτήσουν οι συνεταιρισμοί στον μετασχηματισμό της παραγωγής και της χρήσης πράσινης ενέργειας σε τοπικές κοινότητες. Ο συνεταιρισμός έχει ήδη εγκαταστήσει πολλά εργοστάσια ηλιακής ενέργειας στην περιοχή και προγραμματίζει πολύ περισσότερα. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η Γερμανία ήδη παράγει σήμερα πάνω από το 23% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ενώ μεγάλο μέρος της προέρχεται από τοπικούς συνεταιρισμούς. Ο Μπέρναρντ Μποκ, ηγετικό στέλεχος του συνεταιρισμού ανανεώσιμης ενέργειας της Στουττγάρδης, λέει ότι αυτό δεν είναι τόσο παράξενο, με δεδομένο ότι «ζούμε σε μία χώρα συνεταιρισμών».
Η Δανία επίσης βρίσκεται στην πρωτοπορία του μετασχηματισμού της κοινωνίας της μέσω της εγκατάστασης μίας υποδομής ΔτΠ, και έχει βασισθεί σε μεγάλο βαθμό στο μοντέλο των τοπικών συνεταιρισμών για να θεσπίσει ένα βιώσιμο παραδειγματικό οικονομικό μοντέλο. Όποτε πηγαίνω με το αεροπλάνο στην Κοπεγχάγη, πάντα κοιτάω κάτω στο λιμάνι πριν την προσγείωση, και θαυμάζω τις είκοσι περίπου ανεμογεννή- τριες, οι μισές από τις οποίες ανήκουν σε συνεταιρισμούς.
Οι Δανοί έχουν διαπιστώσει ότι το κλειδί για την αποτελεσματική υλοποίηση της νέας υποδομής είναι η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων, και ότι οι συνεταιρισμοί αποτελούν τον καλύτερο φορέα για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης του κοινού και της στήριξης της τοπικής κοινωνίας για τη νέα ενεργειακή υποδομή. Είναι ιδιαίτερα υπερήφανοι για το πρόγραμμα ηλεκτροφωτισμού στο νησάκι Σάμσο -μία κοινότητα περίπου 4000 κατοίκων- όπου τα τοπικά νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις κατόρθωσαν να αλλάξουν την όψη της περιοχής τους από μία σχεδόν 100% εξάρτηση από εισαγόμενη ηλεκτρική ενέργεια, κυρίως από εργοστάσια που λειτουργούσαν με άνθρακα, σε 100% ανανεώσιμη ενέργεια μέσα σε μόνο δέκα χρόνια.
Σε μία εποχή όπου η εγκατάσταση αιολικών πάρκων από μεγάλες εταιρίες συναντά αντιδράσεις από τις τοπικές κοινότητες, το Σάμσο αντιμετώπισε τις αντιδράσεις παραχωρώντας την ιδιοκτησία της νέας ενέργειας στους δημότες του. Το νησί ακολούθησε το παράδειγμα της υπόλοιπης χώρας, όπου το 80% της εγκατεστημένης αιολικής ενέργειας ανήκει σε συνεταιρισμούς ή σε ιδιώτες.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Γερμανία ένας στους τέσσερεις είναι μέλος συνεταιρισμού. Στον Καναδά, τέσσερεις στους δέκα κατοίκους είναι μέλη συνεταιρισμών.
Στην Γερμανία, συνεταιρισμοί πράσινης ενέργειας ιδρύονται σε ολόκληρη τη χώρα. Μονο το 2011, ιδρύθηκαν εκατόν εξήντα επτά νέοι συνεταιρισμοί πράσινης ενέργειας78. Ο Οικουμενικός Ενεργειακός Συνεταιρισμός Horb στη Στουτγάρδη της Γερμανίας είναι ένα τυπικό παράδειγμα της ισχύος που μπορούν να αποκτήσουν οι συνεταιρισμοί στον μετασχηματισμό της παραγωγής και της χρήσης πράσινης ενέργειας σε τοπικές κοινότητες.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει κανείς να καταλάβει σχετικά με τους συνεταιρισμούς είναι ότι έχουν σχεδιασθεί να λειτουργούν σαν κοινόκτητοι χώροι, ενώ οι ιδιωτικές εταιρίες έχουν σκοπό ~χη λειτουργούν σαν κερδοσκοπικοί οργανισμοί. Οι συνεταιρισμοί έχουν δομηθεί για να επιτύχουν πολύ διαφορετικούς στόχους από τις ιδιωτικές εταιρίες.
Η Παγκόσμια Ένωση Συνεταιρισμών (ΠΕΣ) -μία ομοσπονδία που εκπροσωπεί το σύνολο των συνεταιρισμών ανά τον κόσμο- ορίζει τον όρο συνεταιρισμός ως εξής:Μία αυτόνομη ένωση ατόμων που συνέρχονται εθελοντικά για να καλύψουν κοινές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτισμικές ανάγκες και προοπτικές μέσω μίας κοι- νόκτητης και δημοκρατικά ελεγχόμενης επιχείρησης.
Η κινητήριος δύναμη των συνεταιρισμών είναι η συνεργασία σε αντίθεση με τον ανταγωνισμό και οι ευρύτερες κοινωνικές δεσμεύσεις σε αντίθεση με το στενό οικονομικό συμφέρον. Ο χώρος Λειτουργίας τους είναι η κοινόκτητη περιουσία και όχι η αγορά.
Η ΠΕΣ εξηγεί ότι
Οι συνεταιρισμοί βασίζονται στις αξίες της αυτάρκειας, της υπευθυνότητας, της δημοκρατίας, της ισότητας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης... Τα μέλη των συνεταιρισμών πιστεύουν στις ηθικές αξίες τηο εντιμότητας. της διαφάνειας, της κοινωνικής υπευθυνότητας και της φροντίδας για τους άλλους.
Ενώ συνεταιριστικές επιχειρηματικές μορφές παρατηρούνται σε πολύ μακρινές περιόδους της ιστορίας, το νεώτερο συνεταιριστικό επιχειρηματικό σχήμα ξεκίνησε στην Αγγλία το 1844, όταν είκοσι οκτώ εργάτες υφαντουργίας ίδρυσαν έναν συνεταιρισμό τον οποίον απεκάλεσαν Εταιρία Ίσων Πρωτοπόρων του Ρότσντέιλ. Οι εργάτες συνεισέφεραν τις οικονομίες τους, κάτι που τους επέτρεπε να αγοράζουν ποιοτικά προϊόντα τα οποία διέθεταν στο κόστος. Το πρώτο συνεταιριστικό τους κατάστημα αγόραζε και μεταπωλούσε τρόφιμα στα μέλη του, όπως αλεύρι και ζάχαρη, .
Η Εταιρία του Ρότσντέιλ θέσπισε επτά κανόνες για τη διαχείριση της κοινόκτητης περιουσίας, οι οποίοι αναδείχθηκαν σε πρότυπο πρωτόκολλο για τους συνεταιρισμούς. Αυτοί οι κανόνες, οι οποίοι έχουν αναθεωρηθεί και επισημοποιηθεί σαν το μοντέλο διακυβέρνησης για συνεταιρισμούς από την ΠΕΣ, συνοψίζουν το όραμα και την πρακτική της κοινόκτητης διαχείρισης:
• Πρώτον, κάθε άτομο είναι ευπρόσδεκτο να καταστεί μέλος ενός συνεταιρισμού ανεξάρτητα από φυλή, θρήσκευμα, εθνικότητα, γένος, κοινωνικές ή πολιτικές πεποιθήσεις.
- Δεύτερον, οι συνεταιρισμοί είναι ενώσεις που λειτουργούν δημοκρατικά, στις οποίες κάθε μέλος διαθέτει μία ψήφο. Αιρετοί εκπρόσωποι, οι οποίοι προέρχονται από τα μέλη, έχουν την ευθύνη της διαχείρισης της ένωσης και είναι υπόλογοι απέναντι στα μέλη.
- Τρίτον, τα μέλη συνεισφέρουν ισομερώς και με δημοκρατικές διαδικασίες στο κεφάλαιο του συνεταιρισμού τους. Μέρος αυτού του κεφαλαίου καθίσταται κοινή ιδιοκτησία του συνεταιρισμού. Τα μέλη αποφασίζουν από κοινού πώς θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν τα χρήματά τους για την εξέλιξη των καθημερινών εργασιών του συνεταιρισμού.
- Τέταρτον, οι συνεταιρισμοί είναι αυτόνομες και αυ- τάρκεις ενώσεις. Αν και μπορούν και πράγματι κάνουν διάφορες επιχειρηματικές συναλλαγές με άλλους οργανισμούς, το πράττουν κατά τρόπο που διασφαλίζει τον από μέρους τους δημοκρατικό έλεγχο του συνεταιρισμού και της αυτονομίας του.
- Πέμπτον, οι συνεταιρισμοί παρέχουν μόρφωση και συνεχή εκπαίδευση στα μέλη, στους διαχειριστές και στους υπαλλήλους για να ενθαρρύνουν την πλήρη συμμετοχή τους στα προγράμματα, στις πρωτοβουλίες και στα εγχειρήματα της ένωσης.
- Έκτον, οι συνεταιρισμοί θα πρέπει να διευρύνουν το δίκτυο της κοινόκτητης διαχείρισης με το να παρέχουν έναν συνεχώς επεκτεινόμενο και διευρυνόμενο χώρο συνεργασίας ανά τον κόσμο.
- Έβδομον, οι συνεταιρισμοί αναλαμβάνουν την αποστολή της προώθησης μίας βιώσιμης ανάπτυξης μέσα στις κοινότητες που υπηρετούν μέσω των πολιτικών και των προγραμμάτων που εφαρμόζουν63.
Το έτος 2012 αναγνωρίσθηκε επίσημα από τα Ηνωμένα Έθνη ως Παγκόσμιο Έτος Συνεταιρισμών, αλλά μία γρήγορη έρευνα στο Google δείχνει ελάχιστα στοιχεία για τους σχετικούς εορτασμούς εκείνης της χρονιάς. Ίσως αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα παγκόσμια μέσα ενημέρωσης ελέγχονται από έναν μικρό αριθμό γιγάντιων κερδοσκοπικών επιχειρήσεων, οι οποίες αποφασίζουν τι αποτελεί είδηση και τι όχι.
Το γεγονός που παραμένει είναι ότι σήμερα, πάνω από ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι είναι μέλη συνεταιρισμών - δηλαδή ένας στους επτά κατοίκους της Γης. Πάνω από εκατό εκατομμύρια άτομα απασχολούνται από συνεταιρισμούς, ή 20% περισσότεροι από τους εργαζόμενους σε πολυεθνικές εταιρίες. Οι τριακόσιοι μεγαλύτεροι συνεταιρισμοί έχουν ίσο αριθμό μελών με τη δέκατη χώρα σε πληθυσμό στον κόσμο. Στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Γερμανία ένας στους τέσσερεις είναι μέλος συνεταιρισμού. Στον Καναδά, τέσσερεις στους δέκα κατοίκους είναι μέλη συνεταιρισμών. Στην Ινδία και στην Κίνα τετρακόσια εκατομμύρια άτομα ανήκουν σε συνεταιρισμούς. Στην Ιαπωνία, μία στις τρεις οικογένειες είναι μέλος συνεταιρισμού και στη Γαλλία τριάντα δύο εκατομμύρια άτομα συμμετέχουν σε συνεταιρισμούς.
Το Ιούνιο 2011ο Πωλ Χέιζεν, γενικός διευθυντής της Εθνικής Ένωσης Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων, παρατήρησε ότι
Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν 29.000 συνεταιρισμοί, με εκατόν είκοσι εκατομμύρια μέλη, και διαθέτουν 73.000 επαγγελματικούς χώρους σε όλη τη χώρα.
Στο σύνολό τους, οι συνεταιρισμοί διαθέτουν ενεργητικό που υπερβαίνει τα τρία τρισεκατομμύρια, έχουν ετήσια έσοδα πάνω από πεντακόσια δισεκατομμύρια δολάρια, καταβάλλουν είκοσι πέντε δισεκατομμύρια σε μισθούς και επιδόματα και απασχολούν σχεδόν δύο εκατομμύρια άτομα65.
Οι συνεταιρισμοί στις ΗΠΑ δραστηριοποιούνται σε όλους σχεδόν τους τομείς, όπως αγροτική παραγωγή, λιανικές πωλή- σεις, υπηρεσίες υγείας, ασφάλειες, πιστωτικά ιδρύματα, ενέργεια, παραγωγή και διανομή ηλεκτρικής ενέργειας και τηλεπικοινωνίες. Την επόμενη φορά που θα μπείτε σ’ ένα κατάστημα σιδηρικών Ace Hardware θα κάνετε δουλειά με έναν συνεταιρισμό. Οι Αμερικανοί διαθέτουν πάνω από τριακόσια πενήντα εκατομμύρια κάρτες μέλους συνεταιρισμών66.
Εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπων ανά τον κόσμο ψωνίζουν τρόφιμα από συνεταιρισμούς, μένουν σε κατοικίες που χτίστηκαν από συνεταιρισμούς, και κάνουν τραπεζικές συναλλαγές με συνεταιριστικά χρηματοοικονομικά ιδρύματα. Οι περισσότεροι Αμερικανοί αγνοούν ότι το 70% των αγροτικών προϊόντων και άλλων προμηθειών στις ΗΠΑ διατίθενται στην αγορά μέσω 3.000 συνεταιρισμών που ανήκουν σε αγρότες. Το βούτυρο Land Ο’Lakes και ο χυμός από σταφύλι Welch’s είναι μόνο δύο από τις αναγνωρίσιμες ονομασίες τροφίμων στα ράφια των σούπερ μάρκετ που προέρχονται από αγροτικούς συνεταιρισμούς.
Δέκα εκατόμμύρια κατοικίες, ή το 12% του συνόλου των κατοικιών στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχουν ανεγερθεί από συνεταιρισμούς. Ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες που υπερηφανεύονται επειδή διαθέτουν το μεγαλύτερο ποσοστό ιδιόκτητων κατοικιών, πάνω από 1,2 εκατομμύρια κατοικίες έχουν ανεγερθεί από συνεταιρισμούς.
Οι συνεταιριστικές τράπεζες είναι επίσης μεγάλοι και σοβαροί παίκτες στον χρηματοοικονομικό τομέα. Σε έξι ευρωπαϊκές χώρες -στην Γερμανία, στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ολλανδία, στην Αυστρία και στη Φινλανδία- στα συνεταιριστικά ιδρύματα αντιστοιχεί το 32% του συνόλου των καταθέσεων και σχεδόν το 28% των δανείων εσωτερικού. Στην Ασία, 45,3 εκατομμύρια άτομα είναι μέλη πιστωτικών ενώσεων, οι οποίες είναι χρηματοοικονομικοί συνεταιρισμοί που ανήκουν στα μέλη. Στη Γαλλία, το 60% των λιανικών τραπεζικών συναλλαγών διεξάγεται μέσω συνεταιρισμών.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι πιστωτικές ενώσεις οι οποίες διαθέτουν ενενήντα εκατομμύρια μέλη -ο μεγαλύτερος αριθμός για μία χώρα στον κόσμο- έχουν βιώσει μία ανάκαμψη μετά την κατάρρευση της χρηματοοικονομικής αγοράς το 2008. Οι καταθέσεις στις πιστωτικές ενώσεις αυξήθηκαν σ’ αυτό το διάστημα κατά 40% σε σύγκριση με έναν μέσο όρο 31% για τις μεγαλύτερες τράπεζες της χώρας. Οι πιστωτικές ενώσεις των ΗΠΑ διαθέτουν αυτή τη στιγμή ενεργητικό που ανέρχεται σχεδόν σε ένα τρισεκατομμύριο δολάρια.
Παρά τις αξιόλογες επιδόσεις τους, οι συνεταιρισμοί παρέμειναν σε δεύτερη μοίρα συγκριτικά με τις κερδοσκοπικές επιχειρήσεις σε όλη τη διάρκεια της Πρώτης και της Δεύτερης Βιομηχανικής Επανάστασης. Οι σημαντικές κεφαλαιουχικές ανάγκες που προέκυψαν λόγω των συγκεντρωτικών επικοινωνιακών και ενεργειακών πλαισίων έκλιναν την πλάστιγγα υπέρ των ιδιωτικών επιχειρήσεων, οι οποίες είχαν τη δυνατότητα να συγκεντρώνουν τεράστια ποσά στις αγορές μετοχών και ομολόγων. Η καθετοποίηση της παραγωγής και των υπηρεσιών διεσφάλισε ότι οι ιδιωτικές επιχειρήσεις, που λειτουργούσαν μέσα σε καπιταλιστικές αγορές, θα κυριαρχούσαν στις δύο προηγούμενες βιομηχανικές περιόδους.
Οι συνεταιρισμοί ήταν ένας τρόπος για την επιβίωση μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, ενώνοντας τα χρηματικά τους διαθέσιμα προκειμένου να αγοράζουν πρώτες ύλες και προϊόντα από τους προμηθευτές με σημαντικές εκπτώσεις, ενώ συγχρόνως εμείωναν τα λειτουργικά τους έξοδα διατηρώντας κοινά τμήματα πωλήσεων, μάρκετινγκ, και διανομής. Λειτουργώντας σαν μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί στο πλαίσιο μίας κοινόκτη- της διαχείρισης έξω από την αγορά, μπορούσαν να διακινούν προϊόντα και υπηρεσίες στα μέλη τους με πολύ χαμηλό οριακό κόστος, επειδή λειτουργούσαν στη βάση ενός μη κερδοσκοπικού επιχειρηματικού μοντέλου.
Οι παραγωγικές συνθήκες έχουν ξαφνικά αλλάξει. Όπως ανέφερα σε προηγούμενα κεφάλαια, το Διαδίκτυο των Πραγμάτων παρέχει το πλεονέκτημα σε εκατοντάδες χιλιάδες μικρές επιχειρήσεις, μόνο όμως αν μπορέσουν να ενωθούν σε παραγωγικούς συνεταιρισμούς και να εκμεταλλευθούν την παράπλευρη ισχύ που προκύπτει από τη νέα κατανεμητική και συνεργασιακή επικοινωνιακή και ενεργειακή υποδομή.
Η προοπτική μίας νέας οικονομικής υποδομής και ενός παραδειγματικού μοντέλου που μπορεί να μειώσει το οριακό κόστος κοντά στο μηδέν κάνει την ιδιωτική επιχείρηση λιγότερο βιώσιμη, επειδή η ύπαρξή της εξαρτάται από ένα αρκετό περιθώριο που να επιτρέπει καθαρά κέρδη. Οι συνεταιρισμοί είναι το μοναδικό επιχειρηματικό μοντέλο που θα μπορέσει να λειτουργήσει σε μία κοινωνία σχεδόν μηδενικού οριακού κόστους.
Χιλιάδες συνεταιρισμοί ηλεκτρισμού και πράσινης ενέργειας ξεφυτρώνουν σε κοινότητες ανά τον κόσμο, θέτοντας τα θεμέλια ενός κοινοκτητικού χαρακτήρα ισομερούς διαμοιρασμού του ηλεκτρικού ρεύματος μέσω περιφερειακών και εθνικών δικτύων διανομής.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όπου περισσότερος κόσμος επενδύει σε συνεταιρισμούς παρά στο χρηματιστήριο -το γεγονός αυτό είναι εντυπωσιακό- οι συνεταιριστικές τράπεζες έχουν ηγετικό ρόλο στη χρηματοδότηση συνεταιρισμών πράσινης ενέργειας. Ο Ντερκ Βαντσιτγιάνν-ιδαυτικό μέλος καιδιευθυντής του βελγικού συνεταιρισμού EcoPower, λέει ότι ως επί το πλείστον, οι συνεταιριστικές τράπεζες είναι οι πρώτες που σπεύδουν να χρηματοδοτήσουν προγράμματα αιολικής και υδροηλεκτρικής ενέργειας. Σύμφωνα με το πνεύμα μίας από τις βασικές αρχές των συνεταιρισμών -ότι συνεργάζονται μεταξύ τους όποτε είναι δυνατόν- οι συνεταιριστικές τράπεζες προχωρούν όλο και περισσότερο στη χρηματοδότηση συνεταιρισμών πράσινης ηλεκτρικής ενέργειας όπως η EcoPower με χρήματα των μελών τους. Η EcoPower, που ξεκίνησε με τριάντα μέλη το 1990, το 2013 διέθετε 43.000 μέλη και ήδη τροφοδοτεί το 1,2% των νοικοκυριών της Φλαμανδίας με πράσινη ενέργεια που παράγεται στις ανανεώσιμες αιολικές και υδροηλεκτρικές της εγκαταστάσεις.
Στην Γερμανία, συνεταιρισμοί πράσινης ενέργειας ιδρύονται σε ολόκληρη τη χώρα. Μονο το 2011, ιδρύθηκαν εκατόν εξήντα επτά νέοι συνεταιρισμοί πράσινης ενέργειας. Ο Οικουμενικός Ενεργειακός Συνεταιρισμός Horb στη Στουττγάρδη της Γερμανίας είναι ένα τυπικό παράδειγμα της ισχύος που μπορούν να αποκτήσουν οι συνεταιρισμοί στον μετασχηματισμό της παραγωγής και της χρήσης πράσινης ενέργειας σε τοπικές κοινότητες. Ο συνεταιρισμός έχει ήδη εγκαταστήσει πολλά εργοστάσια ηλιακής ενέργειας στην περιοχή και προγραμματίζει πολύ περισσότερα. Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, η Γερμανία ήδη παράγει σήμερα πάνω από το 23% της συνολικής ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, ενώ μεγάλο μέρος της προέρχεται από τοπικούς συνεταιρισμούς. Ο Μπέρναρντ Μποκ, ηγετικό στέλεχος του συνεταιρισμού ανανεώσιμης ενέργειας της Στουττγάρδης, λέει ότι αυτό δεν είναι τόσο παράξενο, με δεδομένο ότι «ζούμε σε μία χώρα συνεταιρισμών».
Η Δανία επίσης βρίσκεται στην πρωτοπορία του μετασχηματισμού της κοινωνίας της μέσω της εγκατάστασης μίας υποδομής ΔτΠ, και έχει βασισθεί σε μεγάλο βαθμό στο μοντέλο των τοπικών συνεταιρισμών για να θεσπίσει ένα βιώσιμο παραδειγματικό οικονομικό μοντέλο. Όποτε πηγαίνω με το αεροπλάνο στην Κοπεγχάγη, πάντα κοιτάω κάτω στο λιμάνι πριν την προσγείωση, και θαυμάζω τις είκοσι περίπου ανεμογεννή- τριες, οι μισές από τις οποίες ανήκουν σε συνεταιρισμούς.
Οι Δανοί έχουν διαπιστώσει ότι το κλειδί για την αποτελεσματική υλοποίηση της νέας υποδομής είναι η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων, και ότι οι συνεταιρισμοί αποτελούν τον καλύτερο φορέα για την εξασφάλιση της εμπιστοσύνης του κοινού και της στήριξης της τοπικής κοινωνίας για τη νέα ενεργειακή υποδομή. Είναι ιδιαίτερα υπερήφανοι για το πρόγραμμα ηλεκτροφωτισμού στο νησάκι Σάμσο -μία κοινότητα περίπου 4000 κατοίκων- όπου τα τοπικά νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις κατόρθωσαν να αλλάξουν την όψη της περιοχής τους από μία σχεδόν 100% εξάρτηση από εισαγόμενη ηλεκτρική ενέργεια, κυρίως από εργοστάσια που λειτουργούσαν με άνθρακα, σε 100% ανανεώσιμη ενέργεια μέσα σε μόνο δέκα χρόνια.
Σε μία εποχή όπου η εγκατάσταση αιολικών πάρκων από μεγάλες εταιρίες συναντά αντιδράσεις από τις τοπικές κοινότητες, το Σάμσο αντιμετώπισε τις αντιδράσεις παραχωρώντας την ιδιοκτησία της νέας ενέργειας στους δημότες του. Το νησί ακολούθησε το παράδειγμα της υπόλοιπης χώρας, όπου το 80% της εγκατεστημένης αιολικής ενέργειας ανήκει σε συνεταιρισμούς ή σε ιδιώτες.
RSS Feed
