- Η επανανοηματοδότηση της καθημερινότητάς μας
Περισσότεροι πολίτες της βλέπουν ότι είναι αναγκαίο να ξεπερασθεί το παγκοσμιοποιημένο καπιταλιστικό μοντέλο "ανάπτυξης" που μας οδηγεί σε οικονομικές και οικολογικές καταστροφές. Από την άλλη αντιλαμβάνονται όλο και περισσότεροι, ότι για να είναι αυτό δυνατό, θα χρειασθεί ένα σημαντικό μέρος της νεολαίας και των ανέργων των πόλεων να μετεγκατασταθεί με δημιουργικό τρόπο στην περιφέρεια. Για να την αναζωογονήσουν και να στραφούν στην ενδογενή παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας με εφαλτήρα τον αγροδιατροφικό τομέα και την μεταποίηση και όχι μόνο με τις υπηρεσίες και τον υπερδιογκωμένο μέχρι σήμερα τριτογενή τομέα και τον τουρισμό.
Θα χρειασθεί να αγνοήσουμε όλα τα μέχρι τώρα ανυπόστατα για την ευζωία μας κριτήρια, όπως τα χρήματα που κατέχουμε, το ατομικό ή συνολικό ΑΕΠ, τα χρέη κ.λπ., και να νοηματοδοτήσει με νέες έννοιες και αξίες, την καθημερινότητα του "μέσου" πολίτη. Να δημιουργήσουμε μια νέα ατομική και κοινωνική συνείδηση, η οποία συνδέοντας το παλιό με το καινούργιο θα κατανοήσει ότι επιτέλους θα χρειασθεί να αλλάξουμε πορεία και αντί να τρέχουμε σήμερα όλο και πιο γρήγορα και να αντιμετωπίζουμε τα πράγματα επιφανειακά, να πηγαίνουμε πιο αργά και σε βάθος, όπως παλιότερα. Αντί να επιδιώκουμε όλο και περισσότερα, να στραφούμε στην ποιότητα και την επάρκεια, γιατί τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά. Αντί να συμπεριφερόμαστε όλο και πιο ανταγωνιστικά, να αρχίζουμε να συνεργαζόμαστε με αλληλοστήριξη και αλληλεγγύη. Αντί να τα κάνουμε όλα πιο μεγάλα και να ταξιδεύουμε όλο και πιο μακριά, να γλυκοκοιτάξουμε τα πιο μικρά που είναι συνήθως όμορφα, τα πιο κοντινά και τοπικά που μας είναι γνώριμα. Αντί να αγοράζουμε και να χρησιμοποιούμε πράγματα μιας χρήσης και με ημερομηνία λήξης, να προτιμάμε τα πιο γερά και να τα επισκευάζουμε για επανάχρηση, όπως το κάνανε οι παλιότεροι, ίσως από ανάγκη τότε, αλλά από ανάγκη δε θα το κάνουμε και στο μέλλον; Αντί για τα απρόσωπα και ομογενοποιημένα αντικείμενα της μαζικής βιομηχανικής παραγωγής, να αναπτύξουμε τα πιο όμορφα που θα ταιριάζουν στον καθένα χωριστά και προσωπικά, χρηστικά κατασκευάσματα της μεταβιομηχανικής εποχής. Και το πιο βασικό: Αντί μόνο για όποιον έχει χρήματα να τα εξασφαλίζει μέσω της αγοράς, να διανέμονται πιο δίκαια, για τον καθένα που το έχει ανάγκη, από τον καθένα που μπορεί!
Για να είναι όλα αυτά κατανοητά προτείνουμε τον όρο «ευζωία» (ευ ζωή, καλή ζωή) για να τον ξεχωρίσουμε από τον όρο «ευημερία» (ευ ημέρα, καλή ημέρα) που χρησιμοποιείται σήμερα από όλους σαν στόχος της «ανάπτυξης». Άλλο να περνάς τη μέρα σου καλά, και άλλο να έχεις μια ποιότητα συνολικά σε όλη τη ζωή σου. Άλλο να νομίζεις ότι ήλθες στη ζωή για να τρέχεις, να δουλεύεις όσο γίνεται περισσότερο, να αποκτάς περισσότερα χρήματα για να καταναλώνεις όσο γίνεται περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες-εμπορεύματα, θεωρώντας-χωρίς να έχεις το χρόνο να σκεφθείς- ότι «ευημερείς» και άλλο να περιορίζεις τις καταναλωτικές σου ανάγκες υιοθετώντας ένα μοντέλο «εθελούσιας ολιγάρκειας», να καταναλώνεις δηλαδή λιγότερους αλλά επαρκείς πόρους και ενέργεια, ζώντας μια καλύτερη συνολική ζωή, ανακαλύπτοντας την ποιότητα και την αξία χρήσης των προϊόντων και έχοντας επαρκή χρόνο στη διάθεσή σου για αυτοανάπτυξη, αυτοπραγμάτωση και εμβάθυνση στα νοήματα της ζωής.
Κατευθυντήρια γραμμή για την ευζωία -αξιοβίωτη ζωή προτείνουμε μια σειρά όρους που αρχίζουν όλοι από το γράμμα Ε:
- Επιβράδυνση στον χρόνο: Όχι όλο και πιο γρήγορα και επιφανειακά, αλλά πιο αργά και σε βάθος!
- Εγγύτητα στον χώρο: Όχι όλο και πιο μεγάλα, όλο και πιο μακριά και παγκοσμιοποιημένα, αλλά πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!
- Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης: Όχι όλο και περισσότερα, αλλά ποιότητα, επάρκεια, τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά! Όχι μιας χρήσης και με ημερομηνία λήξης, αλλά καλύτερα και πιο γερά! Όχι απρόσωπα και ομογενοποιημένα, αλλά πιο όμορφα και προσωπικά !
- Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής: Όχι εμπορευματοποίηση και ωφελιμισμός, αλλά αναγνώριση της διαφορετικότητας και συμπάθεια-αλληλοστήριξη!
- Επαναοικειοποίηση τόπων, Κοινών συλλογικών αγαθών και χρόνου: Όχι καταστροφή τόπων και Κοινών με «ανάπτυξή» τους και αύξηση του εργάσιμου χρόνου, αλλά αποκατάσταση, επανάκτηση, υποστήριξή τους και αύξηση του ελεύθερου προσωπικού χρόνου για αυτοπραγμάτωση-αυτοανάπτυξη!
- Ευρύτητα στη γνώση και τις δεξιότητες: Όχι εξειδίκευση και προώθηση του μονοδιάστατου οικονομικού ατόμου, αλλά ολιστική πολύπλευρη γνώση και ολοκληρωμένα πρόσωπα!
- Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση και τη ζωή: Όχι όλο και πιο ανταγωνιστικά, αλλά συνεργατικά και αλληλέγγυα! όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!
- Η επανανοηματοδότηση της κοινωνικοπολιτικής πρακτικής μας
Η επιστροφή προς αυτές τις δύο μάνες δεν θα είναι προς τα πίσω, αλλά… προς τα εμπρός. Οι κόρες και οι γιοί, τα παιδιά και τα εγγόνια της σημερινής γενιάς των ανθρώπων, θα χρειασθεί, όχι μόνο να παίρνουν από αυτές τις μάνες και να τις εξαντλήσουν, όπως το κάνανε οι μέχρι τώρα γενιές. Θα χρειασθεί να τις φροντίσουν κιόλας, για να μπορούν να πορεύονται μαζί και στο μέλλον. Η ελπίδα μας στηρίζεται ακριβώς εκεί, ότι δηλαδή κάποια στιγμή ο σημερινός homo oeconomicus θα ξαναγίνει ο homo sapiens sapiens, ο «σοφός μοντέρνος άνθρωπος», και θα παραιτηθεί από την επέκταση της κυριαρχίας του σε όλο τον πλανήτη και θα αποφασίσει να ενταχθεί με ισορροπία στο φυσικό και κοινωνικό οικοσύστημα.
Να επιστρέψουμε λοιπόν στον κάθε Τόπο, για να δημιουργήσουμε τον νέο ανθρωπολογικό τύπο που θα βάλει σε κίνηση όλη την κοινωνία, ώστε να βρεθεί σε περίοδο μετάβασης προς έναν μετακαπιταλιστικό πολιτισμό, αφήνοντας πίσω τη δυστοπία του σημερινού κόσμου, που έχει βάλει στόχο «να αυτοκτονήσει με το κουστούμι και το πυρούνι»(Γιάννης Μακριδάκης).
Nα αναβιώσουμε το κοινοτικό πνεύμα για να ξεπεράσουμε όχι μόνο την κρίση, αλλά και για να αποχαιρετήσουμε τον καπιταλισμό.
Η νέα γενιά πρέπει να κάνει γρήγορα για να βρει τις λύσεις για το μέλλον της, όσο είναι καιρός. Να στηριχθεί για παράδειγμα στις γνώσεις και στην εμπειρία των Ζαπατίστας, των οποίων κάποιοι νέοι μορφωμένοι στα πανεπιστήμια των πόλεων, επιστρέφοντας στη ζούγκλα της Λαγκαντόνα στο νότιο Μεξικό, δεν πήγαν πίσω στον πρωτογονισμό, αλλά μαθαίνοντας επί δέκα χρόνια από τον πολιτισμό των παραδοσιακών κοινοτήτων τους, προχώρησαν πολύ πιο μπροστά από οποιοδήποτε άλλο κίνημα. Οργάνωσαν και σε στρατιωτικό επίπεδο την αντίσταση των Εξεγερμένων Αυτόνομων Κοινοτήτων των Ζαπατίστας, αλλά ολοκλήρωσαν και την αυτοκυβέρνησή τους με την κοινωνική και πολιτική τους οργάνωση και τα «συμβούλια καλής διακυβέρνησης». Τόσο μπροστά ώστε να γίνουν παράδειγμα για όλους τους ριζοσπάστες του κόσμου.
Παράδειγμα επίσης αρχίζουν να γίνονται και οι Κούρδοι, ένας άλλος ιστορικός λαός που είναι διασκορπισμένος σε τέσσερα κράτη, την Τουρκία, τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν. Στη συνάντηση του πρώτου Κοινωνικού Φόρουμ της Μεσοποταμίας που έγινε στο Ντιγιαρμπακίρ, το 2009, διατυπώθηκε η νέα ιδέα του κουρδικού απελευθερωτικού κινήματος: Δημοκρατική Αυτονομία και Λαϊκός συνομοσπονδισμός! Απέρριψαν όλες τις μορφές εθνικισμού, κάνανε γενική κριτική του κράτους, ακόμα και του σοσιαλιστικού, και προτάσσουν πια την αυτονομία των κοινοτήτων τους με άμεση δημοκρατία και αυτοκυβέρνηση, στηριζόμενη στην ισότητα των εθνικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων, στην απελευθέρωση των γυναικών και την ισότητα των φύλων, καθώς και στην οικολογική ισορροπία.
Διαβάζοντας τους νέους στόχους τους δεν μπορεί παρά να σκέφθούμε: Να, εδώ έχουμε και ένα κοντινό σε μας παράδειγμα για το πώς μπορεί να επιστρέψει μια κοινωνία …προς τα μπρός! Όχι προς τα πίσω, στον εθνικισμό και το αστικό κράτος, αλλά προς τα μπρος, προς την ανθρώπινη κοινότητα των ισότιμων προσώπων, ενταγμένης με ισορροπία στη φύση και το οικοσύστημα. Και όλα αυτά σε συνθήκες πολέμου και εμπάργκο!
Τέτοιες δύσκολες συνθήκες οικονομικού πολέμου, έχουν έρθει και έρχονται σιγά σιγά και στην χώρα μας, με τις πολιτικές των μνημονίων από τη μεριά της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ελίτ. Μα τα μνημόνια δεν πετύχανε –χωρίς να το θέλουμε-αποανάπτυξη; Τι είναι η συρρίκνωση κατά 25% του ΑΕΠ της χώρας, αν δεν είναι αποανάπτυξη; Λένε μερικοί κυνικοί!
Απαντάμε: πρώτα -πρώτα το ΑΕΠ μιας χώρας δεν είναι κατάλληλος δείκτης για την ευζωία των κατοίκων της και σήμερα αμφισβητείται αυτό από οικονομολόγους, κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμούς, διότι η προσήλωση στο ΑΕΠ θέτει στο περιθώριο της κοινωνικής συνείδησης το περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος της ανάπτυξης.
Στη συνέχεια λέμε ότι: αποανάπτυξη κάνεις με συνειδητό σχεδιασμό και όχι με καταστροφή μέσω των μνημονίων!
Η βασική ιδέα της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης είναι η αλληλέγγυα, δημοκρατική, κοινωνική και οικολογική οικονομία με χαμηλή κατανάλωση πόρων – και όχι η φτώχεια και η ύφεση με ντιρεκτίβες λιτότητας, συνδυασμένη μάλιστα με καταστροφή του περιβάλλοντος και οικολογική υποβάθμιση που βιώνουν οι άνθρωποι σήμερα στην Ελλάδα.
Την ίδια στιγμή η κρίση έχει και ένα θετικό: Μας αναγκάζει να αναζητήσουμε νέες δυνατότητες και τρόπους ζωής, συνύπαρξης και εργασίας, καθώς και διευρυμένους χώρους για να δοκιμάζουμε όλα αυτά. Εγχειρήματα που πριν την κρίση για χρόνια διαχειρίζονταν από μικρές μειοφηφικές πρωτοβουλίες ( από ελευθεριακές, αντιφασιστικές ή ομάδες αλληλεγγύης για παράδειγμα), βρίσκουν τώρα μεγάλη απήχηση και δημιουργούνται καινούργια, με νέες ιδέες. Υπάρχουν αυτοδιαχειριζόμενοι χώροι και εγχειρήματα γειτονιάς, κοινωνικά-αλληλέγγυα ιατρεία, δίκτυα-οάσεις μη χρηματικής οικονομίας και ανταλλαγής, κοινωνικά παντοπωλεία με δωρεάν διάθεση προϊόντων και αντικειμένων κυρίως από «δεύτερο χέρι», νέας μορφής συνεταιρισμοί(χωρίς διοικητικά συμβούλια , με συνέλευση μελών), εργαστήρια και πρότζεκτ αυτοβοήθειας. Μοντέλα συλλογικής εργασίας και συνεργατικές με αποφάσεις στη βάση της συναίνεσης και της άμεσης δημοκρατίας, γίνονται πλατιά γνωστά και οικεία. Μερικοί άνθρωποι λοιπόν στην Ελλάδα αναγκάσθηκαν και αναγκάζονται να συνευρεθούν και να οικοδομήσουν στοιχεία μιας ενωμένης και ειρηνικής κοινωνίας «από τα κάτω». Με επιστροφή στον κοινοτισμό και την άμεση δημοκρατία, που πάντα συνόδευε σαν κόκκινο νήμα τις ιστορικές εξελίξεις στο χώρο που άκμασε η δημοκρατία των αρχαίων ελληνικών πόλεων, με προεξάρχουσα την Αθήνα των κλασικών χρόνων.
Η κλασική πολιτική πρόταση-από όλα σχεδόν τα κόμματα- για μια μονόπλευρη εστίαση στην μια από τα ίδια «ανάπτυξη» και στις επενδύσεις με στόχο το κέρδος κερδών, δεν μπορεί να είναι η απάντηση και αυτό είναι ολοφάνερο. Παραμένουν άλυτες-και σε παγκόσμιο επίπεδο-οι αντιθέσεις και οι συγκρούσεις για ισότιμη και δίκαιη κατανομή των βαρών και των πλεονασμάτων, καθώς και η οικολογική καταστροφή. Χρειαζόμαστε μια εναλλακτική λύση, η οποία θα αντιμετωπίζει μαζί τα οικολογικά και κοινωνικά προβλήματα και τις αιτίες τους. Αυτό σημαίνει ότι χρειαζόμαστε αλλαγές σε πολλαπλά επίπεδα: στο προσωπικό και συλλογικό επίπεδο συνείδησης, στην οργάνωση και αυτοοργάνωση, στο θεσμικό πολιτικό επίπεδο. Να επανέλθει το πνεύμα του κοινοτισμού για να βρούμε συλλογικά τις απαιτούμενες σήμερα ριζοσπαστικές λύσεις. Να στηρίξουμε και να πολλαπλασιάσουμε τα αυτοοργανωμένα εναλλακτικά εγχειρήματα σε όλους τους ζωτικούς τομείς της κοινωνικής και οικονομικής δραστηριότητας, ώστε να αναπνεύσει ο πληθυσμός και να επανέλθει η ελπίδα για το μέλλον, κόντρα στη δυστοπία των μνημονιακών πολιτικών.
Θα χρειασθεί λοιπόν να στηριχθούμε στις κοινότητες κάθε είδους- αστικές ή της υπαίθρου, αλλά και επαγγελματικές, κοινωνικής ή συνεργατικής οικονομίας, τις κοινότητες ενδιαφερόντων ή του διαδικτύου(π.χ. κοινότητες «κοινής χρήσης» κατοικιών, αυτοκινήτων κ.λπ) -σαν κύτταρα της νέας κοινωνίας που θα επιδιώξουμε.(προβολή διαφανειών τέτοιων παραδειγμάτων)
Μιας κοινωνίας που αν μπει σε κίνηση, θα αλλάξει τη μέχρι τώρα πορεία της και θα στραφεί όχι στον «αναπτυγμένο» παγκοσμιοποιημένο χρηματοοικονομικό καπιταλισμό του «παγκόσμιου καζίνου», ούτε προς τα πίσω στο κεντρικό εθνικό κράτος, καπιταλιστικό ή σοσιαλιστικό, αλλά θα περάσει κατευθείαν στην άμεση δημοκρατία και την αποκεντρωμένη τοπική οικονομία της εγγύτητας, που θα ικανοποιεί τις μετρημένες ανάγκες των πολιτών, τις οποίες θα διαχειρίζονται οι ίδιοι και θα αυτοκυβερνώνται με κοινοτίστικες κοινωνικές και διανθρώπινες σχέσεις-Δημοκρατική Αυτονομία έχει ονομασθεί αυτό. Σε κοινωνία που θα έχει επανακάμψει ο κοινοτισμός, τα συμβούλια και η ομοσπονδία δήμων και κοινοτήτων, σαν μορφή κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης.