Topikopoiisi
Σελίδες στα Social Media
  • Αρχική
  • Βιογραφικό
  • Θέσεις
  • Άρθρα
  • Οικο-γεωργία
  • Κοινωνική - αλληλέγγυα οικονομία
  • Εκδηλώσεις
  • Βίντεο
  • Ενδιαφέροντα Ιστολόγια
  • Εικόνες
  • Βιβλία
  • Επικοινωνία

ΠΡΟΑΠΑΙΤΟYMENA: ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

13/1/2017

0 Comments

 
Εισαγωγική ομιλία του Βασίλη Τακτικού στην ημερίδα 
ΠΕΣΚΟ και Ευρωπαϊκής Έκφρασης 7-1-2017 στο Χίλτον
 
Αγαπητοί φίλοι
 
Είμαστε εδώ προσκεκλημένοι σήμερα της ΠΕΣΚΟ και της Ευρωπαϊκής Έκφρασης, φορείς από τρείς  θεσμικούς χώρους.
 Βρίσκονται μαζί μας στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης των κοινωνικών επιχειρήσεων και οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών.
Καθώς και ενεργοί πολίτες για να μιλήσουμε για την προοπτική συνεργασίας αυτών των χώρων στη κοινωνική  οικονομία στη πράξη.
 
Ξεκινάμε επίσης σήμερα τις προσυνεδριακές διαδικασίες για το δεύτερο ανοικτό Συνέδριο Κοινωνικής οικονομίας.
Το πρώτο απαιτούμενο είναι η ενότητα της κοινωνίας Πολιτών, για να υπάρξει πρόοδος της κοινωνικής οικονομίας στη χώρα μας .
Ενότητα της κοινωνίας Πολιτών, που είναι η κινητήρια δύναμη και το θεσμικό υποκείμενο και για τη πραγματοποίησή της.
Το δεύτερο προαπαιτούμενο είναι η συμμαχία των φορέων της κοινωνικής οικονομίας με την Τοπική Αυτοδιοίκηση στο πεδίο της εφαρμογής.
Το τρίτο απαιτούμενο είναι η οργανική συμμετοχή της κοινωνίας Πολιτών,  των καταναλωτικών και κοινωνικών δικτύων για τη δημιουργία καταναλωτικών  συνεταιρισμών  και κοινωνικών  επιχειρήσεων  στο πλαίσιο της συμμετοχικής οικονομίας.
Ας το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή ότι πουθενά στο κόσμο δεν είχαμε ανάπτυξη του συνεταιριστικού κινήματος και των αλληλέγγυων κοινωνικών επιχειρήσεων χωρίς να μπουν μπροστά οι λεγόμενοι μαζικοί φορείς της κοινωνίας.
Για αυτό και η έκκλησή μας σήμερα για μια ευρύτερη κοινωνική συνεργασία.
Αγαπητοί φίλοι
Η κοινωνική οικονομία διακρίνεται κατά βάση από το συλλογικό υποκείμενο της επιχειρηματικότητας, το οποίο εμπλέκεται και συμμετέχει κάθε φορά υπό την μορφή συλλογικότητας μέσα από μια κοινωνική ομάδα.
Δεν είναι το δέντρο μιας κοινωνικής επιχείρησης αλλά το δάσος, δηλαδή ένα ολόκληρο «οικοσύστημα»
Διαφορετικά, η αλληλεγγύη και μόνη της ως κοινωνική συμπεριφορά,  με την έννοια ότι  οι εύποροι προσφέρουν στους  φτωχούς, δεν συνιστά κοινωνική οικονομία αλλά όπως παραδοσιακά γνωρίζουμε φιλανθρωπία.
Η κοινωνική οικονομία, στοχεύει σε κάτι πιο ουσιαστικό: στον περιορισμό της διαμεσολάβησης και στη μείωση του κόστους συναλλαγών με ευεργετικές επιπτώσεις για το σύνολο της κοινωνίας.
Στοχεύει, στο αμοιβαίο όφελος παραγωγού και καταναλωτή και με αυτή την έννοια ο καταναλωτής είναι και συμμέτοχος στην επιχείρηση με χαρακτηριστικό παράδειγμα τους καταναλωτικούς συνεταιρισμούς.
 Κι αυτό προϋποθέτει κοινωνικό υποκείμενο, κοινότητες και κοινωνικά δίκτυα που συγκροτούν κοινωνικό κεφάλαιο και επενδύουν  στη κοινωνική επιχειρηματικότητα..
 
Κατά αυτό τον τρόπο σε τοπικό επίπεδο μπορούν να οργανωθούν σε μεγαλύτερη κλίμακα, υπηρεσίες υγείας, παιδείας, ασφαλιστικά ταμεία, τουρισμός και ψυχαγωγικές εκδηλώσεις.
¨Οχι ως παραδείγματα και πιλοτικές ενέργειες αλλά  σε τέτοιο βαθμό που να καλύπτουν τις τοπικές ανάγκες.
 
Έχουμε πολλά παραδείγματα, με κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά φροντιστήρια, και πολιτιστικούς φορείς για να κατανοήσουμε τη σημασία αυτής πρακτικής.
 
 Βρισκόμαστε εντελώς στην αρχή και απέχουμε πολύ ώστε να ικανοποιηθούν οι ανάγκες που έχουν προκύψει από την διόγκωση της φτώχειας και της ανεργίας.
Χρειάζεται ΕΝΑ ΚΥΜΑ ήπιων μεταρρυθμίσεων στο πέρασμα από το συγκεντρωτικό υπερ-βιομηχανικό μοντέλο που διογκώνει σήμερα την φτώχεια και την ανεργία, στο νέο οριζόντιο και αποκεντρωμένο μοντέλο του συνεργατισμού.
 
ΤΟΠΙΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ και ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Η Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι ένας προνομιακός χώρος για την κοινωνική οικονομία  χάρις στη εγγύτητα προς τον πολίτη και τις κοινωνικές ομάδες που συγκροτούν σχετικές πρωτοβουλίες.
Παρά αυτό το γεγονός συμπιέζεται σήμερα από το κράτος περισσότερο από κάθε άλλο θεσμό περιορίζοντας τους διαθέσιμους οικονομικούς πόρους στο 40% εκείνων που ήσαν διαθέσιμοι πριν από την κρίση.
Αυτές οι συνθήκες μπορούν να διαφοροποιηθούν μόνο με την εφαρμογή των θεσμών της κοινωνικής οικονομίας.
Η  Τοπική ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ μπορεί να υπενδύσει στην προοπτική  της  κοινωνικής οικονομίας με την ενεργοποίηση ανενεργών υλικών πόρων και του κοινωνικού κεφαλαίου .
Μπορεί να επεκτείνει τις κοινωνικές παροχές και υπηρεσίες της μέσω της κοινωνικής οικονομίας σε μια εποχή που στενεύουν οι παροχές από το κράτος.
Μπορεί μα μειώσει τον μεγάλο κύκλο τριβής και αγκυλώσεων στους πόρους που ξεκινά από τους αυξημένους φόρους των πολιτών από το κράτος για καταλήξουν μετά από μια μεγάλη γραφειοκρατική διαδρομή στους πολίτες με τη μορφή κοινωνικών παροχών.
Η κοινωνικές επιχειρήσεις για παράδειγμα για τη φροντίδα σε  παιδιά και υπερήλικες  μειώνουν το κόστος και πολλαπλασιάζουν τις παροχές σε τοπικό επίπεδο και η Τ.Α έχει κάθε αντικειμενικό λόγο να τις προωθήσει όπως σε δεκάδες άλλες ανάλογε περιπτώσεις.
Μπορεί να ενισχύσει πρωτοβουλίες
Για την προώθηση στους  ενεργειακούς συνεταιρισμούς για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, έναντι των ρυπογόνων  πηγών ενέργειας. 
Για τα επιχειρηματικά δίκτυα και τον συνεργατισμό, έναντι της φθίνουσας μισθωτής εργασίας.
Για την Κοινωνικοποιημένη ψυχαγωγία έναντι του μοντέλου της μαζικής καταναλωτικής κουλτούρας.
Για την  συμμετοχική οικονομία, με  την συμμετοχή του πολίτη στο πολιτισμό έναντι, της συγκεντρωτικής και μηχανιστικής οργάνωσης της κοινωνίας.
 
ΟΙ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΟΙ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΟΙ
Στη δεύτερη θεματική σήμερα το ΠΡΟΣΚΛΗΤΗΡΙΟ είναι ΓΙΑ ΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΑΤΑΝΑΛΩΤΙΚΩΝ ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΜΩΝ,
 επισημαίνοντας ότι χωρίς κινητοποίηση και την συμμετοχή των καταναλωτών και της κοινωνίας, θα δυσκολευτούν πολύ και οι πρωτοβουλίες των παραγωγικών και κοινωνικών συνεταιρισμών.
Για την δημιουργία καταναλωτικών  συνεταιρισμων στα αστικά κέντρα χρειάζεται κινητοποίηση και οργανωτική τεχνογνωσία από τους περιφερειακούς μηχανισμούς στήριξης της κοινωνικής οικονομίας.
Αυτός είναι ο μοναδικός τρόπος να ενισχυθεί το εισόδημα του καταναλωτή, όχι με αυξήσεις μισθών και συντάξεων που σε αυτή τη περίοδο είναι αδύνατο να υπάρξουν , αλλά με μείωση των τιμών για τον καταναλωτή.
Με αυτό τον τρόπο θα ενισχυθεί και η πραγματική οικονομία έναντι της υπερβολικής διαμεσολάβησης που υπάρχει σήμερα.
Η αρνητική τάση να αξιοποιήσουμε την συμμετοχική οικονομία στη χώρα μας, που βασική της έκφραση είναι οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί, έχει επιφέρει την αποτελμάτωση των θεσμών της κοινωνικής οικονομίας.
Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ δεν είναι συνδικαλιστική διεκδίκηση, δεν ζητάει αύξηση των μισθών αλλά μείωση του κόστους ζωής και βελτίωση της ποιότητας προϊόντων και υπηρεσιών.
Δεν είναι ο φτωχός συγγενής έναντι  του κράτους και της αγοράς,δεν ζητάει ελεημοσύνη, αλλά αντικειμενική διαχείριση των πόρων υπέρ των οικονομικά αδυνάτων για να αναπτύξουν την κοινωνική επιχειρηματικότητα
Σε άλλες χώρες υπήρχε η παράδοση των εργατικών συνδικάτων που δημιουργούσαν συνεταιρισμούς και αλληλέγγυα ασφαλιστικά ταμεία, μια παράδοση του εργατικού κινήματος που δημιούργησε κοινωνική δικαιοσύνη στην χώρα.
Στην Ελλάδα ανάλογες πρωτοβουλίες ήταν αναιμικές, ενώ δεν αναπτύχθηκε ένα ανάξιο καταναλωτικό κίνημα που θα συνέβαλε στην δημιουργία καταναλωτικών συνεταιρισμών.
Ζητάμε σήμερα από τα συνδικάτα και τις καταναλωτικές οργανώσεις να μπουν μπροστά στο κίνημα για τη δημιουργία καταναλωτικών συνεταιρισμών.
Οι υφιστάμενες δομές αλληλεγγύης που αντιμετωπίζουν εδώ και 4 χρόνια την ακραία φτώχεια, όπως και οι ανάλογες παλαιότερες δράσεις της εκκλησίας, είναι πράγματι πολύτιμες σε εποχές κρίσης και μπορούν να θεωρηθούν μια λύση έκτακτης ανάγκης.
 Αλλά δεν μπορούν να υποκαταστήσουν την κοινωνική επιχειρηματικότητα, δεν αντιμετωπίζουν ριζικά το πρόβλημα της φτώχειας.
 Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να το επιχειρήσουμε σήμερα. Οι συνθήκες είναι ώριμες.
Η ενότητα που έχει επιτευχθεί σε εκατοντάδες οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών μπορεί να αποτελέσει μια μαγιά ενεργοποίησης προς αυτή την κατεύθυνση.
Επιπλέον, οι διάφορες δομές αλληλεγγύης που λειτουργούν στην παροχή τροφής για ανέργους, διαθέτουν σημαντική επιρροή για την κινητοποίηση των πολιτών για την δημιουργία συν/μών με την λογική ότι «δεν μοιράζουμε ψάρια στους πεινασμένους, τους διδάσκουμε πως να ψαρεύουν».
Είναι ανάγκη να αναδείξουμε μια σειρά καλά παραδείγματα της χώρας και της ΕΕ και να ξεκινήσουμε μια ενημερωτική και εκπαιδευτική εκστρατεία για αυτό τον σκοπό.
Ο ρόλος της ΠΕΣΚΟ  και των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών δεν είναι να επιμορφώνει επαγγελματικά στελέχη, ο ρόλος της είναι η επιμόρφωση στην θεσμική οργάνωση του συνεταιρίζεσθαι και της συμμετοχικής οικονομίας.
Για αυτό έχουμε προτάξει και το συγκεκριμένο επιμορφωτικό πρόγραμμα «Μέντορες για την κοινωνική οικονομία» με στόχο την εκπαίδευση στελεχών στην ιδιαιτερότητα της οργάνωσης της κοινωνικής οικονομίας.
 
Για να κατανοήσουμε την ανάγκη αυτής της προσέγγισης για το ρόλο της Τ.Α πρέπει να μελετήσουμε τις
ΜΕΓΑΛΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ τις
ΜΕΤΑΤΟΠΙΣΕΙΣ ΑΝΑΓΚΩΝ ΚΑΙ ΜΟΡΦΩΝ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
που μας φέρνουν και τις  αναπότρεπτες αλλαγές στο κοινωνικό υποκείμενο της επιχειρηματικότητας.
 
Το πιο εντυπωσιακό κοινωνικό φαινόμενο τον τελευταίο αιώνα, αν το καλοσκεφτούμε, είναι η μετατόπιση των αναγκών και των μορφών εργασίας, παράλληλα με την υπερσυγκέντρωση πληθυσμού στα αστικά κέντρα.
 Ένα άλλο καθοριστικό φαινόμενο είναι αυτό της μισθωτής εργασίας που κυριάρχησε στην συγκεντροποίηση της παραγωγής αλλά και της υπερδιόγκωσης του οικονομικού ρόλου του κράτους, αν σκεφτούμε ότι περί το 1920 βρισκόταν στο 10% του ΑΕΠ, ενώ σήμερα στην Ελλάδα έχει ανέλθει περίπου στο 50%.  Το 28,7% της οικονομίας είναι φόροι χωρίς να υπολογίσουμε τα άλλα έσοδα του κράτους από τις δημόσιες επιχειρήσεις και την κρατική ιδιοκτησία.
 
Τα οικονομικά μεγέθη των μετατοπίσεων όμως δεν σταματούν εδώ.
 
Πριν ένα αιώνα το 80% της οικονομίας βασιζόταν κυρίως στην γεωργία και στην μεταποίηση για την ικανοποίηση βασικών αναγκών διατροφής.
 Ένα μεγάλο μέρος της εργασίας ήταν αφιερωμένο στην παραγωκατανάλωση, δηλαδή οι άνθρωποι της εποχής παρήγαγαν κυρίως για να τραφούν οι ίδιοι και οι οικογένειές τους.
Οι νέες τεχνολογίες και η βιομηχανοποίηση της παραγωγής άλλαξαν άρδην τους συσχετισμούς αυτούς και διαχώρισαν τον παραγωγό από τον καταναλωτή.
 
Η οικονομία εμπορευματοποιήθηκε και απογειώθηκε η μισθωτή εργασία με όλες τις θετικές επιδράσεις στη ζωή μας που γνωρίζουμε αλλά και την εξάρτηση από τη βιομηχανοποίηση την γραφειοκρατία και το κράτος.
Σήμερα η αγροτική παραγωγή και η μεταποίηση μαζί δεν υπερβαίνουν το 17% του ΑΕΠ στη χώρα μας.
 
Ένα μεγάλο ποσοστό περίπου 36% αφορά το λιανικό εμπόριο και το υπόλοιπο καλύπτεται από υπηρεσίες στις οποίες εξέχουσα θέση έχει ο τουρισμός, οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις ψυχαγωγίας.
 
Όλες αυτές οι μετατοπίσεις σε συνδυασμό με την ανάπτυξη της τεχνολογίας είχαν ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη της παραγωγικότητας σε βασικά αγαθά και την απελευθέρωση του χρόνου των εργαζομένων, γεγονός που προσμετρείται στις ευεργετικές επιδράσεις της βιομηχανοποίησης,.
Υπάρχουν όμως και  αντίστροφα αρνητικά  αποτελέσματα, όπως συμβαίνει, ο χρόνος αυτός  απορροφάται και διοχετεύεται στον καταναλωτισμό της εμπορευματοποιημένης μαζικής κουλτούρας.
 
Σύμφωνα, με μια πρόβλεψη του Κέυνς το 1930, η ανάπτυξη της τεχνολογίας θα μπορούσε να μειώσει το ωράριο εργασίας σε 15 ώρες/εβδομάδα το 2000!
 Αυτό ασφαλώς δεν συνέβη, όχι γιατί οι σύγχρονες τεχνολογίες δεν μπορούν να προσφέρουν επάρκεια τροφής και κάλυψης βασικών αναγκών στον κόσμο, αλλά γιατί το καταναλωτικό σύστημα εφευρίσκει νέες ανάγκες και προϊόντα που απορροφούν την ζωτική ενέργεια των κοινωνιών στο να καλύψουν βασικές ανάγκες του πληθυσμού.
Αντίθετα, τροφοδοτούνται φαντασιακές ανάγκες κοινωνικού στάτους, με συνακόλουθες παρενέργειες εκτροχιασμού από την ικανοποίηση ζωτικών αναγκών στην ικανοποίηση πλαστών/τεχνητών αναγκών.
Αυτό είναι η συνέπεια μιας «αόρατης σφήνας» μεταξύ παραγωγής και κατανάλωσης.
Μία παρενέργεια και της μισθωτής εργασίας ,που υπνωτίζει προσωρινά σε ένα ασφαλές περιβάλλον, συμβάλλει στον διαχωρισμό  παραγωγού-καταναλωτή και επιτρέπει μια τεράστια αλυσίδα διαμεσολαβήσεων που ανεβάζουν τις τιμές των προϊόντων και φουσκώνουν τις κοινωνικές αξίες της ασημαντότητας ενός star system.
Έτσι οι συνέπειες είναι ορατές:
·         Στην τροφή, της οποίας η τιμή σε πολλές περιπτώσεις πολλαπλασιάζεται από το χωράφι, στο ράφι και στο χώρο εστίασης.
·         Στην ψυχαγωγία, όπου η βιομηχανική κουλτούρα συγκεντροποίησε την παραγωγή και την κατανάλωση σε μια ολιγοπωλιακή αγορά (κανάλια και κέντρα διασκέδασης) που απορρόφησε με μύριους τρόπους σημαντικό τμήμα του εισοδήματος και του χρόνου των καταναλωτών.
·         Στην «οικονομία – καζίνο», όπου τα τελευταία χρόνια έχουμε γνωρίσει διάφορες εκδοχές, από το χρηματιστηριακό καζίνο του 2000, στα ποικίλα τυχερά παιχνίδια μέχρι την μεγάλη «φούσκα» του χρηματοπιστωτικού τομέα των τραπεζών.
Οι  τεχνολογικές αλλαγές από μόνες τους, παρά την θεαματική τους ανάπτυξη, ούτε τις ώρες εργασίας μείωσαν, ούτε τις βασικές ανάγκες για όλους ικανοποίησαν.
Αντιθέτως, από την δεκαετία του 70 και πέρα οι ανισότητες σταδιακά αυξήθηκαν και  το 1/3 σήμερα της κοινωνίας βρίσκεται στην ανεργία, αποκλεισμένο και από την παραγωγή και από την κατανάλωση.
Στο επικοινωνιακό επίπεδο, βομβαρδιζόμαστε από διάφορους τεχνοκράτες και πολιτικούς ότι οι νέες τεχνολογίες και η  «έξυπνη» διαχείρισή τους θα λύσουν προβλήματα.
Μας προβάλλουν «έξυπνα» προϊόντα τα οποία θα κάνουν την ζωή μας καλύτερη. Η πραγματικότητα όμως στο τελικό αποτέλεσμα είναι ότι οι πολίτες και τα κράτη διογκώνουν τα χρέη τους τα οποία σε βάθος χρόνου δεν μπορούν να εξυπηρετηθούν.
 
Εδώ είναι η αντίφαση και λαβύρινθος των αντινομιών στη χρήση των τεχνολογικών καινοτομιών.
Η χρήση της τεχνολογίας ως όπλο υπεροχής των μεγάλων εταιριών έναντι των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και μικροπαραγωγών που οδηγεί στον οικονομικό και κοινωνικό αποκλεισμό μεγάλα τμήματα του πληθυσμού.
 
ΤΟ ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΙΣΟΔΥΝΑΜΟ ΜΕΤΑΞΥ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΤΙΚΗΣ ΘΕΣΜΙΚΗΣ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑΣ ΠΑΡΑΒΛΕΠΕΤΑΙ ΚΑΙ ΑΠΟΣΙΩΠΑΤΑΙ βέβαια,   ότι η «έξυπνη» διαχείρισή» της γνώσης αφορά την οργανωτική και πολιτική τεχνογνωσία και την συμμετοχική οικονομία.
 
Το αξίωμα ότι τα  παραγωγικά μέσα και η ταχύτητα παραγωγής δεν μπορεί να είναι αυτοσκοπός.  Τούτων δοθέντων, ως βαθύτερα αίτια της οικονομικής κρίσης η επανεφεύρεση της συνεργατικής-συνεταιριστικής εργασίας είναι η μόνη δυνατότητα δημιουργίας, νέων ευκαιριών εργασίας όπως δείχνουν οι παγκόσμιες τάσεις της οικονομίας.
Γνωρίζουμε βέβαια ότι για μια μεγάλη περίοδο απαξιώθηκε ο συνεργατισμός στην Ελλάδα, καθώς το κράτος δημιούργησε αντικίνητρα αυξάνοντας ραγδαία τις θέσεις εργασίας στο δημόσιο.
 
 Από 300,000 περίπου το 1975, στους 1,300,000 στο 2009. Αυτοί οι διορισμοί διόγκωσαν ως γνωστόν κατά αλόγιστο τρόπο το δημόσιο χρέος αυξάνοντας τη γραφειοκρατία και όχι την παραγωγικότητα του δημοσίου.
Παραδόξως εδώ οι τεχνολογίες της ηλεκτρονοποίησης δεν ωφέλησαν την κοινωνία αλλά, συγκεκριμένες γραφεικρατικές ελίτ και συντεχνίες.
Το πρόβλημα επομένως εκτός από οικονομικό είναι πρωτίστως ηθικό  και πολιτικό. Η ευημερία με δανεικά προεξοφλώντας μελλοντικά εισοδήματα, υποκλέπτει το μέλλον των νέων γενεών. Αυτή είναι μια ανήθικη πολιτική επιλογή.
 Όπως λέει και ο Θ. Τάσσιος, «πριν πτωχεύσουμε οικονομικά, είχαμε πτωχεύσει ηθικά».
Τώρα πλέον, παρατηρούμε μια  αναγκαστική διαρκή μείωση των δημοσίων υπαλλήλων, αλλά και των εργαζομένων στον ιδιωτικό τομέα.
Για παράδειγμα ηλεκτρονοποίηση στο χώρο των τραπεζών και η αυτοεξυπηρέτηση των συναλλασσόμενων με το e-banking θα απελευθερώσει θέσεις εργασίας και από αυτό το τομέα.
 
Που θα βρεθούν όμως οι νέες θέσεις εργασίας για να αντικαταστήσουν αυτές που χάνονται;
Η απάντηση είναι ότι μια νέα περίοδος αυτοαπασχόλησης και παραγωκατανάλωσης έρχεται ως αναπόφευκτη λύση. Το «κίνημα χωρίς μεσάζοντες» αλλά και η τάση για νέους καταναλωτικούς συνεταιρισμούς και γέφυρες συνεργασίας μεταξύ δικτύων καταναλωτών και παραγωγών είναι η πρώτη ένδειξη.
 
Αυτή η τάση παρεμποδίζεται προφανώς από την γραφειοκρατία και τις οργανωμένες συντεχνίες που είναι βολεμένες από το βιομηχανοποιήμενο και συγκεντρωτικό σύστημα οικονομίας.
Η ανεργία όμως και η φτωχοποίηση  μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού πιέζουν και η μόνη απάντηση είναι η ενίσχυση της συνεργατικής- κοινωνικής οικονομίας.
Με 327 τρις παγκόσμιο χρέος με κράτη και νοικοκυριά  υπερχρεωμένα και τράπεζες που ζητάνε βοήθεια από το κράτος να μη χρεοκοπήσουν, ενώ η μεγάλη συγκέντρωση κεφαλαίου παραμένει φορολογικά ασύλληπτη δεν θα αποφύγουμε έκρυθμες καταστάσεις εάν δεν ξεκινήσουν μεταρρυθμίσεις από  τα κάτω στο επίπεδο των τοπικών κοινωνιών και της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στο επίπεδο της πραγματικής οικονομίας.
Για αυτό είναι προαπαιτούμενο η αφύπνιση και η ενότητα της κοινωνίας πολιτών.
 
Οι ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ
  • Ένα σύμφωνο Συνεργασίας για την προώθηση της κοινωνικής οικονομίας μεταξύ ΚΕΔΕ και Συνοσποδίας των οργανώσεων της κοινωνίας πολιτών και φορέων κοινωνικής οικονομίας που θα προκύψει μέσα από το 2ο Συνέδριο.
  • Γέφυρες συνεργασίας μεταξύ αγροτικών και αστικών δήμων για την κοινωνικά υποστηριζόμενη Γεωργία.
  • Δημιουργία μόνιμων Τοπικών κοινωνικών Συμπράξεων για την αξιοποίηση ανενεργών υλικών και ανθρώπινων πόρων.
  • Δημιουργία κοινωνικών πολιτιστικών πάρκων με τη συμμετοχή των οργανώσεων κοινωνίας πολιτών και φορέων κοινωνικής οικονομίας.
  • Κινητοποίηση για την δημιουργία ηθικής τράπεζας στην Ελλάδα στη βάση της κοινωνικής συνεργασίας και συμμετοχικής οικονομίας .
  • Δημιουργία ενδιάμεσης διαχειριστικής Αρχής για την κοινωνική οικονομία στη βάση αυτής  της κοινωνικής συνεργασίας με τη Τοπική Αυτοδιοίκηση.
0 Comments

Τι είναι τα «Κοινά» αγαθά(Commons); 

6/11/2016

0 Comments

 
Πως μπορούμε να  εξηγήσουμε την έννοια των «Κοινών» (Commons) αγαθών και να τη διακρίνουμε από την έννοια  των ιδιωτικών και δημόσιων-κρατικών αγαθών. Να αντιληφθούμε ότι τα «Κοινά» δεν είναι απλά εκεί από μόνα τους, αλλά πρέπει να δημιουργηθούν στην ουσία σαν τέτοια, από τις κοινότητες των ανθρώπων και οι οποίες θα πρέπει ταυτόχρονα να τα υπερασπισθούν. Να καταλάβουμε ιδιαίτερα ότι το «Κοινό» αγαθό της γνώσης είναι μια σύγχρονη μορφή των «Κοινών».
Βάλτε στον εαυτό σας τα ερωτήματα:
  •  Τι έχει να κάνει με τα Κοινά αγαθά, μια αγελάδα, ένας μύκητας ή η γνώση;
  • Πώς διαφέρουν, σύμφωνα με την θεωρία της κλασικής οικονομικής επιστήμης,  τα κοινά αγαθά από τα ιδιωτικά ή δημόσια αγαθά;
  • Για ποιο σκοπό οι άνθρωποι χρειάζονται τα κοινά αγαθά; Ποια τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα που έχουν;
  • Τι μπορεί να είναι ο ανοιχτός κώδικας; Ποια παραδείγματα και τομείς εφαρμογών ελεύθερου λογισμικού υπάρχουν;
  • Η ιδέα της συλλογικής κοινής γνώσης συμπίπτει με την έννοια των πνευματικών δικαιωμάτων και σε ποιο βαθμό έρχονται σε αντίθεση.
Για την επεξεργασία των πιο πάνω σημείων μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε παραδείγματα σαν τα παρακάτω:
Κάποιος αγοράζει ένα καρβέλι ψωμί και το τρώει. Κάποιος συλλέγει μανιτάρια από το δάσος και τα τρώει. Με την πρώτη ματιά, φαίνονται σαν δύο παρόμοιες πράξεις. Διαφέρουν όμως σε ένα σημαντικό σημείο.
Το ψωμί είναι ένα τυπικό παράδειγμα του πως κάτι χρησιμοποιείται ως ιδιωτικό αγαθό. Οι οικονομολόγοι λένε ότι τα ιδιωτικά αγαθά χαρακτηρίζονται από δύο πράγματα: α) κάποιος μπορεί να αποκλειστεί με απλά μέσα από τη χρήση τους (π.χ. με την υψηλή τιμή του ψωμιού, ή το "κλείδωμα στην ψωμιέρα» ή κάτι παρόμοιο) και β) οι χρήστες ανταγωνίζονται για το σπάνιο πόρο ( τρώγοντάς το εξαφανίζεται το ψωμί, υπάρχει για το άτομο λιγότερο ψωμί, αν αυτό μοιρασθεί).
Είναι διαφορετικά με τα πράγματα που οι οικονομολόγοι αποκαλούν δημόσια αγαθά(παράδειγμα: το φως του ήλιου). Με την πρώτη ματιά εδώ φαίνεται ωσάν η χρήση από τον καταναλωτή 1 να μην επηρεάζει τη χρήση από τον καταναλωτή 2. Το φως του ήλιου δεν γίνεται λιγότερο όταν το μοιραζόμαστε. Ή μήπως δεν είναι έτσι; Να ήμαστε προσεκτικοί! Αν κατασκευάζουμε τα σπίτια μας μέχρι επάνω στον ουρανό, δεν θα πέφτουν οι ηλιαχτίδες κάτω στο έδαφος. Οι άνθρωποι που κατοικούν στα χαμηλότερα πατώματα και σε στενές πίσω αυλές, ξέρουν ότι είναι δυνατό να υπάρχει κατεξοχήν ανταγωνισμός για το φως του ήλιου.
Στο παράδειγμα των άγριων μανιταριών αυτά τα χαρακτηριστικά αναμειγνύονται, σύμφωνα με την οικονομική θεωρία: οι συλλέκτες δεν μπορεί εύκολα να εμποδίζονται από τη συλλογή (≈ κανένας αποκλεισμός / δημόσιο αγαθό), αλλά ο αριθμός των μανιταριών είναι περιορισμένος, έτσι οι συλλέκτες ανταγωνίζονται για τη χρήση (≈ ιδιωτικό αγαθό).
Οι οικονομολόγοι έχουν υιοθετήσει κάποια κριτήρια για να χαρακτηρίζουν τα αγαθά. Αυτά τα κριτήρια – π.χ. η δυνατότητα αποκλεισμού ή  η αντιπαλότητα - περιγράφονται ως ιδιότητες των αγαθών. Αλλά αυτό είναι παραπλανητικό. Στην πράξη, διαπιστώνει κανείς ότι οι υποτιθέμενες ιδιότητες αλλάζουν συνεχώς. Υπάρχει βέβαια μια διαφορά μεταξύ του ψωμιού και του ηλιακού φωτός στο μοίρασμα (αντιπαλότητα), αλλά η εξαίρεση κάποιου από την πρόσβαση και τη χρήση, είναι πολιτικά, νομικά, πολιτιστικά και τεχνικά καθορισμένη. Η αναφορά συγκεκριμένων παραδειγμάτων που να αντιστοιχούν στα Κριτήρια αποκλεισμού και αντιπαλότητας μπορεί να είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Έτσι, θα μπορούσε να ωριμάσει η αντίληψη ότι τα αγαθά δεν είναι ιδιωτικά, δημόσια ή κοινοτικά, αλλά ότι καθορίζονται ως τέτοια .
Δεν πρόκειται για τα αγαθά. Έχει να κάνει με εμάς. Για αυτό, θα πρέπει να δοθεί μεγάλη σημασία στο ερώτημα: ποιος κάνει τι, με τι το κάνει και για ποιο σκοπό; Το παράδειγμα των μανιταριών δεν είναι και τόσο σαφές. Τα μανιτάρια είναι πράγματι σε μια σαιζόν σε περιορισμένο αριθμό, αλλά δεν βρίσκονται σε κατάσταση σπάνης. Πάντα μεγαλώνουν ξανά και ξανά και θα ήταν σε αφθονία στο κατάλληλο μέρος, αν τα αφήναμε χώρο για να αναπτυχθούν, αντί να τον εποικίζουμε εμείς οι άνθρωποι. Τα άγρια μανιτάρια του δάσους δεν έχουν καμία τιμή - τουλάχιστον στο δάσος. Η κοινωνία μας το έχει συμφωνήσει και το καθόρισε έτσι είτε εθιμοτυπικά, είτε με νόμο. Θέλουμε τα μανιτάρια σαν κοινοτικό αγαθό, να ανήκουν στα κοινά.
Η συμβατική οικονομική επιστήμη διδάσκει ότι οι άνθρωποι αναζητούν πάντα να μεγιστοποιήσουν τα οφέλη τους (homo economicus). Αυτό το ονομάζει ορθολογισμό. Ωστόσο, ο ορθολογισμός έχει δύο σημασίες: αντίληψη και λογική. Αντίληψη έχει κάποιος που καταλαβαίνει ότι αν ξεριζώσει όσο το δυνατόν περισσότερα  μανιτάρια, πουλώντας τα, θα κερδίσει. Για να αποφευχθεί η εξαφάνισή τους, υπάρχουν προτάσεις για υποχρεωτική αποζημίωση από τους συλλέκτες μανιταριών. Αυτό θα περιόριζε τη συγκομιδή. Αλλά τότε απειλείται ο χαρακτηρισμός τους ως κοινό αγαθό. Πολλοί άνθρωποι ενεργούν όμως όχι μόνο με αντίληψη, αλλά και λογική. Με αντίληψη βλέπει τα πράγματα απομονωμένα, με λογική σε συνδυασμό. Και είναι λογικό να προστατεύουμε τα δάση και το έδαφος, να τηρούμε κανόνες για τη συγκομιδή και να μη συλλέγουμε περισσότερα μανιτάρια από ότι μπορούμε να φάμε, γιατί θα χαλάσουν. Έτσι μπορούν να πολλαπλασιάζονται σαν κοινό καλό: μακροπρόθεσμη χρήση από πολλούς, και όχι βραχυπρόθεσμη μεγιστοποίηση του κέρδους για τους λίγους.
Αλλά αν όλο και περισσότερες περιοχές εποικίζονται από τους ανθρώπους, τότε τα μανιτάρια μπορούν να αναπτυχθούν τελικά μόνο σε θερμοκήπια. Τότε μπορούμε να τα εξασφαλίσουμε μόνο αν έχουμε χρήματα. Σε αυτή την περίπτωση τα μανιτάρια παράγονται ως ιδιωτικά αγαθά. Στην επιστήμη αυτή η διαδικασία, χαρακτηρίζεται ως περίφραξη των Κοινών (περιορισμός των κοινών).
Ταξινόμηση των αγαθών σύμφωνα με την κλασική οικονομία:
 
                                                   Χωρίς ανταγωνισμό κατανάλωση   Κατανάλωση με ανταγωνισμό

Χωρίς αποκλεισμό                Δημόσιο αγαθό: φως του ήλιου      Κοινοτικό αγαθό: μανιτάρια

Με αποκλεισμό                         Λεσχιακό αγαθό:  Pay-TV                     Ιδιωτικό αγαθό: ψωμί

 
Βάλτε στον παραπάνω πίνακα άλλα παραδείγματα, όπως: υπόγειο νερό, εμφιαλωμένο νερό, αγρός, παραλία, κώδικας λογισμικού, μουσικό αρχείο κ.λπ. Τι διαπιστώνετε;
Για να μην εξαφανισθούν τα μανιτάρια, για να υπάρχει για όλους ψωμί, και για να μη πρέπει κανείς να ανησυχεί και να θυμώνει για το ότι πράγματα που δεν σπανίζουν καθόλου (γνώση, λογισμικό, φως του ήλιου), γίνονται ακριβώς σπάνια, χρειάζεται ένα κοινωνικό συμβόλαιο (κανόνες χρήσης), το οποίο κάνει δυνατή μια κοινή, δίκαιη και βιώσιμη χρήση. Τα κοινά αγαθά προκύπτουν μόνο αν έχουμε τη κοινωνική θέληση για αυτά!
Η επαπειλούμενη υπερ-χρήση των πραγμάτων που όλοι χρειαζόμαστε για να ζούμε, ονομάζεται- ακριβώς για να προκαλέσει εντύπωση- τραγωδία των κοινών (παραδείγματα: υπέρ-αλίευση, κάθοδος του υδροφόρου ορίζοντα). Η επαπειλούμενη υπό-χρήση των πραγμάτων που υπάρχουν, αλλά δεν επιτρέπεται να γίνεται κοινή τους χρήση (για παράδειγμα, λόγω κυριότητας ή μη απελευθέρωσης των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας) χαρακτηρίζεται, ως τραγωδία των αντι-κοινών (Παραδείγματα: ακατοίκητα κτίρια λόγω κερδοσκοπίας, κινηματογραφικά αρχεία).
Ορισμένοι οικονομολόγοι, λόγω της απειλής της υπερεκμετάλλευσης, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι θα είναι καλύτερα, εν δυνάμει κοινά αγαθά να μετατρέπονται, εάν είναι δυνατόν, σε ιδιωτικά αγαθά (δηλαδή: φράχτης γύρω από το δάσος και τιμολόγηση ανά κιλό των μανιταριών που μαζεύτηκαν). Η απειλή υπό-κατανάλωσης (για παράδειγμα, με μέτρα προστασίας κατά της αντιγραφής-copy, download) είναι μάλλον σπανιότερο ζήτημα. Αν και με την αντιγραφή παραμένουν τα πράγματα στους ανθρώπους που τα έχουν και δεν μπορούν να αφαιρεθούν από κανέναν. Αν κάποιος "παίρνει" μια ιδέα από κάποιον άλλο ή αντιγράψει ένα τραγούδι του, ο άλλος το έχει ακόμα, με μια έννοια αυτό δεν είναι κλεψιά!
Άλλοι επιστήμονες προτείνουν να βασιζόμαστε σε κανόνες χρήσης που λειτουργούν καλά. Αυτούς τους κανόνες θα πρέπει να τους προσδιορίζουν οι ίδιοι οι χρήστες. Παραδείγματα φυσικών πόρων που μπορούμε να χρησιμοποιούμε ως Κοινά, είναι τα αλιεύματα κυρίως τα υπεράκτια, οι εσωτερικοί πλωτοί οδοί, πάρκα, σιντριβάνια, πεζόδρομοι, ραδιο-τηλε-συχνότητες ή πληροφοριακοί λεωφόροι και Διαδίκτυο. Πάντα μπορούν να βρεθούν συμφωνίες για τη χρήση τους από τις κοινότητες των ανθρώπων. Ωστόσο, φαίνεται επίσης ότι οι σαφείς κανόνες χρήσης δεν εμποδίζουν πάντα την υπερεκμετάλλευσή τους.  Ακριβώς έτσι, όπως και η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου πλούτου δεν εμπόδισε την κατάχρηση των βάσεων της ζωής μας.
Το 2009 απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ οικονομίας στη- πρώτη μάλιστα γυναίκα επιστήμονα- Elinor Ostrom για το έργο της ζωής της, που αφιερώθηκε κυρίως στην οργάνωση των Κοινών. Οι έρευνές της δείχνουν ότι επιτυχημένοι κανόνες χρήσης θα πρέπει να ακολουθούν ορισμένες αρχές, μεταξύ των οποίων:
  • αποκεντρωμένη οργάνωση των κοινών από τους χρήστες σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση
  • σχεδιασμός μια καθαρής διαχωριστικής γραμμής μεταξύ δικαιούχων/μη δικαιούχων χρηστών
  • βαθμιαίες κυρώσεις στους παραβάτες των κανόνων
  • συνεχής παρακολούθηση της κατάστασης των πόρων και των μορφών χρήσης από τους ίδιους τους χρήστες ή από πρόσωπα που έχουν καταστήσει αυτοί σαν υπεύθυνα.
  • γρήγορη, φθηνή και τοπικά διαθέσιμη διαδικασία επίλυσης συγκρούσεων μεταξύ των χρηστών και μεταξύ των χρηστών- Διοίκησης.
Τα Κοινά είναι τόσο παλιά όσο και η ανθρωπότητα και τόσο σύγχρονα όσο το Διαδίκτυο. Δεν είναι ένα ιστορικά ξεπερασμένο φαινόμενο, αλλά τα βρίσκουμε μπροστά μας σε όλο τον κόσμο. Εναπόκειται στους ανθρώπους να τα διατηρήσουν και να βρίσκουν κατάλληλες μορφές διαχείρισης, ώστε ξανά και ξανά να παράγονται νέα Κοινά.
 Μια από τις σημερινές τους μορφές είναι το Διαδίκτυο. Οι δυνατότητες να αναπτύξουμε μέσω του δικτύου τις γνώσεις μας, να τις μοιρασθούμε και να τις διαδώσουμε, είναι ατελείωτες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η γνώση-διαφορετικά από ότι το νερό ή τη γη- δεν μπορεί να υφίσταται υπέρ-χρήση. «Η γνώση είναι σαν ένα κερί: Εάν ένα κερί ανάψει το επόμενο κερί, δεν μειώνεται η φωτεινότητά του", έλεγε ο Τόμας Τζέφερσον, ο τρίτος Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών μετά τους αγώνες ανεξαρτησίας. Όταν χρησιμοποιούμε το Διαδίκτυο για την παραγωγή γνώσης, συμβάλλουμε στον εμπλουτισμό της κοινής μας γνώσης. Και αντλούμε από αυτή την κοινή γνώση, αν θέλουμε να μάθουμε κάτι. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους οι άνθρωποι στο Διαδίκτυο παράγουν, από κοινού, γνώση κοινή για όλους(ομότιμη παραγωγή έχει ονομασθεί αυτό). Υπάρχουν και πολλοί άλλοι λόγοι. Δεν το κάνουν πρώτιστα για να κερδίζουν χρήματα. Το γεγονός ότι το Διαδίκτυο απογειώνεται χωρίς την αγορά, αλλά η αγορά δεν μπορεί να κάνει χωρίς το Διαδίκτυο, έρχεται σε αντίθεση με ορισμένα συμφέροντα. Για αυτό και επανειλημμένα προσπαθούν να περιορίσουν τη δημιουργία μέσα από την πληρότητα και τον πλούτο της γνώσης. Έτσι εμποδίζεται η δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί κάτι, το οποίο είναι στην πραγματικότητα άφθονο (εμπόδια πληρωμών, απαγόρευση αντιγράφων, καταγγελίες-μηνύσεις του μοιράσματος αρχείων -fileshare). Και το κράτος επίσης μπορεί να έχει ένα ενδιαφέρον για την "υπό-αξιοποίηση» του Διαδικτύου(π.χ. τα φίλτρα στο Internet που βάζουν αυταρχικά- απολυταρχικά κράτη).
Η βασική ιδέα των γνωστικών Κοινών  έρχεται σε αντίθεση με την ιδέα ότι οι άνθρωποι μπορούν να έχουν ιδιοκτησία στη γνώση. Τα πνευματικά δικαιώματα όμως προέρχονται ακριβώς από αυτή την ιδέα. Ρυθμίζουν το καθεστώς με το οποίο το κάθε πνευματικό έργο είναι στη διάθεση μόνο του δημιουργού του, του πνευματικού του πατέρα. Αναγνωρίζουν όχι μόνο την πατρότητα του έργου του (ηθικό δικαίωμα), αλλά και του δίνουν το αποκλειστικό δικαίωμα της εκμετάλλευσής του  (δικαιώματα εκμετάλλευσης). Ο πνευματικός πατέρας(συγγραφέας, συνθέτης κ.λπ.) μπορεί να διαχειρισθεί το δικαίωμα της εκμετάλλευσης ο ίδιος ή να το παραχωρήσει σε άλλους δικαιούχους διαχειριστές(εκδότες, εταιρείες διαχείρισης, κλπ). Το Copyright μετατρέπει έτσι τις γνώσεις και τις ιδέες σε ένα ιδιωτικό αγαθό. Το επιχείρημα είναι ότι αυτό δημιουργεί κίνητρα για την παραγωγή πνευματικών αξιών, αφού αυτές είναι κερδοφόρα αξιοποιήσιμες. Αυτή η αξιοποίηση του έργου που φέρνει κέρδος στον δημιουργό του, οφείλεται στον περιορισμό πρόσβασης που θέτει ο νόμος των πνευματικών δικαιωμάτων  στους άλλους. Το παράδειγμα του Διαδικτύου δείχνει ότι αυτά τα κίνητρα δεν είναι πάντα απαραίτητα.
Μια άλλη σκέψη ακολουθεί το κίνημα του κοινοτισμού και της αποανάπτυξης σήμερα. Η ανθρώπινη γνώση θεωρείται σαν Πολιτιστική Παγκόσμια Κληρονομιά και έχει αναπτυχθεί από κοινού. Ειδικότερα, το κίνημα του ελεύθερου λογισμικού και η οργάνωση Creative Commons έχουν πρωτοπορήσει. Έχουν αναπτύξει ελεύθερες και ανοιχτές άδειες. Αυτές οι άδειες διαμορφώνονται μεν πάνω στην πνευματική ιδιοκτησία, αλλά δεν περιορίζουν την πρόσβαση σε άλλους ή την περιορίζουν λιγότερο. Μπορεί να είναι προς το συμφέρον της κοινωνίας, μέσω της εύκολης πρόσβασης στη γνώση και με μια ευρεία γενική εκπαίδευση, να αυξηθεί το κοινωνικό αναπτυξιακό δυναμικό της. Το κοινοτικό κίνημα προωθεί τη συλλογική παραγωγή της γνώσης και υποστηρίζει ότι θα πρέπει να αρθούν τα τεχνητά και από τη λογική της αξιοποίησης κατευθυνόμενα εμπόδια στη γνώση και τον πολιτισμό. Οι δημιουργοί διατηρούν βέβαια τα προσωπικά ηθικά δικαιώματά τους. Μπορούν να αποφασίζουν μόνοι τους ποια δικαιώματα διαθέτουν ελεύθερα και ποια όχι. Με τις ελεύθερες πατέντες- άδειες, όπως η General Public Licence (GPL) ή τις έξι Creative Commons-licence, έχουμε σαφείς κανόνες για τη χρήση κειμένων, λογισμικών κωδίκων, μουσικής κ.ά. Αυτά τα περιεχόμενα γίνονται με αυτόν τον τρόπο κοινή ιδιοκτησία και διαθέσιμα χωρίς χρέωση- για παράδειγμα η Wikipedia ή οι υπηρεσίες κοινής πύλης για τα σχολεία. Αντί να είναι ιδιωτικό αγαθό, η γνώση μετατρέπεται έτσι σε κοινοτικό αγαθό, για από κοινού χρήση. Γίνεται κοινή ιδιοκτησία.
Τι είναι αυτό που κινητοποιεί τους ανθρώπους να παράγουν γνώση και πολιτισμό και να συμβάλουν στην Wikipedia, αν δεν είναι το χρήμα; Το ερώτημα χρήζει παραπέρα διερεύνησης και θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης σε αυτή την ιστοσελίδα!
Καλείσθε να εκφράσετε τις απόψεις σας!!!

0 Comments

Οι Συνεταιρισμοί και τα συνεργατικά εγχειρήματα πρωτοπόροι της αποανάπτυξης;

5/11/2016

0 Comments

 
​Οι συνεταιρισμοί και τα συνεργατικά εγχειρήματα-που υπήρχαν και πριν, αλλά εμφανίσθηκαν μαζικά μετά την τελευταία ευρωπαϊκή οικονομική κρίση κυρίως στο Νότο- έχουν γενικά σαν βασικό τους στόχο την βιώσιμη οικονομία των αναγκών και ταυτόχρονα την κοινωνικά υπεύθυνη στάση. Αυτό ήθελε να προωθήσει προς το ευρύ κοινό και η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, όταν ανακήρυξε το έτος 2012, ως Διεθνές Έτος των Συνεταιρισμών.
Αυτονόητος κοινοτισμός
Ο συνεταιρισμός και η συνεργατική ως κοινωνικοοικονομική οντότητα είναι διεθνώς κατανοητή, ως μια ανοιχτή προοπτική για όλους τους ενδιαφερόμενους, ένα δια-θρησκευτικό, δια-ιδεολογικό μοντέλο της αυτοβοήθειας, της αυτοδιαχείρισης και της αυτο-ευθύνης, στη βάση της συνεργασίας και της συνέργειας. Ενισχύει την προσωπική δέσμευση και αυτοπεποίθηση και επιτρέπει την κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική συμμετοχή. Με τη μορφή της κουλτούρας που αναπτύσσουν στα πλαίσιά τους, οι συνεταιρισμοί και οι συνεργατικές συμβάλουν στην έκφραση της συλλογικότητας στον κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό τομέα, πέρα από ιδιωτικές και κρατικές μορφές οικονομικής δραστηριότητας.
Η ιδέα του συνεταιρίζεσθαι και συμπράττειν αποδεικνύεται ότι είναι πολύ δυναμική ασκώντας μεγάλη επιρροή, καθώς ανοίγει νέες ευκαιρίες για κοινωνική συμμετοχή στις μη προνομιούχες ομάδες του πληθυσμού. Φέρνει στο προσκήνιο τις βασικές αρχές της κοινοτικής πολιτιστικής ύπαρξης και αυτοκατανόησης των ανθρώπινων όντων και τις μεταφέρει στην οικονομική πρακτική. Έτσι, συμβάλλει στην αντιμετώπιση των κοινωνικών προκλήσεων και προσαρμόζεται στις σύγχρονες πραγματικότητες με δημιουργικές αλλαγές.
Μέσω της συνεργασίας στον στόχο!
Για να φανεί αυτό καθαρά, ας αναφέρουμε το σύνθημα των Ηνωμένων Εθνών: " Οι συνεταιρισμοί οικοδομούν ένα καλύτερο κόσμο". Για το σκοπό αυτό, η Διεθνής Συνεταιριστική Ένωση (ICA) που εδρεύει στη Γενεύη, έχει κάνει ένα λογότυπο, με το οποίο υπενθυμίζει ότι οι συνεταιρισμοί είναι αυτόνομες οργανώσεις προσώπων που εκπληρώνουν εθελοντικά κοινές οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές ανάγκες και επιθυμίες, βασιζόμενες στην κοινή ιδιοκτησία και τον δημοκρατικό έλεγχο των εγχειρημάτων και επιχειρήσεών τους.
Οι φιγούρες στο λογότυπο είναι αντιπροσωπευτικές των επτά αρχών του συνεταιριστικού κινήματος:
  • εθελοντική και ανοικτή ένταξη-συμμετοχή,
  • δημοκρατικός έλεγχος από τα μέλη,
  • οικονομική συμμετοχή των μελών,
  • αυτονομία και ανεξαρτησία,    
  • εκπαίδευση- κατάρτιση- πληροφόρηση,
  • συνεργασία μεταξύ των συνεταιρισμών
  • φροντίδα για την κοινότητα.
Αυτές οι επτά αρχές επιδρούν μαζί, έτσι ώστε τα μέλη του συνεταιρισμού να επιτύχουν εκείνους τους στόχους και τις επιθυμίες που δεν θα μπορούσαν να υλοποιήσουν με ατομικές προσπάθειες.
Κάτι περισσότερο από μια νομική μορφή
Αυτό σημαίνει: Σε αντίθεση με αυτό που εν μέρει είναι κυρίαρχη αντίληψη στην Ευρώπη σήμερα, οι συνεταιρισμοί δεν είναι μόνο επιχειρήσεις που έχουν επιλέξει τη νομική μορφή του συνεταιρισμού, για να καταχωρηθούν στα κρατικά κατάστιχα και στην εφορία. Είναι περισσότερο μια ιδιαίτερη οργάνωση με διαφορετικές αρχές από την επικρατούσα τάση στις ενσωματωμένες στην κυρίαρχη καπιταλιστική οικονομία επιχειρήσεις. Αντίστοιχα, υλοποιούν ως επιχειρήσεις, πάντα λιγότερο ή περισσότερο έντονα, τα τέσσερα σημαντικότερα χαρακτηριστικά της συνεργασίας-συνεργατικότητας:
  • την διεκδίκηση,
  • την αυτονομία,
  • τη δημοκρατία και
  • την αλληλεγγύη.
 Έτσι, δίνουν τη μεγαλύτερη σημασία στη δημιουργία οφελών χρήσης για τα μέλη και όχι στην επιτυχία κερδών, στο ότι τα μέλη-ως ιδιοκτήτες- είναι επίσης όσο το δυνατόν και οι χρήστες και ότι κάθε συμβαλλόμενος/η έχει μία ψήφο.
Οργανωτική μορφή για μια κοινωνία μετα-ανάπτυξης;
Τι θα μπορούσε λοιπόν να είναι πιο φυσικό από το να πάρουμε την ιδέα -και το παράδειγμα- των συνεταιριστικών και συνεργατικών εγχειρημάτων που υπάρχουν ήδη σήμερα και να την προβάλουμε σαν μια δημοκρατική δομή που ταιριάζει σε μια μετα-καπιταλιστική κοινωνία μετα-ανάπτυξης;
Λόγω των αρχών της διεκδίκησης και αυτονομίας που εμπεριέχουν είναι η καλύτερη οργανωτική δομή που θα μπορούσαμε να βάλουμε στο προσκήνιο για κάλυψη αναγκών του σήμερα, αλλά και σαν στοιχείο των απαραίτητων δομών μετάβασης σε μια κοινωνία από-ανάπτυξης του αύριο. Είναι η εντελώς αναγκαία οργανωτική δομή που μας έρχεται πρώτα-πρώτα στο μυαλό. Με μια δεύτερη ματιά όμως, να καταφύγουμε σε αυτήν σαν μοναδική δυνατότητα, θα ήταν πολύ απλή και ελλειμματική αντιμετώπιση του θέματος. Όμως, οι συνεταιρισμοί-συνεργατικές είναι ένα σημαντικά πιο περίπλοκο ζήτημα, ως αποτέλεσμα πολύ διαφορετικών προσεγγίσεων και σχεδίων. Ανάλογα με τις αγορές στις οποίες αποτείνονται σήμερα και τον τύπο και τα χαρακτηριστικά των μελών τους, υπάρχει μεγάλη απόκλιση στη μορφή των δομών τους.
Συνεταιρισμοί παραγωγών-καταναλωτών στους τομείς ενέργειας και τροφίμων
Στο βαθμό που η υπόθεση  των συνεταιρισμών μπορεί να συμβάλει στη μετάβαση σε μια κοινωνία μετα-ανάπτυξης, θα πρέπει αυτοί-κατά τη διάρκεια της μετάβασης- πρωτίστως να προσεγγίζονται από τη σκοπιά της αυτοκατανόησης που έχουν οι ίδιοι για την αναγκαιότητα ύπαρξής τους. Σήμερα τέτοιοι-ες συνεταιρισμοί-συνεργατικές είναι σχεδόν πάντα αυτοί-ές που το θέμα της αυτο-φροντίδας – και μάλιστα της συλλογικής αυτοφροντίδας-το έχουν κάνει σημαία τους. Προσπαθούν να υλοποιήσουν την ιδέα του παραγωγοαναλωτή, με την έννοια ότι οι άνθρωποι δημιουργούν μια ένωση-κοινότητα με στόχο την από κοινού κάλυψη των αναγκών τους, όντας ταυτόχρονα οι ίδιοι και παραγωγοί και καταναλωτές των αναγκαίων τους.
Αυτές τις νέες προσεγγίσεις μπορούμε να τις βρούμε σήμερα στην Ευρώπη στα πλαίσια των ενεργειακών συνεταιρισμών που παράγουν ηλεκτρική ενέργεια και θερμότητα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και, όλο και περισσότερο, τη χρησιμοποιούν για τις ανάγκες τους. Η ενεργειακή απόδοση και η εξοικονόμηση ενέργειας είναι περισσότερο ή λιγότερο η αναπόφευκτη συνέπεια αυτής της πρακτικής τους.
Μια μεγαλύτερη παράδοση στον παραγωγοκαταναλωτισμό έχουν να παρουσιάσουν στην Ευρώπη οι συνεταιρισμοί στον αγροδιατροφικό τομέα. Εδώ υπάρχουν από καιρό παραγωγοκαταναλωτικοί συνεταιρισμοί αγροδιατροφικών προϊόντων. Μια ιστορική αναδρομή στην ιστορία των καταναλωτικών συνεταιρισμών δείχνει ότι πολύ περισσότερο από κάθε άλλο μπορεί να βοηθήσει το κάθε εγχείρημα, η παραγωγική και δημιουργική μεταφορά και ανταλλαγή εμπειρίας και γνώσης από τα άλλα επιτυχημένα συλλογικά οικονομικά εγχειρήματα του παρελθόντος και παρόντος. Ανεξάρτητα από αυτό οι συνεταιριστικές προσεγγίσεις με τη μορφή συνεταιρισμών τροφίμων (Foodcoops), αλληλέγγυας γεωργίας, συλλογικών-συνεργατικών καταστημάτων και κυρίως με τη μορφή συνεταιριστικών δομών παραγωγοαναλωτών, υλοποιούν δομές και δημιουργούν εμπειρίες που είναι απαραίτητες για ένα ουσιαστικό πέρασμα σε μια κοινωνία μετα-ανάπτυξης.
Αυτά τα εγχειρήματα δείχνουν και τον δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν και οι θεσμοί της τοπικής αυτοδιοίκησης, ώστε σε συνεργασία με αυτά και με τη συμμετοχή όλων των πολιτών, να δημιουργήσουν στοιχεία αυτάρκειας και αυτονομίας στους τομείς της διατροφής και του ενεργειακού εφοδιασμού. Η συνεργασία και η συνέργεια των παραγωγοαναλωτικών συνεταιρισμών-συνεργατικών με τις κοινότητες και τους δήμους, καθώς και με τις κοινοτικές-δημοτικές επιχειρήσεις, θα είναι εκ των ουκ άνευ στη διαδικασία της μετάβασης. 
0 Comments

Oι Pαδιοτηλεοπτικές συχνότητες ανήκουν στα «Koινά»

27/10/2016

0 Comments

 
Πριν 18 μήνες, όταν στην επικαιρότητα βρισκόταν το θέμα της νέας ΕΡΤ και η ρύθμιση του ραδιοτηλεοπτικού τοπίου από τη νέα τότε κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, δημοσιεύθηκε στο tvxs  το άρθρο μου: Οι ραδιοτηλεοπτικές συχνότητες υπό τον έλεγχο των πολιτών (http://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/oi-radiotileoptikes-syxnotites-ypo-ton-elegxo-ton-politon)
Εκεί έγραφα επί λέξει: « Η αριστερή κυβέρνηση μπορεί να νομοθετήσει θετικά ως προς τα κοινά και δε μπορεί να θεωρεί τα νέας μορφής κοινά (π.χ. ραδιοσυχνότητες - τηλεσυχνότητες - κινητή τηλεφωνία - πληροφοριακοί λεωφόροι, είτε τοπικής είτε εθνικής εμβέλειας) σαν κρατική ιδιοκτησία και σαν πρωταρχικό της μέλημα τη λειτουργία της αγοράς. Δε μπορεί να νομοθετεί με βάση το ποιος π.χ. από τους καναλάρχες ή τους κατόχους ραδιοφωνικών σταθμών θα προσφέρει περισσότερα για να αγοράσει τις τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές συχνότητες που χρησιμοποιεί.»
Γιατί σαν «Κοινά»(Commons) θεωρούνται όλα εκείνα τα αγαθά που είναι συλλογικά και ανήκουν από κοινού, δηλαδή σε όλους τους πολίτες μιας περιοχής ή επικράτειας, στην οποία γίνεται η χρήση τους. Βέβαια, για να γίνεται η χρήση των νέας μορφής κοινών όπως είναι οι ραδιοτηλεοπτικές συχνότητες από τους πολίτες-όπως έγινε και με το παλιό κοινό αγαθό το νερό, που μετατράπηκε από κάθε τοπική κοινωνία σε κοινωνικό αγαθό, μπαίνοντας σε κανάλια υδροδότησης στους οικισμούς και άρδευσης στους αγρούς -είναι αναγκαία τα ραδιοτηλεοπτικά κανάλια και τα νέα μέσα εκπομπής και αποδοχής των σημάτων. Και ενώ στην αρχή αυτά τα μέσα- και η ενημέρωση ως κοινωνικό αγαθό- εξασφαλίσθηκαν από δημόσιους πόρους(δημόσια τηλεόραση, δημόσιο ραδιόφωνο), γιατί τότε η πολιτική οικονομία είχε ταυτίσει την κοινωνική οικονομία με την κρατική οικονομία και τον διαχειριστή της το «κοινωνικό» κράτος, στη συνέχεια πέρασαν με ανεξέλεγκτο τρόπο σε ιδιώτες «επενδυτές» των ΜΜΕ. Αυτοί, με ιδιωτικά ή δανειοδοτημένα(και αγύριστα) κεφάλαια, μετέτρεψαν ένα συλλογικό αγαθό σε αγοραίο, που αποφέρει οικονομικό ή πολιτικό κέρδος.  
Επειδή η παρούσα κυβέρνηση μιλούσε και μιλά ακόμα για κοινωνική οικονομία –ανάμεσα στις συμπληγάδες της ιδιωτικής και κρατικής οικονομίας-σαν έναν από τους πυλώνες διεξόδου από τη σημερινή κρίση, τι το πιο απλό από το να νομοθετήσει σε αυτό το πεδίο μετατρέποντας πάλι την ενημέρωση και τα μέσα από τα οποία αυτή γίνεται σε κοινωνικό και συλλογικό αγαθό και αναθέτοντάς την σε συνεταιρισμούς και συλλογικότητες πολιτών για την ενημέρωση;
Μπορεί το κάλεσμα τότε-πριν ενάμισι χρόνο- της κυβέρνησης προς τους καναλάρχες ή τους κατόχους ραδιοφωνικών σταθμών να πληρώσουν και να προσφέρουν περισσότερα για να αγοράσουν τις τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές συχνότητες που χρησιμοποιούν να ήταν κάτι θετικότερο από το προηγούμενο καθεστώς ασυδοσίας, αλλά σήμερα αποδείχτηκε ότι δεν ήταν αυτό αρκετό.
Δε  μπορεί να λέει ο ίδιος ο πρωθυπουργός στη βουλή «πληρώστε και πείτε ότι θέλετε». Δε μπορεί να θεωρεί ότι το μοναδικό ζήτημα που μπαίνει είναι οι οικονομικές τους υποχρεώσεις προς το κράτος και όχι οι υποχρεώσεις προς στο κοινό, προς όλους μας δηλαδή, που είμαστε στην ουσία και οι κάτοχοι των συχνοτήτων τους και έχουμε το δικαίωμα απολαβής των υπηρεσιών τους για το «κοινό καλό» και όχι για το καλό μιας ελίτ, όπως μέχρι τώρα.
Ο καπιταλισμός κατάφερνε πάντα να ιδιωτικοποιεί κάθε νέο αγαθό που δημιουργείται και ανήκει στα Κοινά. Δε θα μπορούσε λοιπόν σήμερα η κυβέρνηση της αριστεράς στη χώρα να ορίσει νομικά έτσι τα «κοινά», ώστε να επαναφέρει τις δημόσιες συχνότητες υπό τον έλεγχο των δικαιούχων τους, δηλαδή των πολιτών; Δε θα μπορούσε να καθορίσει έτσι τα «κοινά αγαθά», ώστε να μη ταυτίζονται με τα κρατικά ή τα δημόσια; Καλύτερα ακόμα, να ταυτίσει την έννοια του «δημόσιου συμφέροντος» με αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή με την έννοια του συμφέροντος του δήμου και της κοινότητας; Αν η κοινωνική οικονομία βρίσκεται μεταξύ της ιδιωτικής και της κρατικής οικονομίας, χωρίς να ταυτίζεται με καμία από τις δύο, αν το «κοινό συμφέρον» βρίσκεται επίσης μεταξύ του ιδιωτικού και του κρατικού συμφέροντος, χωρίς να συγχέεται με κανένα από τα δύο, τότε αυτό που πρέπει να γίνει είναι το μέχρι τώρα αποκαλούμενο «δημόσιο» συμφέρον να ταυτισθεί με το συμφέρον του «κοινού». Και όχι με το κρατικό, το οποίο πολλές φορές μετατρέπεται σε ταξικό ή μιας μικρής ελίτ, ανάλογα του ποιός έχει την εξουσία στο κράτος.
Μετά την αποτυχία της κυβέρνησης να κάνει τους καναλάρχες να πληρώσουν μέσω του νόμου Παππά, δεν ήρθε ο καιρός να περάσει στην επίθεση για να προωθήσει τα συμφέροντα των «από κάτω» και να νομοθετήσει όχι με βάση την αγορά και έναν καινούργιο νόμο Παππά, όπως διακήρυξε πάλι, αλλά με βάση αυτοδιαχειριζόμενα συνεργατικά ή συνεταιριστικά εγχειρήματα κοινωνικής οικονομίας στο χώρο των ΜΜΕ; Πως μπορεί να κάνει πράξη την παραγωγή πολιτιστικών, πληροφοριακών ή γνωστικών αγαθών, σαν κοινωνικών και όχι αγοραίων που έχουν στόχο το ιδιωτικό κέρδος;
Κάτω από αυτή την προοπτική θα πρέπει να κάνει διαχείριση των συχνοτήτων η κυβέρνηση.  Η νέα ΕΡΤ π.χ. θα έπρεπε να είχε περάσει σε έναν φορέα που θα λειτουργούσε σαν Κοινωνική Επιχείρηση με βάση τους εργαζόμενους στα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά προγράμματα, είτε εθνικής είτε τοπικής εμβέλειας. Στην εποπτεία και τη λειτουργία της να συμμετέχουν η Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, επιστημονικοί φορείς, κοινωνικά εγχειρήματα με ιδιαίτερη έμφαση στο χώρο του Πολιτισμού και των εργαζομένων στην ενημέρωση, αλλά και στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και γενικά η τοπική κοινωνία των πολιτών. Η ανεξαρτησία της θα διασφαλιζόταν από ευρεία αντιπροσωπευτική συνέλευση των παραπάνω, καθώς και των θεσμικων φορέων, όπως της Ένωσης Περιφερειών, της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Η συνέλευση θα αποφάσιζε για τη χάραξη της στρατηγικής, θα επέλεγε την εκάστοτε διοίκηση με υποχρεωτική αυξημένη πλειοψηφία, θα εξέταζε τις πολιτικές προϋποθέσεις της δημόσιας πληροφόρησης με όρους ελευθερίας στην προβολή γεγονότων, άποψης και γενικότερου πολιτικού σχεδιασμού.
​
Αλλά τι προτείνω θα μου πείτε! Εδώ δεν αφήνει το δικαίωμα να εκπέμπει η Ertopen, που συνέχιζε –από την εποχή του «μαύρου» της ΕΡΤ-να φιλοξενεί τους αδύναμους «από κάτω» της ελληνικής κοινωνίας, αυτούς που κυρίως έχουν πληγεί από την καταστροφική εφαρμογή των διατάξεων των μνημονίων όλων των κυβερνήσεων των τελευταίων ετών.  Απροειδοποίητα αφαίρεσαν τα μηχανήματα από το κτίριο που στεγάζεται η Ertopen, ώστε να μη γίνονται εκπομπές - πλέον ο σταθμός συνεχίζει μεν να λειτουργεί αλλά μόνο στο διαδίκτυο (http://www.efsyn.gr/arthro/ertopen-kai-i-eleytheria-tis-ekfrasis). Είναι φανερό ότι το κίνημα των τελευταίων χρόνων τηςΚοινωνικής-Αλληλέγγυας-Συνεργατικής Οικονομίας θα πρέπει να απαλλαγεί από την ψευδαίσθηση που τυχόν είχε για τις προθέσεις αυτής της κυβέρνησης και ανεξάρτητο να στηριχθεί στις δικές του δυνατότητες για την ανάκτηση των «Κοινών», όπως είναι η ενημέρωση και οι ραδιοτηλεοπτικές συχνότητες!

​Γιώργος Κολέμπας

0 Comments

Oμότιμη Παραγωγή: Eνας νέος κόσμος, όπως τον γνωρίζουμε από παλιά

31/3/2016

0 Comments

 

Ο διαμοιρασμός της γνώσης στα ομότιμα εγχειρήματα του ελεύθερου λογισμικού

Γράφει ο Αλέξανδρος Παζαΐτης* 

Το ενδιαφέρον γύρω από το φαινόμενο της ομότιμης παραγωγής (peer production) έχει ενταθεί τα τελευταία 20 χρόνια, ιδιαίτερα μετά την ανάδειξη σημαντικών συνεργατικών εγχειρημάτων στο χώρο της πληροφορικής, όπως το ελεύθερο λειτουργικό σύστημα GNU/Linux, ο Apache web server και η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Wikipedia. Παρόλα αυτά, η ομότιμη παραγωγή δεν είναι κάτι εντελώς καινούριο, τόσο στην ιστορία των ανθρώπινων κοινωνιών, όσο και στην ελληνική πραγματικότητα.
Πολιτιστικά αγαθά, όπως το ελληνικό δημοτικό τραγούδι, ανέκδοτες ιστορίες, παραμύθια, συνταγές μαγειρικής και παιδικά παιχνίδια, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα, ενός άτυπου, μέχρι πρόσφατα, τρόπου συν-δημιουργίας. Μπορεί να εντοπιστεί μία ξεχωριστή ελευθερία η οποία χαρακτηρίζει αυτές τις δημιουργίες, που αφορά την ανεμπόδιστη αναπαραγωγή και τροποποίηση τους, την ανοικτή συμμετοχή και τα κίνητρα των δημιουργών, καθώς και στην από-στόμα-σε-στόμα διάδοσή τους πέρα από χωρικά και πολιτισμικά όρια. Η ελευθερία αυτή ενσωματώνει στους στίχους και τη μουσική των δημοτικών τραγουδιών την ιδιαίτερη ιστορία και της παράδοση ενός τόπου, αξίες, ανθρώπους και συναισθήματα, ενώ τα δένει με τοπικούς χορούς και εθιμοτυπικές παραδόσεις. Πρόκειται για μία μορφή δια-πολιτισμικής επικοινωνίας, όπου το μέσο είναι η τέχνη και μήνυμα είναι η ιδιαίτερη τοπική πραγματικότητα.
Τα ελληνικά δημοτικά τραγούδια δεν «υπογράφονται» από κάποιον δημιουργό και κυκλοφορούν πολλές φορές σε εκατοντάδες παρόμοιες ή διαφορετικές εκδοχές. Προσαρμόζουν με μοναδικό τρόπο διαφορετικά γλωσσικά ιδιώματα, μουσικούς τρόπους και ιστορικά και πολιτιστικά γνωρίσματα. Αποτελούν ελεύθερα πολιτιστικά αγαθά, τα οποία διαμορφώθηκαν από μικρές και μεγάλες συνεισφορές αμέτρητων δημιουργών, οι οποίοι μοιράστηκαν την κοινή τους γνώση και εμπειρία στο πέρασμα πολλών γενεών.
Με παρόμοιο τρόπο, στα ομότιμα εγχειρήματα του ελεύθερου λογισμικού, προγραμματιστές, σχεδιαστές ιστοσελίδων, γραφίστες και άλλοι λιγότερο ή περισσότερο εξειδικευμένοι δημιουργοί, συσπειρώνονται γύρω από ένα κοινό αγαθό, το οποίο σε αυτήν την περίπτωση είναι η πληροφορία και συγκεκριμένα ο κώδικας.

Χωρίς να υπάρχει κεντρικός συντονισμός, οι ομότιμοι δημιουργοί (peers) μοιράζονται άυλους πόρους, όπως την πληροφορία και τη γνώση, ανάλογα με τις ανάγκες τους και προσφέρουν στην κοινή δημιουργία ανάλογα με τις ικανότητές τους. Η ομότιμη παραγωγή είναι κατ’ εξοχήν μία διεργασία συλλογής και ανταλλαγής πόρων μεταξύ ενός μεγάλου αριθμού ατόμων χωρίς προκαθορισμένη ιεραρχία και δομή. Έτσι, ως ομότιμη παραγωγή ορίζεται η συνεργασία αυτό-οργανωμένων ομάδων ατόμων, τα οποία συμμετέχουν σε ισότιμη βάση (equal footing), με σκοπό την επίτευξη ενός κοινού σκοπού.
Στον ορισμό εντοπίζονται ήδη τα κεντρικά σημεία της ομότιμης παραγωγής, τα οποία αποτελούν και τις βασικές δυναμικές της: Η ανοικτή και αυτό-προσδιοριζόμενη συμμετοχή και η ισότιμη βάση. Είναι τα στοιχεία εκείνα που προσδίδουν στα ομότιμα εγχειρήματα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους σε ότι αφορά το δυναμικό περιεχόμενό τους και την κινητοποίηση μεγάλου εύρους της ανθρώπινης δημιουργικότητας.
Σχετικά πρόσφατα το φαινόμενο της ομότιμης παραγωγής άρχισε να αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον ακαδημαϊκά και ερευνητικά. Σε αυτή την τάση, εξαιρετικά σημαντική είναι η συνεισφορά του Yochai Benkler, καθηγητή της νομικής σχολής του πανεπιστημίου του Harvard, ο οποίος εισήγαγε τους όρους της ομότιμης παραγωγής (peer production), καθώς και της «βασισμένης στα κοινά ομότιμης παραγωγής» (commons-based peer production – CBPP), το 2002 (“Coase’s Penguin, or Linux and the Nature of the Firm”) και το 2006 («The Wealth of Networks») αντίστοιχα.
Ιδιαίτερα στην περίπτωση της βασισμένης στα κοινά ομότιμης παραγωγής, τόσο τα μέσα όσο και τα αποτελέσματα δεν αποτελούν αντικείμενα αποκλειστικής ιδιοκτησίας. Αντίθετα, διαμοιράζονται μεταξύ των συμμετεχόντων στο πλαίσιο μίας θεσμικής δομής η οποία διαθέτει τους πόρους ισότιμα σε όλους ανάλογα με την κρίση τους. Ανήκουν δηλαδή στη σφαίρα αυτών που ονομάζονται «κοινά» (commons). Παραδοσιακά, ο χώρος των κοινών θεωρούταν ότι βρίσκεται εκτός της παραγωγικής οικονομίας. Οι κοινοί πόροι αντιμετωπίζονταν ως εν δυνάμει παραγωγικοί πόροι, που θα μπορούσαν να παράγουν αξία εφόσον υπεισέλθουν υπό κάποιο καθεστώς διαχείρισης ή ιδιοκτησίας, από το κράτος ή τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, ένας νέος τύπος σχέσεων συνεργασίας και παραγωγής αναδεικνύει την προοπτική των κοινών πόρων, διατηρώντας τους στη σφαίρα των κοινών, μέσα από μία διεργασία η οποία τα προστατεύει και τα ανατροφοδοτεί.
Χιλιάδες επιστημονικά έργα έχουν ασχοληθεί με το συγκεκριμένο φαινόμενο από το 2002 και έπειτα, ενώ οργανισμοί, όπως το P2P Foundation, ιδρύονται με σκοπό τη μελέτη, τεκμηρίωση και διάδοση του φαινομένου της ομότιμης παραγωγής και των ομότιμων πρακτικών σε παγκόσμιο επίπεδο. Αξίζει να αναφερθεί ότι στην Ελλάδα λειτουργεί από το 2007 ο ελληνικός κόμβος του P2P Foundation, ενώ το2011 ιδρύθηκε στα Ιωάννινα το P2P Lab, ένα διεπιστημονικό ερευνητικό εργαστήριο, το οποίο αποτελεί τον επίσημο ερευνητικό βραχίονα του P2P Foundation σε διεθνές επίπεδο.
Επίσης, αξίζει να αναφερθεί η ίδρυση της Εταιρίας Ελεύθερου Λογισμικού/ Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα (ΕΕΛ/ΛΑΚ) το 2008, έχοντας ως βασικό σκοπό την προώθηση και ανάπτυξη των Ανοιχτών Προτύπων και των Τεχνολογιών Ανοιχτής Αρχιτεκτονικής στο χώρο της εκπαίδευσης, του δημόσιου τομέα και των επιχειρήσεων στην Ελλάδα.

Ιστορική αναδρομή: Πως (ξανά)ξεκίνησαν όλα
Ιστορικά η ομότιμη παραγωγή, όπως τη μελετούμε σήμερα, έχει τις ρίζες της στο 1983, όταν ο Richard Stallman, τότε ερευνητής στο MIT, ανακοίνωσε την υλοποίηση του GNU Project, το πρώτο έργο ελεύθερου λογισμικού και μαζικής συνεργασίας.
Βασικός στόχος του συγκεκριμένου έργου ήταν να δημιουργήσει τα μέσα που θα παρέχουν στους χρήστες ελευθερία σχετικά με τον έλεγχο των ηλεκτρονικών υπολογιστών και υπολογιστικών συσκευών. Για το σκοπό αυτό, έπρεπε να αναπτυχθεί και να διατεθεί το κατάλληλο λογισμικό, τα οποίο θα σέβεται τις βασικές ελευθερίες των χρηστών του και συγκεκριμένα:
  • Την ελευθερία στη χρήση του, για όλους τους σκοπούς.
  • Την ελευθερία στη μελέτη, τροποποίηση και προσαρμογή του στις ανάγκες του χρήστη.
  • Την ελευθερία στη διάδοση (αντιγραφή και διαμοιρασμό) του.
  • Την ελευθερία στη βελτίωση του και τη δημοσίευση των βελτιώσεων αυτών.
Οι αναφορές αυτές στην ελευθερία του χρήστη ενός τέτοιου λογισμικού, προσδίδουν σε αυτό τον τίτλο του«Ελεύθερου Λογισμικού» (Free Software). Επιπλέον, για να είναι δυνατή η εξασφάλιση των ελευθεριών των χρηστών σε όλο το εύρος της χρήσης των υπολογιστών, βασική επιδίωξη του GNU Project ήταν η ανάπτυξη ενός λειτουργικού συστήματος (Operating System – OS), το οποίο θα ήταν επίσης ελεύθερο λογισμικό. Έτσι τον Ιανουάριο του 1984 ξεκίνησε η ανάπτυξη του λειτουργικού συστήματος το οποίο ονομάστηκε GNU.
Το 1985 ο Stallman ιδρύει το Ίδρυμα Ελεύθερου Λογισμικού (Free Software Foundation) με σκοπό να διαδώσει την ελευθερία στη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και να υποστηρίξει νομικά και πρακτικά τα δικαιώματα των χρηστών. Έτσι, το 1989 ολοκληρώθηκε η πρώτη έκδοση της Γενικής Άδειας Δημόσιας Χρήσης (GNU General Public License – GPL), η οποία κατοχυρώνει τις ελευθερίες αυτές των χρηστών, ενώ η λεγόμενη ρήτρα «copyleft» (σε αντίθεση με τη λέξη copyright που κατοχυρώνει το δικαίωμα της πνευματικής ιδιοκτησίας) υποχρεώνει στη διατήρηση αυτών των ελευθεριών σε όλα τα αντίτυπα. Ουσιαστικά κάθε αντίτυπο, το οποίο περιλαμβάνει ένα συστατικό στοιχείο (κώδικα) που έχει παραχωρηθεί με GPL, πρέπει επίσης να κυκλοφορήσει υπό την GPL. Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξασφαλίζεται ότι το ελεύθερο λογισμικό παραμένει ελεύθερο. Το ελεύθερο λογισμικό και η GPL αποτελούν σημαντικά σημεία στην ιστορία της ομότιμης παραγωγής, καθώς για πρώτη φορά κατοχυρώνεται νομικά η ανοικτή, ευρεία συνεργασία πολλών ατόμων. Ομοίως, το αποτέλεσμα της συνεργασίας αυτής κατοχυρώνεται ως συλλογικό και ελεύθερο, με βάση τις ελευθερίες που κατοχυρώνει η GPL.
Το 1990 μεγάλο μέρος των προγραμμάτων που είναι απαραίτητα για ένα λειτουργικό σύστημα είχαν ολοκληρωθεί από το GNU Project, έλειπαν ωστόσο ακόμη κάποια σημαντικά κομμάτια, με βασικότερο τονπυρήνα (kernel). Την ίδια εποχή, ο Linus Torvalds, σε ένα project εκτός του GNU, αποφάσισε να αναπτύξει τον δικό του πυρήνα, ο οποίος ονομάστηκε Linux. Ο πυρήνας αυτός ενσωματώθηκε με τα υπόλοιπα συστατικά μέρη του GNU, με αποτέλεσμα ένα ολοκληρωμένο, πλήρως λειτουργικό και ελεύθερο λειτουργικό σύστημα, το GNU/Linux. Το ελεύθερο λογισμικό και το ελεύθερο λειτουργικό σύστημα GNU/Linux αποτέλεσαν την έμπνευση, αλλά πολύ περισσότερο παρείχαν τα τεχνικά και οργανωτικά μέσα για την έκρηξη των ομότιμων έργων που ακολούθησαν.
Η ταχεία διάδοση του GNU/Linux αποτελεί σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα συνέργειας και παράλληλης ανάπτυξης με μία άλλη μεγάλη επανάσταση που λαμβάνει χώρα την ίδια περίοδο. Το 1991 το διαδίκτυο γίνεται δημόσιο και μαζικό μέσο, με την παροχή της υπηρεσίας παγκόσμιου ιστού (World Wide Web), μία εφεύρεση του Tim Berners-Lee, ερευνητή του CERN.
Παράλληλα, η κουλτούρα των χάκερς (hacking culture), η οποία έχει τις ρίζες της πίσω στο 1960, με τη διάδοση του ελεύθερου λογισμικού και τη μαζικοποίηση του διαδικτύου αρχίζει και προσελκύει συνεχώς μεγαλύτερο αριθμό ατόμων. Κεντρικό σημείο τους αποτελεί το ενδιαφέρον για τη δημιουργία, την εξερεύνηση, τον πειραματισμό και το ξεπέρασμα των ορίων αυτών που μπορούν να πραγματοποιηθούν. Μικρο-ομάδες από χάκερς που ήταν ενεργές για χρόνια σε διαφορετικά μέρη, μοιραζόμενες παρόμοιες αρχές και κυρίως το ίδιο πάθος, άρχισαν να ανακαλύπτουν η μία την άλλη και να συνεργάζονται. Παρατηρείται έτσι η συνειδητή διαμόρφωση και διάδοση μίας κοινής, συλλογικής και συστηματικής ηθικής από μία κρίσιμη μάζα ατόμων. Η ηθική αυτή αφορά το διαμοιρασμό γνώσης και πληροφορίας και την ελευθερία της χρήσης των τεχνολογικών μέσων για την ανάπτυξή τους, μέσα από τη συνεργασία και τη συμμετοχική δημιουργία.
Με αυτόν τον τρόπο οι ομότιμες πρακτικές αρχίζουν και επεκτείνονται εκτός των ορίων της πληροφορικής και του λογισμικού. Ένας μεγάλος αριθμός ατόμων και ομάδων συσπειρώνονται πλέον γύρω από ένα κοινό σύστημα αξιών σχετικά με τη γνώση και την πληροφορία και κυρίως την ελεύθερη και ανεμπόδιστη κυκλοφορία αυτών. Δημιουργούν έτσι έναν παγκόσμιο χώρο γνωσιακών κοινών (knowledge commons), στη βάση του οποίου αναπτύσσονται παγκόσμια, συμμετοχικά ομότιμα εγχειρήματα, όπως η ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Wikipedia. Επιπλέον, την τελευταία δεκαετία, η διάδοση των τεχνολογιών επιτραπέζιας κατασκευής (desktop manufacturing), όπως η τρισδιάστατη εκτύπωση και οι CNC μηχανές οδήγησαν στον περαιτέρω πειραματισμό των ομότιμων πρακτικών στον υλικό κόσμο. Ομότιμα έργα όπως ο RepRapεκτυπωτής και το Open Source Ecology αποτελούν σημαντικά εγχειρήματα αξιοποίησης των γνωσιακών κοινών στην παραγωγή άμεσων, πρακτικών, ανοικτών λύσεων. Έτσι, σε αντιστοιχία με το ελεύθερο λογισμικό και το λογισμικό ανοικτού κώδικα, εμφανίζεται ο όρος του ανοικτού υλισμικού (open hardware), προσδίδοντας νέες διαστάσεις στην ελευθερία στη χρήση βασικών μέσων παραγωγής.

Βασικά Χαρακτηριστικά: Πώς λειτουργεί
Ένα από τα βασικότερα πλεονεκτήματα της ομότιμης παραγωγής, ιδιαίτερα στο χώρο της πληροφορικής, είναι η αποτελεσματικότητά της στον εντοπισμό, την κινητοποίηση και την κατανομή της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Η ευρεία διάδοση των Τεχνολογιών Πληροφόρησης και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) ιδιαίτερα την τελευταία εικοσαετία, έχει αλλάξει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την παραγωγή. Στον κόσμο των ΤΠΕ τα βασικά μέσα παραγωγής, δηλαδή οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, γίνονται συνεχώς φτηνότερα και εύκολα προσβάσιμα από ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Η βασική «πρώτη ύλη», η πληροφορία, είναι σε αφθονία και τα μέσα διανομής και επικοινωνίας πιο γρήγορα και αποτελεσματικά από ποτέ. Έτσι, ο παράγοντας που κάνει τη διαφορά στην επιτυχία ενός έργου είναι η ανθρώπινη δημιουργικότητα.
Ο παράγοντας αυτός, ως κατ’ εξοχήν «ανθρώπινος», δεν ενεργοποιείται με το πάτημα ενός κουμπιού. Στην σύγχρονη αγορά, η ανθρώπινη δημιουργικότητα τοποθετείται πολύ ψηλά στην κλίμακα αυτών που ένας εργοδότης ή ένας μάνατζερ προσπαθεί να ενεργοποιήσει με χρηματικά ή άλλου είδους κίνητρα. Στις περισσότερες δε περιπτώσεις η κινητοποίηση των ατόμων στο μεγαλύτερο επιθυμητό βαθμό παραμένει εκτός των ορίων των υλικών απολαβών. Σε έναν τέτοιο κόσμο λοιπόν, όπου τα βασικά μέσα παραγωγής είναι αποκεντρωμένα, η ιδιαίτερη δυναμική της ομότιμης παραγωγής έγκειται στην ικανότητα κινητοποίησης ενός μεγάλου αριθμού ατόμων, ο οποίοι αυτό-προσδιορίζουν τη συνεισφορά τους ανάλογα με τα αντίστοιχα κίνητρά τους.
Παρά την πληθώρα των εγχειρημάτων που παρατηρούνται σε ένα μεγάλο εύρος τομέων και δραστηριοτήτων, ο Benkler διακρίνει τρεις βασικές αρχές που αποτελούν κοινά χαρακτηριστικά, καθώς και κρίσιμους παράγοντες επιτυχίας:
  • Αρθρωτή δομή (modularity): Τα ομότιμα έργα αποτελούνται από πολλά μικρότερα, διακριτά συστατικά μέρη (modules), το καθένα από τα οποία μπορεί να παραχθεί αυτόνομα. O διαχωρισμός αυτός επιτρέπει πολλούς ανεξάρτητους συμμετέχοντες να εργάζονται με ασύγχρονο τρόπο, χωρίς να εξαρτάται η εργασία του ενός από την εργασία του άλλου.
  • Διαφορετικός βαθμός ανάλυσης (granularity) των συστατικών μερών: Διαφορετικά επίπεδα ανάλυσης των συστατικών μερών, και συνεπώς μεγαλύτερα και μικρότερα συστατικά μέρη, κινητοποιούν άτομα με μεγαλύτερα ή μικρότερα κίνητρα, αντίστοιχα, στο να συνεισφέρουν, ανάλογα με το ενδιαφέρον τους, αλλά και τις ικανότητές τους. Έτσι σε ένα ομότιμο έργο διακρίνονται μεγαλύτερα μέρη με ιδιαίτερες απαιτήσεις σε χρόνο και ικανότητες των συμμετεχόντων, έως πολύ μικρά μέρη, η υλοποίηση των οποίων δεν απαιτεί περισσότερο από 5 λεπτά ενασχόλησης κάποιου, ακόμη και στο πλαίσιο ενός καθημερινού ψυχαγωγικού «ξεφυλλίσματος» (browsing) στο ίντερνετ.
  • Χαμηλού κόστους ολοκλήρωση: Ως ολοκλήρωση (integration) εννοείται η ενσωμάτωση όλων των συστατικών μερών στο τελικό αποτέλεσμα. Στη διαδικασία της ολοκλήρωσης, εμπεριέχεται τόσο ο μηχανισμός της ενσωμάτωσης όλων των συνεισφορών σε ένα ολοκληρωμένο προϊόν, όσο και ο ποιοτικός έλεγχος του κάθε συστατικού μέρους ξεχωριστά, αποφεύγοντας σφάλματα που προκύπτουν από τη λανθασμένη αντίληψη του κάθε συμμετέχοντα, σχετικά με τις ικανότητές του, τους στόχους του έργου κ.α.

Άνθρωποι, τεχνολογία και παραγωγή: η εξέλιξη που μας φέρνει πιο κοντά στη φύση μας
Στη βάση της, η ομότιμη παραγωγή είναι μία μορφή ανθρώπινης συνεργασίας, κατανομής κοινών πόρων και προσπάθειας σε ισότιμο πλαίσιο, προς την επίτευξη ενός κοινού αποτελέσματος. Αναφέρθηκε ήδη ότι δεν είναι η πρώτη φορά ιστορικά που παρατηρείται μία τέτοια μορφή αποκεντρωμένης συνεργασίας και παραγωγής.
Ωστόσο, την τελευταία εικοσαετία και λόγω της επανάστασης που έχουν φέρει οι ΤΠΕ σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας, παρατηρείται ότι αυτή η μορφή οργάνωσης και παραγωγής μπορεί να έχει σημαντικό οικονομικό αποτέλεσμα. Ένα αποτέλεσμα τόσο οικονομικό όσο και ανθρώπινο, σε αντίθεση με την σύγχρονη απεικόνιση του «οικονομικού ανθρώπου», στην οποία χωράει μόνο το κίνητρο της μεγιστοποίησης του ατομικού κέρδους στη βάση οποιασδήποτε μορφής συνεργασίας.
Στον κόσμο της ομότιμης παραγωγής οι κοινωνικές και παραγωγικές σχέσεις επαναπροσδιορίζονται και νέα επιχειρηματικά μοντέλα αναδύονται, ενώ οι άνθρωποι συνεργάζονται, δημιουργούν και παράγουν για θέματα που τους ενδιαφέρουν, για πράγματα που έχουν σημασία να παραχθούν, να διαδοθούν και να χρησιμοποιηθούν, μεγιστοποιώντας τη συνολική τους ωφέλεια.
Σημαντικό είναι να αναφέρουμε ότι η μελέτη και η τεκμηρίωση του φαινομένου της ομότιμης παραγωγής βρίσκεται ακόμη σε πολύ αρχικό στάδιο, ενώ νέα εμπειρικά στοιχεία προκύπτουν συνεχώς από τα μυριάδες ομότιμα εγχειρήματα που βρίσκονται σε εξέλιξη. Για το λόγο αυτό το παρόν κείμενο δεν επιχειρεί να υποστηρίξει την γενικότερη υπεροχή του συγκεκριμένου μοντέλου έναντι των άλλων μορφών οργάνωσης της παραγωγής σε όλους τους τομείς, ούτε την ολοκληρωτική ανατροπή τους από την ομότιμη παραγωγή. Η μελέτη και ανάλυση των δυναμικών της ομότιμης παραγωγής αποσκοπεί στην αναγνώρισή της ως ένα αναδυόμενο παραγωγικό μοντέλο, διαφορετικό από άλλα υφιστάμενα, το οποίο διαθέτει συγκεκριμένα πλεονεκτήματα στην ενεργοποίηση και την αξιοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών και οικονομικών δυνάμεων. Η διάδοση των ομότιμων πρακτικών αντίστοιχα φιλοδοξεί στην ενδυνάμωση των αναδυόμενων δυναμικών του συγκεκριμένου παραγωγικού μοντέλου, προς την επίτευξη ενός θετικού και βιώσιμου, από άποψη κοινωνική, περιβαλλοντική και οικονομική, αποτελέσματος.


* Ο Αλέξανδρος Παζαΐτης είναι ερευνητής στο διεπιστημονικό εργαστήριο P2P Lab και μεταπτυχιακός φοιτητής στο Ragnar Nurkse School of Innovation and Governance του Tallinn University of Technology.
**Το παρόν κείμενο αποτελεί προσαρμογή κεφαλαίου του βιβλίου: Καρολος – Ιωσήφ Καβουλάκος και Γιώργος Γριτζάς (επιμ) (2016). «Εναλλακτικοί Οικονομικοί και Πολιτικοί Χώροι: Κοινωνικά κινήματα και χωρική ανάπτυξη». (ISBN 978-960-603-254-7), Ηλεκτρονική έκδοση στο πλαίσιο της δράσης «Κάλλιπος: Ελληνικά Ακαδημαϊκά Ηλεκτρονικά Συγγράμματα και Βοηθήματα. Διαθέσιμο με άδεια Creative Commons BY-NC-ND 3.0, από Απρίλιο 2016 στο http://repository.kallipos.gr
*** Οι φωτογραφίες εντός του κειμένου – εκτός της αρχικής – προέρχονται από το https://www.flickr.com/photos/opensourceway

0 Comments

TO MIΚΡΟ ΔΕΝΤΡΟ

10/7/2015

0 Comments

 
Picture
Το Μικρό Δέντρο είναι ένα παιδαγωγικό εγχείρημα που ξεκίνησε ως ιδέα το καλοκαίρι του 2012 και από το χειμώνα του 2014 άρχισε να συναντά η θεωρία τη πράξη. Ο χώρος που βρισκόμαστε από τότε και που στεγάζει τη δομή μας βρίσκεται στο Κρυονέρι Θεσσαλονίκης.

Οι άνθρωποι που το απαρτίζουν είναι μια ομάδα παιδιών, γονέων και παιδαγωγών. Το αρχικό “σμίξιμο” των γονέων και των παιδαγωγών αυτών προέκυψε από την ανάγκη και την επιθυμία τους για μια αλλιώτικη εκπαίδευση.

Μια εκπαίδευση που ξεκινάει από το σεβασμό στην ατομικότητα του κάθε παιδιού, στους προσωπικούς του ρυθμούς και τις ανάγκες του. Θεωρούμε βασικό να συντροφεύουμε τα παιδιά με ενσυναίσθηση, ειλικρίνεια και αποδοχή στην ανακάλυψη της γνώσης και στην ολόπλευρη ανάπτυξη τους. 

Την εκπαίδευση αυτή  αφ’ ενός παλεύουμε να την πραγματώσουμε στο εδώ και τώρα, μέσω της λειτουργίας του Μικρού Δέντρου. Αφ’ ετέρου είναι για μας εξίσου σημαντικό να αγωνιστούμε ώστε να ανοίξει δημόσια το θέμα της εναλλακτικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.

 Το Μικρό Δέντρο είναι ένα αυτοοργανωμένο εγχείρημα, που σημαίνει ότι συνδιαμορφώνουμε την διαδικασία του “χτισίματος” μιας δομής και, δεσμευόμαστε σε αυτήν. Ως αυτοοργανωμένο όμως είναι και αυτοχρηματοδοτούμενο, γεγονός που εντείνει διάφορεςδυσκολίες, όπως έδειξε η φετινή πρώτη χρονιά λειτουργίας του χώρου.

Η  συνέλευση μας έχει θέσει ως στόχο το Μικρό Δέντρο να είναι προσβάσιμο ανεξάρτητα από ταξικά/οικονομικά κριτήρια (χωρίς αυτό να σημαίνει πως οι άνθρωποι που συμμετέχουν δεν στηρίζουν οικονομικά το εγχείρημα).Παρ’ όλα αυτά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε πως υπάρχουν οικονομικές ανάγκες και μάλιστα αρκετές. Το ενοίκιο του χώρου καθώς και τα πάγια έξοδα λειτουργίας του, το παιδαγωγικό υλικό που συχνά πρέπει να ανανεώνεται, αλλά και μια χρηματική συνεισφορά για τις συνοδούς είναι τα μίνιμουμ έξοδα που καλούμαστε να καλύπτουμε μηνιαία.

Οι ανάγκες αυτές φαίνεται να ξεπερνούν κατά πολύ τις οικονομικές δυνατότητες των οικογενειών που πλαισιώνουν προς το παρόν τη δομή. Για το λόγο αυτό σκεφτήκαμε να ζητήσουμε την συμβολή και την υποστήριξη κόσμου, που μπορεί να μην συμμετέχει ενεργά στο Μικρό Δέντρο, αναγνωρίζει όμως ως θεμελιώδες το δικαίωμα των παιδιών στην ελευθερία, το βίωμα, την δημιουργικότητα, την αξιοπρέπεια, την αυτοεξυπηρέτηση, την αυτοδιάθεση του χρόνου τους, την αυτόνομη εξέλιξη του μυαλού και του σώματος τους.

 Όποιος ή όποια το επιθυμεί λοιπόν, μπορεί να συνεισφέρει οικονομικά στο εγχείρημα( είτε με ελεύθερη συνεισφορά είτε να προσφέρει μια σταθερή μηνιαία συνδρομή. Εννοείτε πως και στις δύο περιπτώσεις δεν ορίζουμε εμείς ένα συγκεκριμένο ποσό, αλλά μπορεί να το ορίσει η ίδια ή ο ίδιος που επιλέγει να συνδράμει, ώστε να είναι ανάλογο με τις δυνατότητες της/του.

Γιατί ο αγώνας για να δοθεί χρειάζεται κάποιους,

αλλά για να ευοδωθεί χρειάζεται πολλούς…

http://alliotikosxoleio.espivblogs.net/

Toumikroudentrou@gmail.com


0 Comments

Τα Μπισκούνια,  Αυτοδιαχειριζόμενο Παιδικό Στέκι 

9/7/2015

0 Comments

 
Picture
Το ξεκίνημα

Τα Μπισκούνια είναι ένα κοινωνικό εγχείρημα στην Αγριά Βόλου που γεννήθηκε από την ανάγκη μιας ομάδας γονέων για μία διαφορετική εκπαίδευση των παιδιών τους. 

Τρία χρόνια πριν ένα κέντρο ΑΜΕΑ φιλοξενούσε τις εβδομαδιαίες συναντήσεις γονέων, παιδιών και κάποιες φορές παιδαγωγών αναζητώντας επικοινωνία και δικτύωση για τους ενήλικες και κοινωνικοποίηση για τα παιδιά. Από αυτές τις τακτικές συναντήσεις προέκυψε μία συλλογική ανάγκη για ψάξιμο, γνώση, δραστηριότητα και πρακτική εφαρμογή. Έτσι, προχωρώντας το στέκι μας ένα βήμα παραπέρα: δημιουργήσαμε μία Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία, με το όνομα «Τα Μπισκούνια» - δάνειο από την καλυμνιώτικη λέξη για τα παιδάκια. 
Σκοπός της Εταιρείας είναι:

1. H μελέτη σύγχρονων εναλλακτικών παιδαγωγικών αντιλήψεων.

2. Η δημιουργία εντευκτηρίου-χώρου εκδηλώσεων για συζητήσεις σχετικά με θέματα αγωγής, για τα μέλη και τους φίλους της εταιρίας, καθώς και για τα παιδιά τους.

3. Οργάνωση εκδηλώσεων ανοικτών προς το κοινό για ζητήματα που αφορούν την προνηπιακή εκπαίδευση και αναζήτηση πρακτικής εφαρμογής αυτών.

Η συνέχεια 

Τα «Μπισκούνια» είναι ένα συλλογικό εγχείρημα παιδαγωγών, γονέων και αλληλέγγυων για μια διαφορετική παιδαγωγική προσέγγιση και για τη δημιουργία μιας κοινωνικής συνείδησης μέσω της ενεργού συμμετοχής και της αυτο-οργάνωσης.

Στα Μπισκούνια προτείνουμε μια άλλη σύλληψη της έννοιας του σχολείου τόσο για τα παιδιά όσο και για τους ενήλικες.

      Ως γενικές αρχές παιδαγωγικής προσέγγισης έχουμε :

  • Την καθημερινή επαφή με τη φύση και τον υπαίθριο χώρο ως περιβάλλον πλούσιο σε ερεθίσματα για ενίσχυση της κίνησης, της εξερεύνησης, του πειραματισμού
  • Το παιδί να είναι συνδημιουργός της μάθησής του (βιωματική μάθηση)
  • Την ελευθερία στο παιχνίδι, στην εξερεύνηση και στην έκφραση με σεβασμό στα όρια της ελευθερίας του άλλου
  • Την αποδοχή και κατανόηση των συναισθημάτων του παιδιού
  • Την ενθάρρυνση της αλληλέγγυας διάθεσης και του αισθήματος κοινότητας
  • Τον σεβασμό στο χρόνο προσαρμογής του παιδιού
Στα Μπισκούνια συν-αποφασίζουμε και συν-δημιουργούμε με κύριο εργαλείο την συνέλευση.

Συμμετέχουμε κυκλικά στις εργασίες και δραστηριότητες του εγχειρήματος.

Επιδιώκουμε δικτύωση-επαφή με αντίστοιχα αυτό-διαχειριζόμενα εγχειρήματα καθώς και με άλλες δομές που προωθούν ή υποστηρίζουν την έμπρακτη αλληλεγγύη.

Γιατί …« Δεν είναι τόσο σημαντικό στη ζωή για ένα παιδί να μάθει να μετράει όσο το τι μετράει στη ζωή».

Αυτό που επιδιώκουμε εν τέλει για τα παιδιά μας είναι:

Η διαδικασία μάθησης/εξέλιξης να γίνει ένα δημιουργικό παιγνίδι εξερεύνησης της γνώσης και του εαυτού.

Την αποδοχή/αντιμετώπιση του κάθε παιδιού ως αυτόνομη οντότητα και την αναγνώριση της διαφορετικότητας του. Ώστε να μπορούν να εκφραστούν όλες οι ιδιαιτερότητες και οι κλίσεις.

Το σεβασμό στους διαφορετικούς χρόνους εξέλιξης του κάθε παιδιού.

Την καλλιέργεια ομαδικού πνεύματος και συνεργασίας.

Τη βιωματική σχέση του παιδιού με την φύση και τις τέχνες.

Κάθε βοήθεια και συμμετοχή είναι ευπρόσδεκτη…."

Παιδόκηπος

Για την υλοποίηση του στόχου μας αναζητήσαμε έναν χώρο μέσα στη φύση όπου τα παιδιά να μπορούν να "μεγαλώνουν" ελεύθερα βιώνοντας τις εναλλαγές των εποχών και του καιρού, ενεργοποιώντας όλες τους τις αισθήσεις μέσα από το παιχνίδι.

Πιστεύουμε ότι όταν εργάζεται σε σχέση με τη φύση, ένα παιδί μπορεί να κάνει τα πάντα!

Η "φωλιά" των Μπισκουνιών είναι ένα σπίτι άνετο και ζεστό. 

Χαρακτηριστικά της καθημερινότητας στη ζωή των παιδιών είναι ο ρυθμός, η απλότητα, η ευαισθησία και η χαρά της συνεργασίας. Μέσα από ένα περιβάλλον αγάπης και εμπιστοσύνης το παιδί ξεδιπλώνει τις ιδιαίτερες ποιότητες του, αποκτά ρίζες που ποτίζονται με μάθηση γεμάτη όρεξη και ουσία και ανοίγει τα φτερά του προς ένα κόσμο φυσικό και ανθρώπινο.

Η κάθε μέρα στα Μπισκούνια κυλάει με μια δραστηριότητα ξεχωριστή και ευχάριστη που βοηθά τα παιδιά να αναπτύσσουν τις δεξιότητες τους, ενώ το ελεύθερο παιχνίδι δίνει χώρο στη φαντασία και την δημιουργηκότητα και καλλιεργεί τις διαπροσωπικές σχέσεις και την πρωτοβουλία. Τα μικρά μπισκούνια ενθαρρύνονται να αυτοεξυπηρετούνται, να αναλαμβάνουν ευθύνες και να λύνουν τις διαφορές τους με διάλογο και ενσυναίσθηση.

Όταν η εκπαίδευση βοηθά ένα παιδί να εκφραστεί αβίαστα με τον νου και την καρδιά, τότε ο κόσμος μας μπορεί να γεμίσει ανθρώπους ολοκληρωμένους, έτοιμους να χαράξουν την δική τους πορεία στη ζωή.

"Τα παιδιά μαθαίνουν κυρίως χωρίς να διδάσκονται, και κατ'επέκταση μαθαίνουν καλύτερα, όταν διδάσκονται λιγότερο..."

http://biskounia.blogspot.gr/

e­mail: ta.biskounia@outlook.com


0 Comments

Αυτοδιαχείριση και Κοινά: Πέρα από τη δικτατορία της οικονομίας

18/5/2015

0 Comments

 
του Κώστα Χαριτάκη

Αν αναγνωρίσουμε ως βασικά χαρακτηριστικά των κοινών την κοινή κτήση, την κοινή δημιουργία και την κοινή χρήση, τότε είναι φανερό ότι ο κόσμος των κοινών βρίσκεται πέρα από τον κόσμο της ιδιοκτησίας και της καταναγκαστικής εκμεταλλευτικής εργασίας. Η δημιουργία, προστασία και εξέλιξη των κοινών δεν μπορεί προφανώς να γίνει με τους τρόπους, τις μορφές, τις διαδικασίες που βασικός τους στόχος είναι η περίφραξη και η ιδιωτική ή κρατική απαλλοτρίωση των κοινών, όπως ακριβώς συμβαίνει με την ιδιοκτησία και την διευθυνόμενη από αυτήν εργασία. Ούτε μπορεί να υπαχθεί στην ανταγωνιστική διαδικασία συσσώρευσης κεφαλαίου που κινεί την υπάρχουσα οικονομία, μετατρέποντας τον άνθρωπο και τη φύση σε οικονομικούς πόρους για την άντληση κέρδους. Ούτε, ακόμη, μπορεί να συμβιβαστεί με τη δικτατορία της οικονομίας (και της αντίστοιχής της τεχνοεπιστήμης) επί της κοινωνίας, τον αποικισμό από αυτήν όλων των πλευρών της ζωής, και την ακύρωση τελικά της δυνατότητας της κοινωνίας να αποφασίζει για το παρόν και το μέλλον της (όπως φαίνεται τόσο δραματικά σήμερα με τη θηλιά του χρέους).

Οι κυρίαρχες παραγωγικές και οικονομικές διαδικασίες είναι διαδικασίες υπαγωγής της κοινωνίας σε καθεστώς ετερονομίας, αλλοτρίωσης και εξάρτησης από το κεφάλαιο και το κράτος. Αντίθετα, τα κοινά και οι παραγωγικές διαδικασίες που τα παράγουν και τα υποβαστάζουν βασίζονται στην αυτονομία, στον αυτοκαθορισμό της κοινωνίας, στην ελεύθερη συνεργασία των ίσων, στο συλλογικό σχεδιασμό των τρόπων παραγωγής και διανομής για τις ανάγκες της κοινωνίας και όχι για το κέρδος ή τον πλούτο γενικά. Και μάλιστα, με κριτήρια και αξίες που δεν ανήκουν στη σφαίρα του “οικονομικού” αλλά στη σφαίρα του “κοινωνικού”, όπως η αλληλεγγύη, η ισότητα και η ελευθερία, σε αντιπαράθεση με τους καταναγκασμούς της οικονομικής αποδοτικότητας και της συσσώρευσης.

Τα κοινά, επομένως, απαιτούν ένα παραγωγικό μοντέλο στα χέρια της κοινωνίας, όπου το τι και πώς παράγεται θα αποφασίζεται από την ίδια και όχι από το “αόρατο χέρι” της αγοράς (δηλαδή από τον ορατό θεό του κέρδους). Απαιτεί, επίσης, ένα παραγωγικό μοντέλο που θα διέπεται και το ίδιο από τις αρχές και τις αξίες των κοινών, δηλαδή μια ομότιμη παραγωγή, με σχέσεις άμεσης δημοκρατίας και οριζοντιότητας στο εσωτερικό της, χωρίς ιδιωτική ιδιοκτησία αλλά και χωρίς διεύθυνση και ιεραρχίες, με την ισότιμη συμμετοχή και αυτοδιεύθυνση των ίδιων των εργαζομένων. Απαιτεί, δηλαδή, να σπάσει το “ιερό άβατο” της παραγωγής, όπου ακόμη και τα τυπικά δικαιώματα και ελευθερίες παύουν να ισχύουν, και να πλημμυρίσει από τη δημιουργικότητα, τη συνεργασία και τις κοινωνικές ελευθερίες που παρέχουν νόημα και αξιοπρέπεια στη ζωή. Το εργοστάσιο, για όσο καιρό τουλάχιστον εξακολουθήσει να αποτελεί  βασική παραγωγική μονάδα, πρέπει να ρίξει τα τείχη του (που σήμερα χρησιμεύουν για να φυλάσσεται καλά το κοινό μυστικό της εργασιακής αθλιότητας και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης) και να γίνει ένα εργοστάσιο ανοικτό στην κοινωνία, στις ανάγκες της αλλά και στον έλεγχό της, διάφανος τόπος φιλοξενίας και ανάπτυξης πολλαπλών δραστηριοτήτων όχι μόνο για τους εργαζόμενους σε αυτό αλλά και για τις κοινότητες που το περιβάλλουν.

Αυτό το μοντέλο είναι η αυτοδιαχείριση ή αυτοδιεύθυνση, που προσπαθεί να κάνει πράξη η ΒΙΟΜΕ, όπως και πολλά ανάλογα εγχειρήματα σε ολόκληρο τον κόσμο. Πρόκειται για μια προσπάθεια που εξαρχής βγήκε έξω από τις πύλες του εργοστασίου, όχι μόνο ως αγώνας και διεκδίκηση αλλά και ως διαβούλευση και σχεδιασμός μαζί με την κοινωνία μιας παραγωγής προσανατολισμένης στις ανάγκες της κοινωνίας και στην προστασία του περιβάλλοντος. Η επιβίωση των συγκεκριμένων εργαζομένων έπαψε να επαφίεται στις διαθέσεις των αφεντικών και του κράτους, ξεπέρασε τις συνήθεις συνδικαλιστικές διεκδικήσεις, αναθέσεις και εξαρτήσεις, και αναμετρήθηκε τολμηρά με το ερώτημα “μπορούμε εμείς;”. Δημιουργήθηκε έτσι μια κοινότητα αγώνα, δημιουργίας και αλληλεγγύης, που επέβαλλε στην πράξη, χωρίς να περιμένει νομικές και πολιτικές διευθετήσεις, ντε φάκτο, μια νέα πραγματικότητα, αποδεικνύοντας ότι η αυτοδιαχείριση δεν είναι ούτε αίτημα, ούτε πρόγραμμα, αλλά άμεση πράξη. Οικειοποιήθηκαν αυτό που τους ανήκε, αυτό που είχαν χτίσει με τον ιδρώτα τους, αλλά όχι μόνο γι' αυτούς, αλλά για να το εντάξουν σε ένα κοινωνικό ρεύμα μετασχηματισμού της ίδιας της παραγωγικής βάσης της κοινωνίας. Είναι ένα παράδειγμα, επομένως, για το πώς θα μπορούσε να οργανωθεί η παραγωγή, ακόμη και η σκληρή βιομηχανική παραγωγή και όχι μόνο η “άυλη” ψηφιακή οικονομία, σε μια κοινωνία των κοινών, και μια απόδειξη ότι βασικές έννοιες και εργαλεία της ομότιμης παραγωγής μπορούν να εφαρμοστούν και στον τομέα της υλικής παραγωγής.

Πώς μπορούμε να αξιολογήσουμε αυτήν την προσπάθεια (και άλλες ανάλογες σε όλο τον κόσμο) από τη σκοπιά των κοινών, όταν αυτό που παράγεται δεν είναι κοινό αλλά εξακολουθεί να αποτελεί ένα εμπόρευμα; Όπως και στην πραγματικότητα συμβαίνει, τα προϊόντα της ΒΙΟΜΕ δεν αξιολογούνται κυρίως ως οικονομικές (ανταλλακτικές) αξίες, αλλά πρωτίστως ως προϊόντα που συμπυκνώνουν μέσα τους διαφορετικές από τις κυρίαρχες εργασιακές, παραγωγικές και κοινωνικές σχέσεις. Σχέσεις ισότιμης συνεργασίας και όχι εκμετάλλευσης, σχέσεις σεβασμού στον άνθρωπο και τη φύση και όχι επιζήμιας γι' αυτούς κερδοφορίας, σχέσεις αλληλεγγύης και αμοιβαίας αναγνώρισης και όχι συντεχνιακού εγωισμού. Είναι τα μόνα πραγματικά “επώνυμα” προϊόντα γιατί είναι τα μόνα που δεν προσπαθούν να κρύψουν πίσω από μοδάτες και πολυδιαφημισμένες μάρκες το πραγματικό ίχνος της παραγωγής τους (ποιος τα παράγει, πώς, με τι κοινωνικές και περιβαλλοντικές συνέπειες). Με αυτήν την έννοια, αποτιμώνται στην πράξη ως “αξίες χρήσης”, δείχνοντας, έστω και οριακά, τι θα σήμαινε μια παραγωγή και κυκλοφορία αξιών χρήσης αντί για την παραγωγή και κυκλοφορία αφηρημένων ανταλλακτικών αξιών για την απρόσωπη παγκόσμια αγορά.

Επίσης, τα προϊόντα αυτά δεν είναι όμοια με τα κλασικά καπιταλιστικά εμπορεύματα. Δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία με προϊόντα που περικλείουν παιδική εργασία, απλήρωτη ή κακοπληρωμένη εργασία, καταπάτηση δικαιωμάτων και περιβαλλοντικές καταστροφές. Το πεδίο του δικού τους “ανταγωνισμού” δεν είναι οι τιμές ή οι ιδιότητες των προϊόντων σύμφωνα με τις ανάγκες και τις τάσεις που δημιουργεί η καπιταλιστική παραγωγή και αγορά και οι ανάλογες καταναλωτικές συνήθειες που διαμορφώνουν. Ο μετασχηματισμός της παραγωγής σύμφωνα με τις αξίες και τις πρακτικές των κοινών είναι αναπόσπαστα δεμένος με τον μετασχηματισμό και της κατανάλωσης, των διαδικασιών, των προτύπων και των συνηθειών της. Απαιτεί, δηλαδή, και ταυτόχρονα προκαλεί, τον απεγκλωβισμό από τα κυρίαρχα καταναλωτικά πρότυπα προς μια κατανάλωση που θα σέβεται και αυτή την εργασία και το περιβάλλον. Γι' αυτό η αυτοδιαχείριση τείνει να υπερβαίνει το σημερινό κυρίαρχο διαχωρισμό παραγωγής-κατανάλωσης, στο πλαίσιο του οποίου ευνοείται η αδιαφορία προς τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις και στις δύο πλευρές του δίπολου (ο εργαζόμενος αδιάφορος για το τι συνέπειες έχει αυτό που παράγει, ο καταναλωτής αδιάφορος για το πώς παράχθηκε αυτό που αγοράζει). Η επανένωση αυτών των δύο σφαιρών και ο αμοιβαίος έλεγχος με όρους κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς μπορεί να γίνει μόνο όπου τα προϊόντα είναι διαφανή και ο κοινωνικός έλεγχος βρίσκεται ήδη μέσα στην παραγωγή, και από την άλλη όπου οι “αγορές” δεν είναι απρόσωπες και αδιάφορες ως προς την παραγωγή αλλά συνδέονται εξαρχής με αυτήν με κάποια κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια (όπως συμβαίνει σε κάποιες περιπτώσεις αγορών χωρίς μεσάζοντες).

Η αυτοδιαχείριση, λοιπόν, αλλοιώνει, και τείνει να υπερβεί, την κυρίαρχη οικονομία και τους νόμους της αξίας και του ανταγωνισμού, στο βαθμό που δημιουργεί διαφορετικού τύπου προϊόντα και ένα διαφορετικό πεδίο διακίνησης των προϊόντων, δημιουργώντας προϋποθέσεις για την υπέρβαση των αποξενωμένων σχέσεων παραγωγών-καταναλωτών. Και με αυτόν τον τρόπο, διακινεί αξίες, κριτήρια και πρακτικές της σφαίρας των κοινών παρά του κόσμου της ιδιοκτησίας και της εκμετάλλευσης.

Μια άλλη σημαντική διάσταση που φέρνει την αυτοδιαχείριση μέσα στην καρδιά ενός κόσμου των κοινών, είναι το μοίρασμα γνώσεων, δεξιοτήτων, τεχνικών που λαμβάνει χώρα στο αυτοδιαχειριζόμενο εργοστάσιο. Καθώς οι διευθυντικές και ιεραρχικές σχέσεις έχουν καταλυθεί, η ίδια η ανάγκη ωθεί στο μοίρασμα από όλους σε όλους της όποιας διαθέσιμης γνώσης και εμπειρίας, ώστε να εξασφαλιστεί η λειτουργία. Αυτό που μέχρι τότε ήταν το “επτασφράγιστο μυστικό” πάνω στο οποίο συσσωρεύονταν ισχύς και εξουσία, τώρα γίνεται διαθέσιμο για όλους πολλαπλασιάζοντας τη συλλογική ισχύ και διαμορφώνοντας το κοινό της αυτοδιαχείρισης. Και βεβαίως αυτό το μοίρασμα ευνοεί τη συλλογική καινοτομία που πριν παρέμενε ακρωτηριασμένη από τον ανταγωνισμό και την ιεραρχία. Είναι κι αυτό μια απόδειξη για το πώς το κοινό και η ελεύθερη πρόσβαση σε αυτό μπορεί να πολλαπλασιάσει τον πραγματικό πλούτο μιας κοινότητας, αν βέβαια με τον όρο πλούτο εννοήσουμε όχι τη συσσώρευση χρημάτων και πραγμάτων αλλά όλα εκείνα που μας δίνουν τη δυνατότητα να ζήσουμε με ελευθερία, ισότητα και δημιουργία.

Η αξιολόγηση των αυτοδιαχειριστικών εγχειρημάτων από τη σκοπιά των κοινών πρέπει επίσης να συμπεριλάβει και το αν αυτά επιστρέφουν κάτι στην κοινωνία ή την κοινότητα ενδυναμώνοντας τη σφαίρα των κοινών. Πράγματι, η ΒΙΟΜΕ (όπως και άλλα ανάλογα εγχειρήματα) προβλέπει καταστατικά τη διάθεση μέρους του πλεονάσματος που μπορεί να έχει για κοινωνικούς σκοπούς ή σε αλληλέγγυες δομές και σε ανάλογα εγχειρήματα. Αυτός είναι βασικός όρος που αποδεικνύει στην πράξη ότι στόχος της παραγωγής δεν είναι η συσσώρευση. Και σε αυτό το πεδίο οι όροι της καπιταλιστικής οικονομίας καταλύονται μαζί με το φαντασιακό που τους περιβάλλει. Στόχος της αυτοδιαχείρισης δεν είναι ο πλουτισμός, αλλά η αξιοπρεπής διαβίωση με αυτονομία και ελευθερία. Γι' αυτό δε συγκινεί την αυτοδιαχειριστική κοινότητα η ανάπτυξη-γιγάντωση του εργοστασίου, αλλά η δυνατότητα πολλαπλασιασμού ανάλογων εγχειρημάτων και η διάχυση της αυτοδιαχείρισης σε όλο και περισσότερους τομείς της κοινωνικής ζωής. Η στήριξη σε αυτές τις προσπάθειες έχει και αυτή τα χαρακτηριστικά των κοινών, αφού πρόκειται για μοίρασμα τεχνογνωσίας και υλικής υποστήριξης χωρίς ανταλλάγματα.

Η επιτυχία, επομένως, αυτών των εγχειρημάτων δεν λύνει απλώς το βιοποριστικό πρόβλημα κάποιων ανθρώπων, αλλά δημιουργεί μια δεξαμενή κοινών εμπειριών, τακτικών, γνώσεων, τεχνικών, ελεύθερα διαθέσιμων προς όλους, μια κοινή βάση στήριξης για ολόκληρη την κοινωνία. Όσο περισσότερο εμπλουτίσουμε αυτή τη δεξαμενή, τόσο πιο έτοιμοι θα είμαστε να απεξαρτηθούμε από το κεφάλαιο και το κράτος, και να ενισχύσουμε τον κόσμο των κοινών. Ο καινούργιος κόσμος, έλεγε ο Χέγκελ, γεννιέται τόσο δα μικρός όσο και ένα νεογέννητο. Ας του δώσουμε την ευκαιρία να ζήσει!

Τοποθέτηση στο Commons Fest 2015 (http://commonsfest.info), ένα φεστιβάλ για τα Κοινά Αγαθά (15-17 Μαΐου 2015), στη θεματική ενότητα “Αυτοοργάνωση και Βιωσιμότητα”.

0 Comments

H νέα Kυβέρνηση και τα "Koινά"

18/5/2015

0 Comments

 
Στην αρχική σελίδα της ιστοσελίδας μας γράφουμε:

Τι περιμένουμε; Δεν υπάρχουν "σωτήρες"


Οι περισσότεροι νεοέλληνες περιμένουν μετέωροι και άπρακτοι την κυβέρνηση "κοινωνικής σωτηρίας" της αριστεράς, για να μας λύσει όλα τα προβλήματα!

 Τα περισσότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε δε θα λυθούν, αν δεν σταματήσουμε να είμαστε διαχειριζόμενα αντικείμενα της πολιτικής, καταναλωτές-όπως έχουμε συνηθίσει-των προγραμμάτων των κομμάτων που βρίσκονται ή διεκδικούν την εξουσία.

Ας "ξεβολευθούμε"-όσοι βολεύονται ακόμα-και ας γίνουμε οι ίδιοι υποκείμενα της πολιτικής!

Να διαμορφώσουμε ένα νέο είδος πολιτικής που θα στοχεύει στην ευζωία μας και θα στηρίζεται όχι πλέον στη διαμεσολάβηση, αλλά στη συμμετοχή, στη αυτοεκπροσώπηση, στην αυτοοργάνωση, για να διεκδικήσουμε από την πολιτική εξουσία την αλλαγή πορείας «εδώ και τώρα». Αυτή η νέα ριζοσπαστική πολιτική θα χρειασθεί να αγνοήσει όλα τα μέχρι τώρα ανυπάστατα για την ευζωία μας κριτήρια, όπως το ΑΕΠ, τα χρέη κ.λπ. και να νοηματοδοτήσει με νέες έννοιες και αξίες, την καθημερινότητα του "μέσου" πολίτη. 

Αυτό θα απαιτήσει όχι μόνο διαγραφή των χρεών προς τους κάθε είδους πιστωτές, ούτε μόνο ευόδωση της διαπραγμάτευσης της κυβέρνησης  για συμβιβασμό με τους δανειστές μας. Θα απαιτήσει να στήσουμε σαν ελληνική κοινωνία μια οικονομία των αναγκών στηριγμένη κύρια στα κοινωνικά συλλογικά αγαθά, τα λεγόμενα ΚΟΙΝΑ. 

Οικονομία των Κοινών σημαίνει: οικονομία στη υπηρεσία της καλής ζωής, των κοινωνικών αναγκών και της ισότητας των δικαιωμάτων, σε ισορροπία με τη φύση. Αυτή η οικονομία αντιμετωπίζει το ζήτημα της ιδιοκτησίας με τη μορφή του δικαιώματος χρήσης. Κατοχή δικαιώματος χρήσης αγαθών για επάρκεια, αντί της υπερκατανάλωσης και της ιδιοκτησίας αυτών(από ανθρώπους π.χ. που ούτε καν τα χρειάζονται). Το δε δικαίωμα χρήσης(χωρίς να αποκλείεται και η ατομική χρήση) εκφράζεται κυρίως με τη συλλογική χρήση των συλλογικών αγαθών.

Δε θα μπορούσε λοιπόν σήμερα η νέα κυβέρνηση στη χώρα να ορίσει νομικά έτσι τα ΚΟΙΝΑ, ώστε να επαναφέρει τα συλλογικά κοινωνικά αγαθά υπό τον έλεγχο των δικαιούχων τους, δηλαδή των πολιτών; Δε θα μπορούσε να τα καθορίσει έτσι, ώστε να μη ταυτίζονται με τα κρατικά; Καλύτερα ακόμα, να ταυτίσει την έννοια του «δημόσιου συμφέροντος» με αυτό που πραγματικά είναι, δηλαδή με την έννοια του συμφέροντος του δήμου και της κοινότητας; Αν η κοινωνική οικονομία βρίσκεται μεταξύ της ιδιωτικής και της κρατικής οικονομίας, χωρίς να ταυτίζεται με καμία από τις δύο, αν το «κοινό συμφέρον» βρίσκεται επίσης μεταξύ του ιδιωτικού και του κρατικού συμφέροντος, χωρίς να συγχέεται με κανένα από τα δύο, τότε αυτό που πρέπει να γίνει είναι το μέχρι τώρα αποκαλούμενο «δημόσιο» συμφέρον να ταυτισθεί με το συμφέρον του «κοινού». Και όχι με το κρατικό, το οποίο πολλές φορές μετατρέπεται σε ταξικό ή μιας μικρής ελίτ, ανάλογα του ποιός έχει την εξουσία στο κράτος.

Έτσι για παράδειγμα:

1. Στην περίπτωση του νερού:

Στη χώρα μας, ιδίως μετά τις πολιτικές του μνημονίου και την «Καλλικρατική» πια Τοπική Αυτοδιοίκηση, υλοποιόταν μέχρι τώρα πλήρως η μετατροπή του «κοινού» αυτού αγαθού σε ιδιωτικό, εμπορεύσιμο και αγοραίο . Η ιδιωτικοποίησή του αυτή έκανε τις τοπικές κοινότητες, στις οποίες ανήκουν οι πηγές και τα αποθέματα, καθώς και τους καταναλωτές των πόλεων, να συνειδητοποιήσουν για πρώτη φορά, ότι ένα φυσικό, δημόσιο και συλλογικό αγαθό, μετατρέπεται σε προϊόν εκμετάλλευσης από τις ιδιωτικές εταιρείες. Για να μη συνεχίζεται αυτό απαιτείται η δημιουργία τέτοιων οικονομικοκοινωνικών δομών, που θα εξασφαλίζει την Κοινωνικοποίηση αυτού του «κοινού» αγαθού. Πράγμα που σημαίνει: συλλογικοποίση –κοινοτικοποίηση-δημοτικοποίησή του σαν εναλλακτική λύση στην κρατικοποίηση ή ιδιωτικοποίησή του. 

Η νέα κυβέρνηση στη χώρα, που λέει ότι είναι ενάντια στις ιδιωτικοποιήσεις των δημόσιων αγαθών, για να αποδείξει ότι αυτά που λέει τα εννοεί κιόλας, θα χρειασθεί να υλοποιήσει αυτή την κατεύθυνση κοινωνικοποίησης, προκρίνοντας ακριβώς συλλογικές δομές διαχείρισης των αποθεμάτων νερού σε κάθε περιοχή. Σαν πρώτο βήμα να συσταθεί η υπηρεσία εγγείων βελτιώσεων σε κάθε Δήμο. Στή συνέχεια συνεταιρισμοί διαχείρισης νερού και αποχέτευσης -όπου δεν υπάρχουν- γιατί σε μερικές κοινότητες υπάρχουν από παλιά οι Οργανισμοί Εγγείων Βελτιώσεων(ΟΕΒ), που ήταν κοινοτικές τέτοιες μορφές ύδρευσης και άρδευσης. Μπορούν να δημιουργηθούν ενώσεις των κοινοτικών συστημάτων νερού στα πλαίσια ενός δήμου και στη συνέχεια μιας περιφέρειας ή να υπάρχει συμμετοχή των κοινοτικών συστημάτων στη λήψη των αποφάσεων διαχείρισης, αν δημιουργηθεί νέα δημοτική επιχείρηση ή αλλάξει το καθεστώς σε τυχόν προϋπάρχουσα τέτοια. Μια τέτοια δομή θα εξασφαλίζει στο να μη μετατρέπονται οι κάτοικοι ενός δήμου-που περιλαμβάνει πόλη και γύρω χωριά-σε ανώνυμους χρήστες και καταναλωτές υπηρεσιών μιας εταιρείας έστω και δημοτικής, αλλά σε συνδιαμορφωτές της διαχείρισης των τοπικών αποθεμάτων νερού.

2. Στην περίπτωση του εφοδιασμού σε ηλεκτρική ενέργεια

Το ζήτημα της ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα αντιμετωπίζονταν τα τελευταία χρόνια υπό το πρίσμα της πολιτικής των "μνημονίων". Ιδιωτικοποίηση της ΔΕΗ, ιδιώτες πάροχοι ισχύος, πώληση όχι μόνο θερμοηλεκτρικών εργοστασίων σε ιδιώτες κεφαλαιούχους, αλλά και τμημάτων των δικτύων κ.λπ. 

Επειδή η νέα κυβέρνηση έχει πάρει θέση ενάντια στην ιδιωτικοποίηση της παραγωγής και των δικτύων διανομής ηλεκτρικής ενέργειας, είναι η ευκαιρία για τη διατύπωση του γενικότερου αιτήματος, όσον αφορά στην παραγωγή, την διανομή και την κατανάλωση της ενέργειας. Του αιτήματος για ένταξη του ενεργειακού εφοδιασμού εκεί που ανήκει, δηλαδή στα «κοινά».Αυτό μπορεί να γίνει σήμερα με την ουσιαστική κοινωνικοποίηση-δημοτικοποίηση της ηλεκτρικής ενέργειας. Και αυτό να γίνει με αιχμή τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας(ΑΠΕ).

Η πρόταση θα μπορούσε να πάρει τη μορφή: επιδίωξη ενεργειακής αυτοδυναμίας μέσω ενεργειακού εφοδιασμού από δημοτικές-διαδημοτικές επιχειρήσεις, που παράγουν ηλεκ. ενέργεια από ΑΠΕ, αγοράζουν από τον διαχειριστή του Δικτύου ΥΤ το ποσοστό της που ακόμα δεν παράγουν οι ίδιες, κατέχουν τα τοπικά δίκτυα ΜΤ-ΧΤ και διαχειρίζονται τη διανομή της ηλεκτρικής ενέργειας στους τελικούς καταναλωτές της περιοχή τους. Και όλα αυτά να συνδέονται με καμπάνιες εξοικονόμησης ενέργειας από τη μεριά τους. Αυτή όμως η στροφή απαιτεί και αλλαγή στο νομικό πλαίσιο της μέχρι τώρα Τοπικής Αυτοδιοίκησης, που στηρίζεται στον πρόσφατο σχετικά «Καλλικράτη».

Ταυτόχρονα θα μπορούσε να προτείνεται και προς τους πολίτες-δημότες:

Όσοι μπορούν οικονομικά(αφού αποσύρουν τις πιθανές οικονομίες από τις τράπεζες) να εγκαθιστούν φ/β συστήματα στις στέγες και ταράτσες των σπιτιών, στις στέγες των αγροτικών υπόστεγων και αποθηκών, σε μη παραγωγική γη. Να εγκαθιστούν μικρές ανεμογεννήτριες σε ευνοϊκά σημεία μη παραγωγικής γης. Να δημιουργούν μη κερδοσκοπικές εταιρείες και συνεταιρισμούς, εταιρείες λαϊκής βάσης( π.χ. ετερόρρυθμες) κ.λπ. για την παραγωγή ενέργειας από μικρές εγκαταστάσεις ΑΠΕ και διάθεσή της στα τοπικά δημοτικά δίκτυα. 

Αυτό θα αποτελούσε μια κοινωνικοποίηση της παραγωγής της ενέργειας και θα οδηγούσε στην ενεργειακή αυτονομία των νοικοκυριών, των αγροτών, των μικρών επιχειρήσεων(με εφαρμογές στα κτίριά τους)και στη συνέχεια και στην ενεργειακή αυτονομία των δήμων και των περιοχών καθώς και σε φθηνότερους λογαριασμούς για όσους δημότες δεν μπορούν να προχωρήσουν σε δικές τους εφαρμογές.

Αν η νέα ελληνική κυβέρνηση αποφάσιζε ή πιεζόταν να αποφασίσει-τι κάνουν π.χ. οι οικολόγοι που συμμετέχουν στην κυβέρνηση- να ακολουθήσει αυτό το δρόμο «απελευθέρωσης», δηλαδή της κοινωνικοποίησης της ενέργειας τα επόμενα χρόνια, τότε η ΔΕΗ αναγκαστικά θα προχωρούσε και αυτή σε αποκεντρωμένες εγκαταστάσεις παραγωγής και διανομής, καθώς και στο κλείσιμο των λιγνιτικών εργοστασίων της.

3. Στην περίπτωση των Aπορριμμάτων-Aποβλήτων

Καταρχήν τα απορρίμματα και τα απόβλητα-τα λεγόμενα «κουπίδια» ή λύμματα- δεν είναι άχρηστα-αχρείαστα. Περιέχουν υλικά και ενέργεια-σε υποβαθμισμένη ίσως μορφή σε κάποιες περιπτώσεις-αλλά με λίγη ανθρώπινη εργασία και μικρή χρήση ενέργειας μπορούν να επανακτηθούν σε απαραίτητη μορφή για επανάχρηση. Έτσι από κοινωνικό πρόβλημα που είναι σήμερα- όσον αφορά στη διαχείρισή τους- και από περιβαλλοντικό πρόβλημα-όσον αφορά την εναπόθεσή τους στο περιβάλλον ή την καύση τους-μπορούν να μετατραπούν σε κοινωνικά-συλλογικά αγαθά.

Η απαιτούμενη νέα πολιτική από την Κυβέρνηση:

Το όραμα για την νέα Κυβέρνηση-όπως θα έπρεπε να είναι και για κάθε κυβέρνηση : η Κοινωνία μηδενικών αποβλήτων

Στόχος: η αποκεντρωμένη εναλλακτική διαχείριση 

 Βασικές Αρχές και Κατευθύνσεις :  Πρόληψη-αποφυγή -μείωση από το παραγωγικό σύστημα, Επαναχρησιμοποίηση, Διαλογή στην Πηγή όλων των κατηγοριών στερεών αποβλήτων, Ανακύκλωση, Λιπασματοποίηση – Κομποστοποίηση, Υγειονομική Ταφή των Υπολειμμάτων, και Ενημέρωση –  Ευαισθητοποίηση – Συμμετοχή των δημοτών.

Πρώτα από όλα: πρόγραμμα ευαισθητοποίησης, ενημέρωσης και συμμετοχής των ίδιων των πολιτών από το δήμο με πολυδιάστατες δράσεις (όπως προβολή με πολλούς τρόπους σε ΜΜΕ-  σποτ, εκδηλώσεις, έντυπο υλικό, ενημέρωση στα σχολεία και, κυρίως, πόρτα–πόρτα ενημέρωση των δημοτών).

Ουσιαστική ευθύνη των πολιτών να συμμετάσχουν με σωστό και συνειδητό τρόπο στην πρόληψη- αποφυγή-διαλογή των απορριμμάτων και στην κατάλληλη παράδοσή τους για επαναχρησιμοποίηση κι ανακύκλωση. 

Η συμμετοχή των πολιτών στα προγράμματα ανακύκλωσης και η επέκταση των προγραμμάτων πρέπει να συμβαδίζει με τη δημιουργία από τον δήμο των απαραίτητων υποδομών-χώρων διαχωρισμού, προσωρινής αποθήκευσης, επεξεργασίας των υλικών και προώθησης για ανακύκλωση και λιπασματοποίηση των οργανικών, καθώς και των αντίστοιχων θέσεων εργασίας, αλλά και με τη δημιουργία συνεταιρισμών, μη κερδοσκοπικών εταιρειών κ.λπ από τους πολίτες σε όλα τα στάδια διαχείρισης των απορριμμάτων.

Να ανατρέψουµε τις κυοφορούµενες εξελίξεις για την κατασκευή φαραωνικών εργοστασίων «επεξεργασίας» και καύσης σκουπιδιών σε όλη την Ελλάδα, κατά παραγγελία της τρόικας και των µεγάλων εργολαβικών οµίλων

Να ανοίξουµε το δρόµο για ένα εντελώς διαφορετικό µοντέλο, που βασίζεται στην πρόληψη και στην ανακύκλωση, µέσα από την αποκέντρωση, τον κοινωνικό έλεγχο και το δηµόσιο σχεδιασµό. Ένα µοντέλο που εξασφαλίζει πολλαπλές ωφέλειες: τις περισσότερες θέσεις εργασίας, το χαµηλότερο κόστος για τους πολίτες, το µέγιστο όφελος για το περιβάλλον, την εξοικονόµηση ενέργειας και πρώτων υλών.

4. Οι ραδιοσυχνότητες- τηλεσυχνότητες, η κινητή τηλεφωνία ή οι πληροφοριακοί λεωφόροι, τα νέας μορφής «Κοινά», στα χέρια των πολιτών!

Η νέα κυβέρνηση μπορεί να νομοθετήσει θετικά ως προς τα κοινά και δε μπορεί να θεωρεί τα νέας μορφής κοινά(π.χ. ραδιοσυχνότητες- τηλεσυχνότητες- κινητή τηλεφωνία- πληροφοριακοί λεωφόροι, είτε τοπικής είτε εθνικής εμβέλειας) σαν κρατική ιδιοκτησία και σαν πρωταρχικό της μέλημα τη λειτουργία της αγοράς. Δε μπορεί να νομοθετεί με βάση το ποιός π.χ. από τους καναλάρχες ή τους κατόχους ραδιοφωνικών σταθμών θα προσφέρει περισσότερα για να αγοράσει τις τηλεοπτικές ή ραδιοφωνικές συχνότητες που χρησιμοποιεί. 

Προφανώς οι συγκεκριμένοι καναλάρχες δεν μπορούν να χρησιμοποιούν αυτά τα «κοινά»-που ανήκουν σε όλους και όχι σε κανέναν- και να τα κάνουν ότι θέλουν, χωρίς να δίνουν λογαριασμό σε κανένα για τη χρήση τους, όπως γινόταν μέχρι τώρα. Αλλά δε μπορεί να λέει ο ίδιος ο πρωθυπουργός στη βουλή «πληρώστε και πείτε ότι θέλετε»( http://tvxs.gr/news/ellada/tsipras-pros-kanalia-pliroste-kai-peite-oti-thelete-binteo). Δε μπορεί να θεωρεί ότι το μοναδικό ζήτημα που μπαίνει είναι οι οικονομικές τους υποχρεώσεις προς το κράτος και όχι οι υποχρεώσεις προς στο κοινό, προς όλους μας δηλαδή, που είμαστε στην ουσία και οι κάτοχοι των συχνοτήτων τους και έχουμε το δικαίωμα απολαβής των υπηρεσιών τους για το «κοινό καλό» και όχι για το καλό μιας ελίτ, όπως μέχρι τώρα.

Σε κάθε περίπτωση δεν πρέπει-σαν κυβέρνηση της αριστεράς που υποτίθεται ότι ανέλαβε την εξουσία(;), για να προωθήσει τα συμφέροντα των «από κάτω»-να νομοθετήσει με βάση την αγορά, όπως είπαμε και πιο πάνω. Γιατί αν γίνει αυτό, τότε πως θα ανταγωνισθεί τους κεφαλαιούχους καναλάρχες, ιδιοκτήτες ραδιοσταθμών, εταιρείες κινητής τηλεφωνίας ή εταιρείες ιντερνετ και εκμετάλλευσης πληροφοριακών λεωφόρων, ένα αυτοδιαχειριζόμενο συνεργατικό ή συνεταιριστικό εγχείρημα κοινωνικής οικονομίας στο χώρο των ΜΜΕ; Πως μπορεί να κάνει πράξη την παραγωγή πολιτιστικών, πληροφοριακών ή γνωστικών αγαθών, σαν κοινωνικών και όχι αγοραίων που έχουν στόχο το ιδιωτικό κέρδος;

Κάτω από αυτή την προοπτική θα πρέπει να κάνει διαχείριση των συχνοτήτων η κυβέρνηση.  Η νέα ΕΡΤ π.χ. θα έπρεπε να περάσει σε έναν φορέα που θα λειτουργούσε σαν Κοινωνική Επιχείρηση με βάση τους εργαζομένους της στα τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά προγράμματα, είτε εθνικής είτε τοπικής εμβέλειας. Στην εποπτεία και τη λειτουργία της να συμμετέχουν η Τοπική Αυτοδιοίκηση, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, επιστημονικοί φορείς, κοινωνικά εγχειρήματα με ιδιαίτερη έμφαση στο χώρο του Πολιτισμού και των εργαζομένων στην ενημέρωση, αλλά και στις ευάλωτες κοινωνικές ομάδες και γενικά η τοπική κοινωνία των πολιτών. Η ανεξαρτησία της θα διασφαλιζόταν από ευρεία αντιπροσωπευτική συνέλευση των παραπάνω, καθώς και των θεσμικων φορέων, όπως της Ένωσης Περιφερειών, της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής. Η συνέλευση θα αποφάσιζε για τη χάραξη της στρατηγικής, θα επέλεγε την εκάστοτε διοίκηση με υποχρεωτική αυξημένη πλειοψηφία, θα εξέταζε τις πολιτικές προϋποθέσεις της δημόσιας πληροφόρησης με όρους ελευθερίας στην προβολή γεγονότων, άποψης και γενικότερου πολιτικού σχεδιασμού.

Και οι άλλες άδειες χρήσης των οποιονδήποτε συχνοτήτων θα χρειασθεί να αντιμετωπισθούν με τον ίδιο τρόπο. Δε μπορεί να αντιμετωπισθούν απλώς σαν  ευκαιρία για τον δημόσιο κορβανά και να πουληθούν στους ενδιαφερόμενους κεφαλαιούχους ή στις εταιρείες τους, απλά με όρους της αγοράς. Επειδή οι υπηρεσίες τους μας αφορούν όλους και όχι μόνο τους αγοραστές-χρήστες αυτών των υπηρεσιών-οι κεραίες κινητής τηλεφωνίας για παράδειγμα, επιδρούν το ίδιο στην υγεία των χρηστών και των μη χρηστών κινητών τηλεφώνων-θα πρέπει να μπουν υπό την εποπτεία και των έλεγχο των πολιτών και των κοινωνικών θεσμών τους. Και βέβαια αυτό επιτυγχάνεται καλύτερα αν οι χρήστες των συχνοτήτων είναι τηλεοπτικοί, ραδιοφωνικοί, επικοινωνιακοί ή ιντερνετικοί συνεταιρισμοί και συνεργατικά εγχειρήματα και όχι τα «διαπλεκόμενα Μίντια» . Προς αυτή την κατεύθυνση θα χρειασθεί να νομοθετήσει και να υλοποιήσει στη συνέχεια η σημερινή Κυβέρνηση.  

Στη συνέχεια επίσης να διεκδικήσουμε από τη νέα κυβέρνηση μια παραγωγική ανασυγκρότηση με εφαλτήρα τον αγροδιατροφικό τομέα και την μεταποίησητων αγροτικών προϊόντων, την κλωστουφαντουργία και τον ήπιο τουρισμό με προσφορά ποιοτικών υπηρεσιών και ντόπιων ποιοτικών προϊόντων, που θαείναι δυνατόν μόνο αν δοθούν κίνητρα από την κυβέρνηση για εσωτερική μετανάστευση από τις πόλεις προς την επαρχία των ανέργων και των νέων.

Αρκετά κράτησε η διαπραγμάτευση, καιρός να στηριχθούμε στις δυνάμεις και τις δυνατότητες της χώρας και των κατοίκων της.
0 Comments

H συνεργασία στην παραγωγή τροφής, ως ανθρώπινη σχέση

5/1/2015

0 Comments

 
του Αποστόλη Σέληνα

Εάν οι σχέσεις μας θέλουμε να δομούνται πάνω στο καλό και στο δίκαιο, θα πρέπει να διέπονται από ένα πλαίσιο αρχών το οποίο βασίζεται σε μια κοινή πλατφόρμα φιλοσοφικών, ιδεολογικών και αισθητικών αντιλήψεων.

Δεν είναι σωστό να ξεκινάμε μια συνεργασία και να έχει ο καθένας διαφορετικά πράγματα στο μυαλό του, γιατί αυτά σίγουρα θα εκφραστούν στην πορεία και θα δημιουργήσουν απόκλιση και σύγκρουση.

Εάν σε μια συνεργατική ομάδα δεν αρέσει οποιαδήποτε μορφή εξουσίας, θα πρέπει να ορίσει τον τρόπο που θα λειτουργεί ώστε να μην αναπαράγεται με άλλον τρόπο και να μην μπαίνει από το ‘παράθυρο’ καμιά μορφή εξουσίας.

Για να μην δημιουργείται οποιαδήποτε μορφή εξουσίας σε μια ομάδα απαιτείται ισότιμη συμμετοχή στις αποφάσεις, σωστός και δημοκρατικός τρόπος λειτουργίας της συνέλευσης, δίκαιος καταμερισμός έργου, πειθαρχία στην τήρηση των αποφάσεων και ισότιμη ανάληψη των ευθυνών για το συνολικό έργο.

Είναι δυνατόν οι παραπάνω αρχές να λειτουργήσουν και να συνθέσουν μια αντι-εξουσιαστική, αμεσο-δημοκρατική συλλογικότητα;

Εξαρτάται από τις προσωπικότητες που συνθέτουν τη συνεργασία και τη χημεία της ομάδας, την παιδεία, τη συνειδητότητα και την κουλτούρα τους.

Εάν υπάρχουν ελλείψεις σε σχέση με τις παραπάνω αρχές τότε τι γίνεται;

Τότε θα πρέπει, πριν οι άνθρωποι συμμετάσχουν στο ‘κέντρο’ λήψης αποφάσεων και ανάληψης ευθυνών, να περάσουν από ένα προηγούμενο στάδιο όπου θα εκπαιδεύονται και θα δοκιμάζονται. Ένα ανοικτό πειραματικό εκπαιδευτικό σεμινάριο ή σχολείο.

Εδώ θα πρέπει να σκεφτούμε ότι για να μεταπηδήσουμε από μια κοινωνία ανταγωνιστικότητας, ατομικισμού και εκμετάλλευσης στο στάδιο της συντροφικότητας, ανιδιοτέλειας και μοιράσματος, δηλαδή μια κατάσταση ‘ανώτερης’ και διαφορετικής οργάνωσης και σχέσεων, θα πρέπει πρώτα να αποβάλουμε από μέσα μας τις άσχημες συνήθειες.

Αυτό δεν γίνεται ούτε αυτόματα ούτε άμεσα, ούτε μόνο στηριζόμενοι στη βάση μια θεωρίας που μας καθοδηγεί.

Άλλωστε άλλο η θεωρία και άλλο η πράξη. Σημαντική και απαραίτητη η θεωρία, αλλά από μόνη της δεν διαμορφώνει πεδία ζωής και ύπαρξης.

Η πράξη είναι αυτή που ορίζει το τελικό και ουσιαστικό αποτέλεσμα, τη δικαίωση όσων υποστηρίζουμε θεωρητικά.

Άλλωστε η εποχή μας έχει περισσότερη ανάγκη τις πράξεις και λιγότερο τις θεωρίες. Και για ένα πρόσθετο λόγο, ότι η πράξη πολύ πιο δύσκολα ανατρέπεται από την θεωρία κι έτσι γίνεται περισσότερο πειστική, γιατί είναι περισσότερο αξιόπιστη.

Ερχόμαστε λοιπόν στην πράξη, εκεί όπου ο καθένας μεταφέρει τον εαυτό του και συμβάλλει με θετικό ή αρνητικό τρόπο στη λειτουργία της συνεργατικής ομάδας που συμμετέχει.

Σε μια οικο-παραγωγική, συνεργατική ομάδα, η συνθήκη δεν είναι η ίδια όπως σε μια πολιτική, περιβαλλοντική ή πολιτιστική ομάδα, αν και μοιάζουν σε μεγάλο βαθμό.

Εδώ το έργο είναι σκληρό και απαιτητικό γιατί έχει σχέση με τον παράγοντα φύση, όπως προανέφερα και επιπλέον απαιτεί ολοκλήρωση ενός συγκεκριμένου χρονικού κύκλου.

Πολλές φορές αρκετοί συμμετέχοντες σε τέτοια συλλογικά εγχειρήματα ενώ είναι απαιτητικοί επάνω στο επίπεδο λήψης αποφάσεων και στις τελικές απολαβές, λουφάζουν ή αδυνατούν να συμμετέχουν ισότιμα όταν έρχεται η ώρα να ανταποκριθούν στις εργασιακές τους υποχρεώσεις.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να πέφτει το βάρος της εργασίας στους υπολοίπους που είναι εργατικοί και συνεπείς και να δημιουργείται η αίσθηση της αδικίας.

Άλλες φορές, πάλι, αυτοί που σηκώνουν το βάρος της χειρωνακτικής εργασίας, υποτιμούν τη σπουδαιότητα της συνεισφοράς άλλου έργου που βασίζεται στη γνώση, στην εφεύρεση τεχνικών, καινοτόμων ιδεών επικοινωνιακής υποστήριξης, βάθους εμπειρίας κ.λπ.

Ένας παράγοντας που παίζει σημαντικό ρόλο στη διάθεση συμμετοχής σε ένα αλληλέγγυο οικο-παραγωγικό αποτέλεσμα είναι το ποιος κατέχει τα παραγωγικά μέσα και τα πάγια κεφάλαια.

Διότι αυτός που κατέχει τα παραγωγικά μέσα (γη-κτήρια-μηχανήματα-δυνατότητα πρόσβασης στην αγορά), έχει τη δυνατότητα και την εξουσία οποιαδήποτε στιγμή να τα αποσύρει και να αφήσει τη συλλογικότητα ξεκρέμαστη ή και να ασκήσει οποιαδήποτε μορφή εκβιασμού απέναντι της.

Από την άλλη μεριά, όταν κάποιος κατέχει εξ ολοκλήρου τα μέσα παραγωγής, έστω και τυπικά, ωθεί συχνά τα υπόλοιπα μέλη να νοιώθουν ξεκρέμαστα ή άνευ ευθυνών, με αποτέλεσμα να μην δείχνουν τον ίδιο βαθμό προθυμίας και προσήλωσης στο έργο.

Ένας ακόμη παράγοντας που παίζει πολύ μεγάλο ρόλο στην ισότιμη και δίκαιη συμμετοχή των μελών μέσα σε μια συνεργατική ομάδα είναι οι πραγματικές ανάγκες του καθένα που συμμετέχει.

Ο Karl Marx είπε ότι μια δίκαιη κοινωνία θα έπρεπε να λειτουργεί επάνω στην αρχή:

‘απ’ τον καθένα σύμφωνα με τις δυνατότητές του, στον καθένα σύμφωνα με τις ανάγκες του’.

Αυτό σημαίνει ότι σίγουρα ο καθένας από εμάς δεν μπορεί να προσφέρει το ίδιο παραγωγικό αποτέλεσμα, διότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι και δεν έχουμε όλοι τις ίδιες δυνατότητες ή τάσεις.

Επιπρόσθετα πολύ συχνά διαφέρουν και οι ανάγκες μας, π.χ. κάποιος είναι εργένης και κάποιος είναι πολύτεκνος, κάποιος είναι υγιής και κάποιος είναι άρρωστος, κάποιος είναι αρτιμελής και κάποιος έχει αναπηρία.

Βέβαια όταν ζούμε μέσα σε ένα περιβάλλον αλλοτρίωσης και τεχνολογικής εξέλιξης, οι ανάγκες ετεροκαθορίζονται όπως και οι εξαρτήσεις μας, άρα αυτό είναι ένα σημαντικό ζήτημα προσδιορισμού στη ζωή μας.

Αν θέλουμε να αυτο-προσδιορίσουμε τις ανάγκες μας, επάνω σε ποια βάση πρέπει να τις θέσουμε;

Εάν μιλάμε για τα κίνητρα συμμετοχής των μελών μέσα σε μια συνεργατική οικο-παραγωγική ομάδα, πρέπει να δούμε και ποιες είναι οι πραγματικές ανάγκες που έχει ο καθένας.

Διότι διαφορετικό κίνητρο συμμετοχής έχει αυτός που έχει ανάγκη τους πόρους (διατροφικούς, οικονομικούς) για να ζήσει και διαφορετικό αυτός που έχει αφθονία άλλων πόρων (οικογενειακή υποστήριξη, άλλα εισοδήματα κ.λπ.).

Τελικά αυτό που λέμε ισότιμη συμμετοχή, μήπως έχει σχέση με μια πιο ολιστική συν-διαμορφωτική πραγματικότητα;

Μήπως τελικά αυτό που προσπαθούμε να υλοποιήσουμε, ως μια διαφορετική κουλτούρα και σχέση μέσα σε ένα παραγωγικό πλάνο, δεν εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο από αυτό;

Μήπως έχει σχέση με την οικονομική και κοινωνική θέση του καθένα μας, με τις πραγματικές ή πλασματικές ανάγκες μας, με τα ‘καλλιεργημένα’ ή ‘ακαλλιέργητα’ εγώ μας, με μια καταπιεστική ή απελευθερωτική παιδεία που είχαμε από μικροί στο σπίτι ή στο σχολείο;

Γιατί, πολλές φορές, μέσα σε τέτοιου επιπέδου συλλογικές προσπάθειες, ενώ εκφράζονται εξαιρετικές απόψεις και ιδέες εκφράζονται και μικρότητες που σε ρίχνουν από τα σύννεφα και μάλιστα αυτό γίνεται συχνά υπό την κάλυψη μιας διαστρεβλωτικής θεωρητικής αντίληψης.

Όταν λοιπόν μια συλλογικότητα προσπαθεί να δημιουργήσει μια συνεργατική δομή που στηρίζεται πάνω στην αλληλεγγύη, στην οικολογική συνείδηση και στη συντροφικότητα και επιθυμεί να αποστασιοποιηθεί από μια κοινωνία ανταγωνιστικότητας, ιεραρχίας και εμπορευματοποίησης των πάντων, τότε θα πρέπει να καταλάβει σε τι βαθμό είναι ακόμα εξαρτημένη και πώς επηρεάζεται από τον κοινωνικό περίγυρο. Πρέπει να απαντήσει σε όλα αυτά για να μη διαβρωθεί και αποτύχει.

Σε αυτό μπορεί να βοηθηθεί εάν μέσα στο διάλογο που αναπτύσσει καταφέρει να εντάξει στο τραπέζι της συζήτησης όλους τους παράγοντες που επηρεάζουν και εκτρέπουν τα μέλη της από τους στόχους της.

Είναι σημαντικό λοιπόν να υπάρχει διαφάνεια, ειλικρινής διάθεση και ολιστική αντιμετώπιση των προβλημάτων.

Με αυτό τον τρόπο θα υπάρξει κατανόηση και γνώση των πραγματικών αιτιών που δημιουργούν ανάσχεση της συνολικής προσπάθειας και θα διευκολυνθεί η αλληλοβοήθεια και η εξεύρεση λύσεων.

Από την αρχή όμως πρέπει να είναι ξεκάθαρο γιατί συμμετέχει κάποιος σε μια τέτοια συνεργατική δομή και τι έχει διάθεση να προσφέρει.

Είναι πολύ σημαντικό το τι προσφέρει ο καθένας μέσα σε μια συνεργατική παραγωγική προσπάθεια τέτοιας μορφής.

Αυτή η δομή χρειάζεται ά-υλα και υλικά μέσα. Τα ά-υλα μπορεί να είναι εμπειρία συνεργασίας, τεχνογνωσία πάνω στο αντικείμενο, επικοινωνιακή δυνατότητα, συντροφική και οικολογική συνείδηση, γνωριμίες κ.λπ.

Τα υλικά μέσα είναι χρήματα, γη, μηχανήματα, κτήρια, εργαλεία κ.λπ.

Τα υλικά μέσα είναι αυτά που μπορούν να προσμετρηθούν ως χρήμα και να υπολογισθούν στη συμμετοχή, τα άυλα όμως όχι.
Ποιος όμως είπε ότι τα άυλα είναι λιγότερο σημαντικά απ' ό,τι τα υλικά;

Για να σταθεί και να επιβιώσει μια συνεργατική παραγωγική δομή τέτοιου τύπου, όπως αυτή που περιγράφουμε, είναι αναγκαία και σημαντικά τόσο τα άυλα όσο και τα υλικά μέσα.
Γι' αυτό και είναι σημαντικό να συνεισφέρει ο καθένας αυτό που μπορεί και χρειάζεται η ομάδα με ανιδιοτέλεια.

Να προσφέρει αυτό που του περισσεύει, ίσως και κάτι παραπάνω από αυτό, εφόσον έχει συνείδηση και αληθινή εκτίμηση σε αυτό που συμμετέχει.
Καλό είναι να προσφέρει χωρίς πρόθεση ανταλλαγής και επαναοικειοποίησης, διότι μόνο τότε το μοίρασμα είναι αληθινό.
Χρειάζεται λοιπόν η προσφορά με σκοπό την ενδυνάμωση του συνολικού έργου.
Μέσα σε μια συνεργασία, ακόμα κι όταν υπάρχουν οι καλύτερες προϋποθέσεις, πολλές φορές θα προκύπτουν προβλήματα, διαφωνίες και συγκρούσεις.
Μερικές φορές τα προβλήματα είναι δομικά κι άλλες φορές προέρχονται από προσωπικές διαφορές και αφορούν στις διαπροσωπικές σχέσεις.
Κάποιες φορές οι διαφορές και οι συγκρούσεις επιδρούν καταλυτικά στη συνοχή, τη σύμπνοια και την παραγωγικότητα της ομάδας.
Για να έχουμε καλή συνεργασία μεταξύ μας, βασική προϋπόθεση είναι να υπάρχει καλή διάθεση και επικοινωνία με σκοπό να συμπράξουμε σε ένα ωφέλιμο έργο.
Είναι λοιπόν, πολύ σημαντικό να υπάρχουν τρόποι εξομάλυνσης και διευθέτησης των διαφορών που προκύπτουν.
Τα δομικά προβλήματα πρέπει να συζητιούνται στη γενική συνέλευση με σωστό, ψύχραιμο και δημοκρατικό τρόπο.
Οι προσωπικές διαφορές κατά βάση είναι ζητήματα που δεν πρέπει να μεταφέρονται μέσα στη συλλογικότητα και πρέπει να επιλύονται εκτός συνέλευσης.
Όμως συχνά βλέπουμε ότι αυτό δεν γίνεται και τότε σοβαρές αντιπαλότητες δημιουργούνται εντός της ομάδας.
Πώς αντιμετωπίζεται αυτή η κατάσταση;
Οπωσδήποτε το κακό πρέπει να αντιμετωπίζεται γρήγορα και εν τη γεννέσει του.
Δεν είναι καλό να το αφήνουμε να παίρνει τεράστιες διαστάσεις και να διαιωνίζεται.
Καλό είναι τα συγκρουόμενα μέλη να προσπαθούν να επιλύουν μόνα τις διαφορές τους με ειλικρίνεια και αφού πρώτα αφήσουν να περάσει ένα μικρό διάστημα για να καταλαγιάσει ο θυμός και τα έντονα νεύρα.
Αν το παραπάνω δεν είναι εφικτό, τότε καλό είναι να παρεμβαίνουν οι ''ειρηνιστές'', ουδέτερα μέλη όπου δεν εμπλέκονται στη διαμάχη αλλά γνωρίζουν τα εμπλεκόμενα μέλη και τα οποία με αντικειμενικότητα θα προσπαθήσουν να επιφέρουν την ειρήνη και να βοηθήσουν στην επίλυση του ζητήματος.
Εάν οι ''ειρηνιστές'' αποτύχουν και η σύγκρουση απειλεί την εύρυθμη λειτουργία της ομάδας, τότε επεμβαίνει η γενική συνέλευση για να βάλει τάξη, πριν οξυνθούν πολύ τα πνεύματα και είναι αργά πια.
Ένα πολύ σημαντικό πράγμα που πρέπει να γνωρίζουμε είναι ότι όταν εντασσόμαστε σε μια συλλογικότητα, πρέπει να σεβόμαστε τις αποφάσεις των γενικών συνελεύσεων και να τις τηρούμε.
Είναι βέβαιο ότι δεν θα επικρατεί πάντα η άποψή μας και ότι σε κάποια θέματα ίσως να είμαστε η μειοψηφία. Η μειοψηφία θα πρέπει για κάτι επιτακτικό να εργαστεί και να πραγματοποιήσει πράξεις που δεν συμφωνεί ή έχει ψηφίσει.
Είναι μια επίπονη διαδικασία για τον εγωισμό μας, αλλά είναι παράλληλα και μια απολύτως απαραίτητη και βασική αρχή της άμεσης λειτουργικής δημοκρατίας που πρέπει να τηρήσουμε, αλλιώς από αντι-εξουσιαστές κινδυνεύουμε να γίνουμε οι χειρότεροι εξουσιαστές.
Στη συνέλευση πρέπει να σεβόμαστε τη διαδικασία και το δικαίωμα οποιουδήποτε συμμετέχει να εκφραστεί ακόμη κι αν έχει διαφορετική άποψη ή θεώρηση των πραγμάτων.
Σε μια συλλογικότητα υπάρχουν ζητήματα ακραιφνώς πλειοψηφικά και ζητήματα πλειοψηφικά ή μειοψηφικά.
Σε μια παραγωγική συνεργατική δομή πλειοψηφικό ζήτημα είναι ο συνολικός σχεδιασμός της παραγωγής και διάθεσης των προϊόντων.
Μειοψηφικό ζήτημα είναι να μπορεί κάποιο ή κάποια μέλη να εφαρμόσουν μια διαφορετική μέθοδο ή αντίληψη καλλιέργειας σε ένα κομμάτι γης, ώστε να δοκιμαστεί κι αυτή η μέθοδος μέσα στο πλαίσιο της έκφρασης της μειοψηφίας.
Η ομάδα όμως είναι καλό πάντα να λειτουργεί με διάθεση συναίνεσης και κατανόησης, συγκαταβατικά και όχι αντιπαραθετικά και ανταγωνιστικά.
Μερικές φορές, για να προχωρήσει πιο δυνατά ένα συνεργατικό εγχείρημα και να στεριώσει, χρειάζεται να ακολουθήσει κάποια στάδια.
Είναι καλό και χρήσιμο, η αρχική ομάδα που θα σχηματιστεί να έχει δοκιμαστεί πρώτα σε ένα επίπεδο πιο χαλαρής συνεργασίας ή και φιλίας.
Εάν γνωρίζουμε εκ των προτέρων τους συνεργάτες μας μπορούμε να τους κατανοούμε καλύτερα και να μην τους παρεξηγούμε με το παραμικρό.

Είμαστε σίγουροι για τις προθέσεις τους, δεν είμαστε τόσο απαιτητικοί και έχουμε τη διάθεση να λύνουμε διαφορές με φιλικό τρόπο.
Αυτό συμβάλλει στο να δημιουργηθεί από την αρχή ένας δυνατός πυρήνας που θα κρατάει όρθιο το εγχείρημα σε περίπτωση κραδασμών και όχι μια εξουσιαστική δομή ελέγχου.
Είναι ίσως καλύτερα, την αρχή σε ένα τέτοιο δύσκολο παραγωγικό εγχείρημα να την κάνουν λίγοι και γνωστοί μεταξύ τους, παρά να ανοίγεται αριθμητικά με βάση μόνο κάποιες ιδεολογικές ή ιδεοληπτικές αρχές και αντιλήψεις.
Εάν η αρχική ομάδα δοκιμαστεί και επιτύχει τότε δίνει προοπτικές για μεγέθυνση της και αποτελεί παράδειγμα αναφοράς.

Βέβαια, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι όταν περισσότερα άτομα συμμετέχουν σε τέτοιες παραγωγικές προσπάθειες, αφενός ο κόπος μοιράζεται, καταμερίζονται οι εργασίες και αφετέρου μοιράζονται και τα κέρδη.
Οπότε, όσο περισσότεροι συμμετέχουν στο έργο, τότε αυτό αντίστοιχα πρέπει να αυξάνει για να καλύπτονται οι συνολικές ανάγκες της ομάδας.
Στη γεωργία και ίσως και σε άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, όπου οι συνθήκες είναι σκληρές, είναι απαραίτητο οι εργασίες να επιμερίζονται και να κατανέμονται δίκαια και σωστά και αυτό γιατί όταν το βάρος των σκληρών εργασιών πέφτει σε λίγους, τότε αυτοί κουράζονται και νιώθουν ότι αδικούνται, ειδικά όταν θα έπρεπε να συνεργάζονται με τους άλλους με κοινό γνώμονα την αλληλεγγύη και την ισότιμη συμμετοχή.
Σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να υποτιμούμε και την ψυχολογική κατάσταση των μελών της ομάδας. Η καλή ψυχολογία είναι απαραίτητη σε μια τέτοια συνεργασία.
Όταν εργάζεσαι μέσα σε δύσκολες συνθήκες στην ύπαιθρο (σκληρή σωματική εργασία, αντίξοες καιρικές συνθήκες, αποφασιστική διάθεση για τη μέριμνα και προστασία των φυτών), χρειάζεσαι το ηθικό να είναι ανεβασμένο για να τα καταφέρεις και πολλές φορές μπαίνεις στη δοκιμασία να ξεπεράσεις τον ίδιο σου τον εαυτό.
Ίσως γι' αυτό σε μια συνεργατική παραγωγική δομή πρέπει να υπάρχει αυτοπειθαρχία και υπευθυνότητα από όλους.
Η πειθαρχία γενικώς είναι μια παρεξηγημένη έννοια από πολλούς.
Έχει συνδεθεί μονοδιάστατα με την ιεραρχία, την υποταγή και την άσκηση εξουσίας.
Σε μια συλλογικότητα όμως, που δεν εμφανίζονται τα παραπάνω αρνητικά χαρακτηριστικά, η πειθαρχία έχει άλλη σημασία.
Έχει τη σημασία της συνειδητότητας, της αξίας και του περιεχομένου της κοινής προσπάθειας, της κοινής ευθύνης για το έργο και της συναίσθησης και αντίληψης του δικαίου.
Η πειθαρχία εδώ έχει το χαρακτήρα της υπέρβασης του εαυτού μας και της αυτοπραγμάτωσης μέσα σε ένα κοινό σκοπό που καθορίζεται μέσα από κανόνες άμεσης δημοκρατίας και κοινές αποφάσεις.
Πολλές φορές είμαστε πολύ επικριτικοί απέναντι στην πειθαρχία της επιβαλλόμενης υπακοής -και δικαίως- γιατί καθιστά τον άνθρωπο ανελεύθερο.
Από την άλλη μεριά όμως, όταν έρθει η ώρα της εφαρμογής των δικών μας ελευθεριακών σχέσεων, εκφράζουμε με διάφορα προσχήματα την αδυναμία μας να υποστηρίξουμε αυτό το διαφορετικό και υπαρκτό που εννοούσαμε.
Δυστυχώς ή ευτυχώς, για να υπάρξει ένας διαφορετικός ''δίκαιος'' κόσμος χρειάζεται υψηλός βαθμός συνείδησης, σκληρή δουλεία από όλους, πειθαρχία σε συλλογικούς κανόνες δικαίου, εργασιακή ευθύνη και συμμετοχή.
Διαφορετικά δημιουργούνται πάλι νέες μορφές εξουσίας, αδικίας και εκμετάλλευσης.
Το ζητούμενο σήμερα είναι να προχωρήσουν οι συνεργατικές προσπάθειες και κοινοτιστικές πρωτοβουλίες που θα δικαιώνουν αυτούς που βλέπουν τον κόσμο αλλιώς, δηλαδή ως τον ''άλλο'' πολιτισμό υπαρκτών βιωμάτων και ανθεκτικών στο χρόνο εμπειριών.
Σε όλο τον κόσμο έχουν αναπτυχθεί συνεργατικά και κοινοτιστικά εγχειρήματα διαφορετικού τύπου, δομής και λειτουργίας. Άλλα έχουν καθαρά πολιτικό χαρακτήρα, άλλα θρησκευτικό, άλλα έχουν μια βαθιά οικολογική ουσία κι άλλα μια περισσότερο τεχνοκρατική αντίληψη.
Κανένα συνεργατικό εγχείρημα δεν μπορεί να ταυτίζεται και να μοιάζει απόλυτα με ένα άλλο. Γιατί το καθένα έχει σχέση με τη φιλοσοφία, την ιδεολογία, την κοσμοθεωρία των μελών που το απαρτίζουν, καθώς και τη συγκεκριμένη συνθήκη μέσα στην οποία αναπτύσσεται, τον χώρο και τον χρόνο. Το διαφορετικό που υπάρχει μέσα στα εγχειρήματα δεν είναι κακό, αλλά αντίθετα είναι φυσιολογικό και υγιές.
Αν όλες αυτές οι διαφορετικές συλλογικότητες μπορούσαν να συνεργαστούν, να αλληλοσυμπληρωθούν και να ανταλλάξουν, τόσο εμπειρίες αλλά και ό,τι άλλο έχουν να προσφέρουν, τότε σίγουρα αυτό θα ενδυνάμωνε την κάθε προσπάθεια.
Ο σεβασμός του ιδιαίτερου και διαφορετικού είναι μια βασική αρχή που βοηθά και καθορίζει τη σχέση μας με τους ανθρώπους και τον κόσμο.
Το ιδιαίτερο και διαφορετικό πρώτα από όλα υπάρχει μέσα στη φύση.

Κανένα όν δεν είναι τέλειο και δεν ταυτίζεται απόλυτα με ένα άλλο. Η αξία της διαφορετικότητας συνδράμει στην αξία της ζωής, όταν συντελεί στη λειτουργία του όλου και συνεργατικά ολοκληρώνει την οικολογική ισορροπία.
Στη φύση βέβαια επικρατεί το μέτρο και το όριο. Κανένα είδος δεν επιβάλλεται και δεν κυριαρχεί απέναντι στο άλλο, γιατί έτσι θα ανατραπεί η συνθήκη ύπαρξης της ίδιας της ζωής και του οικοσυστήματος που υπάγεται.
Αυτή τη συνθήκη εξισορρόπησης μόνο ένα είδος την έχει διαταράξει, ο άνθρωπος και η εξελικτική πορεία των κυρίαρχων πολιτισμών που αναπτύσσει.
Στις μέρες μας η εξέλιξη του κυρίαρχου πολιτισμού που έχει επικρατήσει παγκοσμίως, δηλαδή της μονοκρατορίας του καπιταλισμού, δημιουργεί συνθήκες διαφορετικής επιβίωσης του ανθρώπου και των φυσικών όντων επάνω στον πλανήτη.
Τα τεχνητά μέσα που αναπτύσσει ανεξέλεγκτα αυτό το σύστημα κυριαρχίας, μεταλλάσσουν και καταστρέφουν ανεπανόρθωτα τη φύση και την τοπική κουλτούρα.
Ήδη τα φαινόμενα που βιώνουμε όπως τα ακραία καιρικά φαινόμενα, η μετανάστευση, οι πόλεμοι, τα πυρηνικά ατυχήματα, η εγκληματικότητα, η εξαφάνιση και η σπανιότητα των ειδών, η εμφάνιση και η εξάπλωση νέων ασθενειών σε ζώα, φυτά και ανθρώπους, προειδοποιούν για το μέγεθος της οικολογικής και κοινωνικής κρίσης που επέρχεται και που μοιραία θα υποστούμε.
Η κρίση αυτή, που αρχίζει ήδη να αφήνει τα σημάδια της, γεννά δύο αντίθετα φαινόμενα και ρεύματα μέσα στην κοινωνία.

Το ένα ρεύμα είναι αυτό της αλληλοεξόντωσης και του αλληλοσπαραγμού, του μίσους και της βίας.

Αυτό είναι το μακρύ χέρι και όπλο μιας εξουσίας που θα αγωνιστεί με νύχια και με δόντια για να μην εκμηδενιστεί ιστορικά, συμπαρασύροντας κάθε έννοια φυσικής ύπαρξης και κουλτούρας στην αυτοκαταστροφή της και θέτοντας τους πληβείους σε καταστροφική αντιπαλότητα, αποκρύπτοντας και μεταθέτοντας έτσι στους αδύνατους και ανίσχυρους (κοινωνικά στρώματα, φυλές, τάξεις, πολιτικά κινήματα κ.λπ.), τις δικές της ευθύνες και τις πραγματικές αιτίες που δημιούργησαν την κρίση και τη φτώχεια.

Εδώ αποδεικνύεται έμπρακτα πλέον ότι ο άνθρωπος χάνει την αυτόβουλη ικανότητα του να αυτο-προσδιορίζεται ως πολιτικό, κοινωνικό και φυσικό όν και μετατρέπεται σε ένα ασυνείδητο, καταναλωτικό υποκείμενο, που χάνει την ταυτότητά του.

Όταν χάσει τα προνόμια ελεύθερης πρόσβασης και ασφάλειας, εύκολα μετατρέπεται σε μια επιθετική καρικατούρα και εμπροσθοφυλακή ενός συστήματος που καταρρέει. Αναζητά τότε την κοινωνική του ταυτότητα και ασφάλεια, όχι μέσα από συλλογικότητες που προσδοκούν το ‘’καλό’’, αλλά μέσα σε συμμορίες με μεταφυσικά, παραφυσικά, ληστρικά και εγκληματικά χαρακτηριστικά.

Όταν δε οι συμμορίες αυτές πολιτικοποιούνται, νομιμοποιούνται και αυξάνουν την κοινωνική τους αποδοχή, τότε ο διαφαινόμενος κίνδυνος αυτοκαταστροφής για την κοινωνία είναι μεγάλος.

Ιστορικά βλέπουμε το φαινόμενο του Ναζισμού και του Φασισμού στον Μεσοπόλεμο, τη μαφία στην Ιταλία, την άνοδο της ακροδεξιάς και του Νεοναζισμού στη σύγχρονη Ευρώπη και στην Ελλάδα και άλλα πολλά.

Το άλλο ρεύμα που γεννά η κρίση είναι αυτό της αφύπνισης και της ανακάλυψης αυτών των σχέσεων ζωής, που είχαν επικαλυφθεί και διαβρωθεί όλα αυτά τα χρόνια της ευμάρειας και της αφθονίας.

Μια μερίδα της κοινωνίας αρχίζει να ξυπνάει, να συνέρχεται και να ξαναβρίσκει τον εαυτό της.

Αρχίζει να βιώνει ξανά συναισθήματα και να μοιράζεται εμπειρίες και νέα δεδομένα, που υπήρχαν μέσα στη μνήμη των παλιότερων γενεών και είχαν χαθεί. Οι άνθρωποι αυτοί αρχίζουν να ξανασυναντούν ο ένας τον άλλο, όχι μόνο για χάρη μιας θεωρίας ή ενός προτάγματος για έναν άλλο κόσμο, αλλά και για χάρη τού γίγνεσθαι, της πραγμάτωσης και της δοκιμασίας αυτού που ουσιαστικά θέλουν.

Έτσι αρχίζουν και παίρνουν σάρκα και οστά οι θεμελιώδεις αξίες της ζωής που αγαπάμε, όπως η αλληλεγγύη, η αλληλοβοήθεια, η αλληλοϋποστήριξη, η ανιδιοτελής προσφορά και το μοίρασμα των αγαθών, των επιθυμιών και των ψυχικών αναγκών μας.

Έτσι, εν μέσω κρίσης, μια μερίδα της κοινωνίας, ίσως η πιο υποψιασμένη, δείχνει να επιλέγει τον καλό δρόμο, αυτόν  της διαφορετικής πολιτισμικής συνθήκης και αυτο-προσδιορισμού της ζωής.

Το στοίχημα που θα παιχθεί και που θα αφορά το μέλλον του κάθε τόπου και της ανθρωπότητας ευρύτερα, είναι εάν οι δυνάμεις της ευζωίας επιτύχουν να δώσουν μια ισχυρή προοπτική ζωής, εάν καταφέρουν να περάσουν το μήνυμά τους στους υπόλοιπους και πώς θα γίνει αυτό.

Θα πρέπει αυτά τα νέα ρεύματα αλληλεγγύης και συνεργασίας να ολοκληρώσουν την πολιτισμική τους προσπάθεια, την ανεξαρτητοποίηση και την απόσχισή τους από το υπάρχον σύστημα αγοράς.

Αυτή την εποχή υπάρχουν συνεργατικές προσπάθειες, είτε στις πόλεις είτε στην ύπαιθρο. Αφορούν την πρωτογενή, τη δευτερογενή, ακόμη και την τριτογενή παραγωγή (υπηρεσίες).

Η πολιτισμική ολοκλήρωση ενός νέου κοινωνικού ρεύματος, σημαίνει την κάλυψη των πραγματικών αναγκών των ανθρώπων που το απαρτίζουν σε όλα τα επίπεδα (τροφή, ένδυση, κατοικία, υγεία, μεταφορές, τέχνες, παιδεία, τεχνολογία).

Εάν μπορέσουμε να συνεργασθούμε αλληλέγγυα, θα δυναμώσουμε τις προσπάθειές μας σε τέτοιο βαθμό που θα μπορέσουμε να καλύψουμε τις πραγματικές μας ανάγκες, διαμορφώνοντας ένα ολοκληρωμένο δυνατό πολιτισμικό υπόδειγμα και παράδειγμα μέσα στην ευρύτερη κοινωνία.

Αυτό παράλληλα θα είναι και το δίχτυ αυτοπροστασίας που θα έχουμε μέσα στη σκοτεινή και δύσκολη συνθήκη επιβίωσης που θα βαδίσουμε.

Το πιο σημαντικό όμως είναι να πάρουμε στα χέρια μας την υπόθεση της τροφής, από τον σπόρο μέχρι το πιάτο μας.

Πολλοί είναι αυτοί που, από τη μία μεριά αγωνίζονται σθεναρά για κοινωνικά και πολιτικά δικαιώματα ενάντια στην πολιτική και οικονομική εξουσία ενώ, από την άλλη, όταν θέλουν να τραφούν, τρέχουν στα κάθε Lidl ή συμβατικές λαϊκές, αγοράζοντας κάθε φτηνιάρικο, ύποπτο και ανθυγιεινό τρόφιμο.

Παράλληλα κατηγορούν τους βιοκαλλιεργητές ότι πωλούν ακριβά και δεν μπορούν να αγοράσουν τα προϊόντα τους. Αυτό συμβαίνει διότι πολλές φορές ακόμη και αυτοί που φαίνεται ότι διαθέτουν μια βαθειά πολιτική σκέψη και δράση, είτε δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα πρόσβασης είτε δεν έχουν την οικολογική και πολιτική συνείδηση να αντιληφθούν ποια τροφή πρέπει να επιλέξουν για τον εαυτό τους.

Νομίζω όμως ότι το κυριότερο είναι ότι οι περισσότεροι έχουν απομακρυνθεί από τη διαδικασία αναπαραγωγής της τροφής τους και την αντιμετωπίζουν μόνο σαν ένα αγοραίο αγαθό με βάση την τιμή του.

Έχουν χάσει κάθε επαφή με αυτό που συμβαίνει στο χωράφι, στο εργαστήριο ή στη βιομηχανία.

Για να πάρουμε όμως την τροφή στα χέρια μας, θα πρέπει να συνθέσουμε τη δημιουργική και άμεση σχέση μεταξύ αυτού που παράγει και αυτού που  καταναλώνει, βγάζοντας απέξω τους μεσάζοντες.

Είναι αναγκαίο να σπάσουμε την αποξένωση και την εμπορευματοποίηση της τροφής, δημιουργώντας σχέσεις αλληλεγγύης, ανταλλαγής και αυτογνωσίας.

Ο καθένας από εμάς θα πρέπει να γνωρίζει πώς παράγεται η τροφή του, πόσο πραγματικά κοστίζει και ποια συμφέροντα υποστηρίζει ως καταναλωτής όταν αγοράζει ένα προϊόν.

Την αλήθεια θα την μάθει από τον ίδιο τον παραγωγό εάν αναπτύξει μαζί του μια ειλικρινή σχέση γνωριμίας και κατανόησης.

Η επιλογή της τροφής μας είναι μια βαθειά πολιτική πράξη  και η ποιοτική τροφή θα πρέπει να είναι προσβάσιμη από όλους κι όχι μόνο από τους ‘’έχοντες’’.

Πώς θα συμβεί όμως αυτό;

Μόνο με την αυτοδιαχείριση της τροφής μας σε οριζόντιο ή κάθετο επίπεδο. Ο αγρότης είναι παραγωγός τροφίμων, όμως έχει  ανάγκες  και χρειάζεται μέσα για να τροφοδοτήσει την καλλιέργειά του, αλλά και για να καλύψει και άλλες ανάγκες της ζωής του όπως προαναφέρθηκε.

Αυτές τις εισροές ή τις ανάγκες τις καλύπτει πολλές φορές από την αγορά ή το εμπόριο.

Εάν στην πόλη ή στην ύπαιθρο δημιουργηθούν συλλογικές ή ατομικές δραστηριότητες  που θα λειτουργούν στη βάση μιας νέας πολιτισμικής πλατφόρμας, όπως προανέφερα, με γνώμονα την αλληλοκάλυψη των αναγκών μας, τότε μέσα από δίκτυα ανταλλαγών ή ενός διαφορετικού νομισματικού συστήματος, όπως τα ΤΕΜ ή το ΦΑΣΟΛΙ, θα μπορεί να εξασφαλίσει την πρόσβασή του σε καθαρή τροφή.

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει με ένα τρόπο να γίνουμε ιδιο-παραγωγοί ή αυτο-παραγωγοί της ζωής μας με στόχο την αυτο-εξυπηρέτηση των αναγκών μας.

Μέσα σ’ αυτήν την προοπτική, σταματά ο εγκλωβισμός των ανθρώπων στη λογική της μισθωτής εργασίας  ή εργασίας-ανεργίας (άνεργος=χωρίς έργο) και ανοίγει η πόρτα μιας ζωής που διέπεται από εκατοντάδες δραστηριότητες ωφέλιμου κι αναζωογονητικού έργου. Από εκεί ξεπροβάλλει ένας καινούργιος υπαρκτός κόσμος, όπου η σχέση του ανθρώπου με τη φύση είναι πιο φιλική,  πιο άμεση και η ποιότητα της συνεργασίας και της συνδιαλλαγής γίνεται πιο ζωντανή, πιο αληθινή και πιο άμεση.

Είναι λοιπόν καλό και χρήσιμο να ξεφύγουμε από τη λογική της αγοραίας τιμής και να περάσουμε σταδιακά στην υπόθεση της συνυπευθυνότητας του κοινού έργου, της αλληλοκατανόησης και της αλληλοϋποστήριξης, αφού όμως πρώτα δούμε σε ποιο μήκος κύματος εκπέμπουμε, γιατί είναι απαραίτητο να συντονιστούν οι συχνότητές μας, μήπως και βρούμε την κοινή μας πορεία προς τη ζωή που πραγματικά αγαπάμε και θέλουμε.

0 Comments
<<Previous

    ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΛΕΜΠΑΣ

    Πρώην εκπαιδευτικός ΜΕ(Μαθηματικός)και οικο-γεωργός στο Πήλιο. Από το 1990, που "επανατοπικοποιήθηκε", προσπαθεί δια του "παραδείγματος" να συμβάλει στη διαμόρφωση της κατεύθυνσης της τοπικοποίησης 

    Επικοινωνία: gkolempas@yahoo.gr 

    Αρχείο

    January 2017
    November 2016
    October 2016
    March 2016
    July 2015
    May 2015
    January 2015
    September 2014
    August 2014
    July 2014
    June 2014
    April 2014
    March 2014
    January 2014
    December 2013
    November 2013
    October 2013
    September 2013
    July 2013
    June 2013
    April 2013
    March 2013
    February 2013
    January 2013
    December 2012
    November 2012
    October 2012
    September 2012

    RSS Feed

© Copyright 2018 Topikopoiisi all rights preserved.                                                                                            Webpage designed by PowerGraph