​Με τη μελέτη του για τους πόρους, το Öko-Institut με έδρα το Φράιμπουργκ της Γερμανίας, παρέχει μια ολοκληρωμένη περιγραφή του προβλήματος της πείνας που υπάρχει σήμερα στις βιομηχανικές χώρες για πρώτες ύλες. Για παράδειγμα, συνολικά, περίπου 50 εκατομμύρια τόνοι χαλικιού και άμμου καταναλώνονται ετησίως π.χ. στη Γερμανία, μόνο για την κατασκευή κατοικιών[1].
Υπάρχει κάποιο ελληνικό Θινκ-Τανκ που θα ερευνήσει για την Ελλάδα του 2049 και την βιώσιμη οικονομία της; Θα μου πείτε ότι η Ελλάδα δεν είναι βιομηχανική χώρα και ότι η μεγάλη της βιομηχανία είναι ο τουρισμός. Σωστά, αλλά σαν καταναλωτές των βιομηχανικών προϊόντων που παράγονται εκτός χώρας, θα πρέπει να μας ενδιαφέρει που και πως παράγονται. Και αν είναι δυνατόν να απορρίψουμε κάποιες περιττές ανάγκες της καθημερινότητας, που δεν υπάρχει τρόπος να ικανοποιήσουμε με ντόπιους πόρους και να αναρωτηθούμε αν υπάρχουν ποιο φυσικοί και απλοί –πέρα από τους βιομηχανικούς-τρόποι να ικανοποιήσουμε τις ανα-δια-βαθμισμένες ανάγκες μας.
Στο πλαίσιο των τομέων αναγκών π.χ. κινητικότητα, διαβίωση, εργασία, πληροφόρηση και επικοινωνία, να προσδιορίσουμε σενάρια για την κατανάλωση πολύ διαφορετικών πρώτων υλών, από την κοινή μαζική πρώτη ύλη χαλίκι από το λάκκο στη γωνία μέχρι το σπάνιο βιομηχανικό μέταλλο νεοδύμιο από την Κίνα.
Δύο παραδείγματα: Πόσο χαλίκι χρειάζεται και υπό ποιες συνθήκες για την κατασκευή δρόμων, οικιστικών και εμπορικών κτιρίων; Μετά την άμμο, το χαλίκι είναι η σημαντικότερη χύδην πρώτη ύλη και θα χρειασθεί να αξιολογήσουμε π.χ. τις αμμοληψίες ως μέτρια κρίσιμες, επειδή καταναλώνουν γη και καταστρέφουν το τοπίο. Αυτές οι αρνητικές επιπτώσεις της εξόρυξης θα μπορούσαν να μειωθούν μόνο με την «μείωση της ζητούμενης πρωτογενούς ποσότητας» και να αναρωτηθούμε αν είναι δυνατόν να αντεπεξέλθουμε π.χ. με το ήμισυ της σημερινής κατανάλωσης μέχρι το 2050[2].
Η αποκατάσταση είναι φθηνότερη και οικολογικότερη
Αυτό πρόκειται να επιτευχθεί μέσω μιας δέσμης μέτρων που οδηγούν στη μεγαλύτερη χρήση του υφιστάμενου κτιριακού αποθέματος και στη δημιουργία νέων χώρων διαβίωσης με μεγαλύτερη συνολική αποδοτικότητα, όπως αναφέραμε στο κεφάλαιο για τον ζωτικό χώρο. Από σήμερα θα μπορούσε να ξεκινήσει με τους υπάρχοντες θεσμούς ένας «έλεγχος κτιρίου», παρόμοιος με τον έλεγχο ΚΤΕΟ για τα αυτοκίνητα. Οι επιθεωρητές θα μπορούσαν να επισκέπτονται τα κτίρια κάθε λίγα χρόνια και να συντάσσουν έκθεση κατάστασης, οι ζημιές θα μπορούσαν να εντοπιστούν έγκαιρα και να επισκευαστούν. Για μια ανακαίνιση απαιτούνται τουλάχιστον 80% λιγότερες πρώτες ύλες από ό,τι για μια κατεδάφιση και μια νέα κατασκευή.
Περαιτέρω προτάσεις θα μπορούσαν να είναι του τύπου: Όχι άλλοι νέοι δρόμοι από το 2030, οι πολυκατοικίες στις πόλεις θα πρέπει να προτιμώνται έναντι των μονοκατοικιών και οι τελευταίες θα πρέπει να κατασκευάζονται όλο και περισσότερο από ξύλο και να χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο ανακυκλωμένα υλικά εκτός από τις ανανεώσιμες πρώτες ύλες- επί του παρόντος το δύσκολα μετρήσιμο μερίδιο του ανακυκλωμένου σκυροδέματος θα πρέπει να αυξηθεί τουλάχιστον στο 10%.
Οι προτάσεις φαίνονται αρκετά διαφορετικές στην περίπτωση του νεοδυμίου. Αυτή η βιομηχανική πρώτη ύλη με τις ιδιαίτερα μαγνητικές ιδιότητες χρησιμοποιείται μόνο σε μικρές ποσότητες - η κατανάλωση είναι σήμερα πολύ κάτω από 500 τόνους ετησίως. Από την άλλη πλευρά, οι συνέπειες της εξόρυξης είναι σοβαρές. Παράγονται ραδιενεργά μέταλλα, όπως το θόριο, καθώς και μεγάλες ποσότητες τοξικής λάσπης που δηλητηριάζουν το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα στις περιοχές εξόρυξης. Στην Κίνα, την κύρια χώρα εξόρυξης, επικρατούν επίσης κακές συνθήκες εργασίας και διαφθοράς.
Σε αντίθεση με το χαλίκι, δεν ενδιαφερόμαστε εδώ για τη μείωση των ποσοτήτων σε απόλυτους αριθμούς, αλλά για τη βελτίωση της εξαγωγής του μετάλλου. Εδώ, συνιστάται η επέκταση των νομικά δεσμευτικών εταιρικών υποχρεώσεων δέουσας επιμέλειας καθώς και η καθιέρωση συστημάτων πιστοποίησης για τις πρώτες ύλες, παρόμοια με τη ρύθμιση για τα ορυκτά της ΕΕ. Οι σημερινές εταιρείες και οι καταναλωτές που ακόμα χρειάζονται τα προϊόντα τους, τα οποία περιέχουν νεοδύμιο, πρέπει να είναι πρόθυμοι να επενδύσουν στα ανθρώπινα δικαιώματα και τα περιβαλλοντικά πρότυπα και να πληρώσουν το υψηλότερο τίμημα που συνεπάγεται αυτό.
Οι συνειδητοί των προβλημάτων εξόρυξης των σπάνιων γαιών καταναλωτές βέβαια, θα πρέπει να αναρωτηθούν αν χρειάζονται το καινούργιο κινητό ή τάμπλετ και να δίνουν για επισκευή το παλιό ή να απαιτήσουν από τον προμηθευτή τους ένα νέο με ανακυκλωμένα τα υλικά του. Ο στόχος τους θα χρειασθεί να είναι τόσο απλός όσο και μεγάλος: «Οι αρνητικές επιδράσεις της ζήτησης πρώτων υλών πρέπει να μειωθούν σημαντικά».
Μερικά νούμερα για την κατανάλωση υλικών και πόρων-και εκπομπών με βάση το 1973, χρονιά που δημοσιεύθηκαν «Τα όρια της ανάπτυξης», του Κλάμπ της Ρώμης:
Η παγκόσμια παραγωγή χάλυβα αυξήθηκε από περίπου 625 εκατομμύρια τόνους (1973) σε 1,6 δισεκατομμύρια τόνους (2013). Η παραγωγή τσιμέντου εξαπλασιάστηκε σχεδόν από περίπου 708 εκατομμύρια τόνους (1973) σε περίπου 4,18 δισεκατομμύρια τόνους (εκτιμώμενη ποσότητα για το 2015). Ετήσιες παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου διπλασιάστηκαν από το 1973, από περίπου 30 δισεκατομμύρια τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα σε περίπου 60 δισεκατομμύρια τόνους σήμερα.
Το θέμα των πόρων και των πρώτων υλών πρέπει να εξετάζεται πρωτίστως σε παγκόσμιο επίπεδο, διότι οι πολλές αλληλεπιδράσεις στον τομέα αυτό δεν επιτρέπουν μια αμιγώς τοπική ή εθνική θεώρηση. Και η ανάλυσή του είναι ένα τιτάνιο έργο- μαμούθ.
Κάποια χαρακτηριστικά σημεία:

• Η εξόρυξη χρυσού αντιπροσωπεύει το 42% των παγκόσμιων αποβλήτων υδραργύρου.
• Σε 3 από τα 10 χειρότερα μολυσμένα μέρη του κόσμου η μόλυνση προκλήθηκε από την εξόρυξη ή/και την επεξεργασία- τήξη μεταλλευμάτων, 10 από τις τριάντα πιο μολυσματικές ουσίες κατατάσσονται σε αυτές τις δύο κατηγορίες
• Μόνο η παγκόσμια παραγωγή χάλυβα και τσιμέντου προκαλεί περίπου 5,7 δισεκατομμύρια τόνους CO2eq.
• Σε αρκετές χώρες, η εξόρυξη μεταλλευμάτων έχει αποδειχθεί ότι συνδέεται με ένοπλες συγκρούσεις.
• Περίπου 15 εκατομμύρια άνθρωποι-ακόμα και παιδιά- σε όλο τον κόσμο εργάζονται σε βιοτεχνική εξόρυξη μικρής κλίμακας.
• Τα μεταλλεύματα αποτελούν το σημαντικότερο εξαγωγικό αγαθό για πολλές αναπτυσσόμενες και αναδυόμενες χώρες (Μποτσουάνα: 91,6%, ΛΔ Κονγκό 81,5%, Μογγολία: 74,6%, Χιλή: 61,6%). Ο τομέας της εξόρυξης αντιπροσωπεύει το 15% του εθνικού προϊόντος της Ναμίμπια, αλλά το 50% του εισοδήματος από το εξωτερικό εμπόριο.

Αυτά τα λίγα στιγμιότυπα δείχνουν την πολυπλοκότητα των προκλήσεων που αντιμετωπίζει μια αλλαγή στάσης στη χρήση των πρώτων υλών. Προκλήσεις στους τρεις πυλώνες της βιωσιμότητας: οικονομία, οικολογία και κοινωνικά ζητήματα. Χρειάζεται λοιπόν μια ανάλυση των επιπτώσεων και του δυναμικού κινδύνων των επιμέρους πρώτων υλών που χρησιμοποιούνται κυρίως στους τομείς της κινητικότητας, της κατοικίας, της εργασίας και της τεχνολογίας πληροφορικής και επικοινωνίας.
Σύνθεση υλικού στο παράδειγμα ενός tablet PC

​Είναι κατανοητή λοιπόν η μοντέρνα πείνα των κατασκευαστικών εταιρειών ιδίως για τις σπάνιες γαίες. Όπως και για τον χρυσό, παρόλο που το 50% του εξορυσσόμενου χρυσού χρησιμοποιείται σε παραδοσικά κοσμήματα[4], 40% σε επενδυτικά αποθέματα, και  μόνο το 10% σε βιομηχανικές εφαρμογές.


[1] Χαλίκι, νεοδύμιο, γύψος, ατσάλι, πέτρες, κασσίτερος κλπ είναι σήμερα όλες βασικές πρώτες ύλες για την καθημερινή μας ζωή. Το πρόβλημα όσο και την πρόκληση περιγράφει η πολυετής έρευνα του Öko-Institut, η οποία κορυφώθηκε με μια σημαντική τελική έκθεση: "Γερμανία 2049 - Προς μια βιώσιμη οικονομία πρώτων υλών".
 

[2] Επί του παρόντος, στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας χρησιμοποιούνται περίπου 57 εκατομμύρια τόνοι χαλίκι- σε 30 χρόνια, ο αριθμός αυτός αναμένεται από την παραπάνω μελέτη να είναι μόνο 23 εκατομμύρια

[3] Πηγή: Abschlussbericht_D2049.pdf (oeko.de)

[4] Εδώ δεν χρειάζονται κρατικές πολιτικές μείωσης χρήσης του. Είναι ατομική επιλογή του καθένα/μιας να μην φορά χρυσά κοσμήματα για χάρη του περιβάλλοντος και της υγείας μας. Ειδικά εμάς τους Έλληνες μας ενδιαφέρει αυτή η αλλαγή νοοτροπίας, αφού θα σώσουμε από την πείνα των διεθνών «χρυσοθήρων» ολόκληρες περιοχές όπως η Χαλκιδική.

​Με την συνεχιζόμενη υγειονομική κρίση, με τη κλιματική καταστροφή που είναι ήδη εδώ, το διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών και τη συντηρητική στροφή των πολιτών λόγω επιτυχημένης διαχείρισης των φόβων τους από τα εξουσιαστικά καθεστώτα σχεδόν παντού, φαίνεται δύσκολο να φανταστεί κανείς έναν καλύτερο κόσμο. Αλλά πώς μπορεί η κοινωνία να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις όταν δεν έχει όραμα και είναι αποθαρρυμένη και παραιτημένη, χωρίς το φαντασιακό της αναγέννησής της, μέσα έστω και από τις ήδη υπάρχουσες προειδοποιητικές καταστροφές;
Στην ιστοσελίδα της Τοπικοποίσης βλέπουμε και σαν αποστολή –εκτός των άλλων- να φαντασιωθούμε ένα αισιόδοξο και ελκυστικό μέλλον, σαν διέξοδο στην σημερινή δυστοπία. Να το προτείνουμε, μάλιστα από τώρα, μήπως και εμπνεύσουμε και συνεπάρουμε πολλούς σε ένα δρόμο για μια ρεαλιστική υλοποίησή του. Αυτό δεν είναι και το μεγάλο στοίχημα; Να καλέσουμε-με επιμονή και υπομονή- τους σημερινούς «απο κάτω» να παίξουν αυτό το στοίχημα με όρους κοινωνίας για την υλοποίηση ενός θετικού ευτοπικού σεναρίου για το μέλλον;

 Σε τι είδους κοινωνία θέλουμε να ζήσουμε; Και πώς θα φτάσουμε εκεί[1];
 
1)Υγεία: Βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών και του τρόπου ζωής
Από τις αρχές της 10ετίας του 2020 η ανθρωπότητα βίωσε μια πολύ σοβαρή, σε έκταση και συνέπειες, βιολογική και υγειονομική κρίση και την παγκοσμιοποίηση της ασθένειας μέσω της πανδημίας των κορονοϊών και των μεταλλάξεών τους. Ήταν μέρος της πολυδιάστατης (οικονομικής, κοινωνικής, πολιτικής, οικολογικής) κρίσης και αφορούσε στη βιόσφαιρα και στον άνθρωπο. Οφειλόταν ουσιαστικά στην επιδείνωση του περιβάλλοντος (γενικευμένη μόλυνση του αέρα, των νερών, του εδάφους, της θάλασσας, των τροφίμων κ.λ.π.), στο καταναλωτικό πρότυπο (ανθυγιεινές συνήθειες κατανάλωσης των ανθρώπων από μικρή κιόλας ηλικία), στην ταχύτητα που διαπερνούσε τη ζωή των ανθρώπων και τους βιορυθμούς που δεν επέτρεπαν τη φυσική αναζωογόνησή τους, καθώς και στις κοινωνικές ανισότητες (φτώχεια, ανέχεια, ανεργία, κοινωνική εξαθλίωση, υποβάθμιση του δημόσιου χαρακτήρα των ιατρικών -νοσηλευτικών συστημάτων κ.λ.π.), που προωθούσε η παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική αγορά.
Τα επόμενα χρόνια έγινε κατανοητό παντού στις ανθρώπινες κοινότητες ότι η βελτίωση της δημόσιας υγείας εξαρτάται κατ αρχάς από τη βελτίωση των περιβαλλοντικών παραγόντων που την επιβαρύνουν, από την ποιότητα του αέρα του πόσιμου νερού και της τροφής. Έτσι ακολουθήθηκαν παντού οι απαραίτητες πολιτικές για τη βελτίωση σε όλους αυτούς τους τομείς. Για παράδειγμα, στο πόσιμο νερό, τον πολύ σημαντικό αυτόν πόρο για τη ζωή και την υγεία: εξασφαλίσθηκε η πρόσβαση όλων των πολιτών στο ποιοτικό νερό με την ανανέωση των δικτύων,με καμπάνιες μείωσης της αλόγιστης χρήσης του, με επεκτεινόμενη χρήση ανακυκλωμένου νερού(από την επεξεργασία των υγρών αποβλήτων) για πότισμα και καθάρισμα, με προστασία των πηγών, των υδροφόρων στρωμάτων και των συνδεόμενων με αυτά οικοσυστημάτων.
Όσο βελτιωνόταν η κατάσταση στη βιόσφαιρα πλησιάζοντας το 2050, τόσο βελτιωνόταν και η ατομική και συλλογική υγεία στις κοινότητες:

• Εντοπίσθηκαν τα διάφορα τοξικά υλικά της καθημερινής χρήσης(π.χ. τοξικά χρώματα, μονώσεις, παρασιτοκτόνα κ.λ.π.) στους χώρους διαμονής και εργασίας, ευαισθητοποιήθηκαν οι πολίτες για μη χρήση τους και πάρθηκαν μέτρα που μπορεί να έφθαναν μέχρι απαγόρευσή τους από τις τοπικές αρχές παντού.
• Προωθήθηκε ένα σύστημα αγωγής υγείας με βασικό άξονα την πρόληψη. Υγεία σήμαινε πια ισορροπία και μέσα και έξω από μας.
• Βελτιώθηκαν οι συνθήκες νοσοκομειακής περίθαλψης με επαναπροσδιορισμό του νοσοκομειακού συστήματος και από άποψη θέσης και από άποψη εξοπλισμών και προσωπικού, καθώς από άποψη των μεθόδων περίθαλψης[2]
• Αναγνωρίσθηκαν και οι εναλλακτικές μορφές ιατρικής και δημιουρήθηκαν αντίστοιχα κέντρα εναλλακτικών θεραπειών. 

 
2)Παραγωγή: Συνεργασία αντί ανταγωνισμού
Κατά το 2050, η οικονομία θα είναι ριζικά διαφορετική – οι εξορυκτικές βιομηχανίες, οι προσανατολισμένες στο κέρδος επιχειρήσεις , οι πολυεθνικές και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν περάσει σε καθεστώς εκκαθάρισης. Αντ ' αυτών, το σύνθημα που χαρακτηρίζει τις οικονομικές δραστηριότητες των πολιτών είναι: Συνεργασία!, αντί ανταγωνισμός . Υπάρχει ένα δίκτυο δημοκρατικά οργανωμένων εγχειρημάτων κοινωνικής συνεργατικής οικονομίας που προσανατολίζουν την παραγωγή τους στις βασικές ανάγκες των ανθρώπων και είναι ενσωματωμένες στην τοπική κοινωνία.. Για να ελαχιστοποιηθούν οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις, τα εγχειρήματα αυτά έχουν εφαρμόσει υψηλής ποιότητας κύκλους ροής υλικών. Αυτό είναι πολύ ευκολότερο, καθώς η εκτεταμένη επιλογή παραλλαγών των προϊόντων για την ίδια ανάγκη ή επιθυμία, η ανάγκη για καινοτομία και ο ανταγωνισμός με γνώμονα το κέρδος ανήκουν στο παρελθόν. Η εργασία σε αυτές τις οικονομικές δραστηριότητες είναι οργανωμένη με τέτοιον τρόπο ώστε τα καθήκοντα των εργαζομένων εναλλάσσονται κυκλικά για να αποτρέψουν ιεραρχίες. Η αμοιβαία εκτίμηση και ενσυναίσθηση αντικατέστησαν τον ανταγωνισμό και τον εγωισμό, ενώ η επιδίωξη της λιτότητας-επάρκειας αντικατέστησε σταδιακά την καταναλωτική μανία για ικανοποίηση μιας ατέλειωτης σειράς επιθυμιών που υπήρχε στον «αναπτυγμένο» κόσμο μέχρι το πρόσφατο παρελθόν. Έτσι ένα άλλο σύνθημα που έχει επικρατήσει-το οποίο είναι δανικό από το buen vivir των ιθαγενικών λαών που θεωρούσαν ότι τα κοινά συλλογικά αγαθά μας είναι σε αφθονία στη φύση- είναι: Περνάμε καλύτερα με λιγότερα. Τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά!
3)Δίκαιη και δημοκρατική κατανομή πόρων και εξουσιών
Ένα δίκαιο και οικολογικό μέλλον για όλους βασίζεται στην υπέρβαση της ανισότητας που έχει επικρατήσει μέχρι το 2020. Αυτό απαιτεί μια θεμελιώδη ανακατανομή του χρόνου, των πόρων, του πλούτου και της δύναμης. Το 2050, μεγάλα μέρη ιδιωτικής ιδιοκτησίας, κυρίως γης, στέγασης και μέσων παραγωγής, κοινωνικοποιούνται. Οι δημοκρατικές αποφάσεις λαμβάνουν χώρα σε διαφορετικά επίπεδα, από τις κοινότητες στις γειτονιές των πόλεων ή την αγροτική κοινότητα των χωριών μέχρι και την παγκόσμια Κοινότητα των Κοινοτήτων. Όλοι όσοι επηρεάζονται από τις αποφάσεις μπορούν να εμπλακούν. Οι αποφάσεις παίρνονται στο μικρότερο δυνατό επίπεδο. Και πάνω απ ' όλα, λαμβάνονται δημοκρατικές αποφάσεις σε όλους τους τομείς της ζωής, ακόμη και όταν πρόκειται για το τι, πώς, για ποιόν και από ποιον παράγεται, για το πώς εργαζόμαστε, για το πως και σε τι επενδύουμε τα πλεονάσματα και πως διανέμουμε τα αγαθά. Όλοι οι άνθρωποι έχουν πραγματικές ευκαιρίες συμμετοχής, δράσης και επιρροής, ανεξάρτητα από την κοινωνική τους θέση, από το αν εργάζονται σωματικά ή πνευματικά τη δεδομένη στιγμή.
4)«Εργασία»: πολύπλευρη και αυτοκαθοριζόμενη
Η αναδιοργάνωση της οικονομίας, η οποία θέτει τη φροντίδα των πολιτών στο κέντρο ενδιαφέροντος, έχει δημιουργήσει πολλές θέσεις εργασίας στον τομέα της εκπαίδευσης και της μέριμνας. Αυτές έχουν πλέον υιοθετηθεί εξίσου από όλα τα φύλα. Με αυτήν την εστίαση ανακουφίζονται μαζικά αυτοί οι τομείς, έτσι ώστε όσοι εργάζονται εκεί να λειτουργούν χωρίς χρονικό στρες και η επαφή μεταξύ τους να είναι γεμάτη χαρά. Συνολικά, η εργασία έχει γίνει πιο διαφοροποιημένη και πολυδιάστατη. Φυσικά, οι περίοδοι αμοιβόμενης απασχόλησης ακολουθούνται από περιόδους Σχόλης, από χρόνο για εκπαίδευση και φροντίδα παιδιών- άρρωστων- ηλικιωμένων, από χρόνο για έρευνα απαντήσεων στα μεγάλα ερωτήματα. Αυτή η μορφή εναλλαγής υλοποιείται επίσης μέσω του 25ωρου εβδομαδιαίου ωραρίου αμοιβόμενης εργασίας στην καθημερινή ζωή. Αυτό προσφέρει τη δυνατότητα συνδυασμού-αλληλοκάλυψης του χρόνου για κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα, για δημιουργικότητα, για οικιακή και οικογενειακή εργασία. Αυτοδιάθεση, αλληλεγγύη, ελευθερία και ευτραπελία[3] είναι οι όροι που συνδέονται με την «εργασία» το 2050.
5) Νέα οικουμενικότητα: αλληλεγγύη μεταξύ όλων
Το 2050, θα ζούμε σε έναν κόσμο όπου πολλοί κόσμοι έχουν μια θέση: οι ευκαιρίες για ευζωία και οι δυνατότητες σχεδιασμού της κατανέμονται με τον ίδιο τρόπο σε όλες τις περιοχές του κόσμου, η παγκόσμια ανισότητα έχει ξεπεραστεί, κανείς δεν υποφέρει από φτώχεια, και υπάρχουν ποικίλες μορφές ζωής και κοινωνικής ύπαρξης, που μπορούν να συνυπάρχουν η μια δίπλα στην άλλη. Η Κλιματική αλλαγή δεν στάθηκε δυνατόν να αποτραπεί, αλλά μόνο να σταθεροποιηθεί σε διαχειρίσιμο βαθμό. Η παγκόσμια κοινότητα των κοινοτήτων συνεργάζεται με αλληλεγγύη για την αντιμετώπιση των συνεπειών: δημοκρατικά λαμβάνονται αποφάσεις για τη διαχείριση και τη διανομή των παγκόσμιων κοινών όπως το νερό, ο αέρας, η γη και οι πόροι, και κανείς δεν ζει εις βάρος των άλλων. Ο παγκόσμιος Βορράς έχει κάνει πολλά για να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής από τη δεκαετία του 2020 και μετά, αφού αναγνώρισε το αποικιακό και οικολογικό του χρέος προς τον παγκόσμιο Νότο. Το δίκαιο παγκόσμιο εμπόριο, η ελεύθερη κυκλοφορία και η παγκόσμια αλληλεγγύη χαρακτηρίζουν τις παγκόσμιες σχέσεις.
Το 2050, θα ζούμε σε έναν κόσμο όπου όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από την καταγωγή και τα εθνικά σύνορα, θα μπορούν να κινούνται ελεύθερα. Καταρχήν, όλοι έχουν ίσα δικαιώματα παντού. Αυτά περιλαμβάνουν όχι μόνο τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα, αλλά και το δικαίωμα στην ελεύθερη κυκλοφορία. Το γεγονός ότι υπήρξαν φορές που πέθαναν άνθρωποι λόγω των συνόρων στη Μεσόγειο, θεωρείται ως μια τραγωδία του μακρινού παρελθόντος. Όλα όσα είναι απαραίτητα για μια καλή ζωή – όπως η στέγαση, η εκπαίδευση και η υγειονομική περίθαλψη – δεν συνδέονται πλέον με την ιθαγένεια, αλλά διατίθενται σε όλους όσους εγκαθίστανται σε ένα μέρος και η μετανάστευση δεν θεωρείται πρόβλημα. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι έχουν ξεπεράσει ή ξεπερνούν τα σύνορα, πρώτα στο μυαλό τους. Και σαν συνέπεια μετά, ξεπερνούν και όλα τα στερεότυπα και τις προκαταλήψεις, όλους τους ρατσισμούς, τους σεξισμούς, την ομοφοβία και τραντσφοβία, τους αποκλεισμούς ατόμων με αναπηρίες, τις ταξικές και άλλες μορφές αποκλεισμού. Οι διακρίσεις, οι αποκλεισμοί και η κυριαρχία αντιμετωπίζονται ενεργά σε όλη την κοινωνία – σε όλα τα θεσμικά όργανα, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην καθημερινότητα των δρόμων και των πλατειών.
6) Τεχνολογία: έρευνα και μηχανές φιλικές για τον άνθρωπο
Όπως και η οικονομία γενικότερα, έτσι και η τεχνολογία προσαρμόσθηκε και προσαρμόζεται συνέχεια στις ανάγκες των πολιτών και των κοινοτήτων τους. Τα Software και Hardware είναι ανοιχτού κώδικα. Η εξέλιξη και η επικοινωνία βασίζονται σε αυτόνομες, αποκεντρωμένες και κατανεμημένες υποδομές. Οι τεχνολογικές λύσεις ήπιας τεχνολογίας είναι δημοφιλείς και χρησιμοποιούνται ευρέως. Επειδή χρησιμοποιούνται όταν διευκολύνουν τη βαριά σωματική εργασία και/ή αυξάνουν την ποιότητα των προϊόντων, μιλάμε για αποτελεσματική και προσανατολισμένη στις ανάγκες μηχανοποίηση και ψηφιοποίηση. Αυτό υποστηρίζεται από έρευνα που είναι συμμετοχική, «ομότιμη»( Pear to Pear ) και καθοδηγούμενη από την πρακτική-το σύνθημα που κυριαρχεί στις ψηφιακές κοινότητες είναι: σχεδιάζουμε παγκόσμια, κατασκευάζουμε τοπικά . Οι πρώτες ύλες που χρησιμοποιούνται αποτελούν μέρος μιας κυκλικής οικονομίας. Για να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρχουν πλέον ηλεκτρικά απόβλητα, όλες οι τεχνικές συσκευές σχεδιάζονται με αρθρωτό τρόπο. Μπορούν να τροποποιηθούν και να επισκευαστούν όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητα, αλλά με τη βοήθεια αποκεντρωμένων εργαστηρίων. Οι αποφάσεις για τη σχέση μεταξύ ανθρώπων και μηχανών παίρνονται μόνο από τους ανθρώπους και όχι από τους αλγορίθμους.
7). Κοινωνικές σχέσεις: εγγυημένη ατομική και συλλογική συμμετοχή στη χρήση των μέσων και πόρων
Η συμμετοχή στην καλή ζωή για όλους εξασφαλίζεται από μια ιδιαίτερα ανεπτυγμένη δημόσια και κοινωνική υποδομή. Αυτό περιλαμβάνει όχι μόνο την εκπαίδευση, την υγεία και την κοινωνική μέριμνα, αλλά και τη στέγαση, την ενέργεια, την κινητικότητα και τη διατροφή. Αυτά αφορούν σε όλους τους ανθρώπους που ζουν σε ένα μέρος, ανεξάρτητα από το αν έχουν αμοιβόμενη εργασία ή μη αμοιβόμενη στη φροντίδα, αν συνεχίζουν την εκπαίδευσή τους ή φροντίζουν τον εαυτό τους. Η μείωση του χρόνου εργασίας σε περίπου 25 ώρες την εβδομάδα έχει αυξήσει τον ελεύθερο προσωπικό χρόνο, τον οποίο αφιερώνει ο καθένας εκί που επιλέγει. Αυτό δίνει στους ανθρώπους την ευκαιρία να φροντίζουν ο ένας τον άλλον και να δραστηριοποιούνται στο κοινωνικό γίγνεσθαι σε εθελοντική βάση. Οι κοινωνικές υποδομές χρηματοδοτούνται από την ανακατανομή του πλούτου(ο καθένας έχει κρατήσει τα επαρκή και τα περισσεύματα ή τα υπερσυσσωρευμένα τα έχει διαθέσει για κοινή χρήση), την προοδευτική φορολόγηση του εισοδήματος και της κληρονομιάς(σε όσους δεν διέθεσαν τα επιπλέον οικιοθελώς), και έναν φόρο βιωσιμότητας που φορολογεί σε μεγάλο βαθμό τα καταναλωτικά αγαθά και τις υπηρεσίες που επιβαρύνουν το περιβάλλον και τα οικοσυστήματα (προφανές ότι για όποιον επιμένει στην κατανάλωση τέτοιων αγαθών θα χρειάζεται και επιπλέον εισόδημα που θα το εξασφαλίζει με επιπλέον εργασία, πέρα του 25ώρου) . Ως αποτέλεσμα, η κοινωνία θεωρείται δίκαιη από τους ανθρώπους, ενώ οι άνθρωποι αισθάνονται ίσοι και ευχαριστημένοι και μπορούν να ζήσουν χωρίς φόβο.
8) Γεωργία: τοπικά οικολογικά προϊόντα
Όλοι έχουν αρκετά για να φάνε και να έχουν πρόσβαση σε καλά, τοπικά και εποχικά τρόφιμα – σε κάθε τόπο σε όλο τον κόσμο. Παντού υπάρχουν "σημεία διατροφής και σίτισης" όπου οι άνθρωποι μπορούν να συναντηθούν, να μιλήσουν, να φάνε μαζί και να πάρουν φρέσκα βασικά είδη διατροφής. Επειδή υπάρχει αρκετή φυτική πρωτεΐνη, δεν τρώνε σχεδόν καθόλου κρέας. Το καλό φαγητό είναι ποικιλόμορφο, πολιτισμικά αυτοκαθοριζόμενο και συνοδεύεται με γιορτή. Υπάρχει πια μόνο βιολογική γεωργία μικρής κλίμακας. Σε αυτήν, σε μια ποικιλία αγρογεωργικών συστημάτων, εργάζονται περισσότεροι άνθρωποι από ό, τι πριν από το 2020, οι οποίοι μπορούν και ζουν καλά από τις δραστηριότητές τους, έχουν περισσότερο χρόνο και αυτοδιάθεση για να διατηρήσουν στενές σχέσεις με τους αποδέκτες των προϊόντων τους. Η παραγωγή τροφίμων είναι σε μεγάλο βαθμό τοπική-περιφερειακή, στηρίζεται σε ντόπιες ποικιλίες και ράτσες , με κλειστούς οικολογικούς κύκλους, με δίκτυα διανομής και τοπικές αγορές μικρής κλίμακας με δίκαιες τιμές, καθώς και με δίκαιες ανταλλαγές και δίκαιο εμπόριο μεταξύ των κοινοτήτων και περιφερειών.
9) Κατοικία: σε οικισμούς και γειτονιές που αξίζει να ζει κανείς
Η στέγαση είναι ένα θεμελιώδες δικαίωμα το 2050 που υλοποιήθηκε παντού. Όλοι οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε καλό κατοικίσιμο χώρο. Είναι μέρος των ζωντανών γειτονιών όπου βρίσκουν όλα τα πράγματα που χρειάζονται για τις καθημερινές ανάγκες. Αυτές οι αξιοκατοίκητες γειτονιές(και οικισμοί) από νοικοκυριά και διευρυμένες οικογένειες, αποτελούν τη βάση μιας αλληλέγγυας κοινωνικής-συλλογικής συνύπαρξης-ζωής και είναι τόποι δημοκρατικής διαβούλευσης σε συνελεύσεις των κατοίκων τους. Κανείς δεν βγάζει κέρδη από ακίνητα, επειδή όλα τα σπίτια βρίσκονται στα χέρια των κοινοτήτων, των δήμων, των συνεταιρισμών και των ανθρώπων που ζουν στα κτίρια. Παντού, οι άνθρωποι έχουν πρόσβαση σε κοινόχρηστες υποδομές, όπως κοινόχρηστες κουζίνες, νιπτήρες και πλυντήρια, ή εργαστήρια και Home κινηματογράφους. Επίσης στην ύπαιθρο υπάρχουν πολλές ζωντανές κοινότητες, οι οποίες βρίσκονται σε στενή επαφή και επικοινωνία με τις πόλεις.
10) Συγκοινωνία: κινητικότητα των μικρών αποστάσεων
Στο μέλλον, οι άνθρωποι θα είναι εξίσου κινητικοί όπως είναι σήμερα, αλλά με πολύ λιγότερη κυκλοφορία. Οι καλύτερες δομές διαβίωσης και εφοδιασμού σε συνδυασμό με τις καλές δημόσιες μεταφορές της εγγύτητας, καθώς και με τους ελκυστικούς ποδηλατόδρομους και τους πεζοδρομημένους δρόμους και μονοπάτια, καθιστούν δυνατόν τα ελεύθερα από αυτοκίνητα κέντρα των πόλεων και των χωριών. Μια ικανοποιητική καθημερινή ζωή(ευζωία την αποκαλούν πια και όχι ευημερία) μειώνει την ανάγκη για ταξίδια μεγάλων αποστάσεων που υπήρχε παλιά και που ήταν μεγάλης έντασης εκπομπής CO2, αντίθετα ο καλά ανεπτυγμένος, διασυνδεδεμένος και οργανωμένος παντού σιδηρόδρομος έχει γίνει ένα μέσο έξοχης εμπειρίας και άνεσης. Τα αεροπορικά ταξίδια προορίζονται κυρίως για άτομα που πρέπει να εγκαταλείψουν τη χώρα τους ή να επισκεφθούν τις οικογένειές τους. Η μείωση της χρήσης υλικών μέσω της κατάργησης της προγραμματισμένης βραχυβιότητας των προϊόντων –όπως γινόταν από τις εταιρείες πριν το 2020- και της βελτίωσης της αντοχής, της διάρκειας-κύκλου ζωής τους, σε συνδυασμό με την τοπικοποίηση-περιφερειοποίηση των οικονομικών κύκλων, έχει οδηγήσει σε σημαντική μείωση των μεταφορών προϊόντων.
11) Ενέργεια: 100% ανανεώσιμη και ήπια
Ένας φιλικός προς το περιβάλλον μετασχηματισμός όλων των τομέων καθώς και ένας τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από την επάρκεια, που ξεκίνησαν από τη δεκαετία του 2020, οδήγησαν σε πολύ χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας το 2050. Η εναπομείνουσα ζήτηση ενέργειας έχει εκπληρωθεί από ανανεώσιμες-ήπιες πηγές ενέργειας(όχι μόνο ηλιακής, αιολικής, υδατοπτώσεων, αλλά και υδρογόνου ή από συστήματα δέσμευσης της ελεύθερης ενέργειας) εδώ και δέκα χρόνια. Οι ενεργειακές εγκαταστάσεις δεν ανήκουν σε ιδιωτικές εταιρείες, αλλά είναι δημόσιες και διαχειρίζονται δημοκρατικά από κοινότητες, δήμους και περιφέρειες ή οργανωμένες ενεργειακές κοινότητες. Σε ορισμένες περιοχές και περιφέρειες, τα παλαιά δίκτυα εφοδιασμού χρησιμοποιούνται για τη διανομή ηλεκτρισμού και θερμότητας. Άλλες περιφέρειες βασίζονται στην ενεργειακή αυτάρκεια νοικοκυριών, κοινοτήτων, συνοικιών και δήμων. Η μέχρι πριν πολλά χρόνια πολιτική για το κλίμα, που βασιζόταν στα κράτη και χαρακτηριζόταν από ανταγωνιστική σκέψη, αποτελεί πια μακρινό παρελθόν. Αντ ' αυτού, υπάρχει ένας δημοκρατικός παγκόσμιος οργανισμός, που δημιουργήθηκε από την παγκόσμια Κοινότητα των Κοινοτήτων ως πάροχος υπηρεσιών για τα μικρότερα επίπεδα και που υποβάλλει προτάσεις για τη διανομή πρώτων υλών και πόρων και τη συμμόρφωση με τους κλιματικούς στόχους.
12) Εκπαίδευση: δημιουργία αυτόνομου πολίτη με κυρίαρχο την περιέργεια
Όλοι οι άνθρωποι διδάσκουν και μαθαίνουν για να είναι σε θέση να ζήσουν αυτοκαθοριζόμενοι και υπεύθυνοι με τον εαυτό τους , τους συνανθρώπους τους, τον κόσμο και τα άλλα είδη γύρω τους. Η περιέργεια είναι υψίστης σημασίας για αυτό. Οι τόποι μάθησης(Σχολεία Μετάβασης, ονομάσθηκαν) δημιουργούνται από τις κοινότητες και είναι οι τόποι όπου οι άνθρωποι μαθαίνουν τις συνηθισμένες πολιτιστικές τεχνικές όπως η ανάγνωση, η γραφή και ο υπολογισμός. Εδώ μαθαίνουν μαζί. Η ποικιλομορφία των ανθρώπων που συναντιούνται εκεί εκτιμάται ως πλουτισμός. Αυτό που μαθαίνουν οι άνθρωποι εξαρτάται από τα ερωτήματα που βρίσκουν οι ίδιοι ως συναρπαστικά. Αν οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για τα οικοσυστήματα, για παράδειγμα, βγαίνουν έξω – τα παρατηρούν, τα αισθάνονται, τα ψηλαφούν, τα δοκιμάζουν και τα αντιλαμβάνονται με όλες τις αισθήσεις τους. Επισκέπτονται άλλους που γνωρίζουν πολλά για τα οικοσυστήματα και μαθαίνουν βιολογία, χημεία και φυσική στην πράξη («επί του πεδίου μάθηση», το λένε αυτό). Επιστρέφοντας στους τόπους μάθησης, οι εκπαιδευόμενοι εκφράζουν στους-στις συνοδούς μάθησής τους το τι έχουν βιώσει, ακούσει και πληροφορηθεί. Αυτοί με τη σειρά τους στηρίζουν τους εκπαιδευόμενους στην αναζήτηση των απαντήσεων στα ερωτήματά τους, τους κάνουν προτάσεις και τους δίνουν ώθηση, τους θέτουν ερωτήματα και οι ίδιοι για να επιτυγχάνεται η αυτοδιάγνωση-αυτοαντανάκλαση-αυτογνωσία και δεν χρειάζεται πλέον να αξιολογούν και να ελέγχουν κανέναν.
13)Ισότητα των φύλων: Η φυσική κατάσταση των ανθρώπων οποιουδήποτε φύλου είναι η ισότητα  που θα πρέπει να εκφρασθεί κι στο δίκαιο και στην πολιτική.
Την ποιότητα των διανθρώπινων σχέσεων την καθορίζει ο βαθμός ανταγωνισμού και επιβολής του προσώπου πάνω στο άλλο πρόσωπο, ιδίως του άρρενος προσώπου προς τα διαφοροποιημένα ως προς το φύλο άλλα πρόσωπα.
Ξεκινώντας από την- σεξουαλική κυρίως- βία που εκφράζονταν από την ανδρική αρρενωπότητα προς τα άλλα φύλα στις διανθρώπινες σχέσεις στις αρχές της 10ετίας του 2020-ιδίως κατά την διάρκεια της πανδημίας τότε του κορονοϊού όπου υπήρξε έξαρσή της ακόμα και με τη μορφή των «γυναικοκτονιών-έγινε αντιληπτό η απαραίτητη η παρέμβαση και η δράση της συλλογικότητας ή της κοινότητας στη διαμόρφωση της ατομικής ηθικής μας. Στη διαμόρφωση των αντιεξουσιαστικών και μη εμπορευματοποιημένων μεταξύ μας σχέσεων, με προσπάθεια το «προσωπικό θέλω» και το «προσωπικό πράττειν», να καθορισθεί μέσα από την επιλογή και όχι την επιβολή, γιατί η επιβολή δεν έχει να κάνει με την ανθρώπινη φύση, αλλά με την φύση της εκάστοτε θρησκείας και εξουσίας που επικρατούσε. Για παράδειγμα, όλες σχεδόν οι θρησκείες τότε θεωρούσαν τη γυναίκα κατώτερη από τον άνδρα, τα δε ενδιάμεσα φύλα μιάσματα.
Αυτό χρειάσθηκε ιδίως να γίνεται στα πλαίσια των υπαρχόντων τότε κοινοτήτων αγώνα και αντίστασης, καθώς και των οικοκοινοτήτων, και επεκτάθηκε σταδιακά στο δίκαιο και στους θεσμούς που θεσπίζονταν στην πορεία προς την κοινοτική οργάνωση της κοινωνίας. Υπήρξε αξιοποίηση των γνώσεων και της εμπειρίας των αυτόχθονων λαών, όπως για παράδειγμα των Ζαπατίστας, που από τον πολιτισμό των παραδοσιακών κοινοτήτων τους, προχώρησαν πολύ πιο μπροστά από οποιοδήποτε άλλο κίνημα, όσον αφορά τον ρόλο των φύλων και των γυναικών. Το ίδιο συνέβη και με κουρδικό κίνημα -της Ροζάβα κυρίως - από το οποίο μάθανε πολλά οι κοινότητες στον «αναπτυγμένο» κόσμο με την δημοκρατική αυτονομία που εφάρμοσαν προτάσσοντας την αυτονομία των κοινοτήτων τους με άμεση δημοκρατία και αυτοκυβέρνηση, στηριζόμενη στην ισότητα των εθνικών και θρησκευτικών ταυτοτήτων, στην απελευθέρωση των γυναικών και την ισότητα των φύλων, καθώς και στην οικολογική ισορροπία.
14) Η Κοινότητα των Κοινοτήτων, σαν πολιτειακή θέσμιση
Ξεκινώντας ήδη από την δεκαετία του 2020, τα υπάρχοντα τότε επι μέρους κοινωνικά κινήματα της αλληλεγγύης, του συνεργατισμού, της αντίστασης στην καταστροφή του περιβάλλοντος, και γενικότερα της αποανάπτυξης-τοπικοποίησης, του ελευθεριακού κοινοτισμού, της ριζοσπαστικής οικολογίας και προστασίας του κλίματος, της αυτοδιαχείρισης και της άμεσης δημοκρατίας,της Γυναικείας Απελευθέρωσης, της απλευθέρωσης της εργασίας κ.λπ., συναντήθηκαν σε ένα Ενιαίο Κοινωνικοπολιτικό Κίνημα. Αφού πρώτα επεκτάθηκε σε κάθε τοπική κοινωνία, στη συνέχεια γιγαντώθηκε «Από Κοινού» και ενέπνευσε και συνεπήρε μαζί του σημαντικές πλειοψηφίες σε κάθε κοινωνική κατηγορία που ανήκε στους τότε «απο κάτω». Έτσι, με διαφορά φάσης βέβαια για κάθε γεωγραφική περιοχή, τέθηκε επί τάπητος το ζήτημα της Μετάβασης σε μετακαπιταλιστική κοινωνία παντού. Κατά την διάρκεια κάποιων αρκετών χρόνων μετά την είσοδο της ανθρωπότητας στην δεκαετία του 2030, σταδιακά, και αφού οι κοινωνικές επιπτώσεις και καταστροφές της όλο και εντεινόμενης κοινωνικής-οικολογικής-κλιματικής κρίσης έγιναν φανερές και αντιληπτές από την πλειοψηφία των ανθρώπων, άρχισαν να θεσμοθετούνται παντού οι πολιτικές δομές της Κοινότητας των Κοινοτήτων.Ένα σύστημα Συνελεύσεων και Συμβουλίων από την κατώτερη βαθμίδα προς την ανώτερη, ξεκινώντας από τις κατά τόπους αυτοδιοικητικές δομές που υπήρχαν, δηλαδή των κοινοτήτων, των δήμων και των περιφερειών και στη συνέχεια μετά από Συντακτικές Συνελεύσεις, κατέληξε παντού σε νέα Κοινωνικά Συμβόλαια θεσμοθετώντας Ομόσπονδες Κοινοπολιτείες σε κάθε υπάρχουσα τότε κρατική επικράτεια.
 


[1] Το κείμενο –με την ευκαιρία της εισόδου του 2022-έχει στόχο να προβάλει στο μέλλον τις προτάσεις -θέσεις που έχουν αρχίσει να διαμορφώνονται στα μέχρι τώρα βιβλία μας. Είναι ευκταίο, μεγάλο μέρος τους, να έχουν υλοποιηθεί κάπου κοντά στο 2050.

[2] Αντιμετωπίσθηκαν ιδιαίτερα οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις, που πριν αποτελούσαν σημαντικότατη αιτία θανάτων στα νοσοκομεία, με καλύτερες τεχνικές καθαριότητας και ορθολογική χρήση των αντιβιοτικών. Γιατί το 70% των νοσοκομειακών λοιμώξεων ήταν ανθεκτικές στα διαθέσιμα τότε αντιβιοτικά, ακριβώς γιατί υπήρχε υπερβολική χρήση τους, που οφειλόταν βέβαια στην πολιτική των φαρμακευτικών εταιρειών και του ιατρικού συστήματος, που επικρατούσε.

[3] Ευτραπελία(onviviality): ο όρος σήμαινε στα αρχαιοελληνικά -από όπου καταγεται: το ήθος, την ευφυΐα, την αστειότητα, τη ζωηρότητα (οι ιδιότητες τού «ευτράπελου»: αστεϊσμός, φιλοπαιγμοσύνη, ειρωνική διάθεση ή έκφραση, χιούμορ). Ο σύγχρονος όρος δημιουργήθηκε από τον Ivan Ilits από το 1973. Στο βιβλίο του «The tools of conviviality»( έχει μεταφραστεί στα ελληνικά με τον τίτλο Ευτραπελία, σε μετάφραση του Β.Τομανά.), ο Ίλιτς υποστηρίζει ότι «είναι δυνατός κι ένας διαφορετικός τρόπος ζωής, στον οποίον ο άνθρωπος έχει μιαν "ευτραπελική" σχέση με τα εργαλεία που χρειάζεται: με τα εργαλεία που το φάσμα της δραστηριότητάς τους πρέπει να κρατιέται μέσα σε φυσικές κλίμακες και να υποβάλλεται σε φυσικούς περιορισμούς. [...]»

​Όταν μιλάμε για ανθεκτικότητα σε ένα σύστημα, αναφερόμαστε στην ικανότητά του να απορροφά διαταραχές και να αναδιοργανώνεται εκ νέου όταν δέχεται πίεση για αλλαγή, διατηρώντας όμως ουσιαστικά την λειτουργία, τη δομή, την ταυτότητα και τη διαδικασία ανάδρασής του.
Η έννοια είναι πολύ χρήσιμη να την συμπεριλάβουμε στον τρόπο που σκεφτόμαστε, αλλά και στην επιλογή των πολιτικών και κοινωνικών πρακτικών με τις οποίες μπορούμε να προωθήσουμε τη βιωσιμότητα. Και στα πλαίσια των νοικοκυριών και στα πλαίσια των αστικών ή των αγροτικών κοινοτήτων, αλλά και στα πλαίσια των κρατών.
Προέρχεται σαν έννοια από την οικολογία. Προσπαθεί να αποσαφηνίσει τους λόγους γιατί κάποια οικοσυστήματα- και κοινωνικά τέτοια- διαλύονται όταν υπόκεινται σε ξαφνικές πιέσεις και βάρη και κάποια άλλα όχι. Δίνει απαντήσεις για το πώς μπορούν τα συστήματα αυτά να είναι ανθεκτικά, να προσαρμόζονται στις αλλαγές των συνθηκών και να συνεχίζουν να ευημερούν.
Η «βιώσιμη ανάπτυξη» -μια έννοια αντιφατική καθεαυτήν στις σημερινές συνθήκες κατάρρευσης των οικοσυστημάτων και της κλιματικής αλλαγής-έχει κάποια ουσία μόνο αν συνδεθεί με την έννοια της ανθεκτικότητας. Αν δηλαδή έχουμε ανάπτυξη προς τη κατεύθυνση της ανθεκτικότητας στις συνθήκες κατάρρευσης.
Παράδειγμα: ένα σουπερμάρκετ μπορεί να βελτιώσει την βιωσιμότητά του και να μειώσει τις εκπομπές διοξειδίου που του αναλογεί, αν π.χ. μειώνει τις συσκευασίες, βάλει στη σκεπή του φωτοβολταϊκά, χρησιμοποιεί χαμηλής κατανάλωσης ηλεκτρικές συσκευές και ψυγεία ή ακόμα και βάζοντας στα ράφια του βιολογικά προϊόντα διατροφής. Αν όμως δεν μπει στη προβληματική του η ανθεκτικότητα, θα φανεί στη συνέχεια ότι το σουπερμάρκετ μειώνει σημαντικά την διατροφική ασφάλεια των ανθρώπων της περιοχής του, καθώς και αυξάνει την εξάρτησή του από το πετρέλαιο, όταν από τη μια εξαφανίζει από τον αντίστοιχο τόπο και την τοπική αγορά τα μικρομάγαζα με τα τοπικά προϊόντα και από την άλλη το ίδιο κρατά στα ράφια του μόνο δυο μέρες ευαίσθητα προϊόντα που τις περισσότερες φορές προέρχονται και μεταφέρονται από πολύ μακριά.
Άλλο παράδειγμα: ενώ υποτίθεται ότι από τη σκοπιά της βιωσιμότητας είναι άκρως επιθυμητό να εγκαθίστανται συστήματα ανεμογεννητριών, επειδή τα τοποθετούν κυρίως ιδιωτικές εταιρείες -που αποβλέπουν μόνο στο κέρδος τους –με τη μορφή φαραωνικών αιολικών πάρκων σε περιοχές ζωτικής σημασίας για τις τοπικές κοινότητες, αυτές δεν αποκτούν κανένα πλεονέκτημα από αυτά, αντίθετα μειώνεται μακροπρόθεσμα η ανθεκτικότητά τους. Μόνο αν οι εγκαταστάσεις αυτές -με τη μορφή μικρών αιολικών συστημάτων-ήταν στα χέρια των τοπικών κοινοτήτων θα λειτουργούσαν προς την κατεύθυνση αύξησης των πλεονεκτημάτων και της ανθεκτικότητάς τους στη διατήρηση της ποιότητας ζωής των τοπικών πληθυσμών.
Η ανθεκτικότητα μιας τοπικής κοινότητας εξαρτάται από τους εξής παράγοντες:

• Ποικιλία-ένα πλατύτερο από σήμερα πεδίο τρόπων ζωής, τρόπων χρήσης γης και ενεργειακών συστημάτων για ενεργειακό εφοδιασμό.
• Αθρωτότητα-ένας αυξημένος προσανατολισμός προς τις τοπικές ανάγκες, τις τοπικές δυνατότητες και την αυτοδυναμία(όχι κατ` ανάγκην αυτάρκεια) με «απορροφητές κραδασμών» για την τοπική οικονομία, για παράδειγμα, με τοπική παραγωγή τροφίμων και με αποκεντρωμένο ενεργειακό εφοδιασμό.
• Κοντινοί κύκλοι ανατροφοδότησης-τα αποτελέσματα των πρακτικών ενός κοινωνικού κινήματος τοπικοποίησης να γίνονται αισθητοί στην τοπική κοινωνία και να μην αγνοούνται.

Ενώ η βιομηχανοποιημένη παραγωγή διατροφικών ειδών είχε σαν αποτέλεσμα τη μεγάλη μείωση των απασχολούμενων στη γεωργία και ζωοεκτροφή, τη αύξηση της εξάρτησής της από τα ορυκτά καύσιμα, τη μείωση της βιοποικιλότητας και της διαφοροποίησης των επαγγελμάτων, καθώς και τη μείωση της ποικιλίας των χρήσεων της γης. Ενώ η απομακρυσμένη παραγωγή προϊόντων διατροφής δεν μπορεί να είναι υπό τον έλεγχο μιας τοπικής κοινότητας και δεν οδηγεί στη διατροφική της ασφάλεια λόγω των εμπορικών τιμών που πολλές φορές καθορίζονται από διεθνή χρηματιστήρια, ο τοπικός διατροφικός εφοδιασμός είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ανθεκτικότητας και βιωσιμότητας για την κοινότητα. Η ικανοποίηση των διατροφικών αναγκών  του τοπικού πληθυσμού με όσο γίνεται ποιο τοπικά αντίστοιχα  προϊόντα εποχής εξασφαλίζει και την συμμετοχή των ανθρώπων στην γεωργική παραγωγή και την ανθεκτικότητα της κοινότητας στο να κρατά υγιή τον πληθυσμό στον τόπο του και να μην μεταναστεύει.
Πως εξασφαλίζεται η ανθεκτικότητα μιας Κοινότητας, ενός συνεταιριστικού ή συλλογικού Εγχειρήματος
Για την ενδυνάμωση της ανθεκτικότητας μιας κοινότητας, ενός συνεταιρισμού ή μιας συλλογικότητας, είναι απαραίτητη η διάθεση χρόνου και πόρων, καθώς και η κατάστρωση ενός δημιουργικού σχεδίου που να κοιτάει μπροστά.
Αυτό το σχέδιο ξεκινά καταρχήν με την ενδυνάμωση της ανθεκτικότητας του καθενός και καθεμιάς ξεχωριστά από τα μέλη τους. Απαιτεί μια εσωτερική αλλαγή του κάθε μέλους, από την οποία θα ξεπηδήσουν νέες δεξιότητες και δυνατότητες, ευρωστία και προσαρμοστικότητα στις εξωτερικές αλλαγές που πρόκειται να γίνουν.
Το Κίνημα της «μετάβασης» προς επανατοπικοποιημένες βιώσιμες κοινωνίες της ισοκατανομής πόρων κι εξουσιών, μπορεί να επεκταθεί και να υλοποιήσει βήμα βήμα αυτή τη μετάβαση, μόνο αν παράλληλα επιτυγχάνει την «εσωτερική» αλλαγή και τη μετάβαση σε νέους τρόπους σκέψης, συμπεριφοράς και ζωής των ανθρώπων που κινούνται προς αυτήν. Μια εσωτερική αλλαγή του ανθρωπότυπου της μετάβασης, από την οποία μπορούν να προέλθουν νέες δυνατότητες και για τις υπάρχουσες ήδη κοινότητες κι εγχειρήματα και για τη δημιουργία νέων συλλογικών και κοινωνικών δικτύων που θα προωθήσουν παραπέρα τη μετάβαση σε έναν νέο άξιο να βιωθεί κόσμο, αποφεύγοντας την κατάρρευση του κλίματος και των παγκόσμιων και τοπικών πόρων.
Για να επιτευχθεί αυτή η μετάβαση πριν φθάσουμε στα σημεία «μη επιστροφής» και του κλίματος και των πόρων, θα χρειασθεί θάρρος, έμπνευση, ανθεκτικότητα στόχων-δράσης και επιμονή για σύμπλευση από τον καθένα και κάθε μια σήμερα, σε τέτοιο βαθμό και τέτοιας μακράς πνοής όραμα, που οι μελλοντικές γενιές θα γράψουν ιστορίες και τραγούδια για να τα υμνήσουν και να τα κρατήσουν στη μνήμη τους σαν βοήθεια για τους δικούς τους αγώνες. Η έννοια της ανθεκτικότητας θα χρειασθεί να κυριαρχήσει στο μυαλό όλων μας στη διάρκεια της πορείας μετάβασης, ώστε αυτή να έχει ευτυχή έκβαση.
Η ανθεκτικότητα του καθένα μας θα ενδυναμωθεί αν για παράδειγμα:

• Φυτεύουμε παντού όπου μπορούμε είδη διατροφής
• Αναρωτιόμαστε συνέχεια: πόσο κάτι που κάνουμε «θα μπορούσε να λειτουργήσει και όταν το πετρέλαιο φθάσει τα 200 δολλάρια το βαρέλι;»
• Στηρίζουμε στη συλλογική ιδιοκτησία και διαχείριση τις νέες εξελίξεις στους τομείς της ενέργειας, των κατασκευών ή του αγροδιατροφικού τομέα.
• Επισημαίνουμε σημαντικές τοπικές ανάγκες και συλλογιζόμαστε και συμβουλευόμαστε από ΚΟΙΝΟΥ για το πώς μπορούν να ικανοποιηθούν με προτεραιότητα στους τοπικούς πόρους.
• Εμπλέκουμε όσο γίνεται περισσότερους σε συλλογικές πρακτικές, πολιτικές και δράσεις

Διηγούμαστε παντού και πάντα αποτελεσματικές και επιτυχημένες ιστορίες αλλαγών που βιώνονται από άλλους, κοντά μας ή αλλού. Όταν πρόκειται για αλλαγές στην κουλτούρα και τη μετάβαση στον «πολιτισμό μετά την ανάπ