Yorgos Loucas
ΤΑ ΦΥΛΑ Η ΕΞΟΥΣΙΑ...και οι μύθοι τους
Μύθος 1ος: Η διαφορετική βιολογία καθορίζει τη συμπεριφορά των δύο φύλων. Οι άνδρες λόγω αυξημένης τεστοστερόνης- μυϊκής δύναμης κατάφεραν να επιβληθούν επί των γυναικών.
Από τις μυθικές περιγραφές των Ελικώνιων Μουσών προκύπτει πως η κοσμογονική ανάπτυξη εξαρτήθηκε από τις « άφυλες κοσμογονικές αντιθέσεις.» Πρόκειται για περιγραφές μια προ-πολιτισμικής περιόδου στην οποία οι έμφυλες διαφορές δεν φαίνεται να έπαιζαν κάποιο ιδιαίτερα σημαντικό ταξινομητικό ρόλο. Πολλούς αιώνες αργότερα η ίδια η επιστήμη έρχεται να ισοπεδώσει τους αιώνιους πολιτισμικούς-κοινωνικούς διαχωρισμούς που πότισαν την ίδια τη βιολογία.
Πιο συγκεκριμένα, εξετάζοντας τα ψυχοβιολογικά τεκμήρια διαπιστώνουμε ότι τα αρσενικά άτομα τείνουν να είναι πιο επιθετικά και ανταγωνιστικά από τα θηλυκά είτε αυτό αφορά νήπια, είτε ανώτερα θηλαστικά. Η πρώιμη εγκεφαλική διαφοροποίηση συντελεί στην ύπαρξη διαφορετικής συμπεριφοράς( Parker 1979), οι όποιες διαφορές βέβαια διυλίζονται μέσω του πολιτισμού. Δηλαδή αν όντως υπάρχουν αυτές οι προδιαθέσεις ο βαθμός με τον οποίο θα εκδηλωθούν, αν εκδηλωθούν θα καθοριστεί από τον πολιτισμό-εκπαίδευση και την ατομική ψυχολογία. Η τεράστια ποικιλομορφία των έμφυλων ρόλων συμπεριφοράς επιβεβαιώνει την τεράστια προσαρμοστικότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς ανεξάρτητα από προδιαθέσεις.
Ο ισχυρισμός ότι η ανδρική κυριαρχία οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη φυσική δύναμη ή στα υψηλότερα επίπεδα τεστοστερόνης δεν μπορεί να εξηγήσει το γεγονός ότι πουθενά στον κόσμο η σωματική δύναμη ή η επιθετικότητα δεν οδηγούν στην ανάληψη ηγετικών θέσεων . Αντίθετα, οι ηγέτες επιλέγονται με βάση άλλα κριτήρια όπως είναι η κοινωνικότητά τους, ο αλτρουισμός τους, η ενσυναίθηση και η πειθώ τους, χαρακτηριστικά που αποδίδονται στις γυναίκες θα μπορούσαμε να πούμε. Η ψυχική ανθεκτικότητα επίσης των γυναικών-καλύτερη αντίδρασή τους στο στρες απ’ ότι οι άντρες-, καθώς και η μεγαλύτερη ανοχή τους στον πόνο και στις σωματικές ασθένειες, -μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής-, αποτελούν στοιχεία που θεωρητικά θα έδιναν ένα εξελικτικό προβάδισμα στις γυναίκες.
Πάμε τώρα στο φλέγον ζήτημα της σεξουαλικότητας.. Πιθανότατα ο σεξουαλικός διμορφισμός , η διχοτόμηση δηλαδή της ανθρωπότητας σε άνδρες και γυναίκες έχει σε μεγάλο βαθμό κοινωνική και όχι βιολογική προέλευση. Το φύλο του ανθρώπου ξεκίνησε ως διαφοροποιητικός παράγοντας οπτικά, λόγω των εμφανών βιολογικών διαφορών, όμως σήμερα γνωρίζουμε τουλάχιστον οχτώ διαφορετικούς παράγοντες που προσδιορίζουν τον πραγματικό σεξουαλικό χαρακτήρα του ανθρώπου:
1. Τη δομή των εξωτερικών γεννητικών οργάνων( όπως αναφέραμε προηγουμένως και πολλοί άνθρωποι στέκονται εκεί.)
2. Τη δομή των εσωτερικών γεννητικών οργάνων.
3. Την κοινωνικοποίηση, που καθορίζει το κοινωνικό φύλο ενός ανθρώπου.
4. Τη σύνθεση των γονιδίων του, που καθορίζει το γενετικό του φύλο.
5. Τη σύνθεση των χρωμοσωμάτων του, που καθορίζει το χρωματοσωματικό του φύλο.
6. Τη δομή των κυτταρικών του πυρήνων, που επηρεάζει το πυρηνικό του φύλο.
7. Τη δράση των ορμονών του, που καθορίζει το ενδοκρινές φύλο του.
8. Τη μορφή των γεννητικών αδένων, που εκφράζει το γοναδικό του φύλο.
Κάθε άνθρωπος μπορεί σε εφτά από αυτούς τους παράγοντες να είναι θηλυκός και στον όγδοο αρσενικός και οποιονδήποτε άλλο συνδυασμό μπορείτε να φανταστείτε.. Έτσι με το να υποστηρίζουμε ότι ο άνθρωπος ανήκει σε ένα μόνο φύλο αντίκειται στην επιστημονική εμπειρία.
Ο Freud μάλιστα αρκετά νωρίτερα έκανε την υπόθεση ότι οι άνθρωποι είναι δίφυλοι και ότι το ανδρικό και γυναικείο υπάρχουν μέσα στον καθένα, ενώ η Caren Horney ενστερνιζόμενη την ίδια υπόθεση και τις παρατηρήσεις άλλων ψυχαναλυτών για μια προ-οιδιπόδεια εκθήλυνση του αγοριού που αποδόθηκε στη σχέση του με τη μητέρα, διατύπωσε μια ακόμη περισσότερο κριτική ψυχαναλυτική άποψη για τον ανδρισμό, η οποία με λίγα λόγια είπε « όπου ακούς πολλά κεράσια, κράτα μικρό καλάθι», δηλαδή, ο υπερβολικός ανδρισμός στήνεται πάνω στην υπεραντίδραση απέναντι στη θηλυκότητα και διαμορφώνεται μέσω του υποβιβασμού των γυναικών.
Έτσι ενώ για τον Freud και την Horney –κλασική ψυχανάλυση- το δράμα επικεντρώνεται στην οιδιπόδεια φάση για τη διαμόρφωση του ανδρισμού πάντα σε σχέση με τους σημαντικούς Άλλους ( μητέρα και πατέρα), για τις Chodorow και Dinnerstein το δράμα πρέπει να επικεντρωθεί στον προ-οιδιπόδειο αποχωρισμό από τη θηλυκότητα, όπως αυτή εκφράζεται προφανώς από τη μητέρα.
Είναι άραγε η υποταγή των γυναικών και η κυριαρχία των ανδρών καθολικό φαινόμενο; Ή η έννοια της κυριαρχίας γενικά αποτελεί απλώς μια δυτική πολιτισμική κατασκευή; Μήπως η ίδια η επιθυμία μας για ισότητα είναι παραπλανητική; Μια ακόμη χιονοστιβάδα της νεωτερικής σκέψης; Για παράδειγμα πολλοί λαοί υποστηρίζουν ότι τα φύλα δεν πρέπει να είναι ίσα, αλλά συμπληρωματικά.
Υπήρχε όντως κάποτε τo Mητρικό Δίκαιο του Bachofen ; Μια μητριαρχική μορφή οργάνωσης των πρώτων κοινωνιών, στην οποία οι τροφοσυλλέκτριες και καλλιεργήτριες γυναίκες εξύψωσαν τον γονιμοποιό ρόλο τους και στη γη; Ήταν αυτή η κυριαρχία των γυναικών ο θεμέλιος λίθος του ανθρώπινου πολιτισμού; Ή μήπως αντί των μητριαρχικών κοινωνιών θα ήταν καλύτερα να μιλούσαμε για μητριστικές κοινωνίες- χωρίς Αρχη- όπου γυναίκες και άντρες αλληλοσυμπληρώνονταν;
Στο πλαίσιο της εξελικτικής βιολογίας, η παραδοχή της γυναικείας υποτέλειας εμφανίζεται ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα των 2 εκατομμύριων ετών εξέλιξης του Άνδρα-Κυνηγού. Οι γυναίκες, απασχολημένες καθώς ήταν με τη γέννηση παιδιών και το καθήκον να διατηρούν ασφαλή τα παιδιά στα σπήλαια, άφησαν το χώρο του Δημόσιου, του Έξω και του πολιτικού στον άνδρα. Άρα, έχουμε δύο μορφές εξουσίας του ιδιωτικού που αναλήφθηκε από τις γυναίκες και του Δημόσιου-πολιτικού που αναλήφθηκε από τους άνδρες. Έτσι τα δύο φύλα εποίησαν τους «χώρους» τους κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν.
Οι άνδρες αναλάμβαναν κυρίως τα κρατικά αξιώματα με τα γνωστά αποτελέσματα, ενώ οι γυναίκες αναλάμβαναν τα νοικοκυριά με κύριο στοιχείο τη φροντίδα και τη δοτικότητα.
Έτσι, τουλάχιστον για τη δυτική σκέψη το κοινωνικό φύλο εκλαμβάνεται ως μια συμβολική κατασκευή, όπου οι γυναίκες συνδέονται με τη φύση και τη γονιμότητα, ενώ οι άντρες με τον νόμο, την αρχιτεκτονική, την μηχανική, την πολιτική κτλ.
Σύμφωνα με τον Engels το μητρικό δίκαιο αναδύθηκε μέσα από μια περίοδο πρωτόγονης αναρχίας και ελευθερομειξίας. Αυτή η φάση χαρακτηριζόταν από ευρεία ισονομία, καθώς δεν υπήρχε ατομική ιδιοκτησία, αλλά κοινοκτημοσύνη. Έτσι, κανένας δεν μπορούσε να ασκήσει έλεγχο στους άλλους. Με το που εμφανίστηκε η ατομική ιδιοκτησία σύμφωνα με τον Engels, οι άνδρες ανέτρεψαν το μητρογραμμικό σύστημα και εγκαθίδρυσαν την πατριαρχική οικογένεια, εισάγοντας την ανισοκατανομή του πλούτου εντός της ίδιας της οικογένειας αλλά και εκτός στην ίδια την κοινωνία.
Αποκλεισμένες από τον έλεγχο της ιδιοκτησίας, μας αναφέρει αυτή η υλιστική-οικονομική ανάλυση , οι γυναίκες βρέθηκαν σε θέση υποτέλειας. Η παραγωγή των γυναικών έγινε αόρατη, ενταγμένη στον οικιακό χώρο( κάτι ακόμη που και σήμερα δεν καταμετράται στο ΑΕΠ), παρέχοντας έτσι τη δυνατότητα στους άνδρες να παράγουν προϊόντα και να κάνουν εμπόριο και συναλλαγές. Η τεχνολογία περνάει με αυτόν τον τρόπο εξ’ ολοκλήρου σχεδόν στον έλεγχο των ανδρών γεγονός που επιδεινώνει περεταίρω την ανισότητα.
Με την εμφάνιση του καπιταλισμού η ιεράρχηση των φύλων εδραιώθηκε ακόμη περισσότερο, ταυτόχρονα με τη εδραίωση κι άλλων διαχωρισμών όπως ιδιωτικού-δημόσιου. Στις πρώτες ομάδες θα ήταν άνευ λόγου η ύπαρξη τέτοιων διαχωρισμών, όπου η παραγωγή είχε άμεση σχέση με την κατανάλωση, χωρίς την παρεμβολή ενός συστήματος αγοράς.
Κανένας δεν είχε έτσι την εξουσία στη διαχείριση των παραγωγικών πόρων, αλλά τα άτομα ήταν αυτόνομα και οι αποφάσεις λαμβάνονταν κοινή συναινέσει ενισχύοντας τους δεσμούς του συλλογικού νοικοκυριού.
Οι νέοι οικονομικοί δεσμοί υπέσκαψαν τους αρχέγονους δεσμούς των πρώτων κηπευτικών κοινωνιών και γεννήθηκε η εκμετάλλευση. Εσείς άραγε στις οικογένειες σας τι σύστημα εφαρμόζετε; Δεν πιστεύω να είστε τίποτα κομμουνιστές όπου μοιράζετε τους πόρους όσο πιο ισότιμα γίνεται;