[...] Αυτή η ακτιβιστική πρωτοβουλία της κ. Πατούλη, να συγκεντρώσει υπό τη μορφή συνεντεύξεων και άρθρων, τις απόψεις ανθρώπων του πνεύματος σχετικά με την κρίση και να τις εκδώσει, αποτελεί, χωρίς τις όποιες περιστροφές, σημαντική πολιτική πράξη, απαραίτητη για την προώθηση του διαλόγου στους κόλπους της ελληνικής διανόησης αλλά και ευρύτερα [...] Μεταφέρω, πραγματικά, «γλαύκαν εις Αθήνας» επισημαίνοντας πως ο διάλογος, στην υπηρεσία της αλήθειας, αποτελεί ιστορικά κατάκτηση του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Στις μέρες μας, ωστόσο, φαίνεται πως εμείς οι Νεοέλληνες, με εξαιρέσεις, βέβαια, που επιβεβαιώνουν τον κανόνα, δεν διαλεγόμαστε, δίνοντας την εντύπωση πως ο καθένας από μας έχει τη δική του ξεχωριστή αλήθεια.
Αυτό δείχνει, τουλάχιστον, η εμμονή μας σε κοινοτυπίες, λες και εκείνο που προέχει δεν είναι η σφαιρική και σε βάθος κατανόηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα αλλά η προσωπική μας προβολή.
Η χώρα μας βρίσκεται στα πρόθυρα της οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής.
Ακόμη κι αν ευοδωθούν, όπως διατείνονται οι ασκούντες την εξουσία, οι διαπραγματεύσεις με την Τρόϊκα, τα προβλήματα της Ελλάδας, τουλάχιστον για τις επόμενες δύο έως τρεις δεκαετίες, δεν πρόκειται να λυθούν, εφόσον, βέβαια, δεν θα υπάρξει νωρίτερα πλήρης κατάρρευση του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, το οποίο κλυδωνίζεται κυριολεκτικά εκ βάθρων, όσο κι αν οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού θέλουν να μας πείσουν πως η σημερινή κρίση αποτελεί συγκυριακό σύμπτωμα και όχι δομική αδυναμία του καπιταλιστικού συστήματος στο σύνολό του που βρίσκεται πλέον, το αργότερο από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90, υπό τον πλήρη έλεγχο του χρηματοπιστωτικού συστήματος με πρωταγωνιστές τις περιώνυμες αγορές, το κερδοσκοπικό κεφάλαιο και τους Οίκους Αξιολόγησης.
Ενόψει της πολιτικής αποπροσανατολισμού που ακολουθούν τόσο οι ασκούντες την εξουσία όσο και τα τηλεκατευθυνόμενα ΜΜΕ, επικοινωνιακή κατάκτηση αποτελεί η εμπεριστατωμένη έρευνα της κ. Κρυσταλίας Πατούλη με αντικείμενο τα αίτια της κρίσης και το τι μέλει γενέσθαι, έρευνα την οποία ξεκίνησε το 2010 με συμμετοχή πάνω από εκατόν εβδομήντα προσώπων από το χώρο των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, οι απόψεις των οπoίων και δημοσιεύονται στο tvxs.gr, αλλά και στον παρόντα τον έντυπο τόμο, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση και εμβάθυνση του δημόσιου διαλόγου, βασική προϋπόθεση για την κατανόηση των βαθύτερων αιτίων της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης που ταλανίζει από το 2008 και εντεύθεν τη χώρα μας.
Αν και οι θεωρητικές προσεγγίσεις των ερωτηθέντων διαφέρουν μεταξύ τους, κοινό σημείο αναφοράς είναι η διαπίστωση ότι η κρίση δεν είναι αποκλειστικά ελληνικής κοπής αλλά αφορά το σύνολο του καπιταλιστικού συστήματος και πως η χώρα μας αντιμετωπίστηκε ως πειραματόζωο, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπήρξαν και συνεχίζουν να υφίστανται ενδογενή δομικής φύσης αίτια, τα οποία, ανεξάρτητα από τη σημερινή κρίση, εμποδίζουν την όποια αναπτυξιακή διαδικασία της οικονομίας.
Η διαπίστωση, ωστόσο, ότι η οικονομική κρίση αφορά το σύνολο του καπιταλιστικού συστήματος, μηδέ εξαιρουμένων των αναδυόμενων οικονομιών (Κίνα, Ινδία και Βραζιλία), δεν μπορεί να αποτελέσει συγχωροχάρτι για την ανικανότητα του ελληνικού πολιτικού συστήματος, το οποίο, επί δεκαετίες, αδιαφόρησε συνειδητά για το μέλλον της χώρας, εξυπηρετώντας πρωτίστως οικία αλλά και αλλότρια οικονομικά και εξουσιαστικά συμφέροντα.
Είναι αλήθεια ότι η πολιτική που ακολούθησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις μετά την Μεταπολίτευση, παραπέμποντας τις αναγκαίες δομικές αλλαγές στην οικονομία και στη λειτουργία του κράτους στις λεγόμενες «ελληνικές καλένδες», οδήγησε στα αδιέξοδα που βιώνουμε σήμερα ως χώρα, αντιμέτωποι με τα αρπακτικά της «Τρόϊκας» και τον κίνδυνο πτώχευσης της χώρας, ο οποίος βρίσκεται «ante portas», παρά τις εξ αντιθέτου διαπιστώσεις της κυβέρνησης και της επίκλησης του ανεκδιήγητου έως και γελοίου “succes story” του πρωθυπουργού της χώρας!
Όπως διαπιστώνεται καθημερινά, το σύστημα των πελατειακών σχέσεων, της φοροδιαφυγής και της μίζας «ζει και βασιλεύει», καθώς οι υφιστάμενοι μηχανισμοί ελέγχου του κράτους αδυνατούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά νοοτροπίες και πρακτικές απάτης που τείνουν να εξελιχθούν σε συστατικό στοιχείο κοινωνικοπολιτικής συμπεριφοράς του Νεοέλληνα.
Η κρίση στη χώρα μας δεν είναι μόνον οικονομική. Αφορά το σύνολο της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής του τόπου. Έχοντας αναδείξει, ιδιαίτερα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, το χρήμα και τη βόλεψή μας σε υπέρτατη αξία, υποσκάπτομε εμείς οι ίδιοι καθημερινά τα θεμέλια της κοινωνία μας, ακολουθώντας πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς που δεν συνάδουν με την ιστορία και τους αγώνες του λαού μας, αλλά, αντίθετα, υποθηκεύουν το μέλλον της χώρας μας.
Είναι καιρός να αντιμετωπίσουμε με αποφασιστικότητα και συνέπεια τα προβλήματα που οδηγούν πλέον τη χώρα στο χείλος του γκρεμού, με την ελπίδα ότι η κρίση και οι συνέπειές της θα μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε τις αδυναμίες και να χαράξουμε συλλογικά μια νέα πορεία, μακριά από εθνοκεντρισμούς, ανέξοδους φασιστοειδείς λεονταρισμούς και συμπλεγματικές συμπεριφορές που υπονομεύουν αυτό που θα μπορούσαμε να είμαστε, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας μας, αν είχαμε γνώση και επίγνωση της ιστορίας και των αγώνων του πολυδοκιμασμένου λαού μας.
Αυτή η ακτιβιστική πρωτοβουλία της κ. Πατούλη, να συγκεντρώσει υπό τη μορφή συνεντεύξεων και άρθρων, τις απόψεις ανθρώπων του πνεύματος σχετικά με την κρίση και να τις εκδώσει, αποτελεί, χωρίς τις όποιες περιστροφές, σημαντική πολιτική πράξη, απαραίτητη για την προώθηση του διαλόγου στους κόλπους της ελληνικής διανόησης αλλά και ευρύτερα, προκειμένου να υπάρξει και από ελληνικής πλευράς συμμετοχή στον πανευρωπαϊκό διάλογο που δρομολογήθηκε με τη δημοσίευση της Διακήρυξης-Έκκλησης για μια Ευρώπη της Ισότητας[1], η οποία είναι μία απάντηση στην παρούσα έρευνα και κυκλοφορεί σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Είναι καιρός να ενώσουμε τις φωνές μας σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, με την ελπίδα ότι θα ανοίξει ο δρόμος για συλλογική δράση.
Το παρόν βιβλίο, εστιάζοντας στον χωρίς παρωπίδες διάλογο, δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να αξιολογήσει ο ίδιος τα γεγονότα, μακριά από επεμβάσεις χειραγωγικού χαρακτήρα που διαστρεβλώνουν την αλήθεια, εμποδίζοντας τις διαδικασίες συγκρότησης συλλογικής συνείδησης, εκ των ων ουκ άνευ για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αιτίων αλλά και των συνεπειών της κρίσης. -
Ζήσης Δ. Παπαδημητρίου, Ομότιμος Καθηγητής Γενικής και Πολιτικής Κοινωνιολογίας του Τμήματος Νομικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
(Από την Εισαγωγή του βιβλίου Η Έρευνα για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη, που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κέδρος.)
Στις μέρες μας, ωστόσο, φαίνεται πως εμείς οι Νεοέλληνες, με εξαιρέσεις, βέβαια, που επιβεβαιώνουν τον κανόνα, δεν διαλεγόμαστε, δίνοντας την εντύπωση πως ο καθένας από μας έχει τη δική του ξεχωριστή αλήθεια.
Αυτό δείχνει, τουλάχιστον, η εμμονή μας σε κοινοτυπίες, λες και εκείνο που προέχει δεν είναι η σφαιρική και σε βάθος κατανόηση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η χώρα αλλά η προσωπική μας προβολή.
Η χώρα μας βρίσκεται στα πρόθυρα της οικονομικής και κοινωνικής καταστροφής.
Ακόμη κι αν ευοδωθούν, όπως διατείνονται οι ασκούντες την εξουσία, οι διαπραγματεύσεις με την Τρόϊκα, τα προβλήματα της Ελλάδας, τουλάχιστον για τις επόμενες δύο έως τρεις δεκαετίες, δεν πρόκειται να λυθούν, εφόσον, βέβαια, δεν θα υπάρξει νωρίτερα πλήρης κατάρρευση του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, το οποίο κλυδωνίζεται κυριολεκτικά εκ βάθρων, όσο κι αν οι θιασώτες του νεοφιλελευθερισμού θέλουν να μας πείσουν πως η σημερινή κρίση αποτελεί συγκυριακό σύμπτωμα και όχι δομική αδυναμία του καπιταλιστικού συστήματος στο σύνολό του που βρίσκεται πλέον, το αργότερο από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90, υπό τον πλήρη έλεγχο του χρηματοπιστωτικού συστήματος με πρωταγωνιστές τις περιώνυμες αγορές, το κερδοσκοπικό κεφάλαιο και τους Οίκους Αξιολόγησης.
Ενόψει της πολιτικής αποπροσανατολισμού που ακολουθούν τόσο οι ασκούντες την εξουσία όσο και τα τηλεκατευθυνόμενα ΜΜΕ, επικοινωνιακή κατάκτηση αποτελεί η εμπεριστατωμένη έρευνα της κ. Κρυσταλίας Πατούλη με αντικείμενο τα αίτια της κρίσης και το τι μέλει γενέσθαι, έρευνα την οποία ξεκίνησε το 2010 με συμμετοχή πάνω από εκατόν εβδομήντα προσώπων από το χώρο των γραμμάτων, των τεχνών και των επιστημών, οι απόψεις των οπoίων και δημοσιεύονται στο tvxs.gr, αλλά και στον παρόντα τον έντυπο τόμο, συμβάλλοντας έτσι στην προώθηση και εμβάθυνση του δημόσιου διαλόγου, βασική προϋπόθεση για την κατανόηση των βαθύτερων αιτίων της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής κρίσης που ταλανίζει από το 2008 και εντεύθεν τη χώρα μας.
Αν και οι θεωρητικές προσεγγίσεις των ερωτηθέντων διαφέρουν μεταξύ τους, κοινό σημείο αναφοράς είναι η διαπίστωση ότι η κρίση δεν είναι αποκλειστικά ελληνικής κοπής αλλά αφορά το σύνολο του καπιταλιστικού συστήματος και πως η χώρα μας αντιμετωπίστηκε ως πειραματόζωο, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν υπήρξαν και συνεχίζουν να υφίστανται ενδογενή δομικής φύσης αίτια, τα οποία, ανεξάρτητα από τη σημερινή κρίση, εμποδίζουν την όποια αναπτυξιακή διαδικασία της οικονομίας.
Η διαπίστωση, ωστόσο, ότι η οικονομική κρίση αφορά το σύνολο του καπιταλιστικού συστήματος, μηδέ εξαιρουμένων των αναδυόμενων οικονομιών (Κίνα, Ινδία και Βραζιλία), δεν μπορεί να αποτελέσει συγχωροχάρτι για την ανικανότητα του ελληνικού πολιτικού συστήματος, το οποίο, επί δεκαετίες, αδιαφόρησε συνειδητά για το μέλλον της χώρας, εξυπηρετώντας πρωτίστως οικία αλλά και αλλότρια οικονομικά και εξουσιαστικά συμφέροντα.
Είναι αλήθεια ότι η πολιτική που ακολούθησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις μετά την Μεταπολίτευση, παραπέμποντας τις αναγκαίες δομικές αλλαγές στην οικονομία και στη λειτουργία του κράτους στις λεγόμενες «ελληνικές καλένδες», οδήγησε στα αδιέξοδα που βιώνουμε σήμερα ως χώρα, αντιμέτωποι με τα αρπακτικά της «Τρόϊκας» και τον κίνδυνο πτώχευσης της χώρας, ο οποίος βρίσκεται «ante portas», παρά τις εξ αντιθέτου διαπιστώσεις της κυβέρνησης και της επίκλησης του ανεκδιήγητου έως και γελοίου “succes story” του πρωθυπουργού της χώρας!
Όπως διαπιστώνεται καθημερινά, το σύστημα των πελατειακών σχέσεων, της φοροδιαφυγής και της μίζας «ζει και βασιλεύει», καθώς οι υφιστάμενοι μηχανισμοί ελέγχου του κράτους αδυνατούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά νοοτροπίες και πρακτικές απάτης που τείνουν να εξελιχθούν σε συστατικό στοιχείο κοινωνικοπολιτικής συμπεριφοράς του Νεοέλληνα.
Η κρίση στη χώρα μας δεν είναι μόνον οικονομική. Αφορά το σύνολο της οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής του τόπου. Έχοντας αναδείξει, ιδιαίτερα τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, το χρήμα και τη βόλεψή μας σε υπέρτατη αξία, υποσκάπτομε εμείς οι ίδιοι καθημερινά τα θεμέλια της κοινωνία μας, ακολουθώντας πρότυπα κοινωνικής συμπεριφοράς που δεν συνάδουν με την ιστορία και τους αγώνες του λαού μας, αλλά, αντίθετα, υποθηκεύουν το μέλλον της χώρας μας.
Είναι καιρός να αντιμετωπίσουμε με αποφασιστικότητα και συνέπεια τα προβλήματα που οδηγούν πλέον τη χώρα στο χείλος του γκρεμού, με την ελπίδα ότι η κρίση και οι συνέπειές της θα μας βοηθήσουν να ξεπεράσουμε τις αδυναμίες και να χαράξουμε συλλογικά μια νέα πορεία, μακριά από εθνοκεντρισμούς, ανέξοδους φασιστοειδείς λεονταρισμούς και συμπλεγματικές συμπεριφορές που υπονομεύουν αυτό που θα μπορούσαμε να είμαστε, τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας μας, αν είχαμε γνώση και επίγνωση της ιστορίας και των αγώνων του πολυδοκιμασμένου λαού μας.
Αυτή η ακτιβιστική πρωτοβουλία της κ. Πατούλη, να συγκεντρώσει υπό τη μορφή συνεντεύξεων και άρθρων, τις απόψεις ανθρώπων του πνεύματος σχετικά με την κρίση και να τις εκδώσει, αποτελεί, χωρίς τις όποιες περιστροφές, σημαντική πολιτική πράξη, απαραίτητη για την προώθηση του διαλόγου στους κόλπους της ελληνικής διανόησης αλλά και ευρύτερα, προκειμένου να υπάρξει και από ελληνικής πλευράς συμμετοχή στον πανευρωπαϊκό διάλογο που δρομολογήθηκε με τη δημοσίευση της Διακήρυξης-Έκκλησης για μια Ευρώπη της Ισότητας[1], η οποία είναι μία απάντηση στην παρούσα έρευνα και κυκλοφορεί σε όλες σχεδόν τις ευρωπαϊκές γλώσσες. Είναι καιρός να ενώσουμε τις φωνές μας σε πανευρωπαϊκή κλίμακα, με την ελπίδα ότι θα ανοίξει ο δρόμος για συλλογική δράση.
Το παρόν βιβλίο, εστιάζοντας στον χωρίς παρωπίδες διάλογο, δίνει στον αναγνώστη τη δυνατότητα να αξιολογήσει ο ίδιος τα γεγονότα, μακριά από επεμβάσεις χειραγωγικού χαρακτήρα που διαστρεβλώνουν την αλήθεια, εμποδίζοντας τις διαδικασίες συγκρότησης συλλογικής συνείδησης, εκ των ων ουκ άνευ για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αιτίων αλλά και των συνεπειών της κρίσης. -
Ζήσης Δ. Παπαδημητρίου, Ομότιμος Καθηγητής Γενικής και Πολιτικής Κοινωνιολογίας του Τμήματος Νομικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
(Από την Εισαγωγή του βιβλίου Η Έρευνα για την κρίση της Κρυσταλίας Πατούλη, που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Κέδρος.)
RSS Feed
