ΦΑΣΟΛIA(PHASEOLUS VULGARIS)
Οικογένεια ψυχανθών (Leguminosae)
Από το περιοδικό που εκδίδαμε παλιότερα:
Ν. Σελήνη, Τεύχος 8 - Mάpτns - Aπρίληs - Mάηs `98
Χατζηπαναγιώτου Μένη
Στοιχεία καλλιέργειας
Τα φασόλια κατάγονται από την Κεντρική και νότια Αμερική. Ανάλογα με το ύψος του φυτού διακρίνονται σε νάνα (25-40 cm), ημιαναρριχώμενα (50-120 cm και αναρρι χώμενα (πάνω από 120 cm). Η ρίζα τους είναι πασσα λώδης, φθάνει σε βάθος 90-120 cm και εκτείνεται περιφερειακά σε ακτίνα 30-50 cm. Η παραμικρή διατάραξη του ριζικού συστήματος εμποδίζει την ανάπτυξη των φυτών γι’ αυτό αποφεύγουμε οποιουσδήποτε χειρισμούς κοντά στη ρίζα. Οταν είναι ανάγκη καλύτερα να κόψουμε, παρά να ξεριζώσουμε ένα φυτό.
Η σπορά γίνεται 1-2 βδομάδες μετά τους τελευταίους αναμενόμενους παγετούς. Οταν τα λουλούδια της μηλιάς αρχίζουν να δένουν, λίγο πριν αρχίσουν να σκάνε τα μάτια του αμπελιού, όταν ο τόπος δε φοβάται όψιμες παγωνιές ή πολλές βροχές τότε πρέπει να σπέρνονται τα πρώιμα φασόλια. Τα καλλιεργούμε για φρέσκα και ξερά (όσπρια). Αν τα καλλιεργήσουμε για φρέσκα τότε μπορούμε να σπέρνουμε τις νάνες ποικιλίες, που έχουν το χαρακτηριστικό να εμφανίζουν σχεδόν όλα τα άνθη ταυτόχρονα, κάθε βδομάδα ώστε να έχουμε διαδοχικές συγκομιδές, διαφορετικά έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε 2-3 σπορές στην καλλιεργητική περίοδο, την τελευταία σπορά 12 βδομάδες πριν τον πρώτο αναμενόμενο παγετό. Οι ημιαναρριχώμενες και οι αναρριχώμενες ποικιλίες, έχουν σχεδόν συνεχή άνθηση και πολλές φορές έχουν άνθη μέχρι να έρθουν τα πρώτα κρύα του Φθινοπώρου. Γι’ αυτό κάνουμε μόνο μια σπορά στην καλλιεργητική περίοδο.
Είναι φυτό που αγαπά τον ήλιο και τη μεγάλη μέρα (κυρίως οι αναρριχώμενες ποικιλίες) ανέχεται όμως και τη μερική σκιά.
Οσον αφορά το έδαφος τα φασολάκια καλλιεργούνται σε ποικιλία εδαφών από ελαφρά αμμοπηλώδη έως συνεκτικά ιλυοπηλώδη, αρκεί να έχουν άφθονη οργανική ουσία και να είναι καλοδουλεμένα. Οταν φυτρώνουν σπρώχνουν πρώτα πάνω τις δύο κοτυληδόνες και για να μπορέσουν να βγουν από το έδαφος, δε θα πρέπει να έχει σχηματιστεί “κρούστα”, αντίθετα πρέπει να είναι ψιλοχωματισμένο. Σε πολύ υγρά εδάφη τα φυτά παρουσιάζουν ανθόρροια γι’ αυτό πρέπει να τα καλλιεργούμε σε όρχους, ή σε αναχώματα (στο πλάι της αυλακιάς), ή σε υπερυψωμένες κλίνες για να στραγγίζει καλά το έδαφος. Το ευνοϊκότερο ΡΗ για την καλλιέργεια των φασολιών βρίσκεται μεταξύ του 5,8 - 6,5, έχουμε όμως πολύ καλές αποδόσεις και με ΡΗ κοντά στο 8.
Σαν φυτά που ανήκουν στην οικογένεια των ψυχανθών έχουν ανάγκη από μικρές ποσότητες αζώτου (στην πραγματικότητα η ωρίμανση καθυστερεί αν λιπάνουμε με μεγάλες ποσότητες) και αυτό ισχύει περισσότερο για τα ξηρά (όσπρια) παρά τα νωπά). Επίσης έχουν ανάγκη από μέτριες ποσότητες καλίου και φωσφόρου. Αν λιπάνουμε με κοπριά (2 τον στρέμμα), θα πρέπει να τη ρίξουμε κατά την προηγούμενη καλλιέργεια. Μελέτες έχουν δείξει ότι κόμποστ που προέρχεται από φλοιούς δέντρων αυξάνει τις αποδόσεις των φασολιών. Ανάλογο αποτέλεσμα έχουμε (κυρίως στις αναρριχώμενες ποικιλίες), αν χρησιμοποιήσουμε κόμποστ από άχυρα σίκαλης. Καλό επίσης θα ήταν να “μπολιάσουμε” το έδαφος με βακτήρια, ανάλογα με τον τύπο των φασολιών, πριν τη σπορά ώστε να έχουμε αποτελεσματική αζωτοδέσμευση και καλή ανάπτυξη. Προσοχή στην ημερομηνία λήξης της συσκευασίας.
Ψεκάζουμε 2-3 φορές στη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, με εκχύλισμα φυκιών για να προλάβουμε ελλείψεις ιχνοστοιχείων και για να βοηθήσουμε την ανάπτυξη των φυτών. Εκτός από το κόμποστ μπορούμε να ρίξουμε την Ανοιξη ένα γενικό λίπασμα βραδείας απελευθέρωσης.
Γενικά φροντίζουμε να μην αγγίζουμε τα φυτά όταν είναι υγρά για να αποφύγουμε μετάδοση ασθενειών μετά τη συγκομιδή κομποστοποιούμε τα φυτικά υπολείμματα και δεν καλλιεργούμε φασόλια στο ίδιο μέρος για τουλάχιστον 3 χρόνια. Τα ξηρά φασόλια δεν καλλιεργούνται στο θερμοκήπιο.
Σπορά και περιποιήσεις των φυτών
Η σπορά έξω στην ύπαιθρο γίνεται όπως είπαμε πριν αφού περάσουμε οι όψιμοι παγετοί. Η θερμοκρασία του εδάφους πρέπει να είναι τουλάχιστον 16ο C. Η βέλτιστη θερμοκρασία εδάφους για το φύτρωμα κυμαίνεται μεταξύ 16-30ο C και για την ανάπτυξη των φυτών μεταξύ 21- 27οC κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αν θέλουμε να πετύχουμε πρωιμότητα σπέρνουμε νωρίτερα και αν τα φυτά καταστραφούν επαναλαμβάνουμε τη σπορά.
Η σπορά, (μέσα στα αυλάκια) γίνεται κατά γραμμές για τα νάνα και κατά θέσεις (όρχους) για τα αναρριχώμενα. Για τα πρώτα οι αποστάσεις είναι 30-60 cm μεταξύ των γραμμών και 10-15 cm επί των γραμμών. Αυτές εξαρτώνται από την ποικιλία και την εδαφική υγρασία, ενώ μπορούμε να ρίξουμε και πάνω από ένα σπόρο, κατά θέση, επί της γραμμής. Για τα αναρριχώμενα οι αποστάσεις κυμαίνονται μεταξύ 60-120 cm προς όλες τις κατευθύνσεις. Σε κάθε όρχο σπέρνονται 4-6 σπόροι και στο τέλος αφήνονται 3-4 φυτά.
Η σπορά μπορεί να γίνει και σε γραμμές και τα φυτά να στηριχτούν σε σύρματα, γιατί τα αναρριχώμενα έχουν ανάγκη από υποστήριξη, γι’ αυτό χρησιμοποιούμε πασσάλους ή καλάμια τα οποία τοποθετούμε στο χώμα πριν ή κατά τη σπορά και πάνω σ’ αυτά περιελίσσονται τα φυτά.
Επίσης μπορούμε να δέσουμε 3-4 πασσάλους στην κορυφή κάνοντας (τριγωνικές ή τετραγωνικές) πυραμίδες για να έχουν καλύτερη στήριξη. Αν χρησιμοποιήσουμε σύρματα, τα φυτά αναρριχώνται σε σπάγγο που συνδέει το κάθε φυτό με το σύρμα.
Τα φασόλια τα σπέρνουμε σε βάθος 2,5 - 4 cm για Ανοιξιάτικη καλλιέργεια και 5 cm για Φθινοπωρινή. Γ ια να σπείρουμε ένα στρέμμα χρειαζόμαστε 4-6 kgr σπόρο. Απαιτούνται 4-10 μέρες για να φυτρώσουν.
Γ ια να βοηθήσουμε στην πρόληψη ασθενειών και να επιταχύνουμε το φύτρωμα, μπορούμε να εμβαπτίσουμε το σπόρο σε εκχύλισμα κόμποστ (μισό κιλό κόμποστ σε 10 lit νερό για 24 ώρες) για 25 λεπτά πριν τη σπορά.
Για να ελέγξουμε τα αγριόχορτα θα πρέπει να κάνουμε 2-4 πολύ προσεκτικά επιφανειακά σκαλίσματα ώστε να μην βλάψουμε το ριζικό τους σύστημα. Το πρώτο σκάλισμα γίνεται όταν τα φασόλια έχουν 2,3 φύλλα στα 10 cm, το δεύτερο μόλις αρχίσουν να ανθίζουν και το τρίτο στο δέσιμο των λοβών. Αποφεύγουμε να ποτίσουμε μετά τη σπορά και μέχρι να βγουν οι κοτυληδόνες από το έδαφος για να μην σχηματιστεί κρούστα. Αν θέλουμε να σπείρουμε και το έδαφος είναι ξηρό, κατακλύζουμε τα αυλάκια πριν τη σπορά και όταν το χώμα έλθει στο ρώγο του, σπέρνουμε.
Η ποσότητα και η συχνότητα της άρδευσης εξαρτώ νται από το αν πρόκειται για ξηρά ή νωπά φασόλια. Κρίσιμη περίοδος άρδευσης είναι κατά την ανθοφορία και κατά τον σχηματισμό και ανάπτυξη των λοβών. Σταματάμε τα ποτίσματα μόλις αρχίσουν τα φυτά να δένουν καρπούς γιατί ρίχνουν τα άνθη, ξαναποτίζουμε αμέσως μετά τη συγκομιδή.
Παραγωγή σπόρου
Για να παράγουμε σπόρο, διαλέγουμε τα πρωιμότερα φυτά και τα αφήνουμε να ωριμάσουν τελείως. Τα φασόλια ανιογονιμοποιούνται.
Παρακολουθούμε τα φυτά που είναι για σπόρο και απομακρύνουμε όσα παρουσιάζουν συμπτώματα ασθενειών ή χαρακτηριστικά που ξεφεύγουν απ’ αυτά της ποικιλίας που θέλουμε να κρατήσουμε. Αφού ξεραθούν τα φυτά ή οι λοβοί τα μεταφέρουμε στην αποθήκη για να τα ξεσποριάσουμε.
Παλιές ποικιλίες
Στις νάνες έχουμε τα κίτρινα και καναρινιά, τα άσπρα βουτυράτα με λοβούς χωρίς ίνες, τα φασόλια Καρατζό βας με μικρό και στρογγυλό σπέρμα. Στις αναρριχώμενες έχουμε τα μακαρόνια με μακριούς κυλινδρικούς λοβούς χωρίς ίνες, τα φραγκοφάσουλα με επιμήκεις και πεπλατυσμένους λοβούς, τους γίγαντες και αϊσέδες με πλατείς λοβούς. Επίσης αναφέρονται και οι παρακάτω ποικιλίες:
Ασπρα Τσαουλιά πολίτικα με σπόρους άσπρους νεφροειδείς, πλακωτούς καλλιεργούνται για χλωρά. Είναι αναρριχώμενα με άσπρα άνθη.
Μελιτζανιά αντριώτικα, νάνα με σπόρους μακρουλούς σχεδόν κυλινδρικούς, ζουλιγμένους στο πλάι, χρώμα μελιτζανί και άσπρα άνθη (ελαφριά απόχρωση μενεξελιά. Πρώιμα, καλλιεργούνται για χλωρά.
Σοκολατιά τσαουλιά μοιάζουν με τα προηγούμενα αλλά είναι αναρριχώμενα και το χρώμα του σπόρου είναι σοκολατί.
ΠΡΟΒΛΗΜΑTA ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΦΑΣΟΛΙΟΥ
Φυσιολογικές παθήσεις
Τα φυτά δεν αναπτύσσονται
Αν το φύτρωμα είναι αποτυχημένο και τα φυτά που φύτρωσαν δεν αναπτύσσονται καλά, πιθανότατα φταίει το γεγονός ότι η σπορά έγινε σε πολύ κρύο έδαφος.
Πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της καλλιέργειας παίζουν οι πρώτες 2-3 ώρες κατά τις οποίες οι σπόροι είναι στο χώμα. Αν το έδαφος δεν έχει ζεσταθεί αρκετά, καλύτερα να σπείρουμε το απόγευμα παρά το πρωί.
Πτώση ανθέων και καρπών
Οι ισχυροί ξηροί άνεμοι που συνοδεύονται από εδαφική υγρασία έχουν σαν αποτέλεσμα την ανθόροια και καρπόρια. Επίσης ανθόροια προκαλεί και η υπερβολική ξηρασία.
Εμφανίζονται άνθη αλλά δε σχηματίζονται λοβοί
Αυτό το φαινόμενο μπορεί να είναι αποτέλεσμα υπερβολικής θερμοκρασίας, μηχανικού τραύματος ή έλλειψης ψευδαργύρου. Οι ζεστές μέρες 'με θερμοκρασία πάνω από 30 οC, η δυνατή βροχή ή το δυνατό πότισμα με τεχνητή βροχή μπορεί να προκαλέσουν πτώση των ανθέων. Σ’ αυτή την περίπτωση περιμένουμε καινούρια ανθοφορία. Η έλλειψη ψευδαργύρου μπορεί να προκα λέσει πτώση των λοβών. Για να προλάβουμε το πρόβλημα ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα φυκιών.
Κιτρινίζουν τα φύλλα και η ανάπτυξη του φυτού σταματά. Πιθανή έλλειψη αζώτου. Συνήθως έχουμε αυτό το πρόβλημα αν το έδαφος νεροκρατεί. Για να το αντιμετωπίσουμε ψεκάζουμε τα φύλλα και κάνουμε ριζοπότισμα με ιχθυογαλακτώματα ή τσάι από ιχθυάλευρα. Προληπτικά προσθέτουμε κόμποστ στο έδαφος και φροντίζουμε τη στράγγιση.
Στα φύλλα σχηματίζονται κίτρινα καρουλιασμένα περιθώρια.
Τα συμπτώματα αυτά συμβαδίζουν με υψηλή αλατότητα στο έδαφος. Για να τα αποφύγουμε καλλιεργούμε σε υπερυψωμένες κλίνες όπου έχουμε ενσωματώσει μεγάλες ποσότητες κόμποστ και ποτίζουμε με διήθηση.
Τα άκρα των βλαστών μαυρίζουν και νεκρώνονται, τα φυτά δεν αναπτύσσονται (εικόνα 1,1)
Ελέγχουμε το έδαφος για έλλειψη ασβεστίου. Φροντίζουμε να κάνουμε προσεχτικό πότισμα και προσθέτουμε στο έδαφος γύψο ή μαρμαρόσκονη αν το ΡΗ είναι κάτω από 6,2.
Ασθένειες
Ανθρακας των φασολιών
Σχηματίζονται επιμήκεις ή δακτυλωτές μαύρες βυθιζόμενες κηλίδες, διαμέτρου περίπου 1 cm στα φύλλα τους βλαστούς και τους λοβούς που φθάνουν μέχρι τα σπέρματα (εικόνα 1,2) Σε συνθήκες υγρασίας έχουν χρώμα καστανωπό. Προληπτικά χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες, απολυμαίνουμε το σπόρο και εφαρμόζουμε 4ετή αμειψισπορά. Ψεκάζουμε με θειάφι ή χαλκό κάθε 7-10 μέρες όταν έχουμε πρόβλημα (όχι κοντά στις μέρες της συγκομιδής), περιορίζουμε την άρδευση στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό και αποφεύγουμε να δουλεύουμε κοντά στα φυτά όταν είναι υγρά.
Βακτηριώσεις
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μικρές μαύρες κηλίδες στα φύλλα που περιφερειακά είναι κίτρινες σαν φωτοστέφανο, (εικόνα 1,3) Στους βλαστούς και στους μίσχους οι κηλίδες είναι αρχικά λαδόχρωμες και κατόπιν καστανoκόκκινες.
Παρόμοια είναι τα συμπτώματα στους λοβούς και στα σπέρματα. Η ασθένεια αυτή δε θεραπεύεται. Απομα- κρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά και τα γειτονικά τους. Φροντίζουμε να στραγγίζει καλά το έδαφος και να αερίζονται τα φυτά. Περιορίζουμε τα ποτίσματα, αποφεύγουμε την τεχνητή βροχή, δε συγκομίζουμε με υγρό καιρό. Εφαρμόζουμε 3ετή αμειψισπορά.
Σκωρίαση
Εμφανίζονται φλύκταινες στα φύλλα και σπάνια στους λοβούς. Παρατηρούνται μάζες σπορίων με κοκκινωπό ή καφετί χρώμα (εικόνα 1,4) Τα συμπτώματα εμφανίζονται πρώτα στην κάτω πλευρά των φύλλων και αργότερα στα στελέχη. Τα φύλλα πολύ γρήγορα κιτρινίζουν, ξηραίνονται και πέφτουν. Εμφανίζεται κυρίως τις χρονιές με πολύ υγρασία, μειώνοντας την εμπορική αξία των λοβών. Ψεκάζουμε με βρέξιμο θειάφι ή σκονίζουμε με θειάφι (όταν ο καιρός τα επιτρέπει) κάθε 7-10 μέρες, μέχρι να ελέγξουμε την ασθένεια. Φροντίζουμε να κάνουμε αραιές σπορές, να μειώσουμε τις αρδεύσεις και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.
Μωσαϊκό των φασολιών
Στα σημάδια από προσβολή κοινού μωσαϊκού, περιλαμβάνονται ελαφριοί ή έντονοι μεταχρωματισμοί (ανάλογα με την ποικιλία), με ρυτιδώσεις κατά μήκος της κεντρικής νεύρωσης των φύλλων, ενώ τα άκρα των μικρών φύλλων λυγίζουν.
Οταν τα φυτά μας έχουν προσβληθεί από κίτρινο μωσαϊκό έχουμε εναλλαγές πράσινου και κίτρινου χρώματος στα φύλλα, (το πράσινο υπερισχύει), ενώ τα φύλλα ρυτιδώνουν. Τα φυτά γίνονται νάνα και θαμνόμορφα. Μερικές φορές μπορεί να έχουμε κοκκινίσματα και νεκρώσεις του ελάσματος ή των νευρώσεων των φύλλων και νεκρώσεις κορυφών (εικ. 1,5). Αν τα φασόλια προσβληθούν συγχρόνως και από τον ιό του μωσαϊκού του αγγουριού, μπορεί να έχουμε πολύ σοβαρές ζημιές. Η πρώτη ίωση μεταδίδεται κυρίως με μολυσμένο σπόρο αλλά και τις αφίδες, ή δεύτερη μόνο με τις αφίδες. Για τον έλεγχό τους χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες, υγιή σπόρο και όταν εμφανιστούν συμπτώματα ξεριζώνουμε και καταστρέφουμε τα άρρωστα φυτά. Καταπολεμούμε τις αφίδες.
Τήξεις φυταρίων
Παρατηρούμε νέκρωση των ριζών και σάπισμα του λαιμού. Τα νεαρά φυτάρια νεκρώνονται κατά θέσεις. Τα συμπτώματα οφείλονται σε μύκητες εδάφους. Αν έχουν προσβληθεί εκτός από πύθιο ή ριζοκτονίαση και από φουζάριο εκτός από καστανό σάπισμα στο λαιμό και κιτρίνισμα της βάσης των φύλλων έχουμε και νανισμό των φυτών. Προληπτικά χρησιμοποιούμε υγιή απολυμασμένο σπόρο και ανθεκτικές ποικιλίες. Φροντίζουμε επίσης να έχουμε καλό αερισμό και να στραγγίζει καλά το έδαφος. Η καλλιέργεια σε υπερυψωμένες κλίνες και η ενσωμάτωση μεγάλης ποσότητας κόμποστ βοηθούν στην πρόληψη. Για τον ίδιο λόγο ψεκάζουμε, με εκχυλίσματα φυκιών κάθε 15 μέρες.
Σκληρωτινίαση
Τα συμπτώματα αυτής της ασθένειας είναι άσπρο μαλακό σάπισμα του λαιμού, των στελεχών και στη συνέχεια των φύλλων και των λοβών. Για την αντιμετώπισή της αποφεύγουμε τα πολύ υγρά χωράφια. Χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες, εφαρμόζουμε αμειψισπορά και κάνουμε ριζοποτίσματα και ραντίσματα με χαλκό. Υπόψιν ότι ο χαλκός δρα αρνητικά στη ζωή του εδάφους και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε ψεκασμούς κοντά στη συγκομιδή.
Ωϊδιο
Οταν έχουμε προσβολή από ωϊδιο τα φύλλα καλύπτονται από μια αλευρόμορφη επάνθηση, κιτρινίζουν και ξηραίνονται ενώ τα φυτά παύουν να αναπτύσσονται, (εικόνα 1,6) Αν ο καιρός είναι ζεστός όχι βροχερός μπορεί να έχουμε σοβαρές ζημιές στα νέα φυτά. Ψεκάζουμε με θειάφι.
Εχθροί
Κοφτοσκούληκα
Οταν έχουν επίθεση από κοφτοσκούληκα τα νεαρά φυτάρια εμφανίζονται κομμένα στο λαιμό πάνω στη γραμμή του εδάφους. Για την αντιμετώπισή τους βλέπε τεύχος 2 σελ. 16 και τεύχος 6 σελ. 17.
Αφίδες
Τα φασόλια προσβάλλονται από τη μαύρη και πράσινη αφίδα. Τα φύλλα καρουλιάζουν. Γιατην αντιμετώπισή της βλέπε τεύχος 4 σελ. 17.
Ακάρεα (τετράνυχος)
Τα φύλλα που έχουν προσβληθεί από τετράνυχο παρουσιάζουν χαλκοκίτρινους μεταχρωματισμούς και ολόκληρο το φυτό ξηραίνεται. Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων μπορούμε να διακρίνουμε σταχτόχρωμα νήματα μέσα στα οποία κινούνται κιτρινωπά ακάρεα. Για την αντιμετώπισή τους ψεκάζουμε με πίεση νερό κατά τη διάρκεια της νύχτας, στην κάτω πλευρά των φύλλων 3 φορές νύχτα παρά νύχτα. Αν δεν τα ελέγξουμε ψεκάζουμε με εντομοκτόνα σαπούνια 3 φορές κάθε 5-7 μέρες.
Αλευρώδης
Συνήθως προσβάλλει φασόλια που καλλιεργούνται σε θερμοκήπια. Στο μελόσταγμα που εκκρίνουν αναπτύσσονται φυτοπαθογόνοι μύκητες και τα φυτά αδυνατίζουν. Οταν κουνήσουμε ένα προσβεβλημένο φυτό εμφανίζονται σαν άσπρο σύννεφο. Για να ελέγξουμε τους αλευρώδεις χρησιμοποιούμε κίτρινες κολλώδεις παγί
δες. Στο εμπόριο κυκλοφορεί το παράσιτο Encarsia Formosa. Επίσης σε περίπτωση προσβολής μπορούν να ψεκάσουμε με εντομοκτόνα σαπούνια κάθε 2-3 μέρες για 2 βδομάδες και προληπτικά κάθε 15 μέρες. Σε έντονη προσβολή ψεκάζουμε με πύρεθρο 2 φορές κάθε 3 μέρες.
Βρούχος
Είναι ένα μικρό μαύρο σκαθάρι με σκούρα πράσινα στίγματα, μήκους 2,5 mm με λευκά αβγά που τα γεννά στα σπέρματα και λευκή λάρβα. (εικόνα 2) Προσβάλλει τους λοβούς στον αγρό το έντομο όμως εμφανίζεται και πολλαπλασιάζεται σε μεγάλο βαθμό στην αποθήκη όπου κατατρυπά τους σπόρους. Στον αγρό εμφανίζεται 1 γενιά το χρόνο και διαχειμάζει στα υπολείμματα, ενώ όταν είναι “αποθηκευμένο” γεννά συνεχώς. Προσβάλλει εκτός από τα φασόλια και τον αρακά. Πολλές λάρβες τρέφονται από ένα σπόρο και περνούν το στάδιο της πούπας μέσα στις τρύπες που κάνουν.
Για να ελέγξουμε το βρούχο στον αγρό θα πρέπει να ψεκάσουμε μόλις εμφανιστεί με πύρεθρο 2 φορές κάθε 3-4 μέρες, διαβρέχοντας καλά και τις δύο πλευρές των φύλλων. Για τα ξερά φασόλια μπορούμε να κάνουμε τα εξής:
- Συγκομίζουμε τα φυτά με τα περικάρπια όταν ωριμάσουν και τα τοποθετούμε σε ξύλα για να τα κρατήσουμε πάνω από το έδαφος. Αυτή η διαδικασία πρέπει να κρατήσει τουλάχιστον 6 βδομάδες. Κατά τη διάρκεια της γίνονται βιολογικές διεργασίες (ζυμώσεις και αύξηση της θερμοκρασίας).
Τα φασόλια που προέρχονται από τέτοια διαδικασία μπορούν να πωληθούν ή να αποθηκευτούν σε στεγνό μέρος χωρίς τον κίνδυνο να καταστραφούν από τον βρούχο.
- Μπορούμε να βάλουμε τα φασόλια σε φούρνο μετά τη συγκομιδή στους 57oC για 3-4 ώρες ή κατ’ άλλους στους 51,5oC για 25 λεπτά. Τα φασόλια αυτά χάνουν τη βλαστική τους ικανότητα.
- Μπορούμε να αναστείλουμε τη διαδικασία που θα είχε σαν αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό του εντόμου βουτώντας τα τσουβάλια με τα φασόλια σε νερό με θερμοκρασία 60oC και στεγνώνοντας τα αμέσως μετά.
- Τέλος μπορούμε να τα ψύξουμε μετά τη συγκομιδή για 48 ώρες ή στους -18oC για 3-4 μέρες για να σκοτώσουμε τη λάρβα.
Συγκαλλιέργεια
Τα φασόλια εκτός της κλασικής τριάδας (φασόλια - καλαμπόκια - κολοκύθια) μπορούν να καλλιεργηθούν μαζί με σέλινα, ραδίκια και ντομάτες.
Τα αναρριχώμενα μπορούν να δώσουν σκιά στα μαρούλια, στα σπανάκια και στα ξερά κρεμμύδια που απλώνουμε στο χωράφι μετά τη συγκομιδή για να ξεραθούν (βλέπε τεύχος 2). Η συγκαλλιέργεια με πατάτα και χρυσάνθεμο, έχει δείξει ότι μειώνει σημαντικά τις προσβολές από σκαθάρια. Παραδοσιακά για απώθηση εντόμων τα φασόλια συγκαλλιεργούνται με δενδρολίβανο και δυόσμο.
Διαδοχικές καλλιέργειες
Γενικά φροντίζουμε μετά τα φασόλια να καλλιεργήσουμε φυτά που αγαπούν το άζωτο. Τα νάνα φασόλια μπορούν να ακολουθήσουν μια πρώιμη ποικιλία καλαμποκιού. Ακόμη μπορούμε να τα καλλιεργήσουμε ακολουθώντας τη σειρά: φασόλια νάνα - μαρούλια - μπρόκολα ή φασόλια νάνα - μαρούλια με κρεμμύδια - κινέζικα λάχανα.
Τα αναρριχώμενα μπορούν να ακολουθήσουν τα μαρούλια, σπανάκια ή τα κινέζικα λάχανα.
Συγκομιδή και διατήρηση
Η συγκομιδή των χλωρών φασολιών γίνεται πριν ωριμάσουν. Ετσι τα νάνα και οι πρώιμες ποικιλίες μαζεύονται σε 50-60 μέρες από τη σπορά και τα αναρριχώμενα 2-3 βδομάδες μετά την άνθηση. Οταν καλλιεργούμε για ξηρά, τα φασόλια χρειάζονται 100-130 μέρες για να ωριμάσουν.
Τα φασολάκια συλλέγονται σε 2-3 “χέρια” στις νάνες ποικιλίες και σε πολλά στις αναρριχώμενες. Οι λοβοί για να είναι τρυφεροί πρέπει να έχουν πολύ μικρά σπέρματα και ο φλοιός τους να μην έχει παρουσιάσει ακόμη στενώσεις αλλιώς σκληραίνουν.
Αν η συγκομιδή γίνεται τακτικά και οι λοβοί δεν αφήνονται να ωριμάσουν τότε η ανθοφορία συνεχίζεται για πολύ. Τα ξηρά φασόλια αφήνονται στο φυτό να ωριμάσουν εντελώς μέχρι να ξεραθούν τελείως οι λοβοί. Τα χλωρά διατηρούνται περίπου 5 μέρες στο ψυγείο σε θερμοκρασία 5οC και σχετική υγρασία 90%. Στην κατάψυξη πάνω από 12 μήνες. Μπορούμε να τα κονσερβοποιήσουμε οπότε επίσης διατηρούνται πάνω από 12 μήνες. Τα ξηρά μπορούν να διατηρηθούν για χρόνια. Επίσης τα φασολάκια μπορούν να γίνουν και τουρσί.
ΔΟΛΙΧΟΣ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΚΑ ΦΑΣΟΛΙΑ
- Ο δόλιχος είναι όσπριο πολύ συγγενικό με τα φασόλια. Εχει μερικές διαφορές στο άνθος, πολύ στενούς λοβούς, πολύ μικρούς σπόρους στο μέγεθος της φακής, αλλά σχήμα ίδιο με των φασολιών. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται ο δόλιχος, ο μελανόφθαλμος, τα γνωστά μαυρομάτικα φασόλια, γυφτοφάσουλα ή σμυρνέικα, νάννα και αναρριχώμενα και ο δόλιχος ο μάχος, γνωστά με το όνομα πράσινα φασολάκια, καλαματιανά ή μαλλιαρά.
Εχει ανάγκη από περισσότερη ζέστη, αντέχει περισσότερο στην ξηρασία και θέλει πιο γόνιμο έδαφος. Είναι πιο παραγωγικός από τα φασόλια.
- Παλιότερα καλλιεργούνταν σε χωριά της Μακεδονίας στο Βόλο και στην Τεγέα τα Ισπανικά φασόλια (Phasealus multiflorus). Ξεχωρίζουν από τα άλλα γιατί είναι πολυετή, έχουν πλούσια ανάπτυξη, αναρριχώνται και διακλαδίζονται πολύ και βγάζουν πολλά κόκκινα, άσπρα ή δίχρωμα άνθη, ενωμένα σε μεγάλα τσαμπιά που γεμίζουν καρπούς.
Γιατί γίνονται κακόβραστα τα όσπρια
Υπάρχουν πολλές απόψεις, φαίνεται όμως ότι επιδρά θετικά ή καλιούχα λίπανση, όπως επίσης και η φωσφορούχα. Εκτός όμως από αυτά τα αίτια και άλλα συντελούν στο καλόβραστο ή κακόβραστο των οσπρίων, όπως η χημική σύσταση των αζωτούχων ουσιών και κυρίως η ποσότητα του οξυγόνου που έχουν γιατί όσπρια καλόβραστα αν μείνουν δύο χρόνια γίνονται κακόβραστα, ίσως γιατί οξειδώνονται οι αζωτούχες ουσίες τους. Το ίδιο φαίνεται να γίνεται όταν κατά την ωρίμανση ξεραθούν στον ήλιο ορισμένα όσπρια (π.χ. ρεβίθια). Συντελούν όμως και πολλοί άλλοι λόγοι όπως η ύπαρξη γύψου στο χωράφι που επηρεάζει αρνητικά στο βράσιμο.
Βιβλιογραφία
- Γενική και ειδική λαχανοκομία Θρασύβουλου Δ. Ραπτόπουλου
- GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL
- HIGH - YIELD GARDENING, HUNT and BORTZ
- GARDEN INSECT, DISE ASE and WEED identification Guide, Miranda Smith and Anna Carr.
- THE ORGANIC GARDENER’S HANDBOOK OF NATURAL IN SECT AND DISEASE CONTROL, Barbara W Ellis and Fern Marshall Bradley
- Σύγχρονη Γεωργική Τεχνολογία (περιοδικό)
- ΤΑ ΟΣΠΡΙΑ, N.H. ΑΝΑΓΝΟΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “ΓΕΩΡΓΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ” ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1928.
ΦΑΣΟΛΑΚΙΑ
Φυσιολογικές ιδιότητες
Κύρια γνωστά συστατικά βιταμίνες Α, Β, C, ινοσιτόλη κυρίως στις ίνες, μεταλλικά άλατα (Φώσφορος, Πυρίτιο Ασβέστιο), χλωροφύλλη, υδρογονάνθρακες, ιχνοστοιχεία (νικέλιο, χαλκός, κοβάλτιο)
Ιδιότητες
- Ανάρρωση ανάπτυξη, υπερκόπωση
- Νεφρολιθιάσεις
- Ολιγουρία
- Λευκωματουρία
- Ρευματισμοί ουρικό οξύ
- Διαβήτης
- Αβιταμίνωση
Τρόπος χρήσης
Χυμός φρέσκων φασολιών, μισό ποτήρι την ημέρα
Δ.Π. - Σ.Ο
Οικογένεια ψυχανθών (Leguminosae)
Από το περιοδικό που εκδίδαμε παλιότερα:
Ν. Σελήνη, Τεύχος 8 - Mάpτns - Aπρίληs - Mάηs `98
Χατζηπαναγιώτου Μένη
Στοιχεία καλλιέργειας
Τα φασόλια κατάγονται από την Κεντρική και νότια Αμερική. Ανάλογα με το ύψος του φυτού διακρίνονται σε νάνα (25-40 cm), ημιαναρριχώμενα (50-120 cm και αναρρι χώμενα (πάνω από 120 cm). Η ρίζα τους είναι πασσα λώδης, φθάνει σε βάθος 90-120 cm και εκτείνεται περιφερειακά σε ακτίνα 30-50 cm. Η παραμικρή διατάραξη του ριζικού συστήματος εμποδίζει την ανάπτυξη των φυτών γι’ αυτό αποφεύγουμε οποιουσδήποτε χειρισμούς κοντά στη ρίζα. Οταν είναι ανάγκη καλύτερα να κόψουμε, παρά να ξεριζώσουμε ένα φυτό.
Η σπορά γίνεται 1-2 βδομάδες μετά τους τελευταίους αναμενόμενους παγετούς. Οταν τα λουλούδια της μηλιάς αρχίζουν να δένουν, λίγο πριν αρχίσουν να σκάνε τα μάτια του αμπελιού, όταν ο τόπος δε φοβάται όψιμες παγωνιές ή πολλές βροχές τότε πρέπει να σπέρνονται τα πρώιμα φασόλια. Τα καλλιεργούμε για φρέσκα και ξερά (όσπρια). Αν τα καλλιεργήσουμε για φρέσκα τότε μπορούμε να σπέρνουμε τις νάνες ποικιλίες, που έχουν το χαρακτηριστικό να εμφανίζουν σχεδόν όλα τα άνθη ταυτόχρονα, κάθε βδομάδα ώστε να έχουμε διαδοχικές συγκομιδές, διαφορετικά έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε 2-3 σπορές στην καλλιεργητική περίοδο, την τελευταία σπορά 12 βδομάδες πριν τον πρώτο αναμενόμενο παγετό. Οι ημιαναρριχώμενες και οι αναρριχώμενες ποικιλίες, έχουν σχεδόν συνεχή άνθηση και πολλές φορές έχουν άνθη μέχρι να έρθουν τα πρώτα κρύα του Φθινοπώρου. Γι’ αυτό κάνουμε μόνο μια σπορά στην καλλιεργητική περίοδο.
Είναι φυτό που αγαπά τον ήλιο και τη μεγάλη μέρα (κυρίως οι αναρριχώμενες ποικιλίες) ανέχεται όμως και τη μερική σκιά.
Οσον αφορά το έδαφος τα φασολάκια καλλιεργούνται σε ποικιλία εδαφών από ελαφρά αμμοπηλώδη έως συνεκτικά ιλυοπηλώδη, αρκεί να έχουν άφθονη οργανική ουσία και να είναι καλοδουλεμένα. Οταν φυτρώνουν σπρώχνουν πρώτα πάνω τις δύο κοτυληδόνες και για να μπορέσουν να βγουν από το έδαφος, δε θα πρέπει να έχει σχηματιστεί “κρούστα”, αντίθετα πρέπει να είναι ψιλοχωματισμένο. Σε πολύ υγρά εδάφη τα φυτά παρουσιάζουν ανθόρροια γι’ αυτό πρέπει να τα καλλιεργούμε σε όρχους, ή σε αναχώματα (στο πλάι της αυλακιάς), ή σε υπερυψωμένες κλίνες για να στραγγίζει καλά το έδαφος. Το ευνοϊκότερο ΡΗ για την καλλιέργεια των φασολιών βρίσκεται μεταξύ του 5,8 - 6,5, έχουμε όμως πολύ καλές αποδόσεις και με ΡΗ κοντά στο 8.
Σαν φυτά που ανήκουν στην οικογένεια των ψυχανθών έχουν ανάγκη από μικρές ποσότητες αζώτου (στην πραγματικότητα η ωρίμανση καθυστερεί αν λιπάνουμε με μεγάλες ποσότητες) και αυτό ισχύει περισσότερο για τα ξηρά (όσπρια) παρά τα νωπά). Επίσης έχουν ανάγκη από μέτριες ποσότητες καλίου και φωσφόρου. Αν λιπάνουμε με κοπριά (2 τον στρέμμα), θα πρέπει να τη ρίξουμε κατά την προηγούμενη καλλιέργεια. Μελέτες έχουν δείξει ότι κόμποστ που προέρχεται από φλοιούς δέντρων αυξάνει τις αποδόσεις των φασολιών. Ανάλογο αποτέλεσμα έχουμε (κυρίως στις αναρριχώμενες ποικιλίες), αν χρησιμοποιήσουμε κόμποστ από άχυρα σίκαλης. Καλό επίσης θα ήταν να “μπολιάσουμε” το έδαφος με βακτήρια, ανάλογα με τον τύπο των φασολιών, πριν τη σπορά ώστε να έχουμε αποτελεσματική αζωτοδέσμευση και καλή ανάπτυξη. Προσοχή στην ημερομηνία λήξης της συσκευασίας.
Ψεκάζουμε 2-3 φορές στη διάρκεια της καλλιεργητικής περιόδου, με εκχύλισμα φυκιών για να προλάβουμε ελλείψεις ιχνοστοιχείων και για να βοηθήσουμε την ανάπτυξη των φυτών. Εκτός από το κόμποστ μπορούμε να ρίξουμε την Ανοιξη ένα γενικό λίπασμα βραδείας απελευθέρωσης.
Γενικά φροντίζουμε να μην αγγίζουμε τα φυτά όταν είναι υγρά για να αποφύγουμε μετάδοση ασθενειών μετά τη συγκομιδή κομποστοποιούμε τα φυτικά υπολείμματα και δεν καλλιεργούμε φασόλια στο ίδιο μέρος για τουλάχιστον 3 χρόνια. Τα ξηρά φασόλια δεν καλλιεργούνται στο θερμοκήπιο.
Σπορά και περιποιήσεις των φυτών
Η σπορά έξω στην ύπαιθρο γίνεται όπως είπαμε πριν αφού περάσουμε οι όψιμοι παγετοί. Η θερμοκρασία του εδάφους πρέπει να είναι τουλάχιστον 16ο C. Η βέλτιστη θερμοκρασία εδάφους για το φύτρωμα κυμαίνεται μεταξύ 16-30ο C και για την ανάπτυξη των φυτών μεταξύ 21- 27οC κατά τη διάρκεια της ημέρας. Αν θέλουμε να πετύχουμε πρωιμότητα σπέρνουμε νωρίτερα και αν τα φυτά καταστραφούν επαναλαμβάνουμε τη σπορά.
Η σπορά, (μέσα στα αυλάκια) γίνεται κατά γραμμές για τα νάνα και κατά θέσεις (όρχους) για τα αναρριχώμενα. Για τα πρώτα οι αποστάσεις είναι 30-60 cm μεταξύ των γραμμών και 10-15 cm επί των γραμμών. Αυτές εξαρτώνται από την ποικιλία και την εδαφική υγρασία, ενώ μπορούμε να ρίξουμε και πάνω από ένα σπόρο, κατά θέση, επί της γραμμής. Για τα αναρριχώμενα οι αποστάσεις κυμαίνονται μεταξύ 60-120 cm προς όλες τις κατευθύνσεις. Σε κάθε όρχο σπέρνονται 4-6 σπόροι και στο τέλος αφήνονται 3-4 φυτά.
Η σπορά μπορεί να γίνει και σε γραμμές και τα φυτά να στηριχτούν σε σύρματα, γιατί τα αναρριχώμενα έχουν ανάγκη από υποστήριξη, γι’ αυτό χρησιμοποιούμε πασσάλους ή καλάμια τα οποία τοποθετούμε στο χώμα πριν ή κατά τη σπορά και πάνω σ’ αυτά περιελίσσονται τα φυτά.
Επίσης μπορούμε να δέσουμε 3-4 πασσάλους στην κορυφή κάνοντας (τριγωνικές ή τετραγωνικές) πυραμίδες για να έχουν καλύτερη στήριξη. Αν χρησιμοποιήσουμε σύρματα, τα φυτά αναρριχώνται σε σπάγγο που συνδέει το κάθε φυτό με το σύρμα.
Τα φασόλια τα σπέρνουμε σε βάθος 2,5 - 4 cm για Ανοιξιάτικη καλλιέργεια και 5 cm για Φθινοπωρινή. Γ ια να σπείρουμε ένα στρέμμα χρειαζόμαστε 4-6 kgr σπόρο. Απαιτούνται 4-10 μέρες για να φυτρώσουν.
Γ ια να βοηθήσουμε στην πρόληψη ασθενειών και να επιταχύνουμε το φύτρωμα, μπορούμε να εμβαπτίσουμε το σπόρο σε εκχύλισμα κόμποστ (μισό κιλό κόμποστ σε 10 lit νερό για 24 ώρες) για 25 λεπτά πριν τη σπορά.
Για να ελέγξουμε τα αγριόχορτα θα πρέπει να κάνουμε 2-4 πολύ προσεκτικά επιφανειακά σκαλίσματα ώστε να μην βλάψουμε το ριζικό τους σύστημα. Το πρώτο σκάλισμα γίνεται όταν τα φασόλια έχουν 2,3 φύλλα στα 10 cm, το δεύτερο μόλις αρχίσουν να ανθίζουν και το τρίτο στο δέσιμο των λοβών. Αποφεύγουμε να ποτίσουμε μετά τη σπορά και μέχρι να βγουν οι κοτυληδόνες από το έδαφος για να μην σχηματιστεί κρούστα. Αν θέλουμε να σπείρουμε και το έδαφος είναι ξηρό, κατακλύζουμε τα αυλάκια πριν τη σπορά και όταν το χώμα έλθει στο ρώγο του, σπέρνουμε.
Η ποσότητα και η συχνότητα της άρδευσης εξαρτώ νται από το αν πρόκειται για ξηρά ή νωπά φασόλια. Κρίσιμη περίοδος άρδευσης είναι κατά την ανθοφορία και κατά τον σχηματισμό και ανάπτυξη των λοβών. Σταματάμε τα ποτίσματα μόλις αρχίσουν τα φυτά να δένουν καρπούς γιατί ρίχνουν τα άνθη, ξαναποτίζουμε αμέσως μετά τη συγκομιδή.
Παραγωγή σπόρου
Για να παράγουμε σπόρο, διαλέγουμε τα πρωιμότερα φυτά και τα αφήνουμε να ωριμάσουν τελείως. Τα φασόλια ανιογονιμοποιούνται.
Παρακολουθούμε τα φυτά που είναι για σπόρο και απομακρύνουμε όσα παρουσιάζουν συμπτώματα ασθενειών ή χαρακτηριστικά που ξεφεύγουν απ’ αυτά της ποικιλίας που θέλουμε να κρατήσουμε. Αφού ξεραθούν τα φυτά ή οι λοβοί τα μεταφέρουμε στην αποθήκη για να τα ξεσποριάσουμε.
Παλιές ποικιλίες
Στις νάνες έχουμε τα κίτρινα και καναρινιά, τα άσπρα βουτυράτα με λοβούς χωρίς ίνες, τα φασόλια Καρατζό βας με μικρό και στρογγυλό σπέρμα. Στις αναρριχώμενες έχουμε τα μακαρόνια με μακριούς κυλινδρικούς λοβούς χωρίς ίνες, τα φραγκοφάσουλα με επιμήκεις και πεπλατυσμένους λοβούς, τους γίγαντες και αϊσέδες με πλατείς λοβούς. Επίσης αναφέρονται και οι παρακάτω ποικιλίες:
Ασπρα Τσαουλιά πολίτικα με σπόρους άσπρους νεφροειδείς, πλακωτούς καλλιεργούνται για χλωρά. Είναι αναρριχώμενα με άσπρα άνθη.
Μελιτζανιά αντριώτικα, νάνα με σπόρους μακρουλούς σχεδόν κυλινδρικούς, ζουλιγμένους στο πλάι, χρώμα μελιτζανί και άσπρα άνθη (ελαφριά απόχρωση μενεξελιά. Πρώιμα, καλλιεργούνται για χλωρά.
Σοκολατιά τσαουλιά μοιάζουν με τα προηγούμενα αλλά είναι αναρριχώμενα και το χρώμα του σπόρου είναι σοκολατί.
ΠΡΟΒΛΗΜΑTA ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ ΤΟΥ ΦΑΣΟΛΙΟΥ
Φυσιολογικές παθήσεις
Τα φυτά δεν αναπτύσσονται
Αν το φύτρωμα είναι αποτυχημένο και τα φυτά που φύτρωσαν δεν αναπτύσσονται καλά, πιθανότατα φταίει το γεγονός ότι η σπορά έγινε σε πολύ κρύο έδαφος.
Πολύ σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της καλλιέργειας παίζουν οι πρώτες 2-3 ώρες κατά τις οποίες οι σπόροι είναι στο χώμα. Αν το έδαφος δεν έχει ζεσταθεί αρκετά, καλύτερα να σπείρουμε το απόγευμα παρά το πρωί.
Πτώση ανθέων και καρπών
Οι ισχυροί ξηροί άνεμοι που συνοδεύονται από εδαφική υγρασία έχουν σαν αποτέλεσμα την ανθόροια και καρπόρια. Επίσης ανθόροια προκαλεί και η υπερβολική ξηρασία.
Εμφανίζονται άνθη αλλά δε σχηματίζονται λοβοί
Αυτό το φαινόμενο μπορεί να είναι αποτέλεσμα υπερβολικής θερμοκρασίας, μηχανικού τραύματος ή έλλειψης ψευδαργύρου. Οι ζεστές μέρες 'με θερμοκρασία πάνω από 30 οC, η δυνατή βροχή ή το δυνατό πότισμα με τεχνητή βροχή μπορεί να προκαλέσουν πτώση των ανθέων. Σ’ αυτή την περίπτωση περιμένουμε καινούρια ανθοφορία. Η έλλειψη ψευδαργύρου μπορεί να προκα λέσει πτώση των λοβών. Για να προλάβουμε το πρόβλημα ψεκάζουμε τα φυτά με εκχύλισμα φυκιών.
Κιτρινίζουν τα φύλλα και η ανάπτυξη του φυτού σταματά. Πιθανή έλλειψη αζώτου. Συνήθως έχουμε αυτό το πρόβλημα αν το έδαφος νεροκρατεί. Για να το αντιμετωπίσουμε ψεκάζουμε τα φύλλα και κάνουμε ριζοπότισμα με ιχθυογαλακτώματα ή τσάι από ιχθυάλευρα. Προληπτικά προσθέτουμε κόμποστ στο έδαφος και φροντίζουμε τη στράγγιση.
Στα φύλλα σχηματίζονται κίτρινα καρουλιασμένα περιθώρια.
Τα συμπτώματα αυτά συμβαδίζουν με υψηλή αλατότητα στο έδαφος. Για να τα αποφύγουμε καλλιεργούμε σε υπερυψωμένες κλίνες όπου έχουμε ενσωματώσει μεγάλες ποσότητες κόμποστ και ποτίζουμε με διήθηση.
Τα άκρα των βλαστών μαυρίζουν και νεκρώνονται, τα φυτά δεν αναπτύσσονται (εικόνα 1,1)
Ελέγχουμε το έδαφος για έλλειψη ασβεστίου. Φροντίζουμε να κάνουμε προσεχτικό πότισμα και προσθέτουμε στο έδαφος γύψο ή μαρμαρόσκονη αν το ΡΗ είναι κάτω από 6,2.
Ασθένειες
Ανθρακας των φασολιών
Σχηματίζονται επιμήκεις ή δακτυλωτές μαύρες βυθιζόμενες κηλίδες, διαμέτρου περίπου 1 cm στα φύλλα τους βλαστούς και τους λοβούς που φθάνουν μέχρι τα σπέρματα (εικόνα 1,2) Σε συνθήκες υγρασίας έχουν χρώμα καστανωπό. Προληπτικά χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες, απολυμαίνουμε το σπόρο και εφαρμόζουμε 4ετή αμειψισπορά. Ψεκάζουμε με θειάφι ή χαλκό κάθε 7-10 μέρες όταν έχουμε πρόβλημα (όχι κοντά στις μέρες της συγκομιδής), περιορίζουμε την άρδευση στο μεγαλύτερο δυνατό βαθμό και αποφεύγουμε να δουλεύουμε κοντά στα φυτά όταν είναι υγρά.
Βακτηριώσεις
Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν μικρές μαύρες κηλίδες στα φύλλα που περιφερειακά είναι κίτρινες σαν φωτοστέφανο, (εικόνα 1,3) Στους βλαστούς και στους μίσχους οι κηλίδες είναι αρχικά λαδόχρωμες και κατόπιν καστανoκόκκινες.
Παρόμοια είναι τα συμπτώματα στους λοβούς και στα σπέρματα. Η ασθένεια αυτή δε θεραπεύεται. Απομα- κρύνουμε και καταστρέφουμε τα προσβεβλημένα φυτά και τα γειτονικά τους. Φροντίζουμε να στραγγίζει καλά το έδαφος και να αερίζονται τα φυτά. Περιορίζουμε τα ποτίσματα, αποφεύγουμε την τεχνητή βροχή, δε συγκομίζουμε με υγρό καιρό. Εφαρμόζουμε 3ετή αμειψισπορά.
Σκωρίαση
Εμφανίζονται φλύκταινες στα φύλλα και σπάνια στους λοβούς. Παρατηρούνται μάζες σπορίων με κοκκινωπό ή καφετί χρώμα (εικόνα 1,4) Τα συμπτώματα εμφανίζονται πρώτα στην κάτω πλευρά των φύλλων και αργότερα στα στελέχη. Τα φύλλα πολύ γρήγορα κιτρινίζουν, ξηραίνονται και πέφτουν. Εμφανίζεται κυρίως τις χρονιές με πολύ υγρασία, μειώνοντας την εμπορική αξία των λοβών. Ψεκάζουμε με βρέξιμο θειάφι ή σκονίζουμε με θειάφι (όταν ο καιρός τα επιτρέπει) κάθε 7-10 μέρες, μέχρι να ελέγξουμε την ασθένεια. Φροντίζουμε να κάνουμε αραιές σπορές, να μειώσουμε τις αρδεύσεις και χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες.
Μωσαϊκό των φασολιών
Στα σημάδια από προσβολή κοινού μωσαϊκού, περιλαμβάνονται ελαφριοί ή έντονοι μεταχρωματισμοί (ανάλογα με την ποικιλία), με ρυτιδώσεις κατά μήκος της κεντρικής νεύρωσης των φύλλων, ενώ τα άκρα των μικρών φύλλων λυγίζουν.
Οταν τα φυτά μας έχουν προσβληθεί από κίτρινο μωσαϊκό έχουμε εναλλαγές πράσινου και κίτρινου χρώματος στα φύλλα, (το πράσινο υπερισχύει), ενώ τα φύλλα ρυτιδώνουν. Τα φυτά γίνονται νάνα και θαμνόμορφα. Μερικές φορές μπορεί να έχουμε κοκκινίσματα και νεκρώσεις του ελάσματος ή των νευρώσεων των φύλλων και νεκρώσεις κορυφών (εικ. 1,5). Αν τα φασόλια προσβληθούν συγχρόνως και από τον ιό του μωσαϊκού του αγγουριού, μπορεί να έχουμε πολύ σοβαρές ζημιές. Η πρώτη ίωση μεταδίδεται κυρίως με μολυσμένο σπόρο αλλά και τις αφίδες, ή δεύτερη μόνο με τις αφίδες. Για τον έλεγχό τους χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες, υγιή σπόρο και όταν εμφανιστούν συμπτώματα ξεριζώνουμε και καταστρέφουμε τα άρρωστα φυτά. Καταπολεμούμε τις αφίδες.
Τήξεις φυταρίων
Παρατηρούμε νέκρωση των ριζών και σάπισμα του λαιμού. Τα νεαρά φυτάρια νεκρώνονται κατά θέσεις. Τα συμπτώματα οφείλονται σε μύκητες εδάφους. Αν έχουν προσβληθεί εκτός από πύθιο ή ριζοκτονίαση και από φουζάριο εκτός από καστανό σάπισμα στο λαιμό και κιτρίνισμα της βάσης των φύλλων έχουμε και νανισμό των φυτών. Προληπτικά χρησιμοποιούμε υγιή απολυμασμένο σπόρο και ανθεκτικές ποικιλίες. Φροντίζουμε επίσης να έχουμε καλό αερισμό και να στραγγίζει καλά το έδαφος. Η καλλιέργεια σε υπερυψωμένες κλίνες και η ενσωμάτωση μεγάλης ποσότητας κόμποστ βοηθούν στην πρόληψη. Για τον ίδιο λόγο ψεκάζουμε, με εκχυλίσματα φυκιών κάθε 15 μέρες.
Σκληρωτινίαση
Τα συμπτώματα αυτής της ασθένειας είναι άσπρο μαλακό σάπισμα του λαιμού, των στελεχών και στη συνέχεια των φύλλων και των λοβών. Για την αντιμετώπισή της αποφεύγουμε τα πολύ υγρά χωράφια. Χρησιμοποιούμε ανθεκτικές ποικιλίες, εφαρμόζουμε αμειψισπορά και κάνουμε ριζοποτίσματα και ραντίσματα με χαλκό. Υπόψιν ότι ο χαλκός δρα αρνητικά στη ζωή του εδάφους και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται σε ψεκασμούς κοντά στη συγκομιδή.
Ωϊδιο
Οταν έχουμε προσβολή από ωϊδιο τα φύλλα καλύπτονται από μια αλευρόμορφη επάνθηση, κιτρινίζουν και ξηραίνονται ενώ τα φυτά παύουν να αναπτύσσονται, (εικόνα 1,6) Αν ο καιρός είναι ζεστός όχι βροχερός μπορεί να έχουμε σοβαρές ζημιές στα νέα φυτά. Ψεκάζουμε με θειάφι.
Εχθροί
Κοφτοσκούληκα
Οταν έχουν επίθεση από κοφτοσκούληκα τα νεαρά φυτάρια εμφανίζονται κομμένα στο λαιμό πάνω στη γραμμή του εδάφους. Για την αντιμετώπισή τους βλέπε τεύχος 2 σελ. 16 και τεύχος 6 σελ. 17.
Αφίδες
Τα φασόλια προσβάλλονται από τη μαύρη και πράσινη αφίδα. Τα φύλλα καρουλιάζουν. Γιατην αντιμετώπισή της βλέπε τεύχος 4 σελ. 17.
Ακάρεα (τετράνυχος)
Τα φύλλα που έχουν προσβληθεί από τετράνυχο παρουσιάζουν χαλκοκίτρινους μεταχρωματισμούς και ολόκληρο το φυτό ξηραίνεται. Στην κάτω επιφάνεια των φύλλων μπορούμε να διακρίνουμε σταχτόχρωμα νήματα μέσα στα οποία κινούνται κιτρινωπά ακάρεα. Για την αντιμετώπισή τους ψεκάζουμε με πίεση νερό κατά τη διάρκεια της νύχτας, στην κάτω πλευρά των φύλλων 3 φορές νύχτα παρά νύχτα. Αν δεν τα ελέγξουμε ψεκάζουμε με εντομοκτόνα σαπούνια 3 φορές κάθε 5-7 μέρες.
Αλευρώδης
Συνήθως προσβάλλει φασόλια που καλλιεργούνται σε θερμοκήπια. Στο μελόσταγμα που εκκρίνουν αναπτύσσονται φυτοπαθογόνοι μύκητες και τα φυτά αδυνατίζουν. Οταν κουνήσουμε ένα προσβεβλημένο φυτό εμφανίζονται σαν άσπρο σύννεφο. Για να ελέγξουμε τους αλευρώδεις χρησιμοποιούμε κίτρινες κολλώδεις παγί
δες. Στο εμπόριο κυκλοφορεί το παράσιτο Encarsia Formosa. Επίσης σε περίπτωση προσβολής μπορούν να ψεκάσουμε με εντομοκτόνα σαπούνια κάθε 2-3 μέρες για 2 βδομάδες και προληπτικά κάθε 15 μέρες. Σε έντονη προσβολή ψεκάζουμε με πύρεθρο 2 φορές κάθε 3 μέρες.
Βρούχος
Είναι ένα μικρό μαύρο σκαθάρι με σκούρα πράσινα στίγματα, μήκους 2,5 mm με λευκά αβγά που τα γεννά στα σπέρματα και λευκή λάρβα. (εικόνα 2) Προσβάλλει τους λοβούς στον αγρό το έντομο όμως εμφανίζεται και πολλαπλασιάζεται σε μεγάλο βαθμό στην αποθήκη όπου κατατρυπά τους σπόρους. Στον αγρό εμφανίζεται 1 γενιά το χρόνο και διαχειμάζει στα υπολείμματα, ενώ όταν είναι “αποθηκευμένο” γεννά συνεχώς. Προσβάλλει εκτός από τα φασόλια και τον αρακά. Πολλές λάρβες τρέφονται από ένα σπόρο και περνούν το στάδιο της πούπας μέσα στις τρύπες που κάνουν.
Για να ελέγξουμε το βρούχο στον αγρό θα πρέπει να ψεκάσουμε μόλις εμφανιστεί με πύρεθρο 2 φορές κάθε 3-4 μέρες, διαβρέχοντας καλά και τις δύο πλευρές των φύλλων. Για τα ξερά φασόλια μπορούμε να κάνουμε τα εξής:
- Συγκομίζουμε τα φυτά με τα περικάρπια όταν ωριμάσουν και τα τοποθετούμε σε ξύλα για να τα κρατήσουμε πάνω από το έδαφος. Αυτή η διαδικασία πρέπει να κρατήσει τουλάχιστον 6 βδομάδες. Κατά τη διάρκεια της γίνονται βιολογικές διεργασίες (ζυμώσεις και αύξηση της θερμοκρασίας).
Τα φασόλια που προέρχονται από τέτοια διαδικασία μπορούν να πωληθούν ή να αποθηκευτούν σε στεγνό μέρος χωρίς τον κίνδυνο να καταστραφούν από τον βρούχο.
- Μπορούμε να βάλουμε τα φασόλια σε φούρνο μετά τη συγκομιδή στους 57oC για 3-4 ώρες ή κατ’ άλλους στους 51,5oC για 25 λεπτά. Τα φασόλια αυτά χάνουν τη βλαστική τους ικανότητα.
- Μπορούμε να αναστείλουμε τη διαδικασία που θα είχε σαν αποτέλεσμα τον πολλαπλασιασμό του εντόμου βουτώντας τα τσουβάλια με τα φασόλια σε νερό με θερμοκρασία 60oC και στεγνώνοντας τα αμέσως μετά.
- Τέλος μπορούμε να τα ψύξουμε μετά τη συγκομιδή για 48 ώρες ή στους -18oC για 3-4 μέρες για να σκοτώσουμε τη λάρβα.
Συγκαλλιέργεια
Τα φασόλια εκτός της κλασικής τριάδας (φασόλια - καλαμπόκια - κολοκύθια) μπορούν να καλλιεργηθούν μαζί με σέλινα, ραδίκια και ντομάτες.
Τα αναρριχώμενα μπορούν να δώσουν σκιά στα μαρούλια, στα σπανάκια και στα ξερά κρεμμύδια που απλώνουμε στο χωράφι μετά τη συγκομιδή για να ξεραθούν (βλέπε τεύχος 2). Η συγκαλλιέργεια με πατάτα και χρυσάνθεμο, έχει δείξει ότι μειώνει σημαντικά τις προσβολές από σκαθάρια. Παραδοσιακά για απώθηση εντόμων τα φασόλια συγκαλλιεργούνται με δενδρολίβανο και δυόσμο.
Διαδοχικές καλλιέργειες
Γενικά φροντίζουμε μετά τα φασόλια να καλλιεργήσουμε φυτά που αγαπούν το άζωτο. Τα νάνα φασόλια μπορούν να ακολουθήσουν μια πρώιμη ποικιλία καλαμποκιού. Ακόμη μπορούμε να τα καλλιεργήσουμε ακολουθώντας τη σειρά: φασόλια νάνα - μαρούλια - μπρόκολα ή φασόλια νάνα - μαρούλια με κρεμμύδια - κινέζικα λάχανα.
Τα αναρριχώμενα μπορούν να ακολουθήσουν τα μαρούλια, σπανάκια ή τα κινέζικα λάχανα.
Συγκομιδή και διατήρηση
Η συγκομιδή των χλωρών φασολιών γίνεται πριν ωριμάσουν. Ετσι τα νάνα και οι πρώιμες ποικιλίες μαζεύονται σε 50-60 μέρες από τη σπορά και τα αναρριχώμενα 2-3 βδομάδες μετά την άνθηση. Οταν καλλιεργούμε για ξηρά, τα φασόλια χρειάζονται 100-130 μέρες για να ωριμάσουν.
Τα φασολάκια συλλέγονται σε 2-3 “χέρια” στις νάνες ποικιλίες και σε πολλά στις αναρριχώμενες. Οι λοβοί για να είναι τρυφεροί πρέπει να έχουν πολύ μικρά σπέρματα και ο φλοιός τους να μην έχει παρουσιάσει ακόμη στενώσεις αλλιώς σκληραίνουν.
Αν η συγκομιδή γίνεται τακτικά και οι λοβοί δεν αφήνονται να ωριμάσουν τότε η ανθοφορία συνεχίζεται για πολύ. Τα ξηρά φασόλια αφήνονται στο φυτό να ωριμάσουν εντελώς μέχρι να ξεραθούν τελείως οι λοβοί. Τα χλωρά διατηρούνται περίπου 5 μέρες στο ψυγείο σε θερμοκρασία 5οC και σχετική υγρασία 90%. Στην κατάψυξη πάνω από 12 μήνες. Μπορούμε να τα κονσερβοποιήσουμε οπότε επίσης διατηρούνται πάνω από 12 μήνες. Τα ξηρά μπορούν να διατηρηθούν για χρόνια. Επίσης τα φασολάκια μπορούν να γίνουν και τουρσί.
ΔΟΛΙΧΟΣ ΚΑΙ ΙΣΠΑΝΙΚΑ ΦΑΣΟΛΙΑ
- Ο δόλιχος είναι όσπριο πολύ συγγενικό με τα φασόλια. Εχει μερικές διαφορές στο άνθος, πολύ στενούς λοβούς, πολύ μικρούς σπόρους στο μέγεθος της φακής, αλλά σχήμα ίδιο με των φασολιών. Στην Ελλάδα καλλιεργούνται ο δόλιχος, ο μελανόφθαλμος, τα γνωστά μαυρομάτικα φασόλια, γυφτοφάσουλα ή σμυρνέικα, νάννα και αναρριχώμενα και ο δόλιχος ο μάχος, γνωστά με το όνομα πράσινα φασολάκια, καλαματιανά ή μαλλιαρά.
Εχει ανάγκη από περισσότερη ζέστη, αντέχει περισσότερο στην ξηρασία και θέλει πιο γόνιμο έδαφος. Είναι πιο παραγωγικός από τα φασόλια.
- Παλιότερα καλλιεργούνταν σε χωριά της Μακεδονίας στο Βόλο και στην Τεγέα τα Ισπανικά φασόλια (Phasealus multiflorus). Ξεχωρίζουν από τα άλλα γιατί είναι πολυετή, έχουν πλούσια ανάπτυξη, αναρριχώνται και διακλαδίζονται πολύ και βγάζουν πολλά κόκκινα, άσπρα ή δίχρωμα άνθη, ενωμένα σε μεγάλα τσαμπιά που γεμίζουν καρπούς.
Γιατί γίνονται κακόβραστα τα όσπρια
Υπάρχουν πολλές απόψεις, φαίνεται όμως ότι επιδρά θετικά ή καλιούχα λίπανση, όπως επίσης και η φωσφορούχα. Εκτός όμως από αυτά τα αίτια και άλλα συντελούν στο καλόβραστο ή κακόβραστο των οσπρίων, όπως η χημική σύσταση των αζωτούχων ουσιών και κυρίως η ποσότητα του οξυγόνου που έχουν γιατί όσπρια καλόβραστα αν μείνουν δύο χρόνια γίνονται κακόβραστα, ίσως γιατί οξειδώνονται οι αζωτούχες ουσίες τους. Το ίδιο φαίνεται να γίνεται όταν κατά την ωρίμανση ξεραθούν στον ήλιο ορισμένα όσπρια (π.χ. ρεβίθια). Συντελούν όμως και πολλοί άλλοι λόγοι όπως η ύπαρξη γύψου στο χωράφι που επηρεάζει αρνητικά στο βράσιμο.
Βιβλιογραφία
- Γενική και ειδική λαχανοκομία Θρασύβουλου Δ. Ραπτόπουλου
- GARDEN PROBLEM SOLVER, JEFF BALL
- HIGH - YIELD GARDENING, HUNT and BORTZ
- GARDEN INSECT, DISE ASE and WEED identification Guide, Miranda Smith and Anna Carr.
- THE ORGANIC GARDENER’S HANDBOOK OF NATURAL IN SECT AND DISEASE CONTROL, Barbara W Ellis and Fern Marshall Bradley
- Σύγχρονη Γεωργική Τεχνολογία (περιοδικό)
- ΤΑ ΟΣΠΡΙΑ, N.H. ΑΝΑΓΝΟΣΤΟΠΟΥΛΟΥ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ “ΓΕΩΡΓΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ” ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1928.
ΦΑΣΟΛΑΚΙΑ
Φυσιολογικές ιδιότητες
Κύρια γνωστά συστατικά βιταμίνες Α, Β, C, ινοσιτόλη κυρίως στις ίνες, μεταλλικά άλατα (Φώσφορος, Πυρίτιο Ασβέστιο), χλωροφύλλη, υδρογονάνθρακες, ιχνοστοιχεία (νικέλιο, χαλκός, κοβάλτιο)
Ιδιότητες
- Ανάρρωση ανάπτυξη, υπερκόπωση
- Νεφρολιθιάσεις
- Ολιγουρία
- Λευκωματουρία
- Ρευματισμοί ουρικό οξύ
- Διαβήτης
- Αβιταμίνωση
Τρόπος χρήσης
Χυμός φρέσκων φασολιών, μισό ποτήρι την ημέρα
Δ.Π. - Σ.Ο
RSS Feed
