Με αφορμή τον “Μήνα Αγροοκολογίας 2022“* το δίκτυο openfarm, το Regenerative Farming Greece και το Αγροοικολογικό Δίκτυο Ελλάδος (Agroecology Greece)​

σας προσκαλούμε για να εξετάσουμε και συζητήσουμε τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να επανασχεδιάσουμε τα αγροδιατροφικά συστήματα στην Ελλάδα, με στόχο την μετάβαση σε  μια βιώσιμη γεωργία, την αναγέννηση του εδάφους και την παραγωγή υγιεινών τροφίμων από υγιείς παραγωγούς. Διερευνούμε την σύνδεση μεταξύ της της Αγροοικολογίας και της Αναγεννητικής & Βιολογικής  Γεωργίας.Ένας ανοιχτός διάλογος μεταξύ παραγωγών, “καταναλωτών”, κινημάτων και παραγόντων του χώρου.
Πιστεύουμε ότι είναι ζωτικής σημασίας να συνεργαστούμε προκειμένου να έχουμε πραγματικό συστημικό αντίκτυπο στον κόσμο μας και να δημιουργήσουμε λύσεις που βασίζονται σε τόπους και ανθρώπους.
Πρόγραμμα Διημέρου 
Παρασκευή 11/11 

• 16.00 μ.μ. – Παρουσίαση των πρωτοβουλιών: Open Farm, Agroecology Greece, Regenerative Farming Grece
  Ανοιχτός διάλογος με παραγωγούς, γεωπόνους, θεσμούς κι άλλες πρωτοβουλίες του χώρου.
• 18.00 μ.μ. – Γνωρίζουμε τους παραγωγούς που παράγουν με αγροοικολογικές πρακτικές (Αναγεννητική και Βιολογική, Βιοδυναμική Γεωργία και Φυσική Καλλιέργεια).
  • Δημήτρης Γεώργας – Georga’s Family : Βιοδυναμική Αμπελοκαλλιέργεια – Γευσιγνωσία βιολογικών οίνων.
  • Χάρης Βασιλείου: Βιολογική κι Αναγεννητική δενδροκαλλιέργεια (ελιές, ρόδια, βότανα)
  • Αλέξανδρος Καρατζάς & Νατάσσα Αντάρη – Ecogaia Farm : Αγροοικολογική πολυκαλλιέργεια (όσπρια, λαχανικά, δενδρώδεις καλλιέργειες)
• 19.00μ.μ. –  Γευσιγνωσία οίνων Βιολογικής & Βιοδυναμικής Γεωργίας και αγροοικολογικών προϊόντων από τους παραγωγούς του open farm… “to know us better”!

Σάββατο 12/11

• 11.00 π.μ. Παρουσίαση Αγροοικολικών και Αναγεννητικών Πρακτικών με εφαρμογή σε αγροκτήματα αλλά κι αστικούς αγρούς (Urban Agroecology, Regenerative, Organic, Food Forests, Permaculture).
  • Μάριος Δεσύλλας, γεωπόνος Γ.Π.Α. σύμβουλος – συγγραφέας : Ποια τα «όμορφα & διαφορετικά» που φέρνει η Βιοδυναμική – και ποια η σημασία της για το μέλλον της ζωής στον πλανήτη (μια εισαγωγή).
  • Σπύρος Τσαγκαράτος, Γεωπόνος Βιοκαλλιεργητής, Παρουσίαση του Βιολογικού  Κτήματος ΕΥΖΗΝ
  • Sheila Darmos, Co-founder and Director of The Southern Lights: Βασικές αρχές ενός “Βρώσιμου Δάσους” (food forest)
  • Παναγιώτης Παπαδόπουλος , Γεωπόνος MSc Γ.Π.Α., μέλος Agroecology Greece : Αστική Αγροοικολογία
• 12.30 π.μ. Γνωρίζουμε τους παραγωγούς που παράγουν με αγροοικολογικές πρακτικές .
• 13.30 π.μ.  Γευσιγνωσία οίνων Βιολογικής & Βιοδυναμικής Γεωργίας και αγροοικολογικών προϊόντων από τους παραγωγούς του open farm…”to know us better”!

Σας περιμένουμε να συμμετέχετε σε αυτό το στρογγυλό τραπέζι, να γνωρίσετε τους παραγωγούς που προστατεύουν το περιβάλλον και την υγεία μας και να δοκιμάσετε τα εξαιρετικά τους προϊόντα.

​Ένας τρόπος να διευκολυνθεί η ανάπτυξη της ελληνικής γεωργίας, είναι ο επαναπροσδιορισµός του όρου αγρότης. Σήµερα πίσω από τη λέξη αγρότης κρύβονται πολλά...

Περισσότερα εδώ →

Διπλάσιο το νέο πριμ Βιολογικών, στα 200 ευρώ το στρέμμα πάει η ντομάτα, στα 88 ευρώ η μηδική και 71 για ελιά

​Με τη µηδική να αποκτά πριµ 88 ευρώ το στρέµµα, τη ντοµάτα 200 ευρώ, την ελιά να ανεβαίνει στα 71 ευρώ και τα πρόβατα να «τσιµπάνε» επιπλέον 4 ευρώ φτάνοντας τα 27, σχεδιάζεται το πρόγραµµα της Βιολογικής Γεωργίας (3ετία-µετατροπή) στα πλαίσια της νέας ΚΑΠ, σύµφωνα µε το σχεδιασµό των Εθνικών Αρχών.
Όπως φαίνεται (βλ. πίνακας) υπάρχει µία καθολική άνοδος των πριµ και σε ορισµένες περιπτώσεις θεαµατική για το νέο πρόγραµµα του ΠΑΑ 2023-2027, καθώς µοιάζει να φεύγει πλέον το κοινοτικό πλαφόν των 90 ευρώ για τις δενδρώδεις και των 60 ευρώ για τις αροτραίες µέγιστων επιδοτήσεων και ως εκ τούτου το κίνητρο πλέον για ένταξη στα Βιολογικά, αποκτά άλλο ενδιαφέρον...

Περισσότερα εδώ →

​Αγαπητοί συνεργάτες του  δικτύου του ΑΙΓΙΛΟΠΑ και φίλοι του βιολογικού φρούτου
 
Για την κάλυψη της αυξανόμενης αγοράς βιολογικών προϊόντων και την επίτευξη των στόχων της ΕΕ, προσαρμοσμένες ποικιλίες (συμπεριλαμβανομένων των μελλοντικών κινδύνων όπως η κλιματική αλλαγή, η ευαισθησία ή  ανθεκτικότητα σε έντομα και ασθένειες) πρέπει να αναπτυχθούν για να διευρυνθεί η έκταση της  παραγωγής. Εν συντομία, απαιτούνται  σημαντικές προσπάθειες στο επίπεδο της  αξιολόγησης, βελτίωσης και  αναπαραγωγής φυτών  για τη βελτίωση της απόδοσης του κλάδου των φρούτων μέσω ποικιλιών που ταιριάζουν καλύτερα και η εισαγωγή αυτών των ποικιλιών μέσω της εφοδιαστικής αλυσίδας βιολογικών φρούτων.
 Για το σκοπό αυτό, θα θελαμε να σας ενημερώσουμε πως έχει ξεκινήσει το  ευρωπαϊκό ερευνητικό πρόγραμμα InnOBREED, στα πλαίσια του HORIZON EUROPE στο οποίο ο ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ συμμετέχει ως εταίρος  και θα διαρκέσει έως το 2026.
Το InnOBREED στοχεύει στην προώθηση Καινοτόμων Λύσεων (IS) που επικεντρώνονται στη συμμετοχική βελτίωση ποικιλιών  κυρίως φρούτων (γιγαρτοκάρπων, πυρηνοκάρπων) αλλά και άλλων   δενδροκομικών καλλιεργειών ( εσπεριδοειδών, ελιάς)  καθώς και στο σύστημα βιολογικής  παραγωγής φρούτων.
Για την εκπλήρωση του στρατηγικού του στόχου, το έργο θα επιδιώξει να επιτύχει διάφορους  επιμέρους στόχους σε τεχνολογικό, επιστημονικό και  κοινωνικοοικονομικό  επίπεδο καθώς και να προωθήσει την αξιοποίηση των φυτογενετικών πόρων, την βιολογική παραγωγή φρούτων και την οργανική βελτίωση, την πολυσυμμετοχικότητα, την  καινοτομία σε διαδικασίες, οργάνωση,  προϊόντα, υπηρεσίες και αγορές. 
 Σας προσκαλούμε στις δραστηριότητες που θα αναπτύξουμε το επόμενο διάστημα και στη χώρα μας, ώστε να συμμετέχετε διαδραστικά, σε συναντήσεις , συζητήσεις  εργαστήρια, έρευνες, επισκέψεις σε επιδεικτικούς αγρούς  κ.α. μεταφέροντας και ανταλλάσσοντας τις δικές σας εμπειρίες, απόψεις και προτάσεις . Σκοπός μας η ενίσχυση του τομέα βιολογικού φρούτου και η ανάπτυξη πρωτοβουλιών συμμετοχικής οργανικής βελτίωσης και παραγωγής αξιόπιστου και ποιοτικού πολλαπλασιαστικού υλικού στη χώρα μας.
Παρακαλούμε να απαντήσετε στο μήνυμα αυτό  έτσι ώστε να  σας συμπεριλάβουμε στον πίνακα ενδιαφερομένων και σας ευχαριστούμε εκ των προτέρων για τη συνεργασία.
 
Με εκτίμηση
Για τον ΑΙΓΙΛΟΠΑ και το InnOBREED
Κώστας Κουτής



--
Κώστας Κουτής,
M.Sc., Ph.D., Οργανική Βελτίωση,
Συντονιστής - Επιστ. υπεύθυνος
 
ΑΙΓΙΛΟΠΑΣ- Δίκτυο για τη Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στη Γεωργία
Άνω Λεχώνια, 37300 Βόλος
Τηλ και Φαξ 2428094558
Ιστοσελίδα : www.aegilops.gr
 

Kostas Koutis
Μ.Sc., Ph.D., Organic Breeding,
Executive Director
AEGILOPS - Network for Biodiversity and Ecology in Agriculture
Ano Lehonia, Volos 37300, Greece
Tel & Fax +302428094558
Website : www.aegilops.gr
 

Το μέγιστο όριο συνολικής ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών σε αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας, εντός του οποίου είναι επιτρεπτή η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού σταθμού μικρότερης ή ίσης του 1MW, καθορίζει Κοινή Υπουργική Απόφαση που δημοσιεύθηκε πριν από λίγες ημέρες στην Εφημερίδα της Κυβέρνησης. Στις νησιωτικές περιφέρειες το όριο υπολογίζεται σε ποσοστό 0,5% επί του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων (στρέμματα) και σε όλες τις υπόλοιπες περιφέρειες το ποσοστό αυτό διαμορφώνεται στο 0,8%.

Η ανώτερη συνολική ισχύς φωτοβολταϊκών σταθμών σε αγροτική γη απαντάται στην Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας, ενώ ακολουθούν οι Περιφερειακές Ενότητες Εβρου, Θεσσαλονίκης, Σερρών και Φθιώτιδας. Στον αντίποδα, χαμηλότερη συνολική ισχύ έχουν κάποια νησιά των Κυκλάδων και οι περισσότερες περιφερειακές ενότητες της Αττικής, όπως ο Κεντρικός και ο Νότιος Τομέας Αθηνών και ο Πειραιάς, αφού ουσιαστικά δεν διαθέτουν αγροτικές εκτάσεις.
Συγκεκριμένα, η απόφαση των υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Εσωτερικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΦΕΚ 5342/Β/17-10-2022) αφορά φωτοβολταϊκούς σταθμούς εγκατεστημένης ισχύος μικρότερης ή ίσης του 1MW, που επιτρέπεται να εγκατασταθούν σε αγροτεμάχια, τα οποία χαρακτηρίζονται ως γη υψηλής παραγωγικότητας από εγκεκριμένα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) ή Σχέδια Χωρικής Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) του ν. 2508/1997, σε Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) του άρθρου 29 του ν. 1337/1983 και σε Τοπικά Χωρικά Σχέδια του ν. 4447/2016.
Οσον αφορά τον υπολογισμό τυχόν υπέρβασης του μέγιστου ορίου συνολικής ισχύος, δεν συμπεριλαμβάνονται φωτοβολταϊκοί σταθμοί που εγκαθίστανται σε «χορτολιβαδικές» εκτάσεις, ωστόσο ακόμα και σε περίπτωση που ένας σταθμός εγκαθίσταται μερικώς σε αγροτική έκταση υπάγεται στον παραπάνω περιορισμό, καθώς θεωρείται ότι έχει εγκατασταθεί στο σύνολό του σε αγροτική γη. Σε κάθε περίπτωση βρίσκεται στην αρμοδιότητα του ΔΕΔΔΗΕ ή του ΑΔΜΗΕ αντίστοιχα ο έλεγχος για την υπέρβαση του ορίου της προβλεπόμενης ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών σε αγροτική γη εντός του οποίου είναι επιτρεπτή η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού σταθμού ≤ 1MW σε αγροτική γη σε MW ανά Περιφερειακή Ενότητα και προσδιορισμός των ενεργειών των αρμόδιων υπηρεσιών με βάση την παρ. 6 του άρθρου 56 του ν. 2637/1998 (Α’ 200), όπως τροποποιήθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 24 του ν. 4643/2019 (Α’ 193), το άρθρο 7 του ν. 4711/2020 (Α’ 145), το άρθρο 88 του ν. 4951/2022 (Α’ 129) και την παρ. 3 του άρθρου 106 του ν. 4964/2022 (Α’ 150)», για τη χορήγηση οριστικής προσφοράς σύνδεσης από τον αρμόδιο διαχειριστή (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. ή ΑΔΜΗΕ Α.Ε.) για φωτοβολταϊκό σταθμό που πρόκειται να εγκατασταθεί σε αγροτική γη υποβάλλεται καταρχήν αίτηση με όλα τα στοιχεία του ενδιαφερομένου, την τοποθεσία, το μέγεθος της έκτασης, κ.λπ.
Παράλληλα, συνυποβάλλονται έγγραφο της αρμόδιας Διεύθυνσης Αγροτικής Οικονομίας και Κτηνιατρικής και σχετικό πρακτικό της Περιφερειακής Επιτροπής Χωροταξίας και Περιβάλλοντος, από τα οποία θα προκύπτει ο χαρακτηρισμός της γης (υψηλής ή μη παραγωγικότητας), ή υπεύθυνη δήλωση μηχανικού, η οποία δύναται να περιλαμβάνεται επί του τοπογραφικού διαγράμματος που συνοδεύει την αίτηση, ότι το αγροτεμάχιο βρίσκεται σε περιοχή της Αττικής ή σε περιοχή της επικράτειας που καθορίζεται ως αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας από εγκεκριμένα Γενικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΓΠΣ) ή Σχέδια Χωρικής Οικιστικής Οργάνωσης Ανοιχτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) του ν. 2508/1997 (Α’ 124), σε Ζώνες Οικιστικού Ελέγχου (ΖΟΕ) του άρθρου 29 του ν. 1337/1983 (Α’ 33) και σε Τοπικά Χωρικά Σχέδια του ν. 4447/2016 (Α’ 241).

Πώς προσδιορίζεται το όριο ανά Περιφέρεια
Η αρμοδιότητα ελέγχου μη υπέρβασης του μέγιστου ορίου ισχύος ανά περιφερειακή ενότητα ανήκει αποκλειστικά στον αρμόδιο διαχειριστή (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. ή ΑΔΜΗΕ Α.Ε.). Ο έλεγχος μη υπέρβασης του μέγιστου ορίου ισχύος διενεργείται από τον αρμόδιο διαχειριστή στο στάδιο χορήγησης οριστικής προσφοράς σύνδεσης και αφού έχει ολοκληρωθεί η περιβαλλοντική αδειοδότηση.
Στην περίπτωση που κατά τη διαδικασία χορήγησης οριστικής προσφοράς σύνδεσης ο αρμόδιος διαχειριστής (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. ή ΑΔΜΗΕ Α.Ε.) διαπιστώσει ότι ο φωτοβολταϊκός σταθμός εγκατεστημένης ισχύος μικρότερης ή ίσης του 1MW εγκαθίσταται σε αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας, θα πρέπει να ελέγξει ότι η ισχύς του φωτοβολταϊκού σταθμού αυτού, αθροιζόμενη με τη συνολική ισχύ των φωτοβολταϊκών σταθμών σε αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας που έχουν ήδη τεθεί σε λειτουργία ή έχουν χορηγηθεί δεσμευτικές προσφορές σύνδεσης από τον αρμόδιο διαχειριστή μετά την 28η Ιουλίου 2020 (έναρξη ισχύος της ΥΠΕΝ/ΔΑΠΕΕΚ/74123/2971/29.7.2020 κοινής απόφασης των υπουργών Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Εσωτερικών και Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων) και για τις εκτάσεις που καλύπτουν φωτοβολταϊκοί σταθμοί που εγκαθίστανται σύμφωνα με την παρ. 11 του άρθρου 51 του ν. 4178/2013, δεν υπερβαίνει το μέγιστο όριο συνολικής ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών σε αγροτική γη εντός της οποίας είναι επιτρεπτή η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού σταθμού ≤1MW σε αγροτεμάχια που χαρακτηρίζονται ή καθορίζονται ως αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας ανά περιφερειακή ενότητα (MW).
Οι υπηρεσίες των διαχειριστών (ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε. και ΑΔΜΗΕ Α.Ε.) συνεργάζονται μεταξύ τους για τη συγκέντρωση όλων των απαραίτητων στοιχείων για τη διενέργεια του ελέγχου, τα οποία δημοσιοποιούν στους διαδικτυακούς τους τόπους ανά δύο μήνες.
Με την Κοινή Υπουργική Απόφαση καθορίζεται το μέγιστο όριο συνολικής ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών σε αγροτική γη, εντός του οποίου επιτρέπεται η εγκατάσταση φωτοβολταϊκού σταθμού ≤ 1 MW σε αγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας ανά περιφερειακή ενότητα. Το όριο αυτό καθορίζεται λαμβάνοντας υπόψη το σύνολο της καλλιεργούμενης γεωργικής γης και αγρανάπαυσης (σύνολο καλλιεργούμενων εκτάσεων) ανά περιφερειακή ενότητα του Πίνακα 1α «Εκτάσεις καλλιεργειών και αγρανάπαυσης, κατά κατηγορία, Περιφέρεια και Περιφερειακή Ενότητα 2017» της Ετήσιας Γεωργικής Στατιστικής Ερευνας του έτους 2017 της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
Συγκεκριμένα, το μέγιστο όριο 0,5% επί του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων για τις νησιωτικές περιφέρειες και το όριο 0,8% επί του συνόλου των καλλιεργούμενων εκτάσεων ανά περιφερειακή ενότητα για τις λοιπές περιφέρειες και τυπική στρεμματική κάλυψη ίση με 14 στρέμματα ανά εγκατεστημένο MW φωτοβολταϊκού σταθμού. Για τον υπολογισμό τυχόν υπέρβασης του μέγιστου ορίου συνολικής ισχύος φωτοβολταϊκών σταθμών σε αγροτική γη δεν συμπεριλαμβάνονται φωτοβολταϊκός σταθμός που εγκαθίσταται σε χορτολιβαδική έκταση και φωτοβολταϊκός σταθμός που εγκαθίσταται σε έκταση, η οποία έχει χαρακτηριστεί πριν από την έναρξη ισχύος του ν. 4643/2019 ως έκταση για εξόρυξη και εκμετάλλευση λιγνίτη, ακόμα και αν αυτή ήθελε να χαρακτηριστεί αγροτική γη.
Σε περίπτωση τώρα που το γήπεδο εγκατάστασης ενός φωτοβολταϊκού σταθμού είναι μερικώς αγροτική γη και μερικώς γη άλλης μορφής (π.χ., δασική κ.λπ.), για τον υπολογισμό του μέγιστου ορίου ισχύος (MW) θεωρείται ότι ο σταθμός εγκαθίσταται στο σύνολό του σε αγροτική γη.

Το σχετικό ΦΕΚ για το πλαφόν ισχύος φ/β σε παραγωγική γη διαθέσιμο εδώ

πηγή
 

Αυτό το άρθρο πρωτοδημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο 2021 στο 19ο τεύχος της Κιβωτού που εκδίδεται από το Δίκτυο για την Βιοποικιλότητα και την Οικολογία στην Γεωργία – Αιγίλοπας (https://www.aegilops.gr/el/).
Ακολουθεί μια επεξεργασμένη έκδοση

Πρακτικές της προστασίας του εδάφους στη Βόρεια Ελλάδα – Ερευνώντας τις αντιλήψεις παραγωγών και γεωπόνων - Της Μαριλένα Reinhard-Κολέμπα

Η υποβάθμιση των εδαφών είτε λόγω της υδατικής διάβρωσης, είτε λόγω της απώλειας της οργανικής ουσίας, είτε λόγω της αλάτωσης των εδαφών, αποτελεί σημαντικό κίνδυνο για την μελλοντική χρήση της γης στη Μεσόγειο (Jones et al. 2012, pp. 10-33; Zdruli, 2014). Ο συνδυασμός της ελάχιστης αναταραχής του εδάφους, της διαρκούς οργανικής κάλυψής του, όπως επίσης της διαφοροποίησης καλλιεργειών, έχει συζητηθεί ως μια ελπιδοφόρα προσέγγιση για την βιώσιμη και αναγεννητική διαχείριση των καλλιεργήσιμων εδαφών (Kassam et al., 2012; Soane et al., 2012; FAO, 2017; Page et al., 2020).
Παρακάτω οι τρεις πυλώνες της λεγόμενης γεωργίας συντηρήσεως, παραδείγματα εφαρμογής και τα αναμενόμενα οφέλη και προβλήματα.

Αρχές και πρακτικές της προστασίας του εδάφους

1. Ελάχιστη αναταραχή του εδάφους

Η καλλιέργεια γίνεται χωρίς την αναστροφή του εδάφους και με τεχνικές που μειώνουν το βάθος, την ένταση και την συχνότητα με την οποία αναταράσσεται το έδαφος. Παραδείγματα: Άμεση σπορά χωρίς κατεργασία (no-tillage), κατεργασία σε λωρίδες, χαλάρωση του εδάφους με χρήση εργαλείων όπως καλλιεργητές ή δίσκους (Μειωμένη ή ελάχιστη κατεργασία).
2. Διαρκής οργανική εδαφοκάλυψη
Τα φυτικά υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας μένουν στην επιφάνεια του εδάφους και δρουν ως εδαφοκάλυψη. Καλλιέργειες εδαφοκάλυψης (cover crops) παράγουν βιομάζα καλύπτοντας το έδαφος. Μπορούν είτε να ενσωματωθούν (χλωρή λίπανση), να παραμείνουν στην επιφάνεια για να διασπαστούν επί τόπου ή να μεταφερθούν αλλού ως οργανική εδαφοκάλυψη (cut-and-carry).
3. Διαφοροποίηση καλλιεργειών
Καλά σχεδιασμένες εναλλαγές καλλιεργειών (αμειψισπορές & συγκαλλιέργειες) συμπεριλαμβάνοντας καλλιέργειες εδαφοκάλυψης, μπορούν να διακόψουν τον κύκλο ζιζανίων και παθογόνων. Καλλιεργώντας πολλά διαφορετικά είδη φυτών με μια ποικιλομορφία ριζών μπορούν να αξιοποιηθούν πιο αποτελεσματικά οι διαθέσιμοι εδαφικοί πόροι και να σταθεροποιηθεί η δομή του εδάφους. Επίσης μπορεί να ενισχυθεί μια μεγαλύτερη ποικιλία οργανισμών που με τη σειρά τους χτίζουν μια καλά αερισμένη και σταθερή εδαφική δομή.

Οφέλη (+) & προκλήσεις (-)
+ Βελτιώνεται η δομή του εδάφους, αυξάνεται μακροπρόθεσμα το πορώδες και
η σταθερότητα των συσσωματωμάτων του εδάφους
+ Βελτιώνονται οι συνθήκες για την πανίδα και τους μικροοργανισμούς του
εδάφους που χτίζουν την εδαφική δομή
+ Ωφελείται η υπέργεια και η υπόγεια βιοποικιλότητα
+ Το έδαφος προστατεύεται από την διάβρωση (εδαφοκάλυψη, ριζικό σύστημα
της φυτικής βλάστησης)
+ Αυξάνεται η δυνατότητά του εδάφους να απορροφήσει το νερό της βροχής
+ Μειώνεται η θερμοκρασία και η εξάτμιση της υγρασίας του εδάφους
+ Αυξάνεται η οργανική ουσία του εδάφους (μείωση της οξείδωσης της
οργανικής ουσίας, αύξηση της εισροής οργανικής μάζας)
+ Η εδαφοκάλυψη μειώνει την παρουσία της αυτοφυούς βλάστησης
+ Λιγότερα έξοδα για την άρδευση και καύσιμα και χαμηλότερα έξοδα
εργασίας για την εδαφοκατεργασία
- Για να βελτιωθεί η δομή του εδάφους χρειάζεται μια μεταβατική περίοδος
κατά την οποία ενδέχεται μείωση της σοδειάς
- Επενδύσεις σε νέα μηχανήματα
- Ανάγκη εξέλιξης κατάλληλων και οικονομικά προσβάσιμων μηχανημάτων για
την άμεση σπορά/φύτευση
- Η αυτοφυής βλάστηση μπορεί να αποτελέσει πρόβλημα αν η μείωση της
εδαφοκατεργασίας δεν συνδυαστεί κατάλληλα με τους άλλους πυλώνες
- Η εναλλαγή και ο συνδυασμός καλλιεργειών πρέπει να προσαρμοστεί στις
τοπικές συνθήκες (εποχική διαθεσιμότητα του νερού, χρονικό διάστημα
σποράς της καλλιέργειας εδαφοκάλυψης κλπ.). Ο στόχος είναι να παραχθεί
αρκετή βιομάζα εδαφοκάλυψης.

Πηγές: Thierfelder and Wall, (2015); FAO, (2017); Junge et al., (2020) 

Για να προωθηθεί η υλοποίηση αυτών των αρχών στα αγροκτήματα είναι σημαντικό να γνωρίσουμε σε βάθος τις τοπικές συνθήκες. Να καταλάβουμε το πώς παραγωγοί αλλά και τοπικοί γεωπόνοι αντιλαμβάνονται την υποβάθμιση των εδαφών και τις δυνατότητες εφαρμογής των πρακτικών προστασίας του εδάφους.
Μεθοδολογία
Με την βοήθεια συνεντεύξεων μελετήθηκαν οι απόψεις οχτώ παραγωγών αροτραίων και κηπευτικών καλλιεργειών που είναι οργανωμένοι στην Ένωση Αγροτών Βιοκαλλιεργητών Βόρειας Ελλάδας και έξι επιλεγμένων γεωπόνων επιστημόνων-συμβούλων. Συγκεκριμένα καταγράφηκε: α) οι δείκτες εδαφικών ιδιοτήτων που χρησιμοποιούνται από τους τοπικούς παραγωγούς και γεωπόνους για να περιγράψουν το πώς αντιλαμβάνονται την γονιμότητα και την υποβάθμιση του εδάφους, β) τα πλεονεκτήματα και προβλήματα που παρουσιάζουν οι ήδη υπάρχουσες και οι προτεινόμενες πρακτικές που συντηρούν την δομή και αυξάνουν την γονιμότητα του εδάφους, και γ) τα εμπόδια και οι ανάγκες για την προώθηση των πρακτικών προστασίας του εδάφους.
Κύρια ευρήματα και συζήτηση
Βρέθηκε ότι οι ερωτηθέντες παραγωγοί κατέχουν ευρεία γνώση πάνω στο έδαφος, ιδιαίτερα όσον αφορά στην ποικιλομορφία των εδαφικών χαρακτηριστικών που υπάρχουν στην περιοχή τους και στην σημαντική επίδραση του κάθε μικροκλίματος. Η οργανική ουσία του εδάφους αποδείχτηκε κοινός δείκτης της ποιότητας του εδάφους για τους ερωτηθέντες παραγωγούς και γεωπόνους. Οι τελευταίοι έδειξαν να κατέχουν λιγότερο πλαισιωμένες εμπειρίες αλλά πιο γενικές γνώσεις για το έδαφος και τις πολυπαραγοντικές σχέσεις ανάμεσα στους οργανισμούς, τα αβιοτικά στοιχεία και τις φυσικές δομές του εδάφους.
Ενώ οι ερωτηθέντες γεωπόνοι έτειναν να εκφράζουν μεγαλύτερη ανησυχία για την υποβάθμιση των εδαφών και τόνισαν ιδιαίτερα τον κίνδυνο από την διάβρωση, οι ερωτηθέντες παραγωγοί περιέγραψαν την παρουσία παθογόνων οργανισμών και την συμπίεση του εδάφους ως κύριους κινδύνους. Ανάλογα με την τοποθεσία των αγροκτημάτων τους, οι παραγωγοί ανέδειξαν άλλα προβλήματα όπως οι αρνητικές επιπτώσεις μακροχρόνιων μονοκαλλιεργειών ή η αλάτωση των εδαφών στον τόπο τους. Ο συνδυασμός αυτών των διαφορετικών γνώσεων παραγωγών και γεωπόνων θα μπορούσε να διευκολύνει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα των πολύπλοκων διαδικασιών και αλληλεπιδράσεων που διαδραματίζονται κάτω και πάνω από την επιφάνεια του εδάφους σε ένα αγρο-οικοσύστημα (Hermans et al., 2021).

Όλοι οι συμμετασχόντες παραγωγοί βρέθηκαν να χρησιμοποιούν αμειψισπορές, αν και σε διαφορετικό βαθμό πολυπλοκότητας. Ενώ η πλειοψηφία καλλιεργεί χλωρές λιπάνσεις με ​ψυχανθή, μεμονωμένοι παραγωγοί έχουν ασχοληθεί και με περαιτέρω οικογένειες φυτών και την συγκαλλιέργεια (Εικόνα 1). 

Εικόνα 1: Δοκιμή συγκαλλιέργειας καλαμποκιού και σόγιας (αριστερά) και διαφορετικά είδη αμαράνθου (δεξιά) τα οποία ερευνά ο ερωτηθείς παραγωγός Γιώργος Δούμος.

Όπως εκτιμήθηκε και από τους συμμετασχόντες γεωπόνους και έχει συζητηθεί στη βιβλιογραφία, τα οφέλη των χλωρών λιπάνσεων έχουν αναγνωριστεί από τους βιοκαλλιεργητές σε μεγάλο βαθμό (Peigné et al., 2016). Όμως, ιδιαίτερα οι παραγωγοί μικρής κλίμακας τόνισαν τους περιορισμούς που συναντούν στη προσπάθεια να εντάξουν πιο ποικιλόμορφες αμειψισπορές στο σύστημά τους. Οι λόγοι: η μικρή έκταση καλλιεργήσιμης γης που κατέχουν, οι περιορισμένες δυνατότητες οικονομικής αξιοποίησης των καλλιεργειών εδαφοκάλυψης και χλωρής λίπανσης.
Ενώ αρκετοί παραγωγοί αναγνώρισαν τα οφέλη της εδαφοκάλυψης, η εφαρμογή οργανικών υλικών εδαφοκάλυψης απορρίφθηκε ως ιδέα επειδή ενέχει υψηλά εργατικά έξοδα. Αντίθετα, συνθετικά πανιά ή καραβόπανα βρέθηκαν να χρησιμοποιούνται από πολλούς παραγωγούς. Η ιδέα της διατήρηση μιας εδαφοκάλυψης με τα φυτικά υπολείμματα της προηγούμενης καλλιέργειας ή των καλλιεργειών εδαφοκάλυψης απορρίφθηκε από τους περισσότερους παραγωγούς. Η ενσωμάτωση των υπολειμμάτων και η κατεργασία του εδάφους εκτιμήθηκε ως αναγκαία για την αντιμετώπιση της αυτοφυούς βλάστησης και της συμπίεσης του εδάφους. Οι ερωτηθέντες παραγωγοί είχαν επίγνωση των αρνητικών επιπτώσεων του οργώματος στη δομή του εδάφους. Ένας αριθμός παραγωγών περιέγραψε τη χρησιμοποίηση πρακτικών μειωμένης εδαφοκατεργασίας με τη χρήση καλλιεργητών (στις αροτραίες καλλιέργειες) ή της φρέζας (σε μικρότερες εκτάσεις κυρίως κηπευτικών). Μάλιστα εκφράστηκε και η μεμονωμένη άποψη ότι η χρήση της φρέζας πρέπει να εκτιμηθεί ως σοβαρή και συχνά καταστροφική παρέμβαση στη δομή του εδάφους.
Σε ένα αγρόκτημα βρέθηκε μια καινοτόμα εναλλακτική για τις κηπευτικές καλλιέργειες σε μικρές εκτάσεις: η χρήση χειροκίνητων ή ηλεκτροκίνητων μηχανημάτων όπως αυτές που χρησιμοποιούνται σε συστήματα market gardening στο εξωτερικό (εικόνα 2).

Εικόνα 2: Οι παραγωγοί Λίλιαν Κουΐδου και Νίκος Ιωάννου δουλεύουν στα παρτέρια τους με το broad fork ή grelinette, ένα εργαλείο βαθιάς χαλάρωσης του εδάφους (αριστερά), και το tilther, ένα ηλεκτροκίνητο εργαλείο που δουλεύει το έδαφος στα πρώτα επιφανειακά εκατοστά (δεξιά).

Τέλος, τονίστηκε από παραγωγούς και γεωπόνους η έλλειψη κατάλληλων και οικονομικά προσβάσιμων μηχανημάτων για την άμεση σπορά.
Οι ερωτηθέντες γεωπόνοι και παραγωγοί υπογράμμισαν την έλλειψη πληροφοριών και γνώσης και εμπειριών ως εμπόδιο για την προώθηση πρακτικών προστασίας του εδάφους. Έδειξαν έτσι την ανάγκη παροχής στοχοθετημένης συμβουλής και έρευνας για να αυξηθεί σταδιακά η τεχνογνωσία πάνω στη γεωργία συντηρήσεως και να αντιμετωπιστούν τα τεχνικά προβλήματα που τίθενται. Δίκτυα στήριξης και καινοτομίας εκτιμήθηκαν ιδιαίτερα σημαντικά για την Ελλάδα, όπου θεσμικά εμπόδια όπως η έλλειψη οικονομικής ενίσχυσης της γεωπονικής έρευνας και συμβουλευτικής δραστηριότητας από την πλευρά του κράτους, επισημάνθηκαν από όλους τους συμμετασχόντες (Koutsouris, 2014). Όμως, ενώ οι ερωτηθέντες αναγνώρισαν τις δυνατότητες στήριξης, και ανταλλαγής εμπειριών και γνώσεων που μπορούν να προσφέρουν τέτοια δίκτυα, τόνισαν και τις δυσκολίες τέτοιων εγχειρημάτων, είτε λόγω έλλειψης χρόνου είτε λόγω δυσλειτουργικών και συγκρουσιακών σχέσεων συνεργασίας και επικοινωνίας.
Συμπεράσματα για την μελλοντική δράση
Αυτά τα ευρήματα μπορούν να αναδείξουν σημαντικά θέματα για τον μελλοντικό σχεδιασμό στρατηγικών για την προστασία των εδαφών στο πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας. Η διαφοροποίηση των καλλιεργειών πρέπει να εκτιμηθεί ως ο βασικός πυλώνας στη πλαίσιο της βιολογικής γεωργίας, ο οποίος θα αναδείξει σταδιακά τον δρόμο για το πώς μπορεί να επιτευχθεί η εφαρμογή και των άλλων πυλώνων - η μείωση της εδαφοκατεργασίας και μια μόνιμη κάλυψη του εδάφους.
Με αφετηρία τις υπάρχουσες καινοτόμες πρακτικές και τις πλαισιωμένες εμπειρίες και τοπικές οικολογικές γνώσεις των παραγωγών μπορεί να ξεκινήσει ένας συνεργατικός σχεδιασμός κατάλληλων αμειψισπορών και μια συλλογική εξέλιξη τοπικά προσαρμοσμένων τεχνικών λύσεων. Παρόλα αυτά, εκτιμάται ότι θα χρειαστούν σημαντικές προσπάθειες για την διευκόλυνση μακροχρόνιων και επιτυχημένων σχέσεων δικτύωσης και συνεργασίας.

                         Έρευνα στο πλαίσιο πτυχιακής διατριβής στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα MSc. Sustainable International Agriculture των πανεπιστημίων Κassel και Göttingen της Γερμανίας.
​
Βιβλιογραφικές αναφορές
[FAO] Food and Agriculture Organization of the United Nations (eds.) (2017). Conservation Agriculture. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο: http://www.fao.org/3/a-i7480e.pdf (τελευταία επίσκεψη ιστότοπου: 05.07.2021).
Hermans, T. D. G., Dougill, A. J., Whitfield, S., Peacock, C. L., Eze, S., & Thierfelder, C. (2021). Combining local knowledge and soil science for integrated soil health assessments in conservation agriculture systems. Journal of Environmental Management, 286, 112192.
Jones, A. & Institute for Environment and Sustainability. (2012). The state of soil in Europe: A contribution of the JRC to the European Environment Agency’s environment state and outlook report - SOER 2010 JRC. Luxembourg: Publications Office of the European Union.
Junge, S., Storch, J., Finckh, M. R., & Schmidt, J. H. (2020). Developing Organic Minimum Tillage Farming Systems for Central and Northern European Conditions. In: Dang, Y., Dalal, R., Menzies, N. (eds.): No-till Farming Systems for Sustainable Agriculture. Challenges and Opportunities. Basel: Springer, p:173-192
Kassam, A., Friedrich, T., Derpsch, R., Lahmar, R., Mrabet, R., Basch, G., González-Sánchez, E. J., & Serraj, R. (2012). Conservation agriculture in the dry Mediterranean climate. Field Crops Research, 132, 7–17.
Koutsouris, A. (2014). AKIS and advisory services in Greece. Report for the AKIS inventory (WP3) of the PRO AKIS project. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο: https://430a.uni-hohenheim.de › Country_Reports (τελευταία επίσκεψη ιστότοπου: 20.07.2021)
Soane, B. D., Ball, B. C., Arvidsson, J., Basch, G., Moreno, F., & Roger-Estrade, J. (2012). No-till in northern, western and south-western Europe: A review of problems and opportunities for crop production and the environment. Soil and Tillage Research, 118, 66–87.
Page, K. L., Dang, Y. P., & Dalal, R. C. (2020). The Ability of Conservation Agriculture to Conserve Soil Organic Carbon and the Subsequent Impact on Soil Physical, Chemical, and Biological Properties and Yield. Frontiers in Sustainable Food Systems, 4, 31.
Peigné, J., Casagrande, M., Payet, V., David, C., Sans, F. X., Blanco-Moreno, J. M., Cooper, J., Gascoyne, K., Antichi, D., Bàrberi, P., Bigongiali, F., Surböck, A., Kranzler, A., Beeckman, A., Willekens, K., Luik, A., Matt, D., Grosse, M., Heß, J., Clerc, M., Dierauer, H. & Mäder, P. (2016). How organic farmers practice conservation agriculture in Europe. Renewable Agriculture and Food Systems, 31(1), 72–85.
Thierfelder, C., & Wall, P. C. (2015). The importance of crop rotations. Διαθέσιμο στο διαδίκτυο:https://repository.cimmyt.org/bitstream/handle/10883/4252/bulletin%204.pdf?sequence=1&isAllowed=y (τελευταία επίσκεψη ιστότοπου 21.06.2021)
Zdruli, P. (2014). Land resources of the Mediterranean: Status, pressures, trend and impacts on future regional development. Land Degradation & Development, 25(4), 373–384.
 
 
​