Ο μέσος Γερμανός σήμερα έχει στην κατοχή του κάπου 10.000 αντικείμενα. Δεν έχει όμως ούτε το χρόνο για να τα χρησιμοποιήσει, ούτε το χώρο για να τα αποθηκεύσει. Καιρός για εκκαθάριση! Και πραγματικά αυτό συμβαίνει. Υπάρχει από τους δήμους πρόγραμμα κατά γειτονιές στις περισσότερες πόλεις, όπου συνήθως μια φορά το μήνα κάθε νοικοκυριό βγάζει στο πεζοδρόμιο ότι δεν χρειάζεται. Τα αντικείμενα παραμένουν εκεί για κάποιες μέρες, ώστε να μπορούν να πάρουν οι πολίτες ότι χρειάζονται από αυτά και στη συνέχεια τα συγκεντρώνει ο δήμος για επανάκτηση υλικών, επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση. Αυτή η διαδικασία προωθεί την μείωση της αγοράς καινούργιων αντικειμένων, άρα και την παραγωγή τους, ενώ ταυτόχρονα η χρήση «από δεύτερο χέρι» δεν μειώνει μόνο τα σκουπίδια, αλλά αλλάζει και τη υπερκαταναλωτική συνείδηση. Η τάση και η επιθυμία για «απαλλαγή από το βάρος των αχρείαστων, αλλά όχι άχρηστων» έχει πάρει διαστάσεις σήμερα στις κοινωνίες της «ανάπτυξης».
Μια πολιτική για την ευζωία σήμερα στοχεύει κυρίως στη μη παραγωγή «άχρηστων ή αχρείαστων»: Ο «σωρός των αχρείαστων» δημιουργείται, γιατί ο καταναλωτής αγοράζει-χωρίς δεύτερη σκέψη-αντικείμενα που υποτίθεται ότι ικανοποιούν κάποιες ανάγκες του, τις οποίες όμως δεν έχει πραγματικά αφού καταλήγουν στο «σωρό». Πείθεται όμως να τα αγοράζει από τη διαφήμιση του παραγωγικοκαταναλωτικού συστήματος που τα παράγει. Εάν λοιπόν υπάρχει η εναλλακτική δυνατότητα να πληροφορηθεί ότι αγοράζοντας κάτι το συγκεκριμένο, αγοράζει ένα μακράς διάρκειας και απαραίτητο χρηστικό αντικείμενο ή ένα αχρείαστο που είναι προγραμματισμένο να καταλήξει σύντομα στα σκουπίδια, τότε μπορεί να βοηθηθεί σημαντικά στις επιλογές του, χωρίς να πέφτει θύμα της διαφήμισης.
Πολιτικές που θα απαιτούν από το παραγωγικό σύστημα να δηλώνει στις ετικέτες και τα προσπέκτους τη διάρκεια ζωής και την επικευασιμότητα των προϊόντων του, που θα το εξαναγκάσουν να οργανώνει το σύστημα επιστροφής συσκευασιών και επανάχρησης-επανεπεξεργασίας υλικών από τους παραγωγούς-ώστε να μη καταλήγουν στο «σωρό των άχρηστων»-θα βοηθήσουν ώστε να μη παράγεται ο μεγάλος σημερινός όγκος των σκουπιδιών. Παράλληλα μια πολιτική για παροχή συμβουλών προς τους καταναλωτές με στήριξη των τοπικών ενώσεων καταναλωτών ή τη δημιουργία γραφείων συμβουλών στους δήμους: για «νέα προϊόντα», για «μη αγορά αχρείαστων», για «αγορά από δεύτερο χέρι», για «κοινή χρήση» αγαθών, μέχρι και τη «συλλογική παραγωγή» ποιοτικών προϊόντων για ιδιόχρηση ή συλλογική χρήση, θα βοηθήσει εξίσου, ώστε όχι μόνο να μη παράγονται σκουπίδια, αλλά τουναντίον να παράγονται ποιοτικά και μακράς χρήσης αγαθά.
Σε σχέση με τη σημερινή «προγραμματισμένη αχρήστευση»[1] των προϊόντων των εταιρειών μπορούν να παρθούν συγκεκριμένα μέτρα: παροχή πληροφοριών για τα «προγραμματισμένα άχρηστα» προϊόντα της αγοράς, πρόστιμα στις εταιρείες που τα παράγουν, επιμήκυνση γενικώς του χρόνου εγγύησης.
Είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί η κουλτούρα της επισκευής-επιδιόρθωσης των χρηστικών αντικειμένων. Με «κατσαβίδι, σφυρί και τσάπα», μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα στη ζωή μας. Κάποια μέτρα που μπορεί να στηρίξουν μια τέτοια κουλτούρα-ενάντια στη κουλτούρα της μιας χρήσης- είναι σαν τα ακόλουθα:
· οικολογική μεταρρύθμιση της φορολογίας, ώστε να κάνει πολύ ακριβή τη κατάχρηση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων και ευνοϊκή την εργασία με μείωση του έμμεσου κόστους της. Γιατί έτσι μόνο μπορεί να αντεπεξέλθει η επισκευή προϊόντων που είναι έντασης εργασίας, έναντι της παραγωγής νέων προϊόντων που είναι έντασης χρήσης υλικών και ενέργειας.
· Στήριξη δομών, πρωτοβουλιών και επιχειρήσεων που επισκευάζουν αντικείμενα και προϊόντα, προσφέρουν γνώσεις, μέσα και εργαλεία ή ανταλλακτικά για επιδιορθώσεις, καθώς και την οργάνωση της διάθεσης μεταχειρισμένων ή επισκευασμένων(με χάρισμα ή ευνοϊκή τιμή)
· Οι δήμοι και οι κοινότητες –γενικά η Τοπική Αυτοδιοίκηση-μπορεί να βοηθήσει πολύ προς αυτή την κατεύθυνση με το να προσφέρουν κοινόχρηστους χώρους και υπηρεσίες στις αντίστοιχες πρωτοβουλίες πολιτών(π.χ. κέντρο επισκευασίας-επαναχρησιμοποίησης ενδυμασίας ή υπόδησης, «καφέ επιδιόρθωσης ποδηλάτων ή κομπιούτερ», λαϊκή αγορά μεταχειρισμένων κ.λπ).
Η επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων μέσω επιδιόρθωσης είναι πιο βιώσιμος δρόμος από ότι η ανακύκλωση για επανάκτηση υλικών χρήσης που προτάσσεται σήμερα(όπου και αν γίνεται ανακύκλωση). Για αυτό απαιτούνται μέτρα σαν τα ακόλουθα:
· Φορολογική ρύθμιση ευνοϊκή για την επαναχρησιμοποίηση μεταχειρισμένων ανταλλακτικών και τμημάτων των χρηστικών αντικειμένων
· Εκπαίδευση των νέων στις χειρονακτικές δεξιότητες και τεχνικές επιδιόρθωσης στα σχολεία
· Εργαστήρια και χώροι ανάλογης πρακτικής και εξέλιξης από τους δήμους(π.χ. εργαστήρια αυτοπαραγωγής και αυτοεργασίας)
· Οργάνωση της αποκομιδής ογκωδών απόβλητων αντικειμένων από τους δήμους με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι δυνατή η επαναχρησιμοποίηση στοιχείων τους από άτομα ή συλλογικότητες, είτε με χάρισμα είτε με δημοπρασίες.
· Οργάνωση χώρων κομποστοποίησης των οργανικών αποβλήτων από τους δήμους για παραγωγή οργανικών λιπασμάτων. Στήριξη συνεταιρισμών ή συνεργατικών που μπορεί να αναλάβουν το ίδιο για τις περιοχές τους.
Ο «σωρός των άχρηστων-αχρείαστων» δεν είναι μόνο ένα πρόβλημα που κοστίζει σε χρήμα και εργασία για την απόρριψη ή την ανακύκλωσή τους. Σε αυτούς τους σωρούς υπάρχει πολλή ενέργεια και πόροι που είναι ενσωματωμένοι κατά την παραγωγή τους. Μια πολιτική που στηρίζεται στην επάρκεια, στην εκκαθάριση, αλλά που κυρίως οδηγεί στη μη παραγωγή άχρηστων και αχρείαστων όγκων «σκουπιδιών», είναι απαραίτητη για τη δημιουργία συνθηκών ευζωίας στο μέλλον.
Ταυτόχρονα με τις παραπάνω πολιτικές θα βοηθήσει και μια πολιτική περιορισμού της διαφήμισης, τουλάχιστον στους δημόσιους χώρους και τα ΜΜΕ. Στον σχεδιασμό των κέντρων των πόλεων να μην μπαίνουν πια σε πρώτο πλάνο «οι ναοί της αγοράς» και τα εμπορικά κέντρα, αλλά οι κοινόχρηστοι χώροι.
[1] Είναι ένας νέος όρος που περιγράφει την πραγματικότητα της παραγωγής από ορισμένες εταιρείες προϊόντων, τα οποία έχουν από το στάδιο της παραγωγής προγραμματισμένα και στοχευμένα «αδύνατα» σημεία, ώστε μετά την πάροδο συγκεκριμένου χρόνου να τα καθιστούν άχρηστα, μη επιδιορθώσιμα ή μη ελκυστικά κ.λπ. Ο καταναλωτής αγοράζοντας ένα τέτοιο προϊόν και εθισμένος στη συνέχεια στη χρήση του(π.χ. κινητό τηλέφωνο), προγραμματίζεται ταυτόχρονα να αγοράσει σύντομα το νέο προϊόν που θα το αντικαταστήσει.
Μια πολιτική για την ευζωία σήμερα στοχεύει κυρίως στη μη παραγωγή «άχρηστων ή αχρείαστων»: Ο «σωρός των αχρείαστων» δημιουργείται, γιατί ο καταναλωτής αγοράζει-χωρίς δεύτερη σκέψη-αντικείμενα που υποτίθεται ότι ικανοποιούν κάποιες ανάγκες του, τις οποίες όμως δεν έχει πραγματικά αφού καταλήγουν στο «σωρό». Πείθεται όμως να τα αγοράζει από τη διαφήμιση του παραγωγικοκαταναλωτικού συστήματος που τα παράγει. Εάν λοιπόν υπάρχει η εναλλακτική δυνατότητα να πληροφορηθεί ότι αγοράζοντας κάτι το συγκεκριμένο, αγοράζει ένα μακράς διάρκειας και απαραίτητο χρηστικό αντικείμενο ή ένα αχρείαστο που είναι προγραμματισμένο να καταλήξει σύντομα στα σκουπίδια, τότε μπορεί να βοηθηθεί σημαντικά στις επιλογές του, χωρίς να πέφτει θύμα της διαφήμισης.
Πολιτικές που θα απαιτούν από το παραγωγικό σύστημα να δηλώνει στις ετικέτες και τα προσπέκτους τη διάρκεια ζωής και την επικευασιμότητα των προϊόντων του, που θα το εξαναγκάσουν να οργανώνει το σύστημα επιστροφής συσκευασιών και επανάχρησης-επανεπεξεργασίας υλικών από τους παραγωγούς-ώστε να μη καταλήγουν στο «σωρό των άχρηστων»-θα βοηθήσουν ώστε να μη παράγεται ο μεγάλος σημερινός όγκος των σκουπιδιών. Παράλληλα μια πολιτική για παροχή συμβουλών προς τους καταναλωτές με στήριξη των τοπικών ενώσεων καταναλωτών ή τη δημιουργία γραφείων συμβουλών στους δήμους: για «νέα προϊόντα», για «μη αγορά αχρείαστων», για «αγορά από δεύτερο χέρι», για «κοινή χρήση» αγαθών, μέχρι και τη «συλλογική παραγωγή» ποιοτικών προϊόντων για ιδιόχρηση ή συλλογική χρήση, θα βοηθήσει εξίσου, ώστε όχι μόνο να μη παράγονται σκουπίδια, αλλά τουναντίον να παράγονται ποιοτικά και μακράς χρήσης αγαθά.
Σε σχέση με τη σημερινή «προγραμματισμένη αχρήστευση»[1] των προϊόντων των εταιρειών μπορούν να παρθούν συγκεκριμένα μέτρα: παροχή πληροφοριών για τα «προγραμματισμένα άχρηστα» προϊόντα της αγοράς, πρόστιμα στις εταιρείες που τα παράγουν, επιμήκυνση γενικώς του χρόνου εγγύησης.
Είναι απαραίτητο να δημιουργηθεί η κουλτούρα της επισκευής-επιδιόρθωσης των χρηστικών αντικειμένων. Με «κατσαβίδι, σφυρί και τσάπα», μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα στη ζωή μας. Κάποια μέτρα που μπορεί να στηρίξουν μια τέτοια κουλτούρα-ενάντια στη κουλτούρα της μιας χρήσης- είναι σαν τα ακόλουθα:
· οικολογική μεταρρύθμιση της φορολογίας, ώστε να κάνει πολύ ακριβή τη κατάχρηση του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων και ευνοϊκή την εργασία με μείωση του έμμεσου κόστους της. Γιατί έτσι μόνο μπορεί να αντεπεξέλθει η επισκευή προϊόντων που είναι έντασης εργασίας, έναντι της παραγωγής νέων προϊόντων που είναι έντασης χρήσης υλικών και ενέργειας.
· Στήριξη δομών, πρωτοβουλιών και επιχειρήσεων που επισκευάζουν αντικείμενα και προϊόντα, προσφέρουν γνώσεις, μέσα και εργαλεία ή ανταλλακτικά για επιδιορθώσεις, καθώς και την οργάνωση της διάθεσης μεταχειρισμένων ή επισκευασμένων(με χάρισμα ή ευνοϊκή τιμή)
· Οι δήμοι και οι κοινότητες –γενικά η Τοπική Αυτοδιοίκηση-μπορεί να βοηθήσει πολύ προς αυτή την κατεύθυνση με το να προσφέρουν κοινόχρηστους χώρους και υπηρεσίες στις αντίστοιχες πρωτοβουλίες πολιτών(π.χ. κέντρο επισκευασίας-επαναχρησιμοποίησης ενδυμασίας ή υπόδησης, «καφέ επιδιόρθωσης ποδηλάτων ή κομπιούτερ», λαϊκή αγορά μεταχειρισμένων κ.λπ).
Η επαναχρησιμοποίηση αντικειμένων μέσω επιδιόρθωσης είναι πιο βιώσιμος δρόμος από ότι η ανακύκλωση για επανάκτηση υλικών χρήσης που προτάσσεται σήμερα(όπου και αν γίνεται ανακύκλωση). Για αυτό απαιτούνται μέτρα σαν τα ακόλουθα:
· Φορολογική ρύθμιση ευνοϊκή για την επαναχρησιμοποίηση μεταχειρισμένων ανταλλακτικών και τμημάτων των χρηστικών αντικειμένων
· Εκπαίδευση των νέων στις χειρονακτικές δεξιότητες και τεχνικές επιδιόρθωσης στα σχολεία
· Εργαστήρια και χώροι ανάλογης πρακτικής και εξέλιξης από τους δήμους(π.χ. εργαστήρια αυτοπαραγωγής και αυτοεργασίας)
· Οργάνωση της αποκομιδής ογκωδών απόβλητων αντικειμένων από τους δήμους με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι δυνατή η επαναχρησιμοποίηση στοιχείων τους από άτομα ή συλλογικότητες, είτε με χάρισμα είτε με δημοπρασίες.
· Οργάνωση χώρων κομποστοποίησης των οργανικών αποβλήτων από τους δήμους για παραγωγή οργανικών λιπασμάτων. Στήριξη συνεταιρισμών ή συνεργατικών που μπορεί να αναλάβουν το ίδιο για τις περιοχές τους.
Ο «σωρός των άχρηστων-αχρείαστων» δεν είναι μόνο ένα πρόβλημα που κοστίζει σε χρήμα και εργασία για την απόρριψη ή την ανακύκλωσή τους. Σε αυτούς τους σωρούς υπάρχει πολλή ενέργεια και πόροι που είναι ενσωματωμένοι κατά την παραγωγή τους. Μια πολιτική που στηρίζεται στην επάρκεια, στην εκκαθάριση, αλλά που κυρίως οδηγεί στη μη παραγωγή άχρηστων και αχρείαστων όγκων «σκουπιδιών», είναι απαραίτητη για τη δημιουργία συνθηκών ευζωίας στο μέλλον.
Ταυτόχρονα με τις παραπάνω πολιτικές θα βοηθήσει και μια πολιτική περιορισμού της διαφήμισης, τουλάχιστον στους δημόσιους χώρους και τα ΜΜΕ. Στον σχεδιασμό των κέντρων των πόλεων να μην μπαίνουν πια σε πρώτο πλάνο «οι ναοί της αγοράς» και τα εμπορικά κέντρα, αλλά οι κοινόχρηστοι χώροι.
[1] Είναι ένας νέος όρος που περιγράφει την πραγματικότητα της παραγωγής από ορισμένες εταιρείες προϊόντων, τα οποία έχουν από το στάδιο της παραγωγής προγραμματισμένα και στοχευμένα «αδύνατα» σημεία, ώστε μετά την πάροδο συγκεκριμένου χρόνου να τα καθιστούν άχρηστα, μη επιδιορθώσιμα ή μη ελκυστικά κ.λπ. Ο καταναλωτής αγοράζοντας ένα τέτοιο προϊόν και εθισμένος στη συνέχεια στη χρήση του(π.χ. κινητό τηλέφωνο), προγραμματίζεται ταυτόχρονα να αγοράσει σύντομα το νέο προϊόν που θα το αντικαταστήσει.
RSS Feed