1)    Αυτό που αποκαλούμε παγκοσμιοποίηση είναι η διαδικασία, με την οποία τα τελευταία 20-30 χρόνια το κεφαλαιοκρατικό σύστημα θέτει υπό την εξουσία του όλο τον πλανήτη.

2)    Όταν λέμε κεφάλαιο δεν το εννοούμε μόνο με την έννοια της σχέσης εξουσίας ή της παραγωγικής σχέσης , αλλά και της κοινωνικής σχέσης που δημιουργεί. Είναι ένα σύστημα σχέσεων, στο οποίο τα υποκείμενα-ιδιώτες ή κράτος- εξουσιάζουν όχι μόνο τους φυσικούς ή παραγωγικούς πόρους ή τα προϊόντα της παραγωγής και τη διακίνησή τους (μέσω της ιδιοκτησίας- ιδιωτικής ή κρατικής-και των αγορών), αλλά και την κοινωνική ζωή στο σύνολό της. Το κεφάλαιο εξουσιάζει δηλαδή τις συνθήκες ύπαρξης και ζωής όλων αυτών που συνδέονται μέσα από αυτές τις σχέσεις και τις υλοποιούν, παρόλο που μεγάλο μέρος αυτών-εργαζόμενοι, παραγωγοί- μπορεί να αποτελούν το ανταγωνιστικό προς αυτές στοιχείο. Παρόλο που κάποιοι θύλακες ιθαγενών λαών μπορούν να αντιστέκονται ακόμη στην πολιτιστική ομογενοποίηση και τον δυτικό τρόπο ζωής.

3)    Το κρίσιμο σημείο με τον όρο παγκοσμιοποίηση είναι ότι σε αυτή τη φάση η κίνηση του κεφαλαίου θέτει την συνολική κοινωνική ζωή, τα οικοσυστήματα και τη φύση υπό την εξουσία του. Παράγει την συνολική οικονομικοκοινωνική ζωή και την αναπαράγει ταυτόχρονα ιδεολογικοπολιτικά. Μετατρέποντας την μέχρι πρότινος παραγωγή, σε παραγωγή του συνολικού «βίου» των ανθρώπων. Σε παραγωγή «υποκειμένων» ενός συγκεκριμένου ανθρωπολογικού τύπου με διανοητικές, συναισθηματικές και ψυχολογικές αντιλήψεις για την πραγματικότητα, που στηρίζονται σε  μια κτητική, επεκτατική και χρησιμοθηρική ψυχοσύνθεση. Μπορούμε να την ονομάσουμε βιοπολιτική παραγωγή, με την έννοια ότι συνθέτει την οικονομία, την ιδεολογία και την πολιτική υπό την ηγεμονία της οικονομίας. Με την έννοια της παραγωγής αντικειμένων, υποκειμένων και των μεταξύ τους σχέσεων υπό την κυριαρχία του κέρδους. Με την έννοια της βιοτεχνολογικής παραγωγής-αναπαραγωγής και του ίδιου του είδους του ανθρώπου.

Και αυτό στα πλαίσια ενός πλανητικού φυσικού και κοινωνικού περιβάλλοντος-στα πλαίσια του «παγκόσμιου χωριού»- γιατί υπερβαίνει τα οικονομικά και πολιτικά όρια, τα οποία έθεταν στο παρελθόν τα κράτη-έθνη. Έχουμε υπέρβαση των «εθνικών αγορών» και της «εθνικής κυριαρχίας». Με την κίνησή του αυτή το κεφάλαιο γίνεται ταυτόχρονα υπερεθνικό, εθνικό και τοπικό, ενιαία και στα τρία επίπεδα, διαμορφώνοντας σταδιακά -και στα 3 επίπεδα- τις αντίστοιχες δομές της παγκόσμιας κρατικής δομής.

4)    Η κυρίαρχη ιδεολογία με την οποία κάνει αυτήν την επέκταση είναι η ιδεολογία της «αέναης ανάπτυξης»(οικονομική μεγέθυνση, άπειροι πόροι, τεχνολογική καινοτομία και αγοραία επιστήμη-«τεχνολογικός μεσιανισμός»- ευημερία με αύξηση της κατανάλωσης, ατομική κοινωνική ανέλιξη μέσω αύξησης του κομματιού της πίττας κ.λπ.).  Η βάση αυτής της ιδεολογίας σήμερα είναι η επέκταση της χρηματικής βασικά οικονομίας μέσω της πίστωσης και δανείων προς καταναλωτές, νοικοκυριά, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις. Υπάρχει μια ψευδαίσθηση «ανάπτυξης» μέσω της διόγκωσης της χρηματοπιστωτικής φούσκας, ενώ η πραγματική οικονομία δε μπορεί να αναπτύσσεται πλέον με 2-3% ετησίως-όπως συνέβαινε μέχρι τώρα. Αιτία για αυτό είναι ο κορεσμός στην παραγωγή, η μειούμενη αγοραστική δύναμη των πολλών, αλλά κυρίως τα πλανητικά όρια σε πόρους, υλικά και ενέργεια, καθώς και τα όρια στην ενσωμάτωση των τεράστιων απόβλητων των οικονομικών δραστηριοτήτων, όπως επίσης οι κλιματικές αλλαγές και οι συνακόλουθες καταστροφές. Ταυτόχρονα υπάρχει και μια ψευδαίσθηση για γενίκευση της «δημοκρατίας», που αντικαθιστά αυταρχικά καθεστώτα, ενώ στην πραγματικότητα οδηγούμαστε σε ανατροπή της «αστικής δημοκρατίας» από την ολιγαρχία του πλούτου. Έχουμε το πέρασμα από το «εθνικό δημοκρατικό πολίτευμα», στο παγκόσμιο ολιγαρχικό τέτοιο.

5)    Οι κρίσεις-ιδίως η παρούσα χρηματοπιστωτική, που εξελίσσεται σε συνολική δομική κρίση του καπιταλισμού-απομυθοποιεί και θέτει σε αμφισβήτηση την παγκοσμιοποιημένη σήμερα κυριαρχία των κεφαλαιοκρατικών οικονομικών –κοινωνικών -πολιτικών σχέσεων από μεγάλες κοινωνικές κατηγορίες των κυριαρχούμενων. Παρόλο που ένα μέρος του πολιτικού συστήματος προτείνει «νεοκεϋνσιανές» πολιτικές και την επιστροφή στο εθνικό δημοκρατικό κοινωνικό κράτος. Παρόλο που το πιο έξυπνο μέρος του βιομηχανικού κεφαλαίου προσπαθεί να μετατραπεί σε βιοκεφάλαιο (βλέπε: http://www.topikopoiisi.com/2/post/2012/08/august-24th-2012.html) και να απαντήσει με την λεγόμενη «πράσινη ανάπτυξη», στην καταστροφή του περιβάλλοντος. Και οι δύο αυτές κινήσεις δε μπορεί να επιτευχθούν στα πλαίσια του συστήματος, μέσω των αγορών, οι οποίες είναι από τη μια παγκοσμιοποιημένες-δε μπορεί πια να ξαναμπούν σε εθνικά καλούπια-  και από την άλλη λειτουργώντας με κριτήριο τη μεγιστοποίηση του κέρδους, δεν μπορούν να προωθήσουν τη κοινωνική και οικολογική δικαιοσύνη. Δεν μπορεί να δώσει λύση ούτε το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο, όσο και να δανείζει με χαμηλά επιτόκια, περιμένοντας την ανάκαμψη. Αυτή δε μπορεί να έρθει, αν δε μπουν όρια στην ανάπτυξη, όρια που μπαίνουν -όπως αναφέρθηκε ήδη-από τις πεπερασμένες δυνατότητες που έχει ο πλανήτης σε πόρους, υλικά, ενέργεια και απορρόφηση αποβλήτων.

6)    Θα χρειασθεί να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο της από-ανάπτυξης. Δηλαδή στο στάδιο που θα κυριαρχήσει η άποψη ότι μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα παράγοντας και καταναλώνοντας λιγότερα. Διαχωρίζοντας τις ανάγκες από τις επιθυμίες μας και υιοθετώντας μια «εθελούσια ολιγάρκεια», μπορούμε να επιβάλλουμε σταδιακά μια σμίκρυνση της οικονομίας που με σωστή διαχείριση όχι μόνο δε θα αυξήσει την ανεργία και τη φτώχεια, αλλά θα βελτιώσει την ποιότητα της ζωής μας. Η ανάπτυξη, τις τελευταίες δεκαετίες, ούτε περισσότερο ευτυχισμένους μας έκανε στις Δυτικές χώρες, ούτε τους φτωχούς του Τρίτου κόσμου βοήθησε-αντίθετα μετέτρεψε πολλούς από αυτούς σε οικονομικούς, πολιτικούς, περιβαλλοντικούς μετανάστες, αφού διέλυσε τους παραδοσιακούς τοπικούς τρόπους επιβίωσης- ενώ ήδη το κόστος των κλιματικών καταστροφών είναι δυσβάσταχτο για τις οικονομίες των κρατών. Η επιλογή λοιπόν που έχουμε να κάνουμε σήμερα είναι μεταξύ μιας ανεξέλεγκτης ύφεσης και μιας ελεγχόμενης και βιώσιμης απο-ανάπτυξης».  Να επιλέξουμε να στηριχθούμε –όσο γίνεται περισσότερο-στις τοπικές οικονομίες, στην αυτοδυναμία και αυτάρκεια των περιοχών και των χωρών, στις δίκαιες ανταλλαγές μεταξύ τους. Θα χρειασθεί να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους. Όσο γίνεται λιγότερο μέσω των αγορών και με μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα. Επιδιώκοντας την ευημερία μέσω της «ατομικής εγκράτειας» και της «συλλογικής αφθονίας». Μέσω αυτοανάπτυξης, αυτοπραγμάτωσηςκαι αυθυπέρβασή μας σαν κοινωνικά όντα.

Η κατεύθυνση μπορεί να είναι: «από-ανάπτυξη εδώ» (όπου υπάρχει μεγάλο οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα) «συντήρηση εκεί»( όπου υπάρχει βιωσιμότητα) «ανάπτυξη παραπέρα»( όπου μειώνεται το οικολογικό και κοινωνικό αποτύπωμα π.χ. μέσω της ανάπτυξης των οικο-καλλιεργειών για την παραγωγή ποιοτικών τροφίμων και την ενσωμάτωση της περίσσιας του CO2 της ατμόσφαιρας στο έδαφος ή της αναβλάστησης δασών, ανασύστασης λιμνών και βιοτόπων ή της χρήσης των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας) .

Οι μέχρι τώρα «από κάτω» και τα «νεόπτωχα» στρώματα των μεσαίων τάξεων, μπορούν να βλέπουν πια ότι η ανεξέλεγκτη ύφεση και η κυριαρχία των καπιταλιστικών σχέσεων οδηγεί αυτούς και τα γεννημένα ή αγέννητα παιδιά τους, τις συνθήκες ύπαρξής τους-ακόμα και τον ίδιο τον πλανήτη-σε κατάρρευση. Αν δεν χειραγωγηθούν οι αντιδράσεις τους από τα πολιτικά κόμματα των συστημάτων κοινοβουλευτικής διακυβέρνησης και αν η άρση της συναίνεσής τους στραφεί στην επιδίωξη διαφορετικών προς τον καπιταλισμό σχέσεων, τότε η κατάργησή τους και η υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης δεν θα είναι ουτοπία.

7)    Η υπέρβαση της παγκοσμιοποίησης-γιατί αυτή πια είναι μη αναστρέψιμο ιστορικό γεγονός για να διαγραφεί-μπορεί να γίνει μόνο με τη διαδικασία της οικουμενικοποίησης. Μια διαδικασία που θα στηρίζεται στην αρχή της οικουμενικότητας, στην αρχή κατά την οποία: μία είναι η πατρίδα όλων, ο μπλε πεπερασμένος και μοναχικός στο κοντινό διάστημα πλανήτης μας.   Ο αέρας, η θάλασσα, το νερό, η γη και οι καρποί της, ο υλικός πλούτος και οι ενεργειακοί πόροι, τα δώρα γενικά της φύσης αυτού του πλανήτη, είναι δώρα και κοινή κληρονομιά για όλους τους ανθρώπους και τις άλλες μορφές ζωής που δημιούργησε αυτή η φύση.

Ο έλλογος άνθρωπος, έχοντας συνείδηση αυτού του γεγονότος, μπορεί να αποδεχθεί αυτή την έννοια της οικουμενικότητας: της κοινής κληρονομιάς του φυσικού πλούτου καταρχήν, του εύφορου εδάφους, των δασών και της φυσικής προσφοράς τους(οξυγόνου, οργανικής ύλης και πρώτων υλών), των ποταμών-λιμνών-θάλασσας, των φυσικών ειδών τους και της αντίστοιχης υλικής και πνευματικής προσφοράς τους( ομορφιά, θέα, αναζωογόνηση, αναψυχή κ.λπ.), των διάφορων βιοτόπων και οικοσυστημάτων της άγριας ζωής, των πρώτων υλών και των πηγών ενέργειας για χρήση και μεταποίηση από το υπέδαφος, το έδαφος και την ατμόσφαιρα(σήμερα εξορύσσονται, καναλιζάρονται με αγωγούς, συσκευάζονται, εμφιαλώνονται, διανέμονται κ.λπ. από ιδιωτικές κυρίως εταιρείες. Τελευταία μάλιστα διεκδικούν και την εκμετάλλευση των πλουτοπαραγωγικών πηγών της Αρκτικής και Ανταρκτικής- που μέχρι τώρα δεν ανήκαν σε κανένα-με την ευκαιρία του λιώσιμου των πάγων σε αυτές, λόγω του φαινομένου του «θερμοκηπίου») .

Στη συνέχεια της κοινής κληρονομιάς του κοινωνικά και συλλογικά παραχθέντος πλούτου από προηγούμενες ανθρώπινες κοινότητες και κοινωνίες. Αλλά και του κοινωνικά-σε συγκεκριμένη κοινωνία- παραγόμενου νέου πλούτου, που είναι αναγκαίο και δίκαιο να μοιράζεται σε όλους τους ανθρώπους της συγκεκριμένης κοινωνίας.

Τέτοιος κοινωνικός πλούτος, αγαθά δηλαδή της κοινωνικής παραγωγής, είναι:  οι σπόροι και οι ποικιλίες-ράτσες που βελτιώθηκαν και κληρονομήθηκαν από τους αγρότες προηγούμενων κοινωνιών για την παραγωγή τροφής, οι διαδικασίες και η γνώση γύρω από τη σημερινή παραγωγή τροφής(σήμερα όλα τα προηγούμενα πατεντάρονται από εταιρείες και ιδιωτικοποιούνται). Η κοινωνικά παραγόμενη γνώση σε όλα τα γνωστικά πεδία και η μετάδοσή της, η παιδεία και εκπαίδευση της νέας γενιάς. Η διατήρηση και βελτίωση της υγείας του πληθυσμού μέσω αντίστοιχων κοινωνικών θεσμών πρόληψης και αποκατάστασης. Ο εφοδιασμός των πόλεων και των οικισμών σε νερό μέσω δικτύων και καναλιών από κοινές πηγές και αποθέματα νερού. Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας -από κοινές πηγές ενέργειας- και η διανομή της μέσω δικτύων σε κοινή γη -δημόσια ή δημοτική-και δρόμους. Η διακίνηση ανθρώπων και προϊόντων μέσω χρήσης κοινών δρόμων στην ξηρά και θάλασσα, των λιμανιών καθώς και σταθερών τροχιών, μέσω κοινών μέσων μαζικής μεταφοράς. Η επεξεργασία και η επαναχρησιμοποίηση υλικών από την ανακύκλωση των κοινών αποβλήτων-απορριμμάτων των πόλεων και οικισμών. Η χρήση των κοινών ραδιοσυχνοτήτων, τηλε-συχνοτήτων και τηλεφωνίας, καθώς και των πληροφοριακών λεωφόρων, που σήμερα παραχωρούνται από τους κρατούντες σε ιδιωτικά μέσα πληροφοριών και επικοινωνίας, κ.λπ., κ.λπ.

Η οικουμενικότητα θα είναι η βάση και η προϋπόθεση για οποιοδήποτε κοινωνικό κίνημα των ανθρώπων, που θα θελήσει να καταργήσει τη σημερινή κατάσταση: το σημερινό «κομμάτιασμα της γης» και των «περιφράξεων» από την ιδιοκτησία, τη σημερινή ιδιωτικοποίηση των φυσικών-συλλογικών-κοινωνικών αγαθών, τον ατομικισμό-ανταγωμισμό και τις κοινωνικές ανισότητες, την εκμετάλλευση ανθρώπων, οικοσυστημάτων και φύσης, τη μόλυνση-ρύπανση του περιβάλλοντος, την αποσταθεροποίηση του κλίματος κ.λπ.

Ειδικά στον ελλαδικό χώρο η έννοια της οικουμενικότητας έχει βάση από πολύ παλιά. Υπήρχε εκφρασμένη γενικά και στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία και σκέψη με τις οικουμενικές αξίες της αγάπης του ωραίου(φιλοκαλίας) και της ελευθερίας, του ανθρωπισμού και της δημοκρατίας, του μέτρου, της φιλομάθειας, της αλήθειας- παρρησίας κ.λπ. Επίσης και στο μετέπειτα ελληνορθόδοξο πνεύμα και παράδοση με τις αξίες του «κοινού καλού», της εγκράτειας και ασκητικής, της ισότητας μέσω πνευματικής ανάτασης και αλληλεγγύης κ.λπ.(σαν καρικατούρα της εκφράζεται σήμερα π.χ. στον θεσμό του «Οικουμενικού Πατριαρχείου»). Σήμερα βέβαια αυτές οι αξίες έχουν απορριφθεί σε μεγάλο βαθμό από τους νεοέλληνες.

8)    Η μετάβαση στην οικουμενικότητα και την αποανάπτυξη: ξεκινώντας από τη κοινή βάση που υπάρχει με την παγκοσμιοποίηση, ότι δηλαδή έχουμε ήδη παρούσα τη βιοπολιτική παραγωγή του καπιταλιστικού τρόπου ζωής των ανθρώπων, θα χρειασθεί το ίδιο ολιστικά(στο οικονομικό, ιδεολογικό και πολιτικό πεδίο, ενιαία και αδιαίρετα) να διαμορφώσουμε και τον νέο καλό βίο(την ευζωία) στα πλαίσια του κοινωνικού σχηματισμού της οικουμενικότητας-αποανάπτυξης και του πολιτισμού της.

Αυτός ο νέος πολιτισμός θα δημιουργηθεί μέσα από την άρση των δεδομένων του υπάρχοντος: την άρση κύρια της αντιπαλότητας στο οντολογικό,  ιδεολογικό και κοινωνικό επίπεδο. Την άρση των μεγάλων σημερινών αντιθέσεων: α) εξατομίκευσης-συλλογικών συστημάτων(το υπαρκτικό πρόβλημα) β) συσσώρευσης πλούτου-ικανοποίησης βιοτικών αναγκών(οικονομικό πρόβλημα) και των αντίστοιχων ταξικών ανισοτήτων, αντιθέσεων(κοινωνικοπολιτικό πρόβλημα) γ)  τεχνόσφαιρας-βιόσφαιρας(οικολογικό πρόβλημα) και δ) «Βορά»-«Νότου»( πρόβλημα άνισων ανταλλαγών και κυριαρχίας). Ταυτόχρονα μέσα από την επιδίωξη να διαμορφωθούν τα νέα στοιχεία του:

i)                   Ο ανθρωπολογικός τύπος: από το κατακερματισμένο συνειδησιακά άτομο προς το πολύπλευρα αναπτυγμένο «πρόσωπο». Από τον καταναλωτή βιοτικών, χρηστικών, ιδεοπολιτικών  αξιών στον ταυτόχρονο παραγωγό τους, στον παραγωγοαναλωτή τους. Από τον ανασφαλή και κατεχόμενο από τον φόβο της απώλειας και του θανάτου άνθρωπο, στη φιλοσοφημένη, προσγειωμένη προσωπικότητα, που αναγνωρίζει την ύπαρξή της σαν μια προσωρινή συσσωμάτωση της «κοχλάζουσας» συμπαντικής υλοενέργειας. Που αποδέχεται ότι δεν γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο μόνο για να καταναλώνει, αλλά για να ζήσει βιώνοντας τον πεπερασμένο χρόνο του όσο γίνεται πιο ποιοτικά, βελτιώνοντας τον εαυτό και τους άλλους γύρω του.

ii)                 Το αξιακό-πολιτισμικό πρότυπο: από τις κυρίαρχες αξίες του ατομικισμού, του βολέματος του «εαυτού», της ατομικής κατανάλωσης και απληστίας, της επέκτασης της κτήσης, του ανταγωνισμού, της επιβολής και κυριαρχίας στους άλλους και τις άλλες μορφές ζωής, κ.λπ., στις αξίες της συνύπαρξης, της συλλογικής ευζωίας, της εγκράτειας, της αλληλεγγύης, της αποδοχής του διαφορετικού, της συνεργατικότητας, της συνεργασίας και ισορροπίας με τα οικοσυστήματα και τη φύση, κ.λπ.

iii)               Η ιδιοκτησία: από την ατομική-εταιρική ιδιοκτησία της γης, μέσων παραγωγής και των αντίστοιχων προσόδων τους, από την ιδιωτικοποίηση των φυσικών και κοινωνικών συλλογικών αγαθών, στη συλλογική ιδιοκτησία(των συλλογικοτήτων-συνεταιρισμών των άμεσων παραγωγών κάθε είδους), στη κοινοτική (των χωρικών ή θεματικών κοινοτήτων, που την διαχειρίζονται), στη  δημοτική ιδιοκτησία( στα χέρια του δημοτικού τομέα της οικονομίας, στον οποίο μπορεί να δίνεται προτεραιότητα για την ικανοποίηση των αναγκών των δημοτών), στη συλλογικο-δημοτικο-ποίηση των κοινωνικών αγαθών.

iv)               Η εργασία: από μισθωτή εργασία με μισθούς εκμετάλλευσης της υπεραξίας της από τους εργοδότες και τον διαχωρισμό από τα προϊόντα που παράγει και που μπορεί να είναι καταστροφικά για την κοινωνία, από τη ρουτίνα της αλυσίδας παραγωγής και του εργοστασίου, τις βάρδιες και τα ωράρια, τις υπερωρίες ή την ανεργία, από το διαχωρισμό σε χειρονακτική και διανοητική,  από την ιεραρχική δομή της κ.λπ., στην δημιουργική εργασία και απασχόληση με χρήσιμα και αναγκαία για όλους αποτελέσματα, στην ικανοποίηση από τα ολοκληρωμένα προϊόντα της και το εισόδημα από αυτήν, στην αυτοδιαχείρισή της στους χώρους δουλειάς, στην μείωση των ωραρίων μέσω δίκαιης κατανομής σε όλους που μπορούν να εργάζονται , ώστε να μην υπάρχει ανεργία.

v)                 Η εκπαίδευση: από έναν εκπαιδευτικό μηχανισμό-κρατικό ή ιδιωτικό- διαχωρισμένο από την παραγωγή και την κοινωνικοπολιτική ζωή, από μια αυταρχική μετάδοση δοσμένης εκ των προτέρων γνώσης στη νέα γενιά από τους ειδικούς και τις «αυθεντίες» σε κατακερματισμένα πακέτα των «μαθημάτων», από μια δομή που προωθεί το χωρισμό της πνευματικής από τη χειρωνακτική εργασία και  περιέχει την αντίφαση μεταξύ των κοινωνικών και ατομικών αναγκών και στην οποία πάλι δε μπορεί να γίνουν όλοι κοινωνοί μέχρι και την ανώτερη βαθμίδα, από μέσο αναπαραγωγής της υπάρχουσας ταξικής διαστρωμάτωσηςκ.λπ. , στη κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης και στην ενσωμάτωσή της στην κοινωνική ζωή  και στην παραγωγική διαδικασία κάτω από τον έλεγχο των πολιτών και των άμεσων παραγωγών και των κοινοτήτων τους σε ισορροπία με τη φύση, στη μετάδοση της γνώσης στους χώρους παραγωγής της και την κατάλληλη στιγμή, στη μετατροπή της σχέσης εκπαιδευτού - εκπαιδευόμενων σε σχέση ανταλλαγής εμπειρίας από διαφορετικά επίπεδα, σε μέσο οικοδόμησης αταξικού ανθρώπου – κοινωνίας κ.λπ.

vi)                   Επιστήμη-τεχνολογία: από την έρευνα σύμφωνα με τις επιταγές της αγοράς και των επιχειρήσεων στην ανεξάρτητη έρευνα που δίνει απαντήσεις για την ικανοποίηση των κοινωνικών υλικών και πνευματικών αναγκών. Από το πατεντάρισμα και την πνευματική ιδιοκτησία στην ελεύθερη διάδοση και χρήση των επιστημονικών ανακαλύψεων και των τεχνολογικών καινοτομιών. Από την κατακερματισμένη σε τομείς επιστήμη της κυριαρχίας επί της φύσης και της ζωής, στην ολιστική επιστήμη που διδάσκεται από την ισορροπία των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας. Από την μιλιταριστική τεχνολογία του κοινωνικού ελέγχου, της πολεμικής επιβολής και της μόλυνσης του περιβάλλοντος, σε τεχνολογίες ήπιες, απελευθερωτικές και αποκατάστασης των μέχρι τώρα καταστροφών κ.λπ.

vii)              Η οικονομία: από την μεγιστοποίηση του κέρδους και την ιδιοποίηση των πλεονασμάτων, από τη συσσώρευση χρήματος- κεφαλαίων και μετατροπή τους μέσω χρηματοπιστωτικών επενδύσεων σε επιπρόσθετο πλούτο, από την κρατική ή ιδιωτική εταιρική βιομηχανική παραγωγή, από την αυξανόμενη χρήση υλικών και ενέργειας και την υπερεκμετάλλευση ανθρώπων και φύσης, από τη ρύπανση-μόλυνση του περιβάλλοντος και την αναγωγή της κατανάλωσης και των ορυκτών καυσίμων σε «κινητήρα ανάπτυξης» κ.λπ., στην κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία των αναγκών, στην αυτοδιαχείριση της παραγωγής και της διανομής, στη δίκαιη κατανομή των πλεονασμάτων, στην επένδυση στα κοινά και κοινωνικά αγαθά και στην αναγέννηση των φυσικών οικοσυστημάτων, στη δημιουργία βιομηχανικών οικοσυστημάτων, στη μειωμένη χρήση υλικών και ενέργειας και στη βελτίωση της αποδοτικότητας καθώς και στη μετατροπή του μείγματος της παραγόμενης ενέργειας με αιχμή τις ΑΠΕ(ανανεώσιμες πηγές), στη σύνθεση της οικονομικής με την οικολογική καινοτομία, στην επαναχρησιμοποίηση των υλικών και στη δημιουργία ανθεκτικών προϊόντων μακράς χρήσης, στις ομάδες παραγωγών, στους συνεταιρισμούς, στα δίκτυα διανομής κ.λπ., κ.λπ.

viii)            Η υγεία:  από ένα ιατροφαρμακευτικό σύστημα που αντιμετωπίζει κύρια τα συμπτώματα των ασθενών με φαρμακευτική και νοσοκομειακή αγωγή και ταυτίζει την  έννοια της υγείας με την ιατρική περίθαλψη που ευνοεί την φαρμακοβιομηχανία, σε  μια κοινωνικοποιημένη φροντίδα υγείας. Το γενικό επίπεδο υγείας συνδέεται άμεσα με την οικονομική ζωή και τις συνθήκες εργασίας, τις ανισότητες και τη μόλυνση του περιβάλλοντος . Έτσι η δράση σε αυτούς τους τομείς θα έχει να κάνει και με την πρόληψη της υγείας. Ταυτόχρονα η ενημέρωση και η πληροφόρηση για τις αιτίες των ασθενειών θα συμβάλει πολλή στην πρόληψη και την αυτο -ίαση. Η αναγκαία περίθαλψη για τον πληθυσμό στη συνέχεια θα πρέπει να οργανωθεί στη βάση της κοινωνικής - οικονομικής δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης,  με αυτοδιαχείριση από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό στους χώρους περίθαλψης και παροχής συμβουλών (τα «κοινωνικά ιατρεία» που δημιουργήθηκαν π.χ. στην Ελλάδα τελευταία δίνουν μια εικόνα. Για την γενικότερη οργάνωσή της μπορούν να εκλέγονται π.χ. συμβούλια υγείας για κάθε περιοχή).

  ix)           Η κοινωνικοπολιτική οργάνωση: η χωρική κοινότητα, ο δήμος και η πόλη χωρισμένη σε πληθυσμιακά και χωρικά κατάλληλους δήμους, θα είναι ο χώρος για αλλαγή της κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης και όχι το κράτος. Η ομοσπονδιοποίηση κοινοτήτων και δήμων σε περιφέρειες και η ομοσπονδιοποίηση περιφερειών για την εθνική επικράτεια θα είναι η δομή διακυβέρνησης στο δρόμο για τη μετάβαση στην οικουμενοποίηση και τη δημιουργία της παγκόσμιας κοινότητας. Και όχι το αστικό εθνικό κράτος, οι περιφερειακές ενώσεις κρατών και οι πόλοι παγκόσμιας επιρροής, καθώς και οι διάφορες ανεξέλεγκτες δομές τύπου παγκόσμιας τράπεζας, ΠΟΕ και ΔΝΤΗ , σαν μορφές παγκόσμιας διακυβέρνησης από την ολιγαρχία του πλούτου που συμβαίνει με τη παγκοσμιοποίηση. Η άμεση δημοκρατία με τη μορφή συνελεύσεων πολιτών-προσώπων και εντολοδόχων στα διάφορα επίπεδα αυτοδιακυβέρνησης και όχι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία της διαμεσολάβησης στα πλαίσια των κοινοβουλίων εθνικών κρατών, θα είναι η επιδίωξη της οικουμενικότητας.

9)    Το κοινωνικό κίνημα για την οικουμενικότητα-αποανάπτυξη, στη πορεία μετάβασης προς αυτήν, έχει σαν προδρόμους το μετά το Σιάτλ κίνημα της αντιπαγκοσμιοποίησης(«όχι στη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση», το μετά το Ρίο κίνημα για τη σταθεροποίηση του κλίματος («αλλάξτε το σύστημα και όχι το κλίμα»), το πρόσφατο σε παγκόσμιο επίπεδο εκφρασμένο κίνημα Occupy.  Επίσης τα λιγότερο γνωστά κινήματα: της «εξόδου», του κοινοτισμού και των οικοκοινοτήτων (http://directory.ic.org/iclist/geo.php , http://www.eurotopia.de/verzeichnis.html), της αποανάπτυξης-επανατοπικοποίησης (ιδίως στη Ν. Ευρώπη, επιστημονικό: http://degrowth.org/, κοινωνικό π.χ  Ελλάδα: http://apokoinou.com/), της αυτονομίας - χειραφέτησης(ιδίως των ιθαγενών λαών στη Λατινική Αμερική, βλέπε αντίστοιχο βιβλίο: Raul Zibechi, “αυτονομίες και χειραφετήσεις, η Λατινική Αμερική σε κίνηση), της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας( στην Ελλάδα π.χ. ένας κατάλογος των εγχειρημάτων της στο: http://www.apn.gr/news/nea/diktya-antallagis-politon/#) .

  Δημιουργώντας από την αρχή κιόλας στοιχεία και δομές του κοινωνικού σχηματισμού της οικουμενικότητας σε αντιπαράθεση, σύγκρουση και υπέρβαση με τα στοιχεία και τις δομές του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, θα είναι δυνατόν να τεθεί επί τάπητος και το ζήτημα ενός νέου κοινωνικού παγκόσμιου συμβολαίου που θα εκφράζεται σε  νέα τοπικά, εθνικά, υπερεθνικά και περιφερειακά συντάγματα.

10)                       Τοπικοποίηση: είναι μια στρατηγική με την οποία θα απαντήσουμε στην "υπαρκτή" παγκοσμιοποίηση και θα επιδιώξουμε τη νέα οικουμενικότητα στρεφόμενοι σε αποκεντρωμένες, επανατοπικοποιημένες, αυτοδιαχειριζόμενες, οικολογικές κοινωνίες της ισοκατανομής πόρων και εξουσιών, που θα έχουν σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και το δήμο και θα στηρίζονται στην ομοσπονδιοποίηση δήμων-περιφερειών-εθνών. Για το ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης, της κλιματικής-οικολογικής καταστροφής, του καπιταλισμού και του εθνικού κεντρικού κράτους. Είναι μια στρατηγική που μπορεί να επιλεχθεί, για να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο της "απο-ανάπτυξης", όσο γίνεται πιο ανώδυνα, χωρίς να της επιβληθεί η «φτωχοποίηση» μέσα από τεχνοφασιστικά καθεστώτα.

Περισσότερα για την τοπικοποίηση σε αυτή την ιστοσελίδα και στο:

http://topikopoiisi.blogspot.gr/

  • Είναι μικρού συνήθως μεγέθους –ανθρώπινη κλίμακα-μορφές οργάνωσης της καθημερινής ζωής (έως 150 άτομα)
• Έχουν κοινές θέσεις και αρχές σε σχέση με τον αντικαταναλωτισμό, την διατροφική και ενεργειακή αυτονομία, την κριτική αντιμετώπιση της τεχνολογίας(εναλλακτικές μορφές), την τοπικότητα της παραγωγής-διακίνησης(αναβίωση γεωργίας-παραδοσιακών επαγγελμάτων), την ισορροποιμένη ένταξη στο περιβάλλον, την αυτοδιαχείριση και αυτοκυβέρνηση(άμεση δημοκρατία, συνήθως κοινό ταμείο). Υπάρχει διαφοροποίηση ως προς το κέντρο βάρους που θέτει η κάθε μία.
• Ισχυρίζονται ότι αναζητούν μία καλύτερη κοινωνία και εργάζονται για την δημιουργία της κάνοντας την θεωρία πράξη, ότι αποτελούν εργαστήρια για την έρευνα και την εφαρμογή της κοινωνικής αλλαγής, προωθώντας: την αρμονική συνύπαρξη των μελών, την ατομική και ομαδική εξέλιξή τους με διάφορες τεχνικές επίλυσης συγκρούσεων.
• Στα πλαίσιά τους εκκολάπτονται ανθρώπινες κοινότητες και τρόποι ζωής που θα μπορούσαν να βρουν εφαρμογή και σε συνθήκες μεγαλύτερων αστικών συγκεντρώσεων και σε ήδη υπάρχουσες κοινότητες τόσο αγροτικές όσο και αστικές.
• Σαν σύγχρονο κίνημα μετά το ’60, είχαν εντυπωσιακή εξάπλωση από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και μετά, όπου υπήρξε ένα κίνημα «εξόδου» από τον κυρίαρχο τρόπο ζωής.
• Έχει δημιουργηθεί ένα διεθνές δίκτυο τέτοιων κοινοτήτων (GEN/ Global Ecovillage Newtwork) που τις φέρνει σε επαφή. Υπάρχει κατάλογός τους στο http://directory.ic.org/iclist/geo.php
• Στην Ευρώπη των 27( Γερμανία κυρίως ) υπάρχουν αρκετές κοινότητες και οικοχωριά με 40-100 μέλη όλων των γενιών στην περιφέρεια(πάνω από 400 παρουσιάζονται το 2009, στο βιβλίο που βγαίνει κάθε 2 χρόνια-εδώ και 15 χρόνια- το eurotopia: http://www.eurotopia.de/verzeichnis.html


• Στην Ελλάδα έχουν καταγραφεί 6 τέτοιες προσπάθειες (μετά το ’81 υπήρξε κάποια επιστροφή στην ελληνική περιφέρεια, γνωστή σαν «αποκέντρωση», που προώθησε η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, αλλά δεν ήταν ομαδική, με αποτέλεσμα την επιστροφή στην πόλη, λόγω των δυσκολιών):
1. Ecotopia/Ithaca (Vathi/Ithaca, Greece)
2. ENARGEIA (Pilio, Greece)
3. Kalikalos (Pelion, Magnesia, Greece)
4. New Humanity Centre (Kalamata, Greece) Forming
5. Spiti ton Kentavron | Pelion Holistic Education Centre (Anilio - Pilion, Greece)
6. Strong Handshake and Art Community Greece (Greece, Paleochora, Gavdos, Greece)
Δεν έχουν καταγραφεί προσπάθειες όπως:
Στη Λαμία(η παλαιότερη: αρχές `80), Εύβοια(Δαμιανός), Βάμος-Κρήτη, Δολό Ιωαννίνων, Πελίτι, Σπόροι-Λήμνου, «Κάτι τρέχει στα Βασιλικά»(Σίλας-Πολυχώραφο Ξουτκά), F.A.R.M.A.(ΑΠΕ), Πήλιο 40-50 οικογένειες σε διαφορετικά χωριά ή στην ίδια περιοχή(Νιοχώρι) με κοινές κάποιες δραστηριότητες, ΙΑΣΟ(Διμήνι), Κίνηση «Αντίλαλος»(Τιθορέα-Παρνασός)
Προσπάθειες υπό διαμόρφωση όπως η Κίνηση για τη Δημιουργία Οικοκοινότητας, το Κύτταρο Νέας Ζωής, η Κοινότητα Ουτοπία…

Με ποιο τρόπο οργανώνεται μια οικο-κοινότητα και που και πως μπορεί να εγκατασταθεί στην ελληνική περιφέρεια
(το συνθετικό «οίκο» όχι μόνο με την τρέχουσα σημασία του οικολογικού περιεχομένου, αλλά και με την αρχαιοελληνική έννοια του «Οίκου», που εξασφαλίζει στα μέλη το "ζειν", ενώ το συνθετικό κοινότητα έχει και χαρακτηριστικά της αρχαίας"πόλεως" που εξασφαλίζει το "ευ ζειν"):

• Μια Συλλογικότητα αρκετών ανθρώπων, βασικά της πόλης (κρίσιμος αριθμός κάθε φορά) με διαφορετικές δεξιότητες (και όχι μόνο τη θέληση), έχει συζητήσει, αποφασίσει για το χώρο, τη μορφή και το πλάνο της εγκατάστασης. Όχι μόνο για κοινή διαμονή, αλλά και για κοινή δραστηριότητα σε καθημερινή βάση, με κοινό ταμείο και αυτοκυβέρνηση(όργανο η συνέλευση των μελών). Επειδή στην ελλαδική επικράτεια δεν υπάρχουν μεγάλοι χώροι για εγκατάσταση-εκτός από τα εγκαταλελειμμένα χωριά-ο αριθμός των μελών θα είναι περιορισμένος.
• Η συλλογικότητα αυτή εξασφαλίζει βιωσιμότητα μέσα από διαφορετικές δραστηριότητες των μελών στα πλαίσια της κοινότητας και έξω από αυτήν. Η διατροφή της π.χ. από πολυκαλλιέργεια αγροτικών προϊόντων, κτηνοτροφίας, αλιείας, μελισσοκομίας. Χρηστικά αντικείμενα από παραγωγικές δραστηριότητες του δευτερογενούς τομέα (μηχανουργείο, ξυλουργείο, οικοδομικό συνεργείο, κ.λ.π.).
Επιδιώκει καταρχήν την αυτοκατανάλωση. Τα περισσεύματα διαθέτει είτε στην τοπική αγορά, είτε σε άλλες τέτοιες κοινότητες και δίκτυα ανταλλαγών. Αντίστροφα: απαιτούμενα μη αυτοπαραγόμενα αγαθά εξασφαλίζονται είτε από την τοπική αγορά, είτε από υπάρχοντα δίκτυα ανταλλαγής προϊόντων και υπηρεσιών. Προϊόντα βιομηχανικής κυρίως παραγωγής αγοράζονται από το ταμείο της κοινότητας σε τιμές χοντρικής και διανέμονται ανάλογα με τις ανάγκες των μελών, όπως και τα άλλα της αυτοπαραγωγής.

• Κάποιοι από τα μέλη της εξασφαλίζουν συμπληρωματικό ή αποκλειστικό εισόδημα από δραστηριότητες εκτός κοινότητας . Οι σχέσεις τους με την οικονομική και την εν γένει καθημερινή ζωή της κοινότητας ρυθμίζονται από την συνέλευσή της(π.χ. καταβολή του 20-30% του μισθού στο κοινό ταμείο), η οποία παίρνει αποφάσεις για όλα τα ζητήματα που την απασχολούν ή για τη γενικότερη δράση της.
• Γενικά κοινή αντιμετώπιση των εσόδων και εξόδων, κάτω από το πρίσμα των αναγκών των μελών και της βιωσιμότητας της κοινότητας. Μπορεί να οργανωθεί: κοινή κουζίνα, καταμερισμός των εργασιών της, χώρος απασχόλησης παιδιών, χώρος αυτοέκφρασης, χώρος υποδοχής επισκεπτών κ.λ.π. Οι χώροι διαμονής (κατά μόνας, ανά ζευγάρια ή παρέα) καθορίζονται κυρίως από αντικειμενικές δυνατότητες και από αυτοκαθοριζόμενες ανάγκες των μελών.
• Επιδίωξη ενεργειακής αυτάρκειας με μικρά συστήματα Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας(ΑΠΕ)
• Βασικό χαρακτηριστικό: αυτοδυναμία-αυτάρκεια - οργανική σύνδεση με τα δρώμενα και τη καθημερινή ζωή των κατοίκων της γύρω περιοχής. Μπορούν να πάρουν τη μορφή διευρυμένων οικογενειών (όχι γενετικής συγγένειας, αλλά ιδεολογικής συγγένειας και με όλες τις ηλικίες- η τρίτη ηλικία μπορεί να είναι πολύ χρήσιμη , η επιβίωσή της αδύνατη στο μέλλον από ένα καταρρέον συνταξιοδοτικό σύστημα). Και να εξελίσσονται σε κύτταρα των μελλοντικών χωρικών κοινοτήτων-δήμων
• Η ύπαρξη αρκετών τέτοιων οίκο-κοινοτήτων σε οποιοδήποτε επίπεδο δικτύωσή τους.
Ανάλογα με την ιδεολογική συγγένεια θα μπορούσαν να αποφασίσουν την εγκατάσταση στην ελληνική περιφέρεια με τους εξής τρόπους:

1) Με ξαγορά κάποιου επιλεγμένου κατάλληλου χώρου, αν υπάρχουν κοινοί οικονομικοί πόροι.
2) Σε περιοχή, όπου κάποιο ή κάποια από τα μέλη διαθέτουν υποδομές, από κληρονομιά. Οι περισσότεροι έλληνες έχουν σχέση με τα χωριά καταγωγής τους.
3) Σε ήδη παρατημένα χωριά ή σε χωριά όπου πεθαίνουν και οι τελευταίοι γερασμένοι κάτοικοι, και θα χαίρονταν πολύ να δουν νέους ανθρώπους να εγκαθίστανται στα χωρία τους.
4) Σε δημόσιες εκτάσεις(μέχρι 13 εκατομ στρέμματα έχει ανακοινώσει το υπουργείο αγροτικής ανάπτυξης ότι μπορεί να διαθέσει και σε νέους αγρότες για καλλιέργεια. Μπορεί να διεκδικηθούν από τέτοιες ομάδες!
5) Σε δημοτικές ή εκκλησιαστικές εκτάσεις σε συνεννόηση καταρχήν με τις αρχές που τις κατέχουν και με κατάληψή τους, αν δεν δέχονται να τις παραχωρήσουν.
6) Σε αστική περιοχή συνήθως μπορεί να επιδιωχθεί κοινή διαμονή με κοινό ταμείο και πιθανά κοινές μερικές οικονομικές ή κοινωνικές δραστηριότητες
Σε συνθήκες οικονομικής κρίσης και πολιτικών των «μνημονίων», που συνεχώς θα εντείνονται- είτε στα πλαίσια του Ευρώ, είτε της δραχμής- όπου η μεσαία τάξη των πόλεων κυρίως θα συρρικνώνεται, θα υπάρξει ανάγκη για εσωτερική αντίστροφη μετανάστευση. Για να μη γίνει αυτό ατομικά, με συνθήκες ήττας και παραίτησης, αλλά με ελπίδα για δημιουργική επανατοπικοποίηση, θα είναι απαραίτητη η συλλογική και δημιουργική μετεγκατάσταση ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης.
Και βέβαια δεν χρωστάμε, δεν πουλάμε, δεν πληρώνουμε, αλλά θα πρέπει να διακηρύξουμε και να επιδιώξουμε και το:
δεν θέλουμε ούτε χρειαζόμαστε τη δουλειά και τα λεφτά τους!!! Με αλλαγή νοοτροπίας και σαν πολίτες και σαν κοινωνία γενικότερα. Να θέσουμε τις βάσεις για μια τέτοια υπέρβαση:
• Να μη θεωρούμε φτώχεια την έλλειψη του συμβατικού τους χρήματος για να ικανοποιούμε τις ανάγκες μας μόνο μέσω των σημερινών αγορών τους. Να μη νοιώθουμε άχρηστοι επειδή δεν μας εξασφαλίζουν μια θέση μισθωτής εργασίας στις εταιρικές επιχειρήσεις τους.
• ‘Oσο και να επιδιώκει το καπιταλιστικό σύστημα να μεγαλώσει την «πίτα», αυτό δεν μπορεί να γίνει ερήμην του πλανήτη που διαθέτει περιορισμένους πόρους και θέτει όρια. Αντί να μεγαλώνει, «φουσκώνει» την πίτα . Όταν οι «φούσκες» σπάνε έχουμε οικονομικές και κοινωνικές κρίσεις.
• θα χρειασθεί να επαναπροσδιορίσουμε τις βασικές μας ανάγκες και τον τρόπο ικανοποίησή τους με όσο γίνεται μικρότερο κοινωνικό και οικολογικό αποτύπωμα, επιδιώκοντας την «ευημερία της λιτότητας» και την "ευδαιμονία" της αυτοανάπτυξης-αυτοπραγμάτωσης.

Το έχουμε ξαναδιατυπώσει: πίσω από την παγκόσμια οικονομική κρίση βρίσκεται στην ουσία η οικολογική κρίση. Με την έννοια της έλλειψης πόρων και ενέργειας από τη μια και την πεπερασμένη δυνατότητα του πλανητικού συστήματος να απορροφήσει τον μεγάλο όγκο των αποβλήτων μας από την άλλη.

Η οικονομική κρίση, έχει γίνει πια καθαρό σε όλους, οφείλεται στο γεγονός ότι η καπιταλιστική οικονομία κινείται  πλέον με βάση το χρέος.  Πραγματικά, η μεγάλη αύξηση της παγκόσμιας κατανάλωσης τα τελευταία 15-20 χρόνια(βασικά μεταξύ 1990-2007) πυροδοτήθηκε και στηρίχθηκε από την μαζική χορήγηση δανείων από τις τράπεζες. Είχαμε παντού αυξανόμενα επίπεδα χρέους. Των νοικοκυριών, των επιχειρήσεων, των κυβερνήσεων. Με τη μορφή καταναλωτικών χρεών, χρηματοπιστωτικών επενδύσεων, δημοσίων χρεών, εξωτερικών χρεών σε κάθε χώρα. Στο προηγούμενο της κρίσης διάστημα το χαρακτηριστικό ήταν η αύξηση ιδίως των καταναλωτικών χρεών.  Χρησιμοποιήθηκαν σαν μηχανισμός, ώστε η κατανάλωση να γίνει ο βασικός μοχλός της καπιταλιστικής ανάπτυξης. Εκ των πραγμάτων τα καταναλωτικά δάνεια χρησιμοποιήθηκαν για να αποσυνδέσουν τις καταναλωτικές δαπάνες των εργαζομένων και των μισθωτών από τα αντίστοιχα εισοδήματά τους(« Δεν έχεις τα λεφτά για μεγαλύτερο και καινούργιο αυτοκίνητο; Πάρε το με χρηματοδότηση από την τράπεζά σου». «Δεν έχεις όλα τα λεφτά για ιδιόκτητο και μεγάλο σπίτι; Πάρε στεγαστικό δάνειο». Στην κουλτούρα του «δανείσου και ξόδευε» είναι πιο ευάλωτα τα κοινωνικά στρώματα χαμηλού εισοδήματος και η μεσαία τάξη. Όμως αυτή η κουλτούρα δεν φέρνει μακροπρόθεσμα ευημερία για αυτά, αλλά στο τέλος-όταν δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν τα δάνεια-μάλλον φέρνει δυστυχία, αφού τα κάνουν έρμαια των πιστωτών).

Βέβαια δεν ήταν όλες οι οικονομίες το ίδιο επιρρεπείς στη δυναμική αυτή των χρεών. Στις λεγόμενες «αναδυόμενες» οικονομίες(π.χ. Κίνα, Ινδία) μάλιστα είχαμε αποταμιεύσεις από το 2001 μέχρι 2008. Αλλά και στις «προηγμένες» οικονομίες είχαμε δύο διαφορετικές, βασικά, συμπεριφορές σε σχέση με τα χρέη, το ίδιο διάστημα. Στις «φιλελεύθερες οικονομίες της αγοράς»(π.χ. ΗΠΑ, Μ. Βρετανία, Καναδάς, Αυστραλία κ.λπ.) είχαμε ενθάρρυνση για υψηλότερα επίπεδα καταναλωτικού χρέους, από ότι στις λεγόμενες «συντονισμένες οικονομίες της αγοράς»(π.χ. Γερμανία, Ολλανδία, Γαλλία, Σκανδιναβία κ.λπ.), παρόλο που και στα δύο είδη καπιταλισμού συμφωνούν ότι θα πρέπει να επιδιώκεται η «ανάπτυξη». Και σε περιόδους κρίσης η «ανάκαμψη». Διαφέρουν μόνο στον τρόπο: οι μεν τη στηρίζουν στην κατανάλωση, οι δε στις παραγωγικές επενδύσεις.

Και στις δύο περιπτώσεις οι κυβερνήσεις-σε περιόδους κρίσης-τείνουν να δανείζονται χρήματα για να τονώσουν την «ανάκαμψη»(χρειάσθηκαν τεράστια χρηματικά ποσά π.χ. στο τέλος του 2008 και αρχές 2009, ώστε να «σταθεροποιηθεί» το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα, και αυτά εξασφαλίσθηκαν από αυξημένο δημόσιο δανεισμό σε όλες τις πληγείσες από την κρίση χώρες: υπολογίζεται πάνω από 7-8 τρισεκατομμύρια δολάρια). Το γεγονός αυτό έχει σαν αποτέλεσμα εκτός από το μεγάλωμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής «φούσκας» και την κατάρρευση της ίδιας της χρηματοπιστωτικής αγοράς, λόγω απώλειας της «εμπιστοσύνης». Οι ίδιες οι πρακτικές των κυβερνήσεων και των οικονομικών ιθυνόντων, που εφαρμόστηκαν για να τονώσουν την οικονομική ανάπτυξη, οδηγούν τελικά στην οικονομική κατάρρευση. Δεν είναι βασικά  η «ανευθυνότητα» ή η «απληστία» των αγορών -αν και έπαιξε σημαντικό ρόλο- η αιτία της συνεχιζόμενης οικονομικής κρίσης και της κρίσης των δημοσιονομικών χρεών. Η βασικότερη αιτία είναι η ίδια η επιδίωξη της συνέχισης και της προστασίας της οικονομικής ανάπτυξης και της επικρατούσας αντίστοιχης ιδεολογίας της.

Η πιστωτική κρίση και η ύφεση-που ζούμε σήμερα στον καπιταλιστικό κόσμο-είναι μέρος μόνο της συστημικής αποτυχίας του παραγωγικοκαταναλωτικού καπιταλιστικού προτύπου. Επακόλουθο των οικονομικών επιπτώσεων που έχει η όλο και μεγαλύτερη οικονομική ανάπτυξη.  Όμως και η αυξημένη κατανάλωση υλικών αγαθών και η αυξημένη παραγωγή τους απαιτούν αυξημένη χρήση υλικών και ενέργειας. Επίσης έχουν αυξημένη παραγωγή αποβλήτων, όσο και να αυξάνεται ο βαθμός απόδοσης της χρησιμοποιημένης τεχνολογίας.

Το τελικό αποτέλεσμα των αυξημένων οικονομικών δραστηριοτήτων του οποιασδήποτε μορφής κεφαλαίου είναι η κατάρρευση των αποθεμάτων των φυσικών πόρων του πλανήτη και του περιβάλλοντος. Αυτό φαίνεται και από τη «φούσκα» των τιμών των υλικών αγαθών. Αυτή οφείλεται εν μέρει μόνο στην κερδοσκοπία. Κύρια αιτία της είναι η συνειδητοποίηση των αγορών ότι υπάρχει πλέον μεγάλο πρόβλημα στον εφοδιασμό. Περιβαλλοντικοί παράγοντες, ελλείψεις πόρων, η οικονομική διεύρυνση στην Ν.Α. Ασία(αναδυόμενες χώρες) κ.λπ., μειώνουν τη διάρκεια ζωής των πεπερασμένων αποθεμάτων που έχουν απομείνει. Ο ανταγωνισμός μεταξύ της εξασφάλισης τροφής και της εξασφάλισης της μετακίνησης(τρόφιμα ή βιοκαύσιμα) συμβάλει π.χ. στην αύξηση των τιμών των τροφίμων. Η αύξηση των εκπομπών του άνθρακα και η συνακόλουθη κλιματική αλλαγή, η μείωση της βιοποικιλότητας, η αποψίλωση και οι πυρκαγιές των δασών, η μείωση των ιχθυαλιευμάτων, η έλλειψη νερού, η υποβάθμιση των καλλιεργούμενων εδαφών συμβάλλουν στην μείωση της αποδοτικότητας και των οικονομικών δραστηριοτήτων των ανθρώπων και διογκώνουν το πρόβλημα της ικανοποίησης των βιοτικών αναγκών τους.

Οι υλικές και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της επιδιωκόμενης ανάπτυξης είναι εξίσου υπεύθυνες για τη κρίση, όσο και οι επιπτώσεις της δράσης του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Μας οδηγεί εκτός της δημιουργίας οικονομικών χρεών και στη δημιουργία οικολογικών χρεών.  Η ανικανότητά μας να ρυθμίσουμε τις χρηματοοικονομικές αγορές συνδυάζεται με την ανικανότητά μας να προστατέψουμε τους φυσικούς πόρους και να περιορίσουμε τις οικολογικές καταστροφές. Τα χρέη που αφήνουμε στα παιδιά μας και τις μελλούμενες γενιές δεν θα είναι μόνο οικονομικά-που θα πρέπει να πληρώσουν τους πιστωτές μας-θα είναι και οικολογικά προς τον πλανήτη και τα οικοσυστήματα-που θα πρέπει να τα αποκαταστήσουν ξεπληρώνοντάς τα, αν θέλουν φυσικά να επιβιώσουν στο μέλλον.

Προς το παρόν και τα οικολογικά μας χρέη είναι το ίδιο «επισφαλή», όσο και τα χρηματοοικονομικά. Κανένα από τα δύο είδη δεν αντιμετωπίζουμε ακόμα σωστά, αφού επιμένουμε στη κατεύθυνση της καταναλωτικής ανάπτυξης. Η με αυτόν τον τρόπο επιδιωκόμενη –έστω και βραχυπρόθεσμα-επάνοδο στην «ευημερία», δεν πρόκειται να έρθει και να είναι βιώσιμη. Είμαστε καταδικασμένοι σε αποτυχία, αν επιμένουμε στη ποσοτική μεγέθυνση των ΑΕΠ και των κάθε είδους οικονομικών δραστηριοτήτων και κατανάλωσης, που μπορεί να υπονομεύουν τη μελλοντική μας ύπαρξη. Γιατί η κακώς εννοούμενη σημερινή ευημερία, μπορεί να υπονομεύει πραγματικά τις συνθήκες στις οποίες μπορεί να βασισθεί η αυριανή μας ευημερία. Η παρούσα κατάρρευση, που βιώνουμε και σαν ελληνική κοινωνία, είναι ένα μήνυμα ότι το «αύριο είναι ήδη εδώ», αν δεν αλλάξουμε ρότα.

Το ζήτημα δεν μπορεί να ξεκαθαρισθεί εκ των προτέρων και θα εξαρτηθεί από τις οικονομικές δομές που θα δημιουργήσει κάθε τοπική κοινωνία ισοκατανομής (οικονομικής-κοινωνικής-οικολογικής-πολιτικής). Από τη στιγμή όμως που το βασικό κύτταρό της θα είναι η κοινότητα, είτε χωρική θα είναι αυτή, είτε δραστηριοτήτων, είτε ενδιαφερόντων, είναι προφανές ότι θα προάγεται η συλλογική ιδιοκτησία. Η ατομική δεν θα έχει καμία τύχη, γιατί οι άνθρωποι θα οργανώσουν την καθημερινότητά τους βασισμένοι στις αξίες της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης. Μάλλον δεν θα προτιμήσουν την πυρηνική οικογένεια, αλλά τη «διευρυμένη οικογένεια» που θα περιλαμβάνει περισσότερους γονείς καθώς και τις 3 γενιές τους(παππούδες-γιαγιάδες-παιδιά), εκφράζοντας έτσι την αλληλεγγύη των γενιών. Θα είναι η ευνοϊκότερη (σε σχέση με την πυρηνική οικογένεια) εξέλιξη της παλιάς αυτοδύναμης-αυταρκούς πολυπληθούς πατριαρχικής ή μητριαρχικής οικογένειας (Οι υπάρχουσες σήμερα "ομάδες συγγένειας" της καθημερινής ζωής ή οι οικοκοινότητες, μπορούν να δώσουν μια εικόνα της «διευρυμένης οικογένειας»).
Αυτό σημαίνει λοιπόν ότι θα χάσει το έδαφος κάτω από τα πόδια της η ατομική ιδιοκτησία και θα εντάσσεται με τη θέλησή της στη συλλογική-κοινοτική ή ακόμα καλύτερα στη δημοτική ιδιοκτησία, αφού θα δοθεί προτεραιότητα στον δημοτικό τομέα οικονομίας. Δεν θα χρειασθεί να γίνει «δημοτικοποίηση» των μέσων παραγωγής και της γης(με νόμο και με βία), όπως απαίτησε η «κρατικοποίηση», όπου εφαρμόσθηκε μέχρι τώρα.

1)    Η κρίση του εκπαίδευτικού μηχανισμού(ε.μ.)

Στην εκπαίδευση σήμερα- αλλά και πάντα μέχρι τώρα-υπάρχει μία διαρκής και αέναη κρίση που είναι παραδεχτή από όλους, και τους ιδεολόγους του συστήματος. Αυτή οφείλεται στις αντιφάσεις που τη διέπουν σα δομή χωρισμένη από την παραγωγική διαδικασία και την ενεργό κοινωνική ζωή. Σαν δομή που δεν ανταποκρίνεται άμεσα στις ανάγκες τους, αλλά έχει μία αναντιστοιχία, η οποία κάθε φορά χρειάζεται«ρύθμιση» για να αμβλύνεται. Σα δομή που προωθεί το χωρισμό της πνευματικής απ'τη χειρωνακτική εργασία, που εμπεριέχει την αντίφαση μεταξύ των «κοινωνικών»και «ατομικών» αναγκών. Σαν αυταρχική διαδικασία μετάδοσης δοσμένων εκ των προτέρων γνώσεων, στην οποία πάλι δε μπορεί να γίνουν όλοι κοινωνοί μέχρι και την ανώτερη βαθμίδα.
Βέβαια οι αντιφάσεις αυτές δεν έχουν αναγκαστικά σα συνέπεια την κρίση. Απλώς είναι η βάση στην οποία στηρίζεται η αμφισβήτηση του ρόλου της εκπαίδευσης απ'τις διάφορες τάξεις του κοινωνικού σχηματισμού. Όταν και αν υπάρχει αυτή η αμφισβήτηση τότε εμφανίζεται η κρίση.

Η κρίση οξύνεται όταν η ηγεμονική κοινωνική ομάδα προσπαθεί να
«ρυθμίσει» την αναντιστοιχία και τις «καθυστερήσεις» της εκπαίδευσης για να
ολοκληρώνει την ιδεολογική της λειτουργία.
Αυτές οι ρυθμίσεις στρέφονται σίγουρα και ενάντια στην αναπαραγωγή συγκεκριμένων κάθε φορά στρωμάτων της κοινωνίας. Μπορούν  να πετύχουν στο
βαθμό που υπάρχουν πραγματικά οι δομές που τις εξασφαλίζουν και δεν είναι
επινοήσεις ορισμένων επιτελείων τεχνοκρατών και στο βαθμό που τα λαϊκά αιτήματα
δεν παίρνουν τον χαρακτήρα της ριζοσπαστικής αλλαγής και δεν ξεφεύγουν απ' τα
πλαίσια του «εκσυγχρονισμού»κάθε φορά.
Η κρίση μπορεί να οξυνθεί σε βαθμό που να μπλοκάρει εντελώς τη λειτουργία της,όταν η εκπαίδευση γίνει στόχος της πολιτικής παρέμβασης ενός συνολικού κινήματος των «από κάτω». Όταν οι ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις στο χώρο της, δίνουν τη δυνατότητα να προβάλουν το δικό τους όραμα για μιαν άλλη εκπαίδευση στα πλαίσια μιας άλλης κοινωνίας. Δίνουν τη δυνατότητα στο μαθητικό και φοιτητικό κίνημα να αντιταχτεί στον ευνουχισμό και την αλλοτρίωση της νεολαίας. Σ' ένα κίνημα εκπαιδευτικών να βοηθήσει τους δασκάλους και καθηγητές,ξεφεύγοντας απ' τα στενά συντεχνιακά τους αιτήματα, να αμφισβητήσουν το ρόλο τους σαν από καθέδρας ζωντανών εκφραστών των κυρίαρχων αξιών και τοποτηρητών προνομίων, εντασσόμενοι στο γενικότερο κίνημα αμφισβήτησης της υπάρχουσας κοινωνίας. Προφανώς οξύνεται ακόμη περισσότερο, όταν συνδυάζεται με γενικότερη οικονομική κρίση, όπως συμβαίνει αυτόν τον καιρό στη χώρα μας, στα πλαίσια των πολιτικών των "μνημονίων", όπου οι περικοπές για την εκπαίδευση εντάσσονται στην διαδικασία κατάρρευσης των κοινωνικών αγαθών και της συρρίκνωσης του κοινωνικού κράτους.

Μια παρέμβαση με στόχο τη μετακαπιταλιστική εκδοχή για την εκπαίδευση πρέπει να σκοπεύει όχι στις «δυσλειτουργίες» και τον «εκσυγχρονισμό» της κύρια -αυτά μπορούν να αποτελέσουν το ευνοϊκό κλίμα για μία τέτοια παρέμβαση- αλλά το μπλοκάρισμα συνολικά του σημερινού ρόλου της, σα μηχανισμού ένταξης και καταπίεσης της νεολαίας, σα μηχανισμού δημιουργίας ψεύτικης συνείδησης στη πλειοψηφία των παιδιών των εξουσιαζόμενων τάξεων. Να αναιρεί δηλαδή την αλλοτριωτική πλευρά της και να αναδείχνει την απελευθερωτική δυνατότητά της. Πρέπει να κινηθεί προς τη κατεύθυνση της εξάλειψης των δομικών αντιφάσεων που υπάρχουν στη σημερινή καπιταλιστική εκπαίδευση. Το ξεπέρασμά τους συνδέεται άμεσα με το τι είδους κοινωνία θέλουμε.

Το πρόβλημα δεν πρέπει να μπαίνει, όπως συνήθως μπαίνει, δηλαδή με τη μορφή διλήμματος: ν' αλλάξουμε πρώτα την κοινωνία και στη συνέχεια την εκπαίδευση ή να ξεκινήσουμε πρώτα απ ' την εκπαίδευση. Ο ε.μ. είναι απ' τους πιο βασικούς μηχανισμούς της υπάρχουσας κοινωνίας. Σε μια θεωρία και μια πρόταση για τη μετάβαση σε μια διαφορετική οργάνωση της κοινωνίας, πρέπει να κατέχει σημαντική θέση η θεωρία για τη δομή της εκπαίδευσης σ' αυτήν. Και όχι μόνο αυτό.
Καθώς είναι απαραίτητη η πρακτική για τη δημιουργία των σπερμάτων
των δομών αυτής της κοινωνίας της μετάβασης από τώρα, έτσι είναι απαραίτητη και
μια ανάλογη πρακτική για τη δημιουργία των κατευθύνσεων, που θα πάρει η
εκπαίδευση από τώρα.

2)    Η εκπαίδευση στα πλαίσια της μετάβασης.

Ο στρατηγικός στόχος δεν μπορεί παρά να είναι η κατάργηση του σχολείου σαν
«ξέχωρου σώματος», η κοινωνικοποίηση της εκπαίδευσης και η ενσωμάτωσή της στην κοινωνική ζωή -σε ισορροπία με τη φύση - και στην παραγωγική διαδικασία, κάτω από τον έλεγχο των πολιτών και των άμεσων παραγωγών.


Μία παρένθεση εδώ είναι απαραίτητη για την έννοια του άμεσου παραγωγού: κατ' αρχήν άμεσοι παράγωγοι δε θεωρούνται μόνο οι εργάτες στο εργοστάσιο ή οι αγρότες στο αγρόκτημα, αλλά και αυτοί που παράγουν σ' άλλα πεδία της παραγωγής όπως π.χ. της κουλτούρας και τέχνης -λογοτέχνες, ζωγράφοι κ λ π . - ή των μέσων επικοινωνίας-κινηματογραφιστές, ηθοποιοί, δημοσιογράφοι κ λ π . 
Έπειτα το πιο σημαντικό:
Οι άμεσοι αυτοί παραγωγοί θα έχουν μία ειδίκευση, θα είναι δηλαδή φορείς μιας
εξειδικευμένης γνώσης για να μπορεί να στηρίζεται ένας κοινωνικά αναγκαίος τεχνικός καταμερισμός της εργασίας. Όμως δε θα είναι υποταγμένοι στον κοινωνικό καταμερισμό της εργασίας με την έννοια ότι όλη η πορεία της ζωής τους θα είναι υποταγμένη σε επί μέρους ειδικευμένες λειτουργίες, ώστε να παρουσιάζονται περισσότερο σαν εργάτες, πωλητές, δάσκαλοι, μηχανικοί, πολιτικοί, δικηγόροι κ.λπ., παρά σαν κοινωνικά ολοκληρωμένοι άνθρωποι, όπως συμβαίνει σήμερα. Ενάντια σ' αυτή τη θρυμματισμένη προσωπικότητα του σημερινού ανθρώπου -παραγωγού, θα υπάρχει ο ολόπλευρα αναπτυγμένος και ολοκληρωμένος άνθρωπος-το «πρόσωπο»-θεμελιωμένος στην ενότητα των συνθηκών ζωής και εργασίας. Που θα μπορεί να προσανατολίζεται, να κριτικάρει, και ν'αλλάζει το σύστημα παραγωγής προς όφελός του, όχι μόνο στο επίπεδο της οικονομίας αλλά και της κουλτούρας, της ιδεολογίας και των κοινωνικών ή πολιτικών σχέσεων.
Που δε θα υποτάσσεται σε έξω α π ' αυτόν εξαναγκασμούς, γιατί η υποτακτική
συμπεριφορά είναι πάντα αποτέλεσμα της κοινωνικής και πολιτικής αδυναμίας. Που
θα μπορεί να λύνει τα καθημερινά πρακτικά προβλήματα σύμφωνα με την ατομική του
κλίση και τις ανάγκες της κοινωνίας. Μιας κοινωνίας όπου η ειδίκευση δε θα
συνεπάγεται κοινωνική διαφοροποίηση των φορέων της, με την έννοια ότι θα
υπάρχουν ανάλογα υλικά και κοινωνικά προνόμια, αλλά η ίδια η εργασία σιγά - σιγά
από «μέσο ζωής» θα γίνεται κύρια έκφραση και ανάγκη του ατόμου.
Οι άμεσοι λοιπόν αυτοί παραγωγοί, όντας σε θέση να ελέγχουν τις συνθήκες της ζωής
τους, θα μπορούν να ελέγχουν και την εκπαίδευση, η οποία θα είναι η ίδια ένα
μέρος της ζωής τους.
Αυτή η κοινωνικοποίησητης παιδείας και γενικά της μάθησης θα πετύχει πλέρια σε
μια κοινωνία συνειδητή σε τέτοιο βαθμό που θα είναι πραγματικά ικανή για παιδεία χωρίς να στηρίζεται στη διαμεσολάβηση του«ειδικού» δασκάλου - καθηγητή - εκπαιδευτή. Αυτό σημαίνει ότι οι αντιθέσεις σ' αυτή την κοινωνία δε θα είναι ταξικές-
ανταγωνιστικές με τη σημερινή έννοια. Θα είναι μια κοινωνία αταξική, αυτοδιευθυνόμενη σ' όλα τα επίπεδα, που η οργάνωση της θα στηρίζεται στην κοινότητα με άμεση δημοκρατία και αυτοδιαχείριση.
Το πρόβλημα όμως βρίσκεται στην περίοδο μετάβασης προς αυτή την κοινωνία. Ποιοί θα είναι οι θεσμοί στους οποίους θα στηριχτεί κατά τη περίοδο μετάβασης προς
αυτήν;
Αν θα δημιουργηθεί ο ένας ή ο άλλος θεσμός, θα εξαρτηθεί βέβαια απ' την ίδια την πολιτική αντιπαράθεση στα πλαίσια των συνελεύσεων των κοινοτήτων. Και αποκτάει μεγάλη σημασία η πάλη γύρω απ' την εκπαίδευση γιατί εδώ βρίσκεται ένα απ' τα ισχυρά οχυρά της κυρίαρχης τάξης πραγμάτων, που θα πρέπει να ξεπερασθεί κατά τη
  διάρκεια της μετάβασης, αν δεν θέλουμε να ανασυνταχθεί και να ξαναγίνει
  κυρίαρχη.
Στη φάση της μετάβασης,σχολείο θα χρειαστεί σίγουρα. Το τι είδους σχολείο όμως είναι αποφασιστικής σημασίας. Από μέσο αναπαραγωγής της υπάρχουσας ταξικής διαστρωμάτωσης πρέπει να γίνει  μέσο οικοδόμησης αταξικού ανθρώπου - κοινωνίας.
Έτσι η κατεύθυνση πρέπει να είναι το σπάσιμο του στεγανού του σχολείου και η μεταφορά της μάθησης και της μετάδοσης της γνώσης στους ίδιους τους τόπους δουλειάς, της ενεργού κοινωνικής και πολιτικής ζωής, καθώς και στα συστήματα αναπαραγωγής της φύσης και των άλλων μορφών ζωής και της αποκατάστασης του περιβάλλοντος. Όπως όλοι οι θεσμοί της κοινωνίας της μετάβασης, έτσι και ο θεσμός του σχολείου πρέπει να ενέχει τις συνθήκες της αυτοαναίρεσης σαν ιδιαίτερου θεσμού κάτω απ' την οπτική του «σχολείου χωρίς σχολείο» και που θα κλιμακώνεται απ' την κατώτερη προς την ανώτερη βαθμίδα.
Αυτό σημαίνει ότι σιγά - σιγά θα πετυχαίνεται και η εξαφάνιση της ιδιαίτερης κοινωνικής κατηγορίας του σπουδαστή - φοιτητή και θα αναδείχνεται ο εργαζόμενος - άμεσος παραγωγός που θα σπουδάζει και θα φοιτά όχι μόνο κατά τη «σχολική ηλικία», ή τις «σχολικές ώρες», αλλά σε κάθε στιγμή της ζωής του, κάτω απ' την αρχή : «η κατάλληλη ώρα για να μάθεις κάτι, είναι όταν το χρειαστείς άμεσα».
Έτσι θα αναδείχνεται όλο και περισσότερο ο «φιλόσοφος» άμεσος παραγωγός-εργαζόμενος, για τον οποίο θα είναι ανοιχτές οι πιο πλατιές προοπτικές επιστημονικής τεχνικής και κοινωνικής μόρφωσης. Βέβαια για να μπορεί κανείς να μάθει κάτι την ώρα που το χρειάζεται πρέπει να υπάρχει δίπλα του και ο κάτοχος της ανάλογης γνώσης εκείνη τη στιγμή.
Αυτός θα είναι ο εκπαιδευτής- επιστήμονας - ειδικός κ.λπ., γενικά ο φορέας της
κατάλληλης εξειδικευμένης γνώσης, μαζί με όλη την αντίστοιχη και απαραίτητη
υποδομή (εργαστήριο,ερευνητικό κέντρο κ.λπ.). Μ' αυτή την έννοια όμως το κύριο
χαρακτηριστικό του εκπαιδευτή κ.λπ. δεν θα είναι ο ρόλος του σαν εξειδικευμένου
τέτοιου, αλλά  σαν άμεσου παραγωγού.  Θα είναι και αυτός δίπλα στους άλλους άμεσους παραγωγούς. Η σχέση εκπαιδευτού - εκπαιδευόμενων θα είναι σχέση ανταλλαγής εμπειρίας από διαφορετικά επίπεδα.
Δεν θα συνεπάγεται καμία κοινωνική ανισότητα, καμία αυταρχικότητα, καμία
  εμπέδωση της «αυθεντίας» του «ειδικού» καθηγητού. Οι μεν θα μαθαίνουν απ' τους δε και ο καθένας θα κρίνεται απ' το πρακτικό αποτέλεσμα και την κοινωνική σημασία των απόψεών του στην αντιμετώπιση των διαφόρων προβλημάτων, είτε της παραγωγής, είτε των σχέσεων με το φυσικό περιβάλλον, είτε των κοινωνικών και πολιτικών σχέσεων.
Σ' έ να τέτοιο σύστημα πραγματικών σχέσεων στην παραγωγική διαδικασία και την
κοινωνική ζωή, ο κοινωνικός έλεγχος απ' τους πολίτες θα είναι δυνατός και
έτσι η τάση των ειδικών στο να αναδείχνονται σε ιδιαίτερη κοινωνική κατηγορία με
άμεσες επιπτώσεις στην πολιτική εξουσία, θα εξασθενίζει συνεχώς.
Αλλά όχι μόνο αυτό. Σ' ένα τέτοιο σύστημα, θα μπορεί η κοινωνία να γίνεται συλλογικός κάτοχος κοινωνικά χρήσιμης γνώσης κι όχι άχρηστης ή επικίνδυνης για αυτήν, πράγμα που συμβαίνει σήμερα σε μεγάλο ποσοστό, με τις εφαρμοζόμενες τεχνολογίες. 
Ο εκπαιδευόμενος θα αποχτάει γνώσεις όχι πια με το σκεφτικό ότι μπορεί κάποτε να
του χρειαστούν. Ο εκπαιδευτής – ειδικός θα αισθάνεται και ο ίδιος δημιουργός
και συμμέτοχος κι όχι απλός «μεταδότης» γνώσεων. Έτσι η σημερινή διάσπαση της
πνευματικής και χειρωνακτικής εργασίας σιγά - σιγά θα αμβλύνεται.
Τα παραπάνω ανταποκρίνονται περισσότερο στην ανώτερη βαθμίδα της εκπαίδευσης, που όπως γίνεται αντιληπτό θα είναι συνεχής και έξω απ' ένα θεσμό τύπου Πανεπιστημίου. Όμως για τη νέα γενιά(ν.γ) που ακόμα δεν μπορεί να είναι άμεσος παραγωγός, θα ήταν απαραίτητο ένας ξέχωρος εκπαιδευτικός μηχανισμός με ένα πρόγραμμα σπουδών που θα οργάνωνε φυσικά έκτος των άλλων και τη συμμετοχή της νέας γενιάς στην ενεργό κοινωνική και οικονομική ζωή.

3)    Το σχολείο της μετάβασης.

Κάθε οργανωμένο κύτταρο ζωής (π.χ. κοινότητα καταναλωτών, αστική ή αγροτική κοινότητα, εργοστάσιο, αγροτική φάρμα, κοινότητα ψαράδων, νοσοκομείο, εκδοτικός οργανισμός, στούντιο τηλεόρασης κ.λπ.), θα είχε το σχολείο του, απ' όπου η ν.γ.-εκ περιτροπής- θα μπορούσε να περάσει για ένα χρονικό διάστημα. (Υποχρεωτικά ίσως, αλλά όχι απαραίτητα με την ίδια σειρά). Το σχολείο αυτό θα ήταν οργανωμένο συλλογικά απ ' τους μαθητές, τους δασκάλους - καθηγητές και τους εκπροσώπους του εξωτερικού οργανωμένου κοινωνικού κυττάρου και θα λειτουργούσε με αυτοδιαχείριση. Περνώντας λοιπόν η ν.γ. απο μια σειρά τέτοιων σχολείων θα αποχτούσε μία εμπειρία απ ' όλες τις κοινωνικές δραστηριότητες και ταυτόχρονα θα τις μελετούσε, θα τις γενίκευε και θα τις ολοκλήρωνε.

Η διδασκαλία δηλαδή δε θα είναι μόνο εμπειρική, θα επεξεργάζονται τις εμπειρίες και η μέθοδος θα είναι της ανάπτυξης κριτικού πνεύματος και κριτικής αντιμετώπισης των πάντων απ' τα παιδιά. Και δω θα παίζουν ρόλο οι δάσκαλοι -καθηγητές. Επίσης η διδασκαλία δεν θα είναι οργανωμένη στη βάση μαθημάτων,γιατί η ίδια η ζωή θα πρέπει να βιώνεται στο σχολείο και επειδή αυτή είναι μια αδιάσπαστη ολότητα δεν μπορούμε να τη διασπάσουμε σε «μαθήματα».
Οι ομάδες των μαθητών (στο βαθμό που θα υπάρχουν «τάξεις» θα σχηματίζονται στη
βάση της ηλικίας) μαζί με το δάσκαλο - καθηγητή, συμμετέχοντας στη δραστηριότητα
της επιμέρους οργανωμένης κοινότητας των άμεσων παραγωγών θα διδάσκονται όχι
μόνο απ ' το δάσκαλο - καθηγητή, αλλά και απ ' τους άμεσους παραγωγούς, τους
οποίους ταυτόχρονα θα βοηθάνε. Έτσι σ 'αυτή τη διαδικασία, ο άμεσος παραγωγός
γίνεται και ο ίδιος εκπαιδευτής της ν.γ. Ο δάσκαλος - καθηγητής θα διδάσκει τους μαθητές, θα διδάσκεται απ' τους άμεσους παραγωγούς και ειδικούς και συμμετέχοντας, θα αισθάνεται και αυτός δημιουργός κι όχι μόνο «μεταδότης»
γνώσεων. Οι δε γνώσεις θα κρίνονται για τη σημασία τους στην πράξη.

Οι μαθητές θα διδάσκονται σε κάθε θέμα ακολουθώντας π.χ. 3 φάσεις :
α ) Φάση «ανάλυσης - μύησης» απ ' τους δάσκαλους και καθηγητές και τους άμεσους
  παραγωγούς στον τόπο της παραγωγής και της κοινωνικής ζωής ή στον τόπο ενός
  οικοσυστήματος, όπου βιολόγοι μελετούν τους κύκλους της ζωής και της φύσης(π.χ.
σε ένα ποτάμι, ένα δάσος, μια λίμνη κ.λπ). Γενικά στο «πεδίο».
β) Φάση «μίμησης - αναπαραγωγής» απ ' τους μαθητές στον ίδιο τον τόπο δουλειάς ή του «πεδίου», βοηθούμενοι απ ' τους παραπάνω
γ ) Φάση «σύνθεσης - δόμησης - παραγωγικής δημιουργικής εργασίας», απ ' τους μαθητές, όχι κατ' ανάγκην στο «πεδίο», αλλά στα εργαστήρια ή σπουδαστήρια του σχολείου, όπου θα ταξινομούν και θα οργανώνουν τα αποτελέσματα και τα συμπεράσματα της δουλειάς και έρευνάς τους με τη βοήθεια των δασκάλων –καθηγητών και σε συλλογική βάση.

Είναι φανερό ότι σε μια τέτοια διαδικασία μάθησης δε θα υπάρχουν εξετάσεις,ούτε βαθμολογία (έκτος ίσως απ' τη συλλογική). Το κριτήριο θα είναι το κοινωνικά χρήσιμο αποτέλεσμα της εργασίας των μαθητών. Επίσης ο «επαγγελματικός προσανατολισμός» με τη σημερινή μορφή δε θα υπάρχει . Περνώντας από μια τέτοια διαδικασία μάθησης ο νέος ή η νέα ήδη- σύμφωνα με τις ατομικές τους κλίσεις και τις συλλογικές κοινωνικές ανάγκες, που θα του γίνονται καθαρές στη σχολική κοινότητα- θα είναι σε θέση να διαπιστώσει ποιά ειδίκευση θέλει και σε ποιο πεδίο της παραγωγής θα θέλει να γίνει άμεσος παραγωγός (π.χ. δε θα υπάρχει η ειδίκευση του
ιστορικού, γιατί ο καθένας θα μπορεί να είναι τέτοιος).

Μια τέτοια απόφαση θα είναι εντελώς αποδεσμευμένη απ' τα σημερινά κριτήρια επιλογής επαγγελμάτων στη βάση του κοινωνικού ρόλου και των κοινωνικών προνομίων, που κουβαλάνε μαζί τους τα επαγγέλματα (π.χ. θα γίνει κάποιος γιατρός επειδή θα του αρέσει πραγματικά και θα χρειάζονται γιατροί, κι όχι γιατί σα γιατρός αργότερα θα τα «οικονομήσει» γερά).
Η κατεύθυνση αυτή εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό το ξεπέρασμα του σημερινού πολιτικο-ιδεολογικού διλήμματος: «Ποιος είναι ο κεντρικός άξονας της εκπαίδευσης: Ο ανθρωπισμός- ουμανισμός ή ο τεχνοκρατισμός - επιστημονισμός», με την έννοια ότι στο κέντρο είναι ο άνθρωπος, η φύση του και οι ανάγκες του ή οι ανάγκες της παραγωγής και της τεχνολογικής ανάπτυξης. Η αντίθεση των 2 αυτών αντιλήψεων μπορεί και ξεπερνιέται στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας με την παιδαγωγική: το παιδί - άτομο είναι το κέντρο της παιδαγωγικής διαδικασίας, όχι όμως η αρχή της. Δεν ξεκινάμε απ ' αυτό, αλλά φθάνουμε σ ' αυτό (το παιδί) και τις ανάγκες του, ξεκινώντας απ' το περιβάλλον, την κοινότητα, το εργοστάσιο ή φάρμα, την ιδεολογία ή πολιτική, που αποτελούν τη συλλογικότητα και το ιστορικό πλαίσιο μιας αναπτυσσόμενης αταξικής κοινωνίας.

Το άτομο έχει ένα πλατύ τομέα ατομικής πρωτοβουλίας και
δραστηριότητας και μπορεί ενεργά να συμμετέχει σ ' ένα συλλογικό σύστημα
ατομικής συναίνεσης ( του οποίου οι βάσεις βέβαια συνεχώς θα αμφισβητούνται απ'
τη γενικότερη πολιτική πάλη), όπου η αντίθεση ατομικών - κοινωνικών αναγκών
ξεπερνιέται, γιατί οι φυσικές, έμφυτες κλίσεις που έχει το παιδί (και άρα τα
ενδιαφέροντά του)βρίσκονται περισσότερο σε συμφωνία παρά σ' αντίθεση με τη
συνείδηση του ανθρώπου της αταξικής κοινωνίας. Ο νέος άνθρωπος είναι ικανός για
όλων των ειδών τις δραστηριότητες και μπορεί να εκπαιδευτεί σ' οποιοδήποτε
κλάδο, αρκεί να το θέλει και να το καθορίζει ο ίδιος. Οι ικανότητες και τα
ενδιαφέροντα-όσο μεγαλώνει- εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις
δραστηριότητες που επιτελούν οι άνθρωποι στον περίγυρό του.

Το πρόγραμμα μιας τέτοιας εκπαίδευσης της ν.γ. μπορεί να καθοριστεί κεντρικά για όλα τα σχολεία μόνο όταν αφορά στις κεντρικές κατευθύνσεις. Δε μπορεί και δεν πρέπει να είναι λεπτομερειακό και αυστηρά καθορισμένο, θα συγκεκριμενοποιείται και θα εμπλουτίζεται για κάθε σχολείο απ' την κάθε επιμέρους κοινότητα των άμεσων
παραγωγών και πολιτών, σύμφωνα με τις ανάγκες της και τις ιδιαιτερότητές της.
Αυτό σημαίνει ότι το κάθε επιμέρους σχολείο θα είναι κάτω από τον έλεγχο της
επιμέρους κοινότητας, σε άμεση σχέση βέβαια με τα συμβούλια συντονισμού της
πολιτικής της «ομοσπονδίας δήμων και κοινοτήτων» ή όποιας άλλης πολιτικής μορφής πάρει η κοινωνία της μετάβασης.

Το αν θα είναι ουσιαστικά δυνατός αυτός ο έλεγχος, θα εξαρτηθεί πολύ απ ' το ποιά κατεύθυνση θα πάρει η ανάπτυξη της ίδιας της οικονομίας και της τεχνολογίας, απ ' το ποια μορφή οργάνωσης της εργασίας και της ενεργού κοινωνικής ζωής θα επικρατήσει, απ ' το ποια μορφή διαχείρισης και πολιτικής εξουσίας θα υλοποιηθεί και στις «μικρές σχέσεις» (επί μέρους κοινότητα) και στις «μεγάλες σχέσεις» (κοινωνία). Η αντιπαράθεση και η επιλογή που θα επικρατήσει σ' αυτά τα σημεία θα είναι αποφασιστική και για την κατεύθυνση που θα πάρει το σχολείο.

Το πρόβλημα λοιπόν και για την εκπαίδευση στην κοινωνία της μετάβασης είναι και θα παραμένει καθαρά πολιτικό. Θα κριθεί, όπως και οι άλλοι θεσμοί, απ ' την πολιτική πάλη που θα διεξάγεται όλη την περίοδο μετάβασης. Η κοινωνικοποίηση-τοπικοποίηση της εκπαίδευσης κατά τη μετάβαση θα συνδέεται με το βαθμό κοινωνικοποίησης-τοπικοποίησης της οικονομίας της μετάβασης, με το βαθμό εφαρμογής της άμεσης δημοκρατίας στην κοινωνική και πολιτική καθημερινότητα των πολιτών, καθώς και με το βαθμό ανάπτυξης της αυτοοργάνωσης,της αυτοδιαχείρησης και της αυτοδιακυβέρνησης σε όλα τα επίπεδα.

Τα πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση από τώρα, μπορεί να τα κάνει ένα κίνημα χειραφετητικής εκπαίδευσης από εκπαιδευτικούς-μαθητές-φοιτητές, που θα συνδεθούν με τα ήδη υπάρχοντα εγχειρήματα της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, με τις ήδη υπάρχουσες αμεσοδημοκρατικές κοινότητες-συλλογικότητες, δρώντα κοινωνικά-οικολογικά δίκτυα, συνελεύσεις κ.λπ., ώστε να αποτελούν αυτά ήδη μέρος του «πεδίου» εκπαίδευσης.
Που θα μετατρέπουν σιγά-σιγά το υπάρχον σχολείο σε χώρο άσκησης στην
αυτοδιαχείρηση και τον αυτοκαθορισμό με την σχολική κοινότητα( μαθητές,
καθηγητές-δάσκαλοι, γονείς) να αποφασίζει για τα σημαντικά της σχολικής ζωής. Το
ίδιο και με την πανεπιστημιακή κοινότητα για την πανεπιστημιακή ζωή και τις
σπουδές.