Από το 4ο τεύχος της Ν. Σελήνης:
SOLANUM TUBEROSUM
Oικογένεια Σολανώδη (SOLANACEAE)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ
Η πατάτα είναι ετήσιο φυτό με πλούσιο φύλλωμα ύψους 50-80 cm. Πολλαπλασιάζεται με κονδύλους. Τ ο ριζικό της σύστημα βρίσκεται σε βάθος 25 cm του εδάφους εκτός και αν καλλιεργηθεί σε πολύ ελαφρά εδάφη οπότε μπορεί να φθάσει σε 80 cm
Το φυτό έχει ανάγκη από φως που ξεπερνά τις 14 ώρες ημερησίως.
Ο σχηματισμός των κονδύλων αρχίζει λίγο πριν την άνθηση των φυτών και μπορεί να είναι από 2-25 κατά φυτό. Οι κόνδυλοι σχηματίζονται όλοι ταυτόχρονα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αναπτύσσονται με την ίδια ταχύτητα. Πάνω στους κονδύλους βρίσκονται τα μάτια. Τα προς τη βάση μάτια του κόνδυλου είναι λιγότερο αναπτυγμένα από τα μεσαία και κορυφαία, τα οποία είναι και τα πλέον χαρακτηριστικά της ποικιλίας. Χαρακτηριστικό επίσης γνώρισμα είναι το βάθος του “λακίσκου” που σχηματίζουν τα μάτια στην επιφανεια των κονδύλων.
Η πατάτα είναι φυτό που αγαπά τις δροσερές περιοχές. Η ευνοϊκότερη θερμοκρασία για την ανάπτυξη της είναι 17οC και τα όρια της είναι μεταξύ 15ο και 24οC. Πάνω από 29οC δεν σχηματίζονται κόνδυλοι ή αυτοί που σχηματίστηκαν δεν αυξάνονται σε όγκο. Η παραγωγή πατάτας θερμών περιοχών υστερεί των ψυχρών. Επειδή όμως το φυτό δεν αντέχει στους παγετούς (κρίσιμη θερμοκρασία - 3οC), στις θερμές περιοχές μπορεί να γίνει πάνω από μια καλλιέργεια το χρόνο.
Ευνοϊκή για την παραγωγή κονδύλων είναι η ύπαρξη αρκετής εδαφικής υγρασίας, ιδίως κατά την περίοδο της άνθησης και σχηματισμού των κονδύλων και μετά. Εναλλαγές υγρασίας και ξηρασίας στο έδαφος προκαλούν σκασίματα σε όλους τους κονδύλους. Οταν το υπέργειο τμήμα αρχίζει να κιτρινίζει και βρισκόμαστε κοντά στην περίοδο συγκομιδής, μπορούμε να σταματήσουμε τα ποτίσματα. Χωρίς να κινδυνεύσουν οι κόνδυλοι. Το καλύτερο σύστημα άρδευσης της πατάτας είναι με αυλάκια και πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Το έδαφος για την καλλιέργεια της πατάτας θα πρέπει να είναι ελαφρύ και να αερίζεται καλά. Αμμοπηλώδη και ιλυοπηλώδη εδάφη πλούσια σε οργανική ουσία θεωρούνται τα καταλληλότερα. Αν και το έδαφος δεν παίζει τόσο μεγάλο ρόλο στην παραγωγή πατάτας όσο το κλίμα, καθορίζει την πρωιμότητα, την ποιότητα των κονδύλων και μαζί με το κλίμα, την απόδοση.
Η πατάτα προτιμά τα όξινα εδάφη με ΡΗ 4.8 - 5.2 οπότε καταπολεμάται ταυτόχρονα και ο καρκίνος της πατάτας. Δεν έχει μεγάλες θρεπτικές απαιτήσεις, αντιδρά όμως πολύ θετικά στη λίπανση με κόμποστ ή κοπριά και στο κάλιο. θετικά επίσης αντιδρά στη λίπανση με εκχυλίσματα φυκιών (2-3 φορές στην καλλιεργητική περίοδο). Η λίπανση με κοπριά (2000-4000 kgr το στρέμμα) πρέπει να προηγείται ή να έπεται της φύτευσης και μπορεί να τοποθετηθεί σ’ όλη την επιφάνεια του αγρού ή στις γραμμές που πρόκειται να φυτευτούν οι κόνδυλοι.
Δεν πρέπει να φυτεύουμε πατάτες όπου έχουν καλλιεργηθεί ντομάτες, πατάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, φράουλες κατά τα τελευταία 4-5 χρόνια, (βλέπε 2ο τεύχος σελίδα 30-31).
Πρέπει να μεσολαβήσουν καλλιέργειες σιτηρών και ψυχανθών (κυρίως μηδική, τριφύλι). Επίσης αποφεύγουμε να καλλιεργήσουμε πατάτες όπου υπήρχαν πρόσφατα γρασίδια, γιατί συνήθως αναπτύσσονται πληθυσμοί σιδηροσκούληκων.
Κομποστοποιούμε ή ενσωματώνουμε τα φυτικά υπολείμματα στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου. Με την ενσωμάτωση παρεμποδίζεται η διαχείμανση των παρασίτων.
Σπορά ή φύτευση
Το φύτεμα του πατατόσπορου γίνεται 4-6 βδομάδες πριν το τελευταίο αναμενόμενο παγετό. Ανάλογα με την εποχή συγκομιδής έχουμε: Ανοιξιάτικες - Καλοκαιρινές και Φθινοπωρινές πατάτες. Για παραγωγή Ανοιξιάτικης σπέρνουμε τέλος Γενάρη με τέλος Απρίλη και συγκομίζουμε αρχές Απρίλη με τέλος Ιούλη. Για Καλοκαιρινή σπέρνουμε Απρίλη - Ιούνη και συγκομίζουμε αρχές Αυγούστου με τέλος Οκτώβρη. Για Φθινοπωρινή, σπέρνουμε τέλος Αυγούστου και συγκομίζουμε Νοέμβρη με Μάρτη. Οι αποστάσεις φύτευσης μπορεί να είναι 60-90 cm μεταξύ των γραμμών και 25-30 cm επί των γραμμών. Το βάθος ανάλογα με το έδαφος (ελαφρύ - βαρύ) μπορεί να είναι 7- 15 cm. Το φύτρωμα γίνεται σε 10-15 μέρες και χρειάζονται 80-140 μέρες για την ωρίμανση, ανάλογα με την ποικιλία.
Ο σπόρος επηρεάζει πολύ την παραγωγή γι’ αυτό πρέπει να είναι υγιής. Αυτοί που προέρχεται από ορεινές περιοχές είναι καλύτεροι. Ο πατατόσπορος μπορεί να βρίσκεται σε 4 διαφορετικά στάδια:
1ο Να μην έχει φύτρα (στάδιο ληθάργου).
2ο Να έχει ένα κορυφαίο φύτρο (στάδιο επικράτησηςτης κορυφής).
3ο Να φυτρώνουν αρκετά μάτια (στάδιο κανονικού φυτρώματος). Αυτό είναι το καλύτερο στάδιο για φύτευση ώστε να έχουμε τη μεγαλύτερη δυνατόν επιτυχία.
4ο Να είναι γερασμένοι και εξασ- θενημένοι (στάδιο λεπτών φύτρων) (εικόνα 1)
Ο λήθαργος αποτελεί ένα μεγαλο τμήμα της φυσιολογικής ηλικίας του κονδύλου και η διάρκειά του επηρεάζεται από:
- Την ποικιλία (οι πρώιμες ποικιλίες έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ληθάργου).
-Τη θερμοκρασία (μειώνεται η διάρκεια του ληθάργου όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες κατά την καλλιεργητική περίοδο).
- Τις συνθήκες αποθήκευσης (η μείωση της θερμοκρασίας αυξάνει τη διάρκεια του ληθάργου, η υγρασία τη μειώνει ενώ η υψηλή συγκέντρωση CO2 προωθεί τη βλάστηση).
- Τις ασθένειες (όταν η καλλιέργεια έχει προσβληθεί από όψιμο περονόσπορο μειώνεται η περίοδος του ληθάργου).
Προβλάστηση πατατόσπορου.
Για να έχουμε μεγαλύτερες αποδόσεις, συντόμευση του βιολογικού κύκλου, ομοιόμορφο και γρήγορο φύτρωμα, και για να ελέγχουμε τη σπορά ακατάλληλων κονδύλων μπορούμε να καταφύγουμε στην τεχνική της προβλάστησης.
Στρωματώνουμε τους κονδύλους σε ξύλινα τελάρα (μια ή δύο στρώσεις), για να έχουμε καλό αερισμό και τα τοποθετούμε σε ημισκιερό χώρο, ενώ φροντίζουμε να έχουμε υψηλή σχετική υγρασία, διαβρέχοντας τον γύρω χώρο (όχι τους κονδύλους). Μόλις οι κόνδυλοι αποκτήσουν πράσινα φύτρα μήκους όχι μεγαλύτερα του 1 cm μπορούμε να τους σπείρουμε. Αν τα αρχικά φύτρα σπάσουν, δεν αχρηστεύεται ο σπόρος, απλά θα έχουμε μια οψίμηση της καλλιέργειας. Το καλύτερο μέγεθος σπόρου είναι εκείνο που έχει βάρος 25-50 gr και πλησιάζει το μέγεθος αβγού. Καλό είναι πριν τη φύτευση να παραμείνουν για αρκετές ώρες σε εκχύλισμα κόμποστ για να προλάβουμε ασθένειες. Σε περίπτωση που εμφανιστεί κυριαρχία της κορυφής κατά την προβλάστηση, αφαιρούμε το φύτρο για να μην έχουμε ανομοιόμορφο φύτρωμα και οψίμηση της παραγωγής. Αν ο καιρός δεν επιτρέπει τη φύτευση στο χωράφι, μειώνουμε τη θερμοκρασία, για να σταματήσει η ανάπτυξη των φύτρων. Αν θέλουμε να εξοικονομήσουμε σπόρο μπορούμε να κόψουμε τους κονδύλους, (μετά την προβλάστηση), ώστε κάθε κομμάτι να έχει τουλάχιστον 2 φύτρα. Το φύτεμα πρέπει να γίνεται 10 μέρες μετά, για να επουλωθούν οι κομμένες επιφάνειες ενώ κατά άλλους να γίνεται αμέσως εφόσον η σχετική υγρασία του περιβάλλοντος και του εδάφους είναι υψηλή και η θερμοκρασία μεταξύ 10ο-20ο C. Αν δεν μπορούμε να φυτέψουμε αμέσως, καλύπτουμε με υγρές λινάτσες. Σε κάθε περίπτωση για να αποφύγουμε μετάδοση ασθενειών, από άρρωστους σε υγιείς κονδύλους, απολυμαίνουμε τα μαχαίρια με καθαρό οινόπνευμα.
Μετά τη φύτευση των κονδύλων γίνεται παράχωμα της βάσης των βλαστών για να σχηματιστούν περισσότεροι στόλονες και να προφυλαχθούν οι κόνδυλοι από την απευθείας έκθεση στον ήλιο, ενώ συγχρόνως σχηματίζονται τα αυλάκια άρδευσης μεταξύ των γραμμών.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ
Υπέργειο τμήμα
- Τα μάτια δεν βλασταίνουν, οι κόνδυλοι μπορεί να σαπίζουν. Διάφοροι μύκητες και βακτήρια ευθύνονται γι’ αυτό το σάπισμα. Η εμβάπτιση του σπόρου σε εκχύλισμα κόμποστ αυξάνει την αντίσταση στις ασθένειες. Φύτεμα σε καλοστραγγισμένο ζεστό έδαφος σε όχι μεγάλο βάθος, βοηθά στο γρήγορο φύτρωμα. Αντίθετα κρύος και υγρός καιρός ευνοεί το σάπισμα.
-Φύλλα μεταχρωματισμένα, δερματώδη και καρουλιασμένα. Αίτιο: τζιτζικάκια,(εικόνα 2) αφίδες, ιοί.
Αν τα φύλλα έχουν κίτρινους λεκέδες και καφετιά άκρα, ψάχνουμε για τζιτζικάκια, που είναι μικρά πράσινα ή καφετιά έντομα που μυζούν τους φυτικούς χυμούς. Τα τζιτζικάκια πηδούν, μετακινούνται δεξιά - αριστερά ή πετούν όταν ενοχληθούν. Ψεκάζουμε με εντομοκτόνα σαπούνια, (αλλού χρησιμοποιείται σε ψεκασμούς η Sabatilla (εικόνα 3).(Είναι πολυετές φυτό με ύψος περίπου 50 εκ.Συναντάται στην Κολομβία, την Βενεζουέλα και το Μεξικό. Οι δραστικές ουσίες, κυρίως cevadine, veratidrine βρίσκονται στις κάψες που περιέχουν τους σπόρους. Είναι αποτελεσματικό εντομο- κτόνο για διάφορα έντομα μεταξύ των οποίων τα Ostrinia, nubilalis, ακρίδες, Μyrus persicae κ.ά. Θεωρείται πολύ τοξι- κό για τις μέλισσες. Η εντομοκτόνα δράση της sabadilla μειώνονται γρήγορα με τά την εφαρμογή. Οι σπόροι και η σκόνη της sabadilla ερεθίζουν τους βλενογό νους. Η χρήση της σαν εντομοκτόνο ανα φέρεται από τον 16ο αιώνα.)
Οι προσβολές προλαμβάνονται αν καλύψουμε τις σειρές των φυτών με χώμα ή οργανικά υπολείμματα.
Αν τα φύλλα έχουν κίτρινα στίγματα και δεν προχωράει η ανάπτυξη των φυτών πιθανόν έχουμε προσβολή από αφίδες. Οι αφίδες της πατάτας μπορεί να είναι διαφόρων ειδών και πιο συχνά συναντιούνται στα νεαρά φύλλα. Η παρουσία των μυρμηγκιών υποδηλώνει την παρουσία των αφίδων επειδή έλκονται από το κολλώδες μελίτωμα που εκκρίνουν οι αφίδες. (Στο τέλος του άρθρου υπάρχει εκτεταμένη αναφορά στις αφίδες).
Αν οι άκρες των φύλλων καρουλιάζουν προς τα πάνω και τα φύλλα είναι κιτρινοπράσινα, πιθανόν να έχουμε προσβολή από τον ιό του καρουλιάσματος. Γενικά οι ιώσεις προκαλούν απότομο ή βαθμιαίο εκφυλισμό των φυτών και εκμηδενίζουν την παραγωγή. Επίσης προκαλούν μωσαϊκό των φύλλων (μερικός αποχρωματισμός), νανισμό των φυτών, συστροφή, και πάχυνση των φύλλων, ανωμαλίες στο σχήμα, νηματοειδή εμφάνιση των βλαστών, ατρακτοειδή διαμόρφωση, σχίσιμο και σμίκρυνση των κονδύλων και άλλες ανωμαλίες. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Πρόληψη γίνεται με τον έλεγχο των αφίδων οι οποίες μεταδίδουν ιώσεις καθώς μετακινούνται από φυτό σε φυτό. Θα πρέπει να γίνεται χρήση υγιούς σπόρου και ανθεκτικών ποικιλιών.
Μελάνωση του φυτού. Αν το φυτό παρουσιάζει καθυστερημένη ανάπτυξη, ο λαιμός του βλαστού μαυρίζει, τα φύλλα κιτρινίζουν και μαραίνονται και σαπίζει ο κόνδυλος με αποτέλεσμα να σαπίζει ολόκληρο το φυτό τότε έχουμε μελάνωση του φυτού. Πρέπει να φυτεύουμε ολόκληρο τον κόνδυλο, να μην ποτίζουμε υπερβολικά και να φροντίζουμε να στραγγίζει καλά το έδαφος. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά.
Δακτυλιωτή σήψη. Αν ένα ή περισσότερα στελέχη του ίδιου φυτού μαραίνονται, (χωρίς να μεταχρωματίζονται τα στελέχη), ενώ κόβοντας τα κάθετα και πιέζοντας τα βγάζουν ένα γαλακτώδες υγρό, τότε τα φυτά, έχουν προσβληθεί από δακτυλιωτή σήψη. Στους κονδύλους παρατηρείται καστανός δακτύλιος. (εικόνα 4) Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Πρόληψη γίνεται με χρήση υγιούς σπόρου και με απολύμανση του μαχαιριού κατά το κόψιμο των σπόρων που προορίζονται για φύτεμα.
Μαραμένα φυτά. Αν τα φυτά μαραίνονται απότομα, η μάρανση μπορεί να οφείλεται σε σιδηροσκούληκα Αgriotes sp (οι πατάτες έχουν μικρές κυκλικές τρύπες και όταν τις κόψουμε, βλέπουμε στοές κάθετα απ’ έξω προς το κέντρο) ή σε κοφτοσκούληκα Αgrotis sp (τρώνε επιφανειακά τις πατάτες). Τα δεύτερα, κάνουν μικρότερη ζημιά από τα σιδηροσκούληκα. (Για την αντιμετώπισή τους βλέπε 2ο τεύχος σελ. 16) (εικόνα 5,3)
Νηματώδεις. Οταν οι ρίζες δεν αναπτύσσονται και παρουσιάζουν μικρά εξογκώματα με ξερή επιδερμίδα, τότε έχουμε προσβολή από νηματώδεις (Meloidogyne sp). Οι πατάτες είναι βρώσιμες αν καθαριστεί η φλούδα. Αν στο εσωτερικό του κονδύλου δημιουργείται σκούρα καφέ φελλοποιημένη κοιλότητα που κατά την αποθήκευση μουμιο- ποιείται τότε έχουμε προσβολή από νηματώδεις Ditylenchus destructor. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά και δεν τα κομποστοποιού- με. Ο έλεγχος των παρασιτικών νηματωδών μπορεί να γίνει με απελευθέρωση στο έδαφος νηματωδών που λειτουργούν σαν υπερπαράσιτα.
Μια άλλη τεχνική που μπορεί να καταπολεμήσει τους νηματώδεις, στηρίζεται στο γεγονός ότι οι λάρβες του νηματώδη αν δεν βρουν ξενιστή (ρίζες φυτών), ψοφούν. Γι' αυτό συγκεντρώνουμε τα φύτρα από πατάτες, τα ξύνουμε μ’ ένα τρίφτη προσθέτοντας νερό ώστε να γίνει χυλός. Διαλύουμε το χυλό σε νερό και ψεκάζουμε το έδαφος. Οι ουσίες που βγαίνουν από τα διαλυμένα φύτρα της πατάτας ερεθίζουν τα αυγά των νηματωδών, (τα αυγά τους μπορεί να διατηρηθούν στο έδαφος μέχρι και 10 χρόνια έως ότου παρουσιαστούν οι κατάλληλες συνθήκες) εκκολάπτονται αλλά οι λάρβες ψοφούν, λόγω έλλειψης ξενιστών. Διαπιστώθηκε ότι αρκούν 10 έως 15 μέρες αναμονής από την ημέρα της εφαρμογής του παρασκευάσματος στο έδαφος για να μπορούμε να φυτέψουμε τις πατάτες. Υπήρξαν πολύ καλά αποτελέσματα με την αναλογία 1 gr (ξηρής ουσίας) φύτρου πατάτας σε 10 τόνους νερό του εδάφους.
Ετσι με μια μέση υγρασία εδάφους 60%, όπως είναι συνήθως την Ανοιξη, χρειαζόμαστε 165 gr μάζας φύτρων πατάτας στα 10 στρέμματα. Είναι αυτονόητο ότι αυτός ο τρόπος καταπολέμησης είναι εξαιρετικά φθηνός και δεν επιβαρύνει το περιβάλλον.
Βερτιτσιλίωση. Αν κιτρινίζουν τα κατώτερα φύλλα μαραίνονται και αποξηραίνεται ολόκληρο ή μέρος του φυτού, ενώ κατά μήκος του βλαστού παρατηρείται καστανό χρώμα, τότε έχουμε προσβολή από βερτιτσίλιο. Συνήθως εκδηλώνεται όταν τα φυτά βρίσκονται στο στάδιο της άνθησης. Καταστρέφουμε τα φυτά που έχουν προσβληθεί, αποφεύγουμε την υπερβολική αζω- τούχα λίπανση και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.
Φύλλα με ομόκεντρες δακτυλιωτές γκριζοκαφέ κηλίδες. Αν έχουμε αυτά τα συμπτώματα τότε τα φυτά έχουν προσβληθεί από πρώιμο περονόσπορο (εικόνα 6). Αυτή η μυκητολογική ασθένεια εκδηλώνει έντονες προσβολές όταν ο καιρός είναι βροχερός και ζεστός. Ψεκάζουμε (1-3 φορές) με χαλκό ή βορδιγάλειο πολτό (1,1-1,5%) εφόσον εμφανίζονται συμπτώματα και ο καιρός είναι υγρός και ζεστός. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ανθεκτικές ποικιλίες . Αν μετά την άνθηση του φυτού παρατηρήσουμε κόκκινες προς το καφέ περιοχές στο έλασμα των φύλλων, στους μίσχους ή στους βλαστούς, ενώ οι εστίες που σαπίζουν αναδίδουν μια χαρακτηριστική μυρωδιά, τότε έχουμε όψιμο περονόσπορο (εικόνα 7,5.2). Εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια μέτρια θερμού και δροσερού καιρού. Εφόσον έχει προσβληθεί η καλλιέργειά μας για να αποφύγουμε προσβολή των κονδύλων δεν βγάζουμε τις πατάτες από το έδαφος πριν περάσουν 2 βδομάδες από το κιτρίνισμα του υπέργειου τμήματος ή απομακρύνουμε τη βλάστηση 2 βδομάδες πριν τη συγκομιδή των κονδύλων.
Ψεκάζουμε με χαλκό αν παρατηρούμε συμπτώματα και ο καιρός παραμείνει υγρός, για να σταματήσουμε παραπέρα εξάπλωση των συμπτωμάτων. Προλαμβάνουμε ψεκάζοντας τα φυτά με εκχύλισμα κόμποστ από το φύτρωμα και κάθε 2 βδομάδες έως το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου.
Φαγωμένα φύλλα, απογυμνωμένα φυτά. Οι πατάτες έχουν προσβληθεί από δορυφόρο Leptinotarsa decemlineata (ακολουθεί στο τέλος του άρθρου εκτεταμένη αναφορά στο δορυφόρο.)
Προβλήματα στους κονδύλους
Μικρές πατάτες. Πιθανόν να έχουμε έλλειψή ασβεστίου. Προσθέτουμε στο έδαφος, για να αυξήσουμε το μέγεθος και την ποιότητα των κονδύλων και για να μειώσουμε την ευαισθησία στη μελάνωση του λαιμού.
Κόνδυλοι με πράσινους λεκέδες στην επιδερμίδα. Αίτιο ή έκθεση στο φως. Όταν οι κόνδυλοι εκτεθούν στο φως πρασινίζουν και αναπτύσσουν μια τοξική ουσία (για τον άνθρωπο) γνωστή σαν σολανίνη. Τις καθαρίζουμε πριν τις φάμε. Πρόληψη γίνεται με σκέπασμα των φυτών με χώμα ή οργανικά υπολείμματα και επαναλαμβάνουμε κάθε φορά που χρειάζεται. Επίσης συντηρούμε τις πατάτες στο σκοτάδι.
Καφετιές κηλίδες στη σάρκα που αργότερα φελλοποιούνται.
Εμφανίζεται σε ελαφρά αμμώδη εδάφη με ουδέτερο ή αλκαλικό ΡΗ. Κατεβάζοντας το ΡΗ κάτω από το 5,2 μειώνονται οι πιθανότητες εμφάνισης της ασθένειας. Η εκδήλωσή της ξεκινά με μικρές καφετιές κηλίδες που σιγά - σιγά μεγενθύνονται και μπορούν να καλύψουν μεγάλη επιφάνεια του κονδύλου, δημιουργώντας φελλοποιημένες περιοχές. Αυτές οι κηλίδες είναι ή επιφανειακές ή ακριβώς κάτω από την επιδερμίδα. Ετσι οι κόνδυλοι είναι ακόμη βρώσιμοι, αρκεί να καθαριστούν. Πρόληψη γίνεται με αμειψισπορά.
Ακανόνιστοι μαύροι κόκκοι στην επιφάνεια των κονδύλων με χρώμα καστανό. Δίνουν την εντύπωση κόκκων χώματος. Τα φύτρα σαπίζουν πριν βγουν από το έδαφος, αν φυτρώσουν στις μασχάλες των βλαστών εμφανίζονται κόκκινοι κόνδυλοι. Η καλλιέργεια έχει προσβληθεί από ριζοκτονίαση. Επιβάλλεται η αμειψισπορά (4 χρόνια) και η χρήση υγιούς σπόρου. Οψιμη σπορά με προβλαστημένους κονδύλους σε όχι μεγάλο βάθος βοηθά στην πρόληψη.
Κόνδυλοι με οφιοειδείς στοές. Αν οι πατάτες έχουν πλατιές οφιοειδείς στοές με εισόδους φραγμένες από τις ακαθαρσίες τους τότε έχουμε προσβολή από την προνύμφη της φθοριμαίας (Phthorimaea operculella)(εικόνα 7,8). Ο βιολογικός της κύκλος διαρκεί 25-30 μέρες. Εχουμε πολλές γενιές το χρόνο και η τελευταία μπορεί να προσβάλλει τις εκτεθειμένες πατάτες ή αυτές που είναι καλυμμένες με λίγο χώμα. Κατά την αποθήκευση των κονδύλων η φθοριμαία μπορεί να συνεχίσει να γεννά όσο η θερμοκρασία είναι γύρω στους 10οC Καλλιεργούμε νωρίς την Ανοιξη, καλύπτουμε τις πατάτες με 7 cm χώμα ή οργανικά υπολείμματα, κυρίως στο φύτρωμα για να μην γεννήσουν αβγά τα ακμαία. Συγκο μίζουμε όσο νωρίτερα γίνεται και καταστρέφουμε τις προσβεβλημένες πατάτες. Φυσικοί εχθροί που παρασιτούν στη λάρβα της φθοριμαίας είναι οι παρασιτικές σφήκες Οrgilus lepidus Muesebeck και Βracon gelechiae Ashmead
Κούφια καρδιά, (εικόνα 5.1.) Κόνδυλοι με γκρίζες ή μαύρες περιοχές στη σάρκα. Στο κέντρο της πατάτας εμφανίζεται μια κοιλότητα σε σχήμα αστεριού που μπορεί να είναι αποτέλεσμα υψηλών βροχοπτώσεων, (ειδικά μετά από ξηρασία), σε ακανόνιστα ποτίσματα, έδαφος υγρό και κακοστραγγιζόμενο, απότομο κρύο πριν τη συγκομιδή, υπερβολική λίπανση, ύπαρξη μεγάλων διαστημάτων μεταξύ των φυτών που ευνοούν την υπερβολική ανάπτυξη. Ποικιλίες που έχουν πο λύ μεγάλους κονδύλους έχουν πε ρισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν κούφια καρδιά. Γενικά καλό είναι να αποφεύγουμε την υπερβολική λίπανση, φροντίζοντας όμως να διατηρούμε σε υψηλά επίπεδα το κάλιο και να διατηρούμε υγρό το έδαφος. Προλαβαίνουμε τις ζημιές κρατώντας τις πατάτες σκεπασμένες. Έλλειψη φωσφόρου (κάμψη της περιφέρειας των φύλλων προς τα πάνω και σκούρο πράσινο χρώμα) ή καλίου (κιτρίνισμα των κατώτερων φύλλων ανάμεσα στα νεύρα, μέχρι να γίνουν καστανά και να ξεραθούν περιφερειακά), μπορεί να προ- καλέσει κηλίδες σκοτεινόχρωμες στη σάρκα. Πατάτες με μέγεθος μεγαλύτερο από το κανονικό και σύμπτωμα κούφιας καρδιάς μπορεί να υποδηλώνει έλλειψη καλίου.
Μαύρη καρδιά. Οταν στην αποθήκη έχουμε μεγάλες θερμοκρασίες και έλλειψη οξυγόνου το κέντρο της πατάτας γίνεται μαύρο και σχηματίζει μικρές κοιλότητες. Το σάπισμα μπορεί να επεκταθεί σ’ ολόκληρη την πατάτα. Φροντίζουμε να έρχονται σ’ επαφή με καθαρό αέρα.
Πολλαπλοί κόνδυλοι. Οταν πάνω σε μια πλήρως αναπτυγμένη πατάτα αναπτύσσονται κι άλλες που συνδέονται μαζί της τότε έχουμε το φαινόμενο των πολλαπλών κονδύλων και οφείλεται σε ακανόνιστα ποτίσματα.
Βλαστημένοι κόνδυλοι με λεπτά - μακριά φύτρα. Συνήθως αυτό το φαινόμενο οφείλεται σε υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία.
Καστανές, κυκλικές φελλώδεις κηλίδες με σχισμές στην επιφάνεια του κονδύλου. Ενα από πιο κοινά συμπτώματα από προσβολή βακτηρίων (Actinomyces scabies). Για να αντιμετωπίσουμε αυτή την ασθένεια θα πρέπει να χρησιμοποιούμε υγιή σπόρο προληπτικά και να κάνουμε 4ετή αμειψισπορά. Παρατηρήθηκε ότι χλωρή λίπανση με σόγια, προλαμβάνει την ακτινομύκωση της πατάτας, ενώ με κριθάρι την αυξάνει.
Κονδυλοποίηση φύτρων. Αν οι πατάτες που φυτεύονται δεν δίνουν φύτρα αλλά από τα μάτια παράγο- νται μικρά πατατάκια και αν δώσουν φύτρα αυτά πάλι εξελίσσονται σε μικρά πατατάκια μιλάμε για την κονδυλοποίηση των φύτρων. Για να το αποφύγουμε δεν αποθηκεύουμε τις πατάτες σε χώρους με υψηλή θερμοκρασία και χωρίς καθόλου υγρασία. Φροντίζουμε να κάνουμε προβλάστηση σπόρου. Σπέρνουμε όψιμα αν η Ανοιξη είναι ψυχρή και οι πατάτες ήταν αποθηκευμένες σε υψηλές θερμοκρασίες.
Γάγγραινα πατάτας. Οφείλεται στο μύκητα Φόμα και εκδηλώνεται με ξερή σήψη απ’ εξω προς τα μέσα σχηματίζοντας βυθισμένες καστανές περιοχές με κίτρινη μούχλα. Το άρρωστο τμήμα ξεχωρίζει εύκολα από το υγιές. Χρησιμοποιούμε υγιή σπόρο, αποφεύγουμε τους τραυματισμούς και συγκομίζουμε όταν έχει φελλοποιηθεί η επιδερμίδα των κονδύλων.
Κόνδυλοι με συμπτώματα πρώιμου περονόσπορου. Ξηρή σήψη εξωτερικά σχηματίζοντας κηλίδες καστανές, κυκλικές ή ελλειψοειδείς, ελαφρά βυθισμένες με ανασηκωμένη περιφέρεια. Εσωτερικά το προσβλημένο τμήμα έχει χρώμα σκούρο - καστανό σε μικρό βάθος και ξεχωρίζει εύκολα από το υγιές τμήμα.
Κόνδυλοι με συμπτώματα όψιμου περονόσπορου. (Εικόνα 5.2) Εξωτερικά σχηματίζονται κηλίδες σε μεγάλη έκταση με ακανόνιστο σχήμα, σε κάποιο σημείο βυθισμένες με καστανό κόκκινο χρώμα. Αν η μόλυνση γίνει κατά τη συγκομιδή τα συμπτώματα μπορεί να παρατηρηθούν στην αποθήκη. Φλύκταινες στους κονδύλους, που βυθίζονται και σάρκα μελανή και υγρή, ή ακανόνιστες χλωρωτικές κηλίδες στα νεαρά φύλλα που ξηραίνονται, οφείλονται σε ηλιακά εγκαύματα. Αυτές οι πατάτες αν προσβληθούν από βακτήρια, σαπίζουν. Αποφεύγουμε να τις αφήνουμε μετά την εξαγωγή τους στον ήλιο και απομακρύνουμε τις προσβεβλημένες.
Αποθήκευση συντήρηση
Είναι σημαντικό να αφήσουμε τους βλαστούς να κιτρινίσουν πριν ξεθάψουμε του κονδύλους. Συντηρούμε τους υγιείς κονδύλους για 2- 3 βδομάδες στους 10 oC - 15 oC και μετά τους αποθηκεύουμε στους 4 - 5 oC και υγρό περιβάλλον.
Διαδοχικές καλλιέργειες
Βλέπε πίνακα 2ου τεύχους σελίδα 19
Προτάσεις Συγκαλλιέργειας
Παραδοσιακά η πατάτα συγκαλλιεργείται με φασόλια και καλαμπόκια ενώ δεν ταιριάζει με κολοκύθια, ντομάτες, βατόμουρα και μήλα. Τα αγριόχορτα αγριοντοματιά (Solanum nigrum) και τατουλας (Datura Stramouium) λειτουργούν σαν φυτά παγίδες για το δορυφόρο της πατάτας, ο οποίος γεννά τα αβγά του με αποτέλεσμα να δηλητηριάζονται οι λάρβες από τις τοξικές ουσίες που περιέχουν τα δύο φυτά.
Πρόταση: ας επιχειρήσει κάποιος να πειραματιστεί ψεκάζοντας με εκχύλισμα απ’ αυτά τα φυτά για την αντιμετώπιση του δορυφόρου.
Ο ΔΟΡΥΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ(Leptinotarsa decemlineata)
Ο Δορυφόρος της πατάτας (Δ.Τ.Π.) θεωρείται από πολύ παλιά σαν ένας από τους χειρότερους εχθρούς της πατάτας. Προσβάλλει επίσης μελιτζάνα, τομάτα και πιπεριά.
Τα ενήλικα σκαθάρια έχουν μήκος, περίπου 1 εκ. και χαρακτηρίζονται από τις μακριές και κίτρινες λωρίδες της ράχης τους. Τα ενήλικα που επιβίωσαν κατά τη διάρκεια του χειμώνα και διαχείμασαν στο έδαφος, ξυπνάνε από τον λήθαργο τους την άνοιξη, την ίδια περίοδο που φυτρώνουν οι πατάτες.
Γεννάνε πορτοκαλοκίτρινα αβγά, σε ομάδες των 12 ή και περισσοτέρων, στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Κάθε θηλυκό εναποθέτει 500 περίπου αβγά σε μια περίοδο 5 εβδομάδων. Σε λίγες ημέρες εκκολάπτονται και οι σκουροκόκκινες λάρβες σκορπάνε στο φύλλωμα. Πλησιάζοντας προς την ωριμότητα το χρώμα τους αλλάζει σε πορτοκαλί. Χαρακτηρίζονται από δύο σειρές μαύρα σημάδια στα πλευρά. Οταν ωριμάσουν εγκαταλείπουν τα φυτά, κατεβαίνουν στο έδαφος, νυμφώνο νται και ξαναεμφανίζονται, σαν ενήλικα πια, αρκετές μέρες αργότερα.
Ο βιολογικός κύκλος τους απαιτεί ένα μήνα περίπου και υπάρχουν 1-3 γενιές το χρόνο ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες. Οι λάρβες, κυρίως, αλλά και τα ενήλικα είναι ιδιαίτερα λαίμαργα. Προκαλούν σημαντικές ζημιές στα φύλλα και τις κορυφές, απογυμνώνοντας πολλές φορές ολόκληρο το φυτό. Επίσης θεωρούνται υπεύθυνα για μετάδοση ασθενειών όπως η βακτηριακή μάρανση της πατάτας κ.α.
Έχουν εντοπιστεί αρκετοί φυσικοί εχθροί του Δ.τ.Π. οι οποίοι ‘βοηθάνε να διατηρείται ο πληθυσμός του σε ανεκτά επίπεδα. Ο D. Simser, ερευνητής του New Alchemy Institute αναφέρει δύο είδη κοξινιλλας ένα είδος μύγας, 6 είδη σκαθαριών που ζουν στο έδαφος, μερικές αρπαχτικές βρωμούσες και ένα είδος σφήκας (Εdovum puttleri). Εχει επίσης εντοπιστεί ο μύκητας Beauvaria bassiana, ο οποίος χρησιμοποιείται συστηματικά στη Σοβ. Ένωση για καταπολέμηση του Δ.τ.Π καθώς και το παράσιτο των αυγών του Δ.τ.Π. Εndoua puttleri.
Μέχρι πριν από λίγο καιρό ο Δ. τ. Π. αντιμετωπίζονταν, στη συμβατική γεωργία, με τους συνηθισμένους ψεκασμούς που γινόταν κυρίως για την αντιμετώπιση άλλων εντόμων. Σήμερα διαπιστώνεται ότι έχει αρχίσει να γίνεται ανθεκτικός στα περισσότερα απ’ αυτά και μετατρέπεται ξανά σε σημαντικό εχθρό. Δημισυργείται λοιπόν, η ανάγκη να εξετάσουμε τις εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν για την αντιμετώπισή του.
1. Αμειψισπορά: <<Η πιο σημαντική πρακτική για την αντιμετώπιση του Δ.τ.Π.>> αναφέρει έκδοση του 1990 του κολλεγίου της Ν.Αγγλίας. Η αμειψισπορά να γίνεται με καλλιέργειες διάφορες της πατάτας - μελιτζάνας - τομάτας - πιπεριάς.
2 Πρώιμο φύτεμα:Οσο το δυνατόν νωρίτερα (3-4 βδομάδες πριν το τελευταίο ανοιξιάτικο παγετό). Φυτέψτε όλες τις πατάτες μαζί. Μη κλιμακώνετε τη φύτευση.
3. Οψιμο φύτεμα:Πιο παρακινδυνευμένη μέθοδος από το πρώιμο φύτεμα. Μη φυτεύετε και νωρίς και αργά.
4. Φύτευση πρώιμων ποικιλιών: Προτείνεται από το παν/μιο του Rhode Island ΕΛΑ. Πρώιμες ποικιλίες, μπορεί να διαφύγουν τον κίνδυνο σοβαρών ζημιών ωριμάζοντας πριν τη μέγιστη πληθυσμιακή αύξηση του Δτ.Π.
5. Τιναγμα των φυτών: Χρησιμοποιούμε ένα βαθύ κουτί και προχωρά- με ανάμεσα στα φυτά, μια φορά την εβδομάδα, πριν την άνθηση, τινάζοντας το φύλλωμα μέσα στο κουτί. Ελεγχος των πληθυσμών του δορυφόρου σε μεγάλες εκτάσεις μπορεί να γίνει με ειδικό μηχάνημα που τινάζει τα σκαθάρια και τα συλλέγει σε ειδικά δοχεία,
6. Το βακτήριο Bacillus thurigiensis var. tenebrionis. Πρόκειται για βακτήριο εξειδικευμένο στον Δτ.Π.
7. Ένα φυσικά συναντώμενο εντομοκτόνο είναι η ροτενόνη και με το εμπορικό όνομα Noxfire χρησιμοποιείται από το 1990. Προτείνεται να συν- διάζεται με μια συνεργιστική ουσία, το piperonyl butoxide. Η ροτενόνη είναι φυτικό εκχύλισμα, (από τις ρίζες του φυτού Derris elliptica) και λέγεται ότι το piperonyl butoxide απομονώθηκε για πρώτη φορά από ένα φυτό. Με το να είναι φυτικά εκχυλίσματα δεν σημαίνει ότι εγγυώνται την ασφάλιση του ανθρώπου αλλά είναι σίγουρο ότι αποδομούνται στη φύση. Η ροτενόνη και το piperonyl butoxide είναι πολύ τοξικά για τα ψάρια.
8. Kryocide (sodium fluoaluminate) είναι η εμπορική ονομασία μιας συναντώμενης στη φύση ουσίας και όπως και η ροτενόνη αναφέρεται σε εργασίες του παν/μίου του Rhode Island ότι είναι αρκετά δραστική στον Δ.τ.Π. Έρευνα στο παν/μίο της Μασσαχουσέτης έδειξε ότι το Kryoside σκοτώνει τον Δτ.Π. μόνο στο στάδιο της λάρβας και ότι είναι περισσότερο δραστικό σε χαμηλές θερμοκρασίες από τον B.t. var. san diego.
9. Οργανική κάλυψη του εδάφους. Πειράματα στο παν/μίο του New Hampsire το 1989 με χρήση οργανικής κάλυψης 9 περίπου εκατοστών είχαν σαν αποτέλεσμα καταστολή του Δτ.Π. και υπερδιπλασιασμό της σοδειάς πατάτας. Από το παν/μίο συμπεραίνουν ότι το πάχος της εδαφοκάλυψης ήταν αυτό που εμπόδισε τον Δ. τ.Π. ενώ παρόλα αυτά η οργανική ουσία ευνόησε τον πολλαπλασιασμό των θηρευτών και παρασίτων του Δ.τ.Π.
10. Ενας από τους πιο εύκολους και αποτελεσματικότερους τρόπους για να αποφεύγουμε τις μεγάλες ζημιές είναι η επιφανειακή καλλιέργεια. Απλώνουμε τις πατάτες στην επιφάνεια του εδάφους ή καλύτερα σε ένα στρώμα φύλλων. Ρίχνουμε επάνω τους ένα στρώμα αχύρου 9 περίπου εκ. και ένα φλιτζάνι οστιάλευρο (φυσικό λίπασμα πλούσιο σε Ρ. και Ca). Ρίχνουμε ξανά άχυρο μέχρι να συμπληρωθεί συνολικό πάχος 25-30 εκ. Οι βλαστοί ξεπροβάλουν μέσα από το προστατευτικό κάλυμα, ενώ τα σκαθάρια μένουν κάτω. Με τον τρόπο αυτό η συγκομιδή είναι εύκολη και οι πατάτες καθαρές
11. .Ένας καλλιεργητής βρήκε έναν πολύ έξυπνο τρόπο καταπολέμισης του Δτ.Π. εκμεταλλευόμενος τη λαιμαργία του. Σκονίζει τις κορυφές της πατάτας όταν είναι υγρές με αλεύρι το οποίο όταν φαγωθεί από τα σκαθάρια τα κάνει να φουσκώνουν και να σκάνε!
12. Εχουν εντοπιστεί κάποια φυτά που απωθούν τον Δ.τ.Π. όπως τα: φασολάκια, τσουκνίδα, κοριανδός, Αθανασία ή καρυοφύλι - Tanacetum vulgare, Χρένος - A r m o r a c i a tusticama, λινάρι.
13. Τα εκχυλίσματα του ευκάλυπτου απωθούν τα Δτ.Π. Ψεκάστε.
14. Ο Βασιλικός εκδηλώνει εντομοκτόνο δράση. Ψεκάστε με γαλάκτωμα του αιθέριου ελαίου του σε νερό περιεκτικότητας 2%.
15. Ορισμένα παρασκευάσματα με εντομοκτόνο δράση τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για άλλα έντομα είναι τα παρακάτω:α) Πιπεριές chilli - Chillipepper - Capsicum Frutescens. Δρα σαν δηλητήριο στομάχου είναι εντομοκτόνο, απωθητικό και αντιορεκτικό. Αλέθουμε 100 gr πιπεριές και τις μουσκεύουμε σε 1 It. νερό. Φιλτράρουμε και αραιώνουμε σε αναλογία 1:5 με σαπουνόνερο πριν από τον ψεκασμό. Είναι αποτελεσματικό και για τις αφίδες. Δοκιμάστε με διάφορες αραιώσεις γιατί ενδέχεται να προκληθούν εγκαύματα στα φύλλα. β) Σκόρδο - Garlic - Alliun sativum Χρησιμοποιούμε κατά προτίμηση σκόρδα τα οποία δεν έχουν λιπανθεί με συνθετικά λιπάσματα γιατί μειώνεται η περιεκτικότητα των δραστικών συστατικών. Το σκόρδο είναι εντομοκτόνο, απωθητικό, αντιορεκτικό βακτηριοκτόνο, μυκητοκτόνο, νηματωδοκτόνο. Χρησιμοποιούμε 100 gr. σκόρδο, 0,5 lt. νερό, 10 gr. σαπούνι και 2 κουταλιές ορυκτέλαιο. Κόβουμε το σκόρδο σε λεπτές φέτες και το μουλιάζουμε επί 24 ώρες στο ορυκτέλαιο. Διαλύουμε το σαπούνι και το ανακατεύουμε με το εκχύλισμα του σκόρδου στο λάδι. Φιλτράρουμε. Πριν από τη χρήση το αραιώνουμε με 20 μέρη νερό. Δοκιμάστε με διάφορες αραιώσεις.
ΟΙ ΑΦΙΔΕΣ
Οι αφίδες είναι μικρά, με μαλακό σώμα έντομα και χαρακτηρίζονται από το αχλαδόμορφο σώμα τους, τις μακριές κεραίες τους και το ζευγάρι των αποφύσεων που βρίσκεται στο πίσω μέρος τους και το οποίο μοιάζει με σωληνάκια. (Εικόνα 1).
Από τα σωληνάκια αυτά εκκρίνονται ουσίες χρήσιμες για την άμυνα του εντόμου. Οι αφίδες μυζούν τον χυμό των φυτών προκαλώντας έτσι μάρανση του φυλλώματος και γενική εξασθένηση. Ζάχαρα και χυμοί που αποβάλλονται από το πεπτικό τους σύστημα είναι γνωστά με το όνομα “μελιτώματα”. Αυτές οι ουσίες μπορούν να κάνουν κολλώδη την επιφάνεια των φύλλων, αλλά και να γίνουν το θρεπτικό υπόστρωμα στο οποίο αναπτύσσεται ένας μαύρος μύκητας που εμποδίζει τη φωτοσύνθεση.
Οι αφίδες μπορεί να μεταφέρουν ασθένειες από φυτό σε φυτό. Για παράδειγμα αναφέρουμε ότι μεταφέρουν τις ασθένειες του “μωσαϊκού” -προκαλούνται από ιούς- στην ντομάτα.
Μετά από μια ή δύο γενιές που δεν έχουν φτερά, γεννιούνται φτερωτές μορφές και πετάνε σε γειτονικά φυτά. Στο τέλος της περιόδου θηλυκά και αρσενικά ζευγαρώνουν τα δε αυγά που γεννάνε διαχειμάζουν. Μ’ αυτόν τον τρόπο αναπαραγωγής μπορούν να γεννηθούν μεγάλοι αριθμοί αφίδων σε μικρό χρονικό διάστημα.
Οι αφίδες ανταποκρίνονται θετικά στα θρεπτικά στοιχεία που κυκλοφορούν μέσα στα φυτά και ιδιαίτερα στο άζωτο. Μ’ άλλα λόγια, όσο περισσότερο αζωτούχο λίπασμα βάζουμε στο έδαφος τόσο περισσότερο ευτυχισμένες κάνουμε τις αφίδες. Πρόληψη γίνεται καλλιεργώντας μακριά από προσβεβλημένες περιοχές, απομακρύνοντας τα φυτά - ξενιστές και ποτίζοντας λογικά. Τα ανόργανα λιπάσματα αναγκάζουν τα φυτά να προσλαμβάνουν πολύ νερό, παράγοντας έτσι υδαρή βλάστηση πολύ επιθυμητή από τις αφιδες. Τα παράσιτα μπορούν να κρατηθούν μακριά καλλιεργώντας καπουτσίνους (TROPAEOLUM MAJUS) ανάμεσα στις σειρές με τα λαχανικά και γύρω από τα φρουτόδεντρα.
Άλλα φυτά που μπορούν να βοηθήσουν με την παρουσία τους είναι το σκόρδο, ο κορίανδρος, ο άνηθος και οι πετούνιες. Το εκχύλισμα του καπνού είναι δυνατό εντομοκτόνο, είναι όμως θανατηφόρο και για τα ωφέλιμα έντομα και επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Παρασκευάζεται μουλιάζοντας βλαστούς καπνού σε ζεστό νερό επί 24 ώρες. Μπορούμε να προσθέσουμε μερικές σταγόνες υγρό σαπούνι για να βελτιώσουμε τη διαβρεκτικότητα. Ψεκάζουμε τα φυτά επιμένοντας στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Φυτά που έχουν ψεκαστεί με καπνό μπορούν να καταναλωθούν αφού περάσουν τουλάχιστον 4 μέρες.
Ένα άλλο παρασκεύασμα γίνεται με ψιλοκομμένη καυτερή πιπεριά, σκόρδο και κρεμμύδι. Τα βάζουμε να μουλιάσουν σε νερό και ψεκάζουμε με το εκχύλισμα προσθέτοντας λίγο σαπούνι. Οι αφίδες προσελκύονται από το κίτρινο χρώμα και αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον περιορισμό τους. Ρηχά δοχεία βαμμένα με λαμπερό κίτρινο χρώμα και γεμάτα με σαπουνόνερο είναι μια καλή παγίδα. Κομμάτια κόντρα - πλακέ βαμμένα κίτρινα και αλειμμένα με κατάλληλη κόλλα, ακόμα και με γράσο ή λάδι μηχανής, συλλαμβάνουν αρκετά έντομα.
Φτερωτές αφίδες δεν, προσγειώνονται σε χαμηλά φυτά γύρω από τη βάση των οποίων έχουμε απλώσει αλουμινόχαρτο. Φαίνεται ότι η αντανάκλαση του ουρανού τις μπερδεύει και δεν μπορούν να καταλάβουν που είναι το πάνω! Ο έλεγχος των αφίδων στη φύση γίνεται με τη βοήθεια άλλων εντόμων. Η πασίγνωστη πασχαλίτσα είναι ένα απ’ αυτά. Κάθε λάρβα, (κάμπια, ανήλικο έντομο) και κάθε ενήλικη πασχαλίτσα τρώνε 30-60 αφίδες/ ημέρα. Η λάρβα του χρύσωπα τρώει 300- 500 αφίδες στη διάρκεια της ανάπτυξής της, η λάρβα της σύρφης 400 αφίδες και η λάρβα της βρω- μούσας, (ORIUS SP), 200.
Άλλα έντομα, όπως ο LYSIPHLEBUS γεννάν τα αβγά τους μέσα στο σώμα των αφίδων, (για να έχουν υγρασία και τροφή τα νεογέννητα), οι οποίες βέβαια πεθαίνουν (εικ. 2). Ολα αυτά τα έντομα πρέπει να προστατευθούν γιατί σε ένα ισορροπημένο περιβάλλον κάνουν περιττή τη χρήση τοξικών φυτοφαρμάκων. Έχει αποδειχτεί ότι τα φάρμακα αυτά σε ένα αδιατάραχτο περιβάλλον σκοτώνουν πολύ περισσότερα ωφέλιμα έντομα παρά βλαβερά. Επιπλέον τα βλαβερά έντομα αναπτύσσουν πολύ πιο εύκολα ανθεκτικότητα στα φυτοφάρμακα. Σε πολλές περιοχές οι αφίδες έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα στο παραθείο από το 1960 που διατηρείται μέχρι σήμερα.
Εκτός από διάφορα εμπορικά παρασκευάσματα που ήδη κυκλοφορούν στο εμπόριο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και την παρακάτω μέθοδο:
Οι αφίδες κρατιούνται κάτω από έλεγχο από φυσικά συναντώμενες ασθένειες και μπορούμε να βοηθήσουμε την εξάπλωση μιας μυκητολογικής ασθένειας ανάμεσα σε υγιείς και λαίμαργες αφίδες. Ψάχνουμε για σκοτεινόχρωμες ή “σκονισμένες” αφίδες και μαζεύουμε όσες περισσότερες μπορούμε. Τις πολτοποιούμε μέσα σε λίγο νερό και διηθούμε το υγρό σε ένα φίλτρο του καφέ. Προσθέτουμε λίγο υγρό σαπούνι και ψεκάζουμε.
Χατζηπαναγιώτου Μένη
Βιβλιογραφία
- Γενική και Ειδική λαχανοκομία Θρασύβουλου Δ. Ραπτόπουλου
- GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL
- High - Yield gardening HUNT and BORTZ.
- Σύγχροι/η Γεωργική Τεχνολογία (περιοδικό)
- Βιοκαλλιέρνειες (περιοδικό) Αρθρα Γαβριήλ Πανάγου και Γιάννη Παζάρα.
SOLANUM TUBEROSUM
Oικογένεια Σολανώδη (SOLANACEAE)
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ
Η πατάτα είναι ετήσιο φυτό με πλούσιο φύλλωμα ύψους 50-80 cm. Πολλαπλασιάζεται με κονδύλους. Τ ο ριζικό της σύστημα βρίσκεται σε βάθος 25 cm του εδάφους εκτός και αν καλλιεργηθεί σε πολύ ελαφρά εδάφη οπότε μπορεί να φθάσει σε 80 cm
Το φυτό έχει ανάγκη από φως που ξεπερνά τις 14 ώρες ημερησίως.
Ο σχηματισμός των κονδύλων αρχίζει λίγο πριν την άνθηση των φυτών και μπορεί να είναι από 2-25 κατά φυτό. Οι κόνδυλοι σχηματίζονται όλοι ταυτόχρονα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αναπτύσσονται με την ίδια ταχύτητα. Πάνω στους κονδύλους βρίσκονται τα μάτια. Τα προς τη βάση μάτια του κόνδυλου είναι λιγότερο αναπτυγμένα από τα μεσαία και κορυφαία, τα οποία είναι και τα πλέον χαρακτηριστικά της ποικιλίας. Χαρακτηριστικό επίσης γνώρισμα είναι το βάθος του “λακίσκου” που σχηματίζουν τα μάτια στην επιφανεια των κονδύλων.
Η πατάτα είναι φυτό που αγαπά τις δροσερές περιοχές. Η ευνοϊκότερη θερμοκρασία για την ανάπτυξη της είναι 17οC και τα όρια της είναι μεταξύ 15ο και 24οC. Πάνω από 29οC δεν σχηματίζονται κόνδυλοι ή αυτοί που σχηματίστηκαν δεν αυξάνονται σε όγκο. Η παραγωγή πατάτας θερμών περιοχών υστερεί των ψυχρών. Επειδή όμως το φυτό δεν αντέχει στους παγετούς (κρίσιμη θερμοκρασία - 3οC), στις θερμές περιοχές μπορεί να γίνει πάνω από μια καλλιέργεια το χρόνο.
Ευνοϊκή για την παραγωγή κονδύλων είναι η ύπαρξη αρκετής εδαφικής υγρασίας, ιδίως κατά την περίοδο της άνθησης και σχηματισμού των κονδύλων και μετά. Εναλλαγές υγρασίας και ξηρασίας στο έδαφος προκαλούν σκασίματα σε όλους τους κονδύλους. Οταν το υπέργειο τμήμα αρχίζει να κιτρινίζει και βρισκόμαστε κοντά στην περίοδο συγκομιδής, μπορούμε να σταματήσουμε τα ποτίσματα. Χωρίς να κινδυνεύσουν οι κόνδυλοι. Το καλύτερο σύστημα άρδευσης της πατάτας είναι με αυλάκια και πρέπει να γίνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Το έδαφος για την καλλιέργεια της πατάτας θα πρέπει να είναι ελαφρύ και να αερίζεται καλά. Αμμοπηλώδη και ιλυοπηλώδη εδάφη πλούσια σε οργανική ουσία θεωρούνται τα καταλληλότερα. Αν και το έδαφος δεν παίζει τόσο μεγάλο ρόλο στην παραγωγή πατάτας όσο το κλίμα, καθορίζει την πρωιμότητα, την ποιότητα των κονδύλων και μαζί με το κλίμα, την απόδοση.
Η πατάτα προτιμά τα όξινα εδάφη με ΡΗ 4.8 - 5.2 οπότε καταπολεμάται ταυτόχρονα και ο καρκίνος της πατάτας. Δεν έχει μεγάλες θρεπτικές απαιτήσεις, αντιδρά όμως πολύ θετικά στη λίπανση με κόμποστ ή κοπριά και στο κάλιο. θετικά επίσης αντιδρά στη λίπανση με εκχυλίσματα φυκιών (2-3 φορές στην καλλιεργητική περίοδο). Η λίπανση με κοπριά (2000-4000 kgr το στρέμμα) πρέπει να προηγείται ή να έπεται της φύτευσης και μπορεί να τοποθετηθεί σ’ όλη την επιφάνεια του αγρού ή στις γραμμές που πρόκειται να φυτευτούν οι κόνδυλοι.
Δεν πρέπει να φυτεύουμε πατάτες όπου έχουν καλλιεργηθεί ντομάτες, πατάτες, μελιτζάνες, πιπεριές, φράουλες κατά τα τελευταία 4-5 χρόνια, (βλέπε 2ο τεύχος σελίδα 30-31).
Πρέπει να μεσολαβήσουν καλλιέργειες σιτηρών και ψυχανθών (κυρίως μηδική, τριφύλι). Επίσης αποφεύγουμε να καλλιεργήσουμε πατάτες όπου υπήρχαν πρόσφατα γρασίδια, γιατί συνήθως αναπτύσσονται πληθυσμοί σιδηροσκούληκων.
Κομποστοποιούμε ή ενσωματώνουμε τα φυτικά υπολείμματα στο τέλος της καλλιεργητικής περιόδου. Με την ενσωμάτωση παρεμποδίζεται η διαχείμανση των παρασίτων.
Σπορά ή φύτευση
Το φύτεμα του πατατόσπορου γίνεται 4-6 βδομάδες πριν το τελευταίο αναμενόμενο παγετό. Ανάλογα με την εποχή συγκομιδής έχουμε: Ανοιξιάτικες - Καλοκαιρινές και Φθινοπωρινές πατάτες. Για παραγωγή Ανοιξιάτικης σπέρνουμε τέλος Γενάρη με τέλος Απρίλη και συγκομίζουμε αρχές Απρίλη με τέλος Ιούλη. Για Καλοκαιρινή σπέρνουμε Απρίλη - Ιούνη και συγκομίζουμε αρχές Αυγούστου με τέλος Οκτώβρη. Για Φθινοπωρινή, σπέρνουμε τέλος Αυγούστου και συγκομίζουμε Νοέμβρη με Μάρτη. Οι αποστάσεις φύτευσης μπορεί να είναι 60-90 cm μεταξύ των γραμμών και 25-30 cm επί των γραμμών. Το βάθος ανάλογα με το έδαφος (ελαφρύ - βαρύ) μπορεί να είναι 7- 15 cm. Το φύτρωμα γίνεται σε 10-15 μέρες και χρειάζονται 80-140 μέρες για την ωρίμανση, ανάλογα με την ποικιλία.
Ο σπόρος επηρεάζει πολύ την παραγωγή γι’ αυτό πρέπει να είναι υγιής. Αυτοί που προέρχεται από ορεινές περιοχές είναι καλύτεροι. Ο πατατόσπορος μπορεί να βρίσκεται σε 4 διαφορετικά στάδια:
1ο Να μην έχει φύτρα (στάδιο ληθάργου).
2ο Να έχει ένα κορυφαίο φύτρο (στάδιο επικράτησηςτης κορυφής).
3ο Να φυτρώνουν αρκετά μάτια (στάδιο κανονικού φυτρώματος). Αυτό είναι το καλύτερο στάδιο για φύτευση ώστε να έχουμε τη μεγαλύτερη δυνατόν επιτυχία.
4ο Να είναι γερασμένοι και εξασ- θενημένοι (στάδιο λεπτών φύτρων) (εικόνα 1)
Ο λήθαργος αποτελεί ένα μεγαλο τμήμα της φυσιολογικής ηλικίας του κονδύλου και η διάρκειά του επηρεάζεται από:
- Την ποικιλία (οι πρώιμες ποικιλίες έχουν μεγαλύτερη διάρκεια ληθάργου).
-Τη θερμοκρασία (μειώνεται η διάρκεια του ληθάργου όταν επικρατούν υψηλές θερμοκρασίες κατά την καλλιεργητική περίοδο).
- Τις συνθήκες αποθήκευσης (η μείωση της θερμοκρασίας αυξάνει τη διάρκεια του ληθάργου, η υγρασία τη μειώνει ενώ η υψηλή συγκέντρωση CO2 προωθεί τη βλάστηση).
- Τις ασθένειες (όταν η καλλιέργεια έχει προσβληθεί από όψιμο περονόσπορο μειώνεται η περίοδος του ληθάργου).
Προβλάστηση πατατόσπορου.
Για να έχουμε μεγαλύτερες αποδόσεις, συντόμευση του βιολογικού κύκλου, ομοιόμορφο και γρήγορο φύτρωμα, και για να ελέγχουμε τη σπορά ακατάλληλων κονδύλων μπορούμε να καταφύγουμε στην τεχνική της προβλάστησης.
Στρωματώνουμε τους κονδύλους σε ξύλινα τελάρα (μια ή δύο στρώσεις), για να έχουμε καλό αερισμό και τα τοποθετούμε σε ημισκιερό χώρο, ενώ φροντίζουμε να έχουμε υψηλή σχετική υγρασία, διαβρέχοντας τον γύρω χώρο (όχι τους κονδύλους). Μόλις οι κόνδυλοι αποκτήσουν πράσινα φύτρα μήκους όχι μεγαλύτερα του 1 cm μπορούμε να τους σπείρουμε. Αν τα αρχικά φύτρα σπάσουν, δεν αχρηστεύεται ο σπόρος, απλά θα έχουμε μια οψίμηση της καλλιέργειας. Το καλύτερο μέγεθος σπόρου είναι εκείνο που έχει βάρος 25-50 gr και πλησιάζει το μέγεθος αβγού. Καλό είναι πριν τη φύτευση να παραμείνουν για αρκετές ώρες σε εκχύλισμα κόμποστ για να προλάβουμε ασθένειες. Σε περίπτωση που εμφανιστεί κυριαρχία της κορυφής κατά την προβλάστηση, αφαιρούμε το φύτρο για να μην έχουμε ανομοιόμορφο φύτρωμα και οψίμηση της παραγωγής. Αν ο καιρός δεν επιτρέπει τη φύτευση στο χωράφι, μειώνουμε τη θερμοκρασία, για να σταματήσει η ανάπτυξη των φύτρων. Αν θέλουμε να εξοικονομήσουμε σπόρο μπορούμε να κόψουμε τους κονδύλους, (μετά την προβλάστηση), ώστε κάθε κομμάτι να έχει τουλάχιστον 2 φύτρα. Το φύτεμα πρέπει να γίνεται 10 μέρες μετά, για να επουλωθούν οι κομμένες επιφάνειες ενώ κατά άλλους να γίνεται αμέσως εφόσον η σχετική υγρασία του περιβάλλοντος και του εδάφους είναι υψηλή και η θερμοκρασία μεταξύ 10ο-20ο C. Αν δεν μπορούμε να φυτέψουμε αμέσως, καλύπτουμε με υγρές λινάτσες. Σε κάθε περίπτωση για να αποφύγουμε μετάδοση ασθενειών, από άρρωστους σε υγιείς κονδύλους, απολυμαίνουμε τα μαχαίρια με καθαρό οινόπνευμα.
Μετά τη φύτευση των κονδύλων γίνεται παράχωμα της βάσης των βλαστών για να σχηματιστούν περισσότεροι στόλονες και να προφυλαχθούν οι κόνδυλοι από την απευθείας έκθεση στον ήλιο, ενώ συγχρόνως σχηματίζονται τα αυλάκια άρδευσης μεταξύ των γραμμών.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ
Υπέργειο τμήμα
- Τα μάτια δεν βλασταίνουν, οι κόνδυλοι μπορεί να σαπίζουν. Διάφοροι μύκητες και βακτήρια ευθύνονται γι’ αυτό το σάπισμα. Η εμβάπτιση του σπόρου σε εκχύλισμα κόμποστ αυξάνει την αντίσταση στις ασθένειες. Φύτεμα σε καλοστραγγισμένο ζεστό έδαφος σε όχι μεγάλο βάθος, βοηθά στο γρήγορο φύτρωμα. Αντίθετα κρύος και υγρός καιρός ευνοεί το σάπισμα.
-Φύλλα μεταχρωματισμένα, δερματώδη και καρουλιασμένα. Αίτιο: τζιτζικάκια,(εικόνα 2) αφίδες, ιοί.
Αν τα φύλλα έχουν κίτρινους λεκέδες και καφετιά άκρα, ψάχνουμε για τζιτζικάκια, που είναι μικρά πράσινα ή καφετιά έντομα που μυζούν τους φυτικούς χυμούς. Τα τζιτζικάκια πηδούν, μετακινούνται δεξιά - αριστερά ή πετούν όταν ενοχληθούν. Ψεκάζουμε με εντομοκτόνα σαπούνια, (αλλού χρησιμοποιείται σε ψεκασμούς η Sabatilla (εικόνα 3).(Είναι πολυετές φυτό με ύψος περίπου 50 εκ.Συναντάται στην Κολομβία, την Βενεζουέλα και το Μεξικό. Οι δραστικές ουσίες, κυρίως cevadine, veratidrine βρίσκονται στις κάψες που περιέχουν τους σπόρους. Είναι αποτελεσματικό εντομο- κτόνο για διάφορα έντομα μεταξύ των οποίων τα Ostrinia, nubilalis, ακρίδες, Μyrus persicae κ.ά. Θεωρείται πολύ τοξι- κό για τις μέλισσες. Η εντομοκτόνα δράση της sabadilla μειώνονται γρήγορα με τά την εφαρμογή. Οι σπόροι και η σκόνη της sabadilla ερεθίζουν τους βλενογό νους. Η χρήση της σαν εντομοκτόνο ανα φέρεται από τον 16ο αιώνα.)
Οι προσβολές προλαμβάνονται αν καλύψουμε τις σειρές των φυτών με χώμα ή οργανικά υπολείμματα.
Αν τα φύλλα έχουν κίτρινα στίγματα και δεν προχωράει η ανάπτυξη των φυτών πιθανόν έχουμε προσβολή από αφίδες. Οι αφίδες της πατάτας μπορεί να είναι διαφόρων ειδών και πιο συχνά συναντιούνται στα νεαρά φύλλα. Η παρουσία των μυρμηγκιών υποδηλώνει την παρουσία των αφίδων επειδή έλκονται από το κολλώδες μελίτωμα που εκκρίνουν οι αφίδες. (Στο τέλος του άρθρου υπάρχει εκτεταμένη αναφορά στις αφίδες).
Αν οι άκρες των φύλλων καρουλιάζουν προς τα πάνω και τα φύλλα είναι κιτρινοπράσινα, πιθανόν να έχουμε προσβολή από τον ιό του καρουλιάσματος. Γενικά οι ιώσεις προκαλούν απότομο ή βαθμιαίο εκφυλισμό των φυτών και εκμηδενίζουν την παραγωγή. Επίσης προκαλούν μωσαϊκό των φύλλων (μερικός αποχρωματισμός), νανισμό των φυτών, συστροφή, και πάχυνση των φύλλων, ανωμαλίες στο σχήμα, νηματοειδή εμφάνιση των βλαστών, ατρακτοειδή διαμόρφωση, σχίσιμο και σμίκρυνση των κονδύλων και άλλες ανωμαλίες. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Πρόληψη γίνεται με τον έλεγχο των αφίδων οι οποίες μεταδίδουν ιώσεις καθώς μετακινούνται από φυτό σε φυτό. Θα πρέπει να γίνεται χρήση υγιούς σπόρου και ανθεκτικών ποικιλιών.
Μελάνωση του φυτού. Αν το φυτό παρουσιάζει καθυστερημένη ανάπτυξη, ο λαιμός του βλαστού μαυρίζει, τα φύλλα κιτρινίζουν και μαραίνονται και σαπίζει ο κόνδυλος με αποτέλεσμα να σαπίζει ολόκληρο το φυτό τότε έχουμε μελάνωση του φυτού. Πρέπει να φυτεύουμε ολόκληρο τον κόνδυλο, να μην ποτίζουμε υπερβολικά και να φροντίζουμε να στραγγίζει καλά το έδαφος. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά.
Δακτυλιωτή σήψη. Αν ένα ή περισσότερα στελέχη του ίδιου φυτού μαραίνονται, (χωρίς να μεταχρωματίζονται τα στελέχη), ενώ κόβοντας τα κάθετα και πιέζοντας τα βγάζουν ένα γαλακτώδες υγρό, τότε τα φυτά, έχουν προσβληθεί από δακτυλιωτή σήψη. Στους κονδύλους παρατηρείται καστανός δακτύλιος. (εικόνα 4) Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά. Πρόληψη γίνεται με χρήση υγιούς σπόρου και με απολύμανση του μαχαιριού κατά το κόψιμο των σπόρων που προορίζονται για φύτεμα.
Μαραμένα φυτά. Αν τα φυτά μαραίνονται απότομα, η μάρανση μπορεί να οφείλεται σε σιδηροσκούληκα Αgriotes sp (οι πατάτες έχουν μικρές κυκλικές τρύπες και όταν τις κόψουμε, βλέπουμε στοές κάθετα απ’ έξω προς το κέντρο) ή σε κοφτοσκούληκα Αgrotis sp (τρώνε επιφανειακά τις πατάτες). Τα δεύτερα, κάνουν μικρότερη ζημιά από τα σιδηροσκούληκα. (Για την αντιμετώπισή τους βλέπε 2ο τεύχος σελ. 16) (εικόνα 5,3)
Νηματώδεις. Οταν οι ρίζες δεν αναπτύσσονται και παρουσιάζουν μικρά εξογκώματα με ξερή επιδερμίδα, τότε έχουμε προσβολή από νηματώδεις (Meloidogyne sp). Οι πατάτες είναι βρώσιμες αν καθαριστεί η φλούδα. Αν στο εσωτερικό του κονδύλου δημιουργείται σκούρα καφέ φελλοποιημένη κοιλότητα που κατά την αποθήκευση μουμιο- ποιείται τότε έχουμε προσβολή από νηματώδεις Ditylenchus destructor. Καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά και δεν τα κομποστοποιού- με. Ο έλεγχος των παρασιτικών νηματωδών μπορεί να γίνει με απελευθέρωση στο έδαφος νηματωδών που λειτουργούν σαν υπερπαράσιτα.
Μια άλλη τεχνική που μπορεί να καταπολεμήσει τους νηματώδεις, στηρίζεται στο γεγονός ότι οι λάρβες του νηματώδη αν δεν βρουν ξενιστή (ρίζες φυτών), ψοφούν. Γι' αυτό συγκεντρώνουμε τα φύτρα από πατάτες, τα ξύνουμε μ’ ένα τρίφτη προσθέτοντας νερό ώστε να γίνει χυλός. Διαλύουμε το χυλό σε νερό και ψεκάζουμε το έδαφος. Οι ουσίες που βγαίνουν από τα διαλυμένα φύτρα της πατάτας ερεθίζουν τα αυγά των νηματωδών, (τα αυγά τους μπορεί να διατηρηθούν στο έδαφος μέχρι και 10 χρόνια έως ότου παρουσιαστούν οι κατάλληλες συνθήκες) εκκολάπτονται αλλά οι λάρβες ψοφούν, λόγω έλλειψης ξενιστών. Διαπιστώθηκε ότι αρκούν 10 έως 15 μέρες αναμονής από την ημέρα της εφαρμογής του παρασκευάσματος στο έδαφος για να μπορούμε να φυτέψουμε τις πατάτες. Υπήρξαν πολύ καλά αποτελέσματα με την αναλογία 1 gr (ξηρής ουσίας) φύτρου πατάτας σε 10 τόνους νερό του εδάφους.
Ετσι με μια μέση υγρασία εδάφους 60%, όπως είναι συνήθως την Ανοιξη, χρειαζόμαστε 165 gr μάζας φύτρων πατάτας στα 10 στρέμματα. Είναι αυτονόητο ότι αυτός ο τρόπος καταπολέμησης είναι εξαιρετικά φθηνός και δεν επιβαρύνει το περιβάλλον.
Βερτιτσιλίωση. Αν κιτρινίζουν τα κατώτερα φύλλα μαραίνονται και αποξηραίνεται ολόκληρο ή μέρος του φυτού, ενώ κατά μήκος του βλαστού παρατηρείται καστανό χρώμα, τότε έχουμε προσβολή από βερτιτσίλιο. Συνήθως εκδηλώνεται όταν τα φυτά βρίσκονται στο στάδιο της άνθησης. Καταστρέφουμε τα φυτά που έχουν προσβληθεί, αποφεύγουμε την υπερβολική αζω- τούχα λίπανση και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.
Φύλλα με ομόκεντρες δακτυλιωτές γκριζοκαφέ κηλίδες. Αν έχουμε αυτά τα συμπτώματα τότε τα φυτά έχουν προσβληθεί από πρώιμο περονόσπορο (εικόνα 6). Αυτή η μυκητολογική ασθένεια εκδηλώνει έντονες προσβολές όταν ο καιρός είναι βροχερός και ζεστός. Ψεκάζουμε (1-3 φορές) με χαλκό ή βορδιγάλειο πολτό (1,1-1,5%) εφόσον εμφανίζονται συμπτώματα και ο καιρός είναι υγρός και ζεστός. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε ανθεκτικές ποικιλίες . Αν μετά την άνθηση του φυτού παρατηρήσουμε κόκκινες προς το καφέ περιοχές στο έλασμα των φύλλων, στους μίσχους ή στους βλαστούς, ενώ οι εστίες που σαπίζουν αναδίδουν μια χαρακτηριστική μυρωδιά, τότε έχουμε όψιμο περονόσπορο (εικόνα 7,5.2). Εκδηλώνεται κατά τη διάρκεια μέτρια θερμού και δροσερού καιρού. Εφόσον έχει προσβληθεί η καλλιέργειά μας για να αποφύγουμε προσβολή των κονδύλων δεν βγάζουμε τις πατάτες από το έδαφος πριν περάσουν 2 βδομάδες από το κιτρίνισμα του υπέργειου τμήματος ή απομακρύνουμε τη βλάστηση 2 βδομάδες πριν τη συγκομιδή των κονδύλων.
Ψεκάζουμε με χαλκό αν παρατηρούμε συμπτώματα και ο καιρός παραμείνει υγρός, για να σταματήσουμε παραπέρα εξάπλωση των συμπτωμάτων. Προλαμβάνουμε ψεκάζοντας τα φυτά με εκχύλισμα κόμποστ από το φύτρωμα και κάθε 2 βδομάδες έως το τέλος της καλλιεργητικής περιόδου.
Φαγωμένα φύλλα, απογυμνωμένα φυτά. Οι πατάτες έχουν προσβληθεί από δορυφόρο Leptinotarsa decemlineata (ακολουθεί στο τέλος του άρθρου εκτεταμένη αναφορά στο δορυφόρο.)
Προβλήματα στους κονδύλους
Μικρές πατάτες. Πιθανόν να έχουμε έλλειψή ασβεστίου. Προσθέτουμε στο έδαφος, για να αυξήσουμε το μέγεθος και την ποιότητα των κονδύλων και για να μειώσουμε την ευαισθησία στη μελάνωση του λαιμού.
Κόνδυλοι με πράσινους λεκέδες στην επιδερμίδα. Αίτιο ή έκθεση στο φως. Όταν οι κόνδυλοι εκτεθούν στο φως πρασινίζουν και αναπτύσσουν μια τοξική ουσία (για τον άνθρωπο) γνωστή σαν σολανίνη. Τις καθαρίζουμε πριν τις φάμε. Πρόληψη γίνεται με σκέπασμα των φυτών με χώμα ή οργανικά υπολείμματα και επαναλαμβάνουμε κάθε φορά που χρειάζεται. Επίσης συντηρούμε τις πατάτες στο σκοτάδι.
Καφετιές κηλίδες στη σάρκα που αργότερα φελλοποιούνται.
Εμφανίζεται σε ελαφρά αμμώδη εδάφη με ουδέτερο ή αλκαλικό ΡΗ. Κατεβάζοντας το ΡΗ κάτω από το 5,2 μειώνονται οι πιθανότητες εμφάνισης της ασθένειας. Η εκδήλωσή της ξεκινά με μικρές καφετιές κηλίδες που σιγά - σιγά μεγενθύνονται και μπορούν να καλύψουν μεγάλη επιφάνεια του κονδύλου, δημιουργώντας φελλοποιημένες περιοχές. Αυτές οι κηλίδες είναι ή επιφανειακές ή ακριβώς κάτω από την επιδερμίδα. Ετσι οι κόνδυλοι είναι ακόμη βρώσιμοι, αρκεί να καθαριστούν. Πρόληψη γίνεται με αμειψισπορά.
Ακανόνιστοι μαύροι κόκκοι στην επιφάνεια των κονδύλων με χρώμα καστανό. Δίνουν την εντύπωση κόκκων χώματος. Τα φύτρα σαπίζουν πριν βγουν από το έδαφος, αν φυτρώσουν στις μασχάλες των βλαστών εμφανίζονται κόκκινοι κόνδυλοι. Η καλλιέργεια έχει προσβληθεί από ριζοκτονίαση. Επιβάλλεται η αμειψισπορά (4 χρόνια) και η χρήση υγιούς σπόρου. Οψιμη σπορά με προβλαστημένους κονδύλους σε όχι μεγάλο βάθος βοηθά στην πρόληψη.
Κόνδυλοι με οφιοειδείς στοές. Αν οι πατάτες έχουν πλατιές οφιοειδείς στοές με εισόδους φραγμένες από τις ακαθαρσίες τους τότε έχουμε προσβολή από την προνύμφη της φθοριμαίας (Phthorimaea operculella)(εικόνα 7,8). Ο βιολογικός της κύκλος διαρκεί 25-30 μέρες. Εχουμε πολλές γενιές το χρόνο και η τελευταία μπορεί να προσβάλλει τις εκτεθειμένες πατάτες ή αυτές που είναι καλυμμένες με λίγο χώμα. Κατά την αποθήκευση των κονδύλων η φθοριμαία μπορεί να συνεχίσει να γεννά όσο η θερμοκρασία είναι γύρω στους 10οC Καλλιεργούμε νωρίς την Ανοιξη, καλύπτουμε τις πατάτες με 7 cm χώμα ή οργανικά υπολείμματα, κυρίως στο φύτρωμα για να μην γεννήσουν αβγά τα ακμαία. Συγκο μίζουμε όσο νωρίτερα γίνεται και καταστρέφουμε τις προσβεβλημένες πατάτες. Φυσικοί εχθροί που παρασιτούν στη λάρβα της φθοριμαίας είναι οι παρασιτικές σφήκες Οrgilus lepidus Muesebeck και Βracon gelechiae Ashmead
Κούφια καρδιά, (εικόνα 5.1.) Κόνδυλοι με γκρίζες ή μαύρες περιοχές στη σάρκα. Στο κέντρο της πατάτας εμφανίζεται μια κοιλότητα σε σχήμα αστεριού που μπορεί να είναι αποτέλεσμα υψηλών βροχοπτώσεων, (ειδικά μετά από ξηρασία), σε ακανόνιστα ποτίσματα, έδαφος υγρό και κακοστραγγιζόμενο, απότομο κρύο πριν τη συγκομιδή, υπερβολική λίπανση, ύπαρξη μεγάλων διαστημάτων μεταξύ των φυτών που ευνοούν την υπερβολική ανάπτυξη. Ποικιλίες που έχουν πο λύ μεγάλους κονδύλους έχουν πε ρισσότερες πιθανότητες να παρουσιάσουν κούφια καρδιά. Γενικά καλό είναι να αποφεύγουμε την υπερβολική λίπανση, φροντίζοντας όμως να διατηρούμε σε υψηλά επίπεδα το κάλιο και να διατηρούμε υγρό το έδαφος. Προλαβαίνουμε τις ζημιές κρατώντας τις πατάτες σκεπασμένες. Έλλειψη φωσφόρου (κάμψη της περιφέρειας των φύλλων προς τα πάνω και σκούρο πράσινο χρώμα) ή καλίου (κιτρίνισμα των κατώτερων φύλλων ανάμεσα στα νεύρα, μέχρι να γίνουν καστανά και να ξεραθούν περιφερειακά), μπορεί να προ- καλέσει κηλίδες σκοτεινόχρωμες στη σάρκα. Πατάτες με μέγεθος μεγαλύτερο από το κανονικό και σύμπτωμα κούφιας καρδιάς μπορεί να υποδηλώνει έλλειψη καλίου.
Μαύρη καρδιά. Οταν στην αποθήκη έχουμε μεγάλες θερμοκρασίες και έλλειψη οξυγόνου το κέντρο της πατάτας γίνεται μαύρο και σχηματίζει μικρές κοιλότητες. Το σάπισμα μπορεί να επεκταθεί σ’ ολόκληρη την πατάτα. Φροντίζουμε να έρχονται σ’ επαφή με καθαρό αέρα.
Πολλαπλοί κόνδυλοι. Οταν πάνω σε μια πλήρως αναπτυγμένη πατάτα αναπτύσσονται κι άλλες που συνδέονται μαζί της τότε έχουμε το φαινόμενο των πολλαπλών κονδύλων και οφείλεται σε ακανόνιστα ποτίσματα.
Βλαστημένοι κόνδυλοι με λεπτά - μακριά φύτρα. Συνήθως αυτό το φαινόμενο οφείλεται σε υψηλές θερμοκρασίες και ξηρασία.
Καστανές, κυκλικές φελλώδεις κηλίδες με σχισμές στην επιφάνεια του κονδύλου. Ενα από πιο κοινά συμπτώματα από προσβολή βακτηρίων (Actinomyces scabies). Για να αντιμετωπίσουμε αυτή την ασθένεια θα πρέπει να χρησιμοποιούμε υγιή σπόρο προληπτικά και να κάνουμε 4ετή αμειψισπορά. Παρατηρήθηκε ότι χλωρή λίπανση με σόγια, προλαμβάνει την ακτινομύκωση της πατάτας, ενώ με κριθάρι την αυξάνει.
Κονδυλοποίηση φύτρων. Αν οι πατάτες που φυτεύονται δεν δίνουν φύτρα αλλά από τα μάτια παράγο- νται μικρά πατατάκια και αν δώσουν φύτρα αυτά πάλι εξελίσσονται σε μικρά πατατάκια μιλάμε για την κονδυλοποίηση των φύτρων. Για να το αποφύγουμε δεν αποθηκεύουμε τις πατάτες σε χώρους με υψηλή θερμοκρασία και χωρίς καθόλου υγρασία. Φροντίζουμε να κάνουμε προβλάστηση σπόρου. Σπέρνουμε όψιμα αν η Ανοιξη είναι ψυχρή και οι πατάτες ήταν αποθηκευμένες σε υψηλές θερμοκρασίες.
Γάγγραινα πατάτας. Οφείλεται στο μύκητα Φόμα και εκδηλώνεται με ξερή σήψη απ’ εξω προς τα μέσα σχηματίζοντας βυθισμένες καστανές περιοχές με κίτρινη μούχλα. Το άρρωστο τμήμα ξεχωρίζει εύκολα από το υγιές. Χρησιμοποιούμε υγιή σπόρο, αποφεύγουμε τους τραυματισμούς και συγκομίζουμε όταν έχει φελλοποιηθεί η επιδερμίδα των κονδύλων.
Κόνδυλοι με συμπτώματα πρώιμου περονόσπορου. Ξηρή σήψη εξωτερικά σχηματίζοντας κηλίδες καστανές, κυκλικές ή ελλειψοειδείς, ελαφρά βυθισμένες με ανασηκωμένη περιφέρεια. Εσωτερικά το προσβλημένο τμήμα έχει χρώμα σκούρο - καστανό σε μικρό βάθος και ξεχωρίζει εύκολα από το υγιές τμήμα.
Κόνδυλοι με συμπτώματα όψιμου περονόσπορου. (Εικόνα 5.2) Εξωτερικά σχηματίζονται κηλίδες σε μεγάλη έκταση με ακανόνιστο σχήμα, σε κάποιο σημείο βυθισμένες με καστανό κόκκινο χρώμα. Αν η μόλυνση γίνει κατά τη συγκομιδή τα συμπτώματα μπορεί να παρατηρηθούν στην αποθήκη. Φλύκταινες στους κονδύλους, που βυθίζονται και σάρκα μελανή και υγρή, ή ακανόνιστες χλωρωτικές κηλίδες στα νεαρά φύλλα που ξηραίνονται, οφείλονται σε ηλιακά εγκαύματα. Αυτές οι πατάτες αν προσβληθούν από βακτήρια, σαπίζουν. Αποφεύγουμε να τις αφήνουμε μετά την εξαγωγή τους στον ήλιο και απομακρύνουμε τις προσβεβλημένες.
Αποθήκευση συντήρηση
Είναι σημαντικό να αφήσουμε τους βλαστούς να κιτρινίσουν πριν ξεθάψουμε του κονδύλους. Συντηρούμε τους υγιείς κονδύλους για 2- 3 βδομάδες στους 10 oC - 15 oC και μετά τους αποθηκεύουμε στους 4 - 5 oC και υγρό περιβάλλον.
Διαδοχικές καλλιέργειες
Βλέπε πίνακα 2ου τεύχους σελίδα 19
Προτάσεις Συγκαλλιέργειας
Παραδοσιακά η πατάτα συγκαλλιεργείται με φασόλια και καλαμπόκια ενώ δεν ταιριάζει με κολοκύθια, ντομάτες, βατόμουρα και μήλα. Τα αγριόχορτα αγριοντοματιά (Solanum nigrum) και τατουλας (Datura Stramouium) λειτουργούν σαν φυτά παγίδες για το δορυφόρο της πατάτας, ο οποίος γεννά τα αβγά του με αποτέλεσμα να δηλητηριάζονται οι λάρβες από τις τοξικές ουσίες που περιέχουν τα δύο φυτά.
Πρόταση: ας επιχειρήσει κάποιος να πειραματιστεί ψεκάζοντας με εκχύλισμα απ’ αυτά τα φυτά για την αντιμετώπιση του δορυφόρου.
Ο ΔΟΡΥΦΟΡΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΑΤΑΣ(Leptinotarsa decemlineata)
Ο Δορυφόρος της πατάτας (Δ.Τ.Π.) θεωρείται από πολύ παλιά σαν ένας από τους χειρότερους εχθρούς της πατάτας. Προσβάλλει επίσης μελιτζάνα, τομάτα και πιπεριά.
Τα ενήλικα σκαθάρια έχουν μήκος, περίπου 1 εκ. και χαρακτηρίζονται από τις μακριές και κίτρινες λωρίδες της ράχης τους. Τα ενήλικα που επιβίωσαν κατά τη διάρκεια του χειμώνα και διαχείμασαν στο έδαφος, ξυπνάνε από τον λήθαργο τους την άνοιξη, την ίδια περίοδο που φυτρώνουν οι πατάτες.
Γεννάνε πορτοκαλοκίτρινα αβγά, σε ομάδες των 12 ή και περισσοτέρων, στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Κάθε θηλυκό εναποθέτει 500 περίπου αβγά σε μια περίοδο 5 εβδομάδων. Σε λίγες ημέρες εκκολάπτονται και οι σκουροκόκκινες λάρβες σκορπάνε στο φύλλωμα. Πλησιάζοντας προς την ωριμότητα το χρώμα τους αλλάζει σε πορτοκαλί. Χαρακτηρίζονται από δύο σειρές μαύρα σημάδια στα πλευρά. Οταν ωριμάσουν εγκαταλείπουν τα φυτά, κατεβαίνουν στο έδαφος, νυμφώνο νται και ξαναεμφανίζονται, σαν ενήλικα πια, αρκετές μέρες αργότερα.
Ο βιολογικός κύκλος τους απαιτεί ένα μήνα περίπου και υπάρχουν 1-3 γενιές το χρόνο ανάλογα με τις κλιματολογικές συνθήκες. Οι λάρβες, κυρίως, αλλά και τα ενήλικα είναι ιδιαίτερα λαίμαργα. Προκαλούν σημαντικές ζημιές στα φύλλα και τις κορυφές, απογυμνώνοντας πολλές φορές ολόκληρο το φυτό. Επίσης θεωρούνται υπεύθυνα για μετάδοση ασθενειών όπως η βακτηριακή μάρανση της πατάτας κ.α.
Έχουν εντοπιστεί αρκετοί φυσικοί εχθροί του Δ.τ.Π. οι οποίοι ‘βοηθάνε να διατηρείται ο πληθυσμός του σε ανεκτά επίπεδα. Ο D. Simser, ερευνητής του New Alchemy Institute αναφέρει δύο είδη κοξινιλλας ένα είδος μύγας, 6 είδη σκαθαριών που ζουν στο έδαφος, μερικές αρπαχτικές βρωμούσες και ένα είδος σφήκας (Εdovum puttleri). Εχει επίσης εντοπιστεί ο μύκητας Beauvaria bassiana, ο οποίος χρησιμοποιείται συστηματικά στη Σοβ. Ένωση για καταπολέμηση του Δ.τ.Π καθώς και το παράσιτο των αυγών του Δ.τ.Π. Εndoua puttleri.
Μέχρι πριν από λίγο καιρό ο Δ. τ. Π. αντιμετωπίζονταν, στη συμβατική γεωργία, με τους συνηθισμένους ψεκασμούς που γινόταν κυρίως για την αντιμετώπιση άλλων εντόμων. Σήμερα διαπιστώνεται ότι έχει αρχίσει να γίνεται ανθεκτικός στα περισσότερα απ’ αυτά και μετατρέπεται ξανά σε σημαντικό εχθρό. Δημισυργείται λοιπόν, η ανάγκη να εξετάσουμε τις εναλλακτικές λύσεις που υπάρχουν για την αντιμετώπισή του.
1. Αμειψισπορά: <<Η πιο σημαντική πρακτική για την αντιμετώπιση του Δ.τ.Π.>> αναφέρει έκδοση του 1990 του κολλεγίου της Ν.Αγγλίας. Η αμειψισπορά να γίνεται με καλλιέργειες διάφορες της πατάτας - μελιτζάνας - τομάτας - πιπεριάς.
2 Πρώιμο φύτεμα:Οσο το δυνατόν νωρίτερα (3-4 βδομάδες πριν το τελευταίο ανοιξιάτικο παγετό). Φυτέψτε όλες τις πατάτες μαζί. Μη κλιμακώνετε τη φύτευση.
3. Οψιμο φύτεμα:Πιο παρακινδυνευμένη μέθοδος από το πρώιμο φύτεμα. Μη φυτεύετε και νωρίς και αργά.
4. Φύτευση πρώιμων ποικιλιών: Προτείνεται από το παν/μιο του Rhode Island ΕΛΑ. Πρώιμες ποικιλίες, μπορεί να διαφύγουν τον κίνδυνο σοβαρών ζημιών ωριμάζοντας πριν τη μέγιστη πληθυσμιακή αύξηση του Δτ.Π.
5. Τιναγμα των φυτών: Χρησιμοποιούμε ένα βαθύ κουτί και προχωρά- με ανάμεσα στα φυτά, μια φορά την εβδομάδα, πριν την άνθηση, τινάζοντας το φύλλωμα μέσα στο κουτί. Ελεγχος των πληθυσμών του δορυφόρου σε μεγάλες εκτάσεις μπορεί να γίνει με ειδικό μηχάνημα που τινάζει τα σκαθάρια και τα συλλέγει σε ειδικά δοχεία,
6. Το βακτήριο Bacillus thurigiensis var. tenebrionis. Πρόκειται για βακτήριο εξειδικευμένο στον Δτ.Π.
7. Ένα φυσικά συναντώμενο εντομοκτόνο είναι η ροτενόνη και με το εμπορικό όνομα Noxfire χρησιμοποιείται από το 1990. Προτείνεται να συν- διάζεται με μια συνεργιστική ουσία, το piperonyl butoxide. Η ροτενόνη είναι φυτικό εκχύλισμα, (από τις ρίζες του φυτού Derris elliptica) και λέγεται ότι το piperonyl butoxide απομονώθηκε για πρώτη φορά από ένα φυτό. Με το να είναι φυτικά εκχυλίσματα δεν σημαίνει ότι εγγυώνται την ασφάλιση του ανθρώπου αλλά είναι σίγουρο ότι αποδομούνται στη φύση. Η ροτενόνη και το piperonyl butoxide είναι πολύ τοξικά για τα ψάρια.
8. Kryocide (sodium fluoaluminate) είναι η εμπορική ονομασία μιας συναντώμενης στη φύση ουσίας και όπως και η ροτενόνη αναφέρεται σε εργασίες του παν/μίου του Rhode Island ότι είναι αρκετά δραστική στον Δ.τ.Π. Έρευνα στο παν/μίο της Μασσαχουσέτης έδειξε ότι το Kryoside σκοτώνει τον Δτ.Π. μόνο στο στάδιο της λάρβας και ότι είναι περισσότερο δραστικό σε χαμηλές θερμοκρασίες από τον B.t. var. san diego.
9. Οργανική κάλυψη του εδάφους. Πειράματα στο παν/μίο του New Hampsire το 1989 με χρήση οργανικής κάλυψης 9 περίπου εκατοστών είχαν σαν αποτέλεσμα καταστολή του Δτ.Π. και υπερδιπλασιασμό της σοδειάς πατάτας. Από το παν/μίο συμπεραίνουν ότι το πάχος της εδαφοκάλυψης ήταν αυτό που εμπόδισε τον Δ. τ.Π. ενώ παρόλα αυτά η οργανική ουσία ευνόησε τον πολλαπλασιασμό των θηρευτών και παρασίτων του Δ.τ.Π.
10. Ενας από τους πιο εύκολους και αποτελεσματικότερους τρόπους για να αποφεύγουμε τις μεγάλες ζημιές είναι η επιφανειακή καλλιέργεια. Απλώνουμε τις πατάτες στην επιφάνεια του εδάφους ή καλύτερα σε ένα στρώμα φύλλων. Ρίχνουμε επάνω τους ένα στρώμα αχύρου 9 περίπου εκ. και ένα φλιτζάνι οστιάλευρο (φυσικό λίπασμα πλούσιο σε Ρ. και Ca). Ρίχνουμε ξανά άχυρο μέχρι να συμπληρωθεί συνολικό πάχος 25-30 εκ. Οι βλαστοί ξεπροβάλουν μέσα από το προστατευτικό κάλυμα, ενώ τα σκαθάρια μένουν κάτω. Με τον τρόπο αυτό η συγκομιδή είναι εύκολη και οι πατάτες καθαρές
11. .Ένας καλλιεργητής βρήκε έναν πολύ έξυπνο τρόπο καταπολέμισης του Δτ.Π. εκμεταλλευόμενος τη λαιμαργία του. Σκονίζει τις κορυφές της πατάτας όταν είναι υγρές με αλεύρι το οποίο όταν φαγωθεί από τα σκαθάρια τα κάνει να φουσκώνουν και να σκάνε!
12. Εχουν εντοπιστεί κάποια φυτά που απωθούν τον Δ.τ.Π. όπως τα: φασολάκια, τσουκνίδα, κοριανδός, Αθανασία ή καρυοφύλι - Tanacetum vulgare, Χρένος - A r m o r a c i a tusticama, λινάρι.
13. Τα εκχυλίσματα του ευκάλυπτου απωθούν τα Δτ.Π. Ψεκάστε.
14. Ο Βασιλικός εκδηλώνει εντομοκτόνο δράση. Ψεκάστε με γαλάκτωμα του αιθέριου ελαίου του σε νερό περιεκτικότητας 2%.
15. Ορισμένα παρασκευάσματα με εντομοκτόνο δράση τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν και για άλλα έντομα είναι τα παρακάτω:α) Πιπεριές chilli - Chillipepper - Capsicum Frutescens. Δρα σαν δηλητήριο στομάχου είναι εντομοκτόνο, απωθητικό και αντιορεκτικό. Αλέθουμε 100 gr πιπεριές και τις μουσκεύουμε σε 1 It. νερό. Φιλτράρουμε και αραιώνουμε σε αναλογία 1:5 με σαπουνόνερο πριν από τον ψεκασμό. Είναι αποτελεσματικό και για τις αφίδες. Δοκιμάστε με διάφορες αραιώσεις γιατί ενδέχεται να προκληθούν εγκαύματα στα φύλλα. β) Σκόρδο - Garlic - Alliun sativum Χρησιμοποιούμε κατά προτίμηση σκόρδα τα οποία δεν έχουν λιπανθεί με συνθετικά λιπάσματα γιατί μειώνεται η περιεκτικότητα των δραστικών συστατικών. Το σκόρδο είναι εντομοκτόνο, απωθητικό, αντιορεκτικό βακτηριοκτόνο, μυκητοκτόνο, νηματωδοκτόνο. Χρησιμοποιούμε 100 gr. σκόρδο, 0,5 lt. νερό, 10 gr. σαπούνι και 2 κουταλιές ορυκτέλαιο. Κόβουμε το σκόρδο σε λεπτές φέτες και το μουλιάζουμε επί 24 ώρες στο ορυκτέλαιο. Διαλύουμε το σαπούνι και το ανακατεύουμε με το εκχύλισμα του σκόρδου στο λάδι. Φιλτράρουμε. Πριν από τη χρήση το αραιώνουμε με 20 μέρη νερό. Δοκιμάστε με διάφορες αραιώσεις.
ΟΙ ΑΦΙΔΕΣ
Οι αφίδες είναι μικρά, με μαλακό σώμα έντομα και χαρακτηρίζονται από το αχλαδόμορφο σώμα τους, τις μακριές κεραίες τους και το ζευγάρι των αποφύσεων που βρίσκεται στο πίσω μέρος τους και το οποίο μοιάζει με σωληνάκια. (Εικόνα 1).
Από τα σωληνάκια αυτά εκκρίνονται ουσίες χρήσιμες για την άμυνα του εντόμου. Οι αφίδες μυζούν τον χυμό των φυτών προκαλώντας έτσι μάρανση του φυλλώματος και γενική εξασθένηση. Ζάχαρα και χυμοί που αποβάλλονται από το πεπτικό τους σύστημα είναι γνωστά με το όνομα “μελιτώματα”. Αυτές οι ουσίες μπορούν να κάνουν κολλώδη την επιφάνεια των φύλλων, αλλά και να γίνουν το θρεπτικό υπόστρωμα στο οποίο αναπτύσσεται ένας μαύρος μύκητας που εμποδίζει τη φωτοσύνθεση.
Οι αφίδες μπορεί να μεταφέρουν ασθένειες από φυτό σε φυτό. Για παράδειγμα αναφέρουμε ότι μεταφέρουν τις ασθένειες του “μωσαϊκού” -προκαλούνται από ιούς- στην ντομάτα.
Μετά από μια ή δύο γενιές που δεν έχουν φτερά, γεννιούνται φτερωτές μορφές και πετάνε σε γειτονικά φυτά. Στο τέλος της περιόδου θηλυκά και αρσενικά ζευγαρώνουν τα δε αυγά που γεννάνε διαχειμάζουν. Μ’ αυτόν τον τρόπο αναπαραγωγής μπορούν να γεννηθούν μεγάλοι αριθμοί αφίδων σε μικρό χρονικό διάστημα.
Οι αφίδες ανταποκρίνονται θετικά στα θρεπτικά στοιχεία που κυκλοφορούν μέσα στα φυτά και ιδιαίτερα στο άζωτο. Μ’ άλλα λόγια, όσο περισσότερο αζωτούχο λίπασμα βάζουμε στο έδαφος τόσο περισσότερο ευτυχισμένες κάνουμε τις αφίδες. Πρόληψη γίνεται καλλιεργώντας μακριά από προσβεβλημένες περιοχές, απομακρύνοντας τα φυτά - ξενιστές και ποτίζοντας λογικά. Τα ανόργανα λιπάσματα αναγκάζουν τα φυτά να προσλαμβάνουν πολύ νερό, παράγοντας έτσι υδαρή βλάστηση πολύ επιθυμητή από τις αφιδες. Τα παράσιτα μπορούν να κρατηθούν μακριά καλλιεργώντας καπουτσίνους (TROPAEOLUM MAJUS) ανάμεσα στις σειρές με τα λαχανικά και γύρω από τα φρουτόδεντρα.
Άλλα φυτά που μπορούν να βοηθήσουν με την παρουσία τους είναι το σκόρδο, ο κορίανδρος, ο άνηθος και οι πετούνιες. Το εκχύλισμα του καπνού είναι δυνατό εντομοκτόνο, είναι όμως θανατηφόρο και για τα ωφέλιμα έντομα και επικίνδυνο για τον άνθρωπο. Παρασκευάζεται μουλιάζοντας βλαστούς καπνού σε ζεστό νερό επί 24 ώρες. Μπορούμε να προσθέσουμε μερικές σταγόνες υγρό σαπούνι για να βελτιώσουμε τη διαβρεκτικότητα. Ψεκάζουμε τα φυτά επιμένοντας στην κάτω επιφάνεια των φύλλων. Φυτά που έχουν ψεκαστεί με καπνό μπορούν να καταναλωθούν αφού περάσουν τουλάχιστον 4 μέρες.
Ένα άλλο παρασκεύασμα γίνεται με ψιλοκομμένη καυτερή πιπεριά, σκόρδο και κρεμμύδι. Τα βάζουμε να μουλιάσουν σε νερό και ψεκάζουμε με το εκχύλισμα προσθέτοντας λίγο σαπούνι. Οι αφίδες προσελκύονται από το κίτρινο χρώμα και αυτό μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τον περιορισμό τους. Ρηχά δοχεία βαμμένα με λαμπερό κίτρινο χρώμα και γεμάτα με σαπουνόνερο είναι μια καλή παγίδα. Κομμάτια κόντρα - πλακέ βαμμένα κίτρινα και αλειμμένα με κατάλληλη κόλλα, ακόμα και με γράσο ή λάδι μηχανής, συλλαμβάνουν αρκετά έντομα.
Φτερωτές αφίδες δεν, προσγειώνονται σε χαμηλά φυτά γύρω από τη βάση των οποίων έχουμε απλώσει αλουμινόχαρτο. Φαίνεται ότι η αντανάκλαση του ουρανού τις μπερδεύει και δεν μπορούν να καταλάβουν που είναι το πάνω! Ο έλεγχος των αφίδων στη φύση γίνεται με τη βοήθεια άλλων εντόμων. Η πασίγνωστη πασχαλίτσα είναι ένα απ’ αυτά. Κάθε λάρβα, (κάμπια, ανήλικο έντομο) και κάθε ενήλικη πασχαλίτσα τρώνε 30-60 αφίδες/ ημέρα. Η λάρβα του χρύσωπα τρώει 300- 500 αφίδες στη διάρκεια της ανάπτυξής της, η λάρβα της σύρφης 400 αφίδες και η λάρβα της βρω- μούσας, (ORIUS SP), 200.
Άλλα έντομα, όπως ο LYSIPHLEBUS γεννάν τα αβγά τους μέσα στο σώμα των αφίδων, (για να έχουν υγρασία και τροφή τα νεογέννητα), οι οποίες βέβαια πεθαίνουν (εικ. 2). Ολα αυτά τα έντομα πρέπει να προστατευθούν γιατί σε ένα ισορροπημένο περιβάλλον κάνουν περιττή τη χρήση τοξικών φυτοφαρμάκων. Έχει αποδειχτεί ότι τα φάρμακα αυτά σε ένα αδιατάραχτο περιβάλλον σκοτώνουν πολύ περισσότερα ωφέλιμα έντομα παρά βλαβερά. Επιπλέον τα βλαβερά έντομα αναπτύσσουν πολύ πιο εύκολα ανθεκτικότητα στα φυτοφάρμακα. Σε πολλές περιοχές οι αφίδες έχουν αναπτύξει ανθεκτικότητα στο παραθείο από το 1960 που διατηρείται μέχρι σήμερα.
Εκτός από διάφορα εμπορικά παρασκευάσματα που ήδη κυκλοφορούν στο εμπόριο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και την παρακάτω μέθοδο:
Οι αφίδες κρατιούνται κάτω από έλεγχο από φυσικά συναντώμενες ασθένειες και μπορούμε να βοηθήσουμε την εξάπλωση μιας μυκητολογικής ασθένειας ανάμεσα σε υγιείς και λαίμαργες αφίδες. Ψάχνουμε για σκοτεινόχρωμες ή “σκονισμένες” αφίδες και μαζεύουμε όσες περισσότερες μπορούμε. Τις πολτοποιούμε μέσα σε λίγο νερό και διηθούμε το υγρό σε ένα φίλτρο του καφέ. Προσθέτουμε λίγο υγρό σαπούνι και ψεκάζουμε.
Χατζηπαναγιώτου Μένη
Βιβλιογραφία
- Γενική και Ειδική λαχανοκομία Θρασύβουλου Δ. Ραπτόπουλου
- GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL
- High - Yield gardening HUNT and BORTZ.
- Σύγχροι/η Γεωργική Τεχνολογία (περιοδικό)
- Βιοκαλλιέρνειες (περιοδικό) Αρθρα Γαβριήλ Πανάγου και Γιάννη Παζάρα.
RSS Feed
