​Το βασικό πρόβλημα που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σήμερα είναι: Το ξεπέρασμα της συνολικής κρίσης που βιώνουμε όλοι οι άνθρωποι αυτού του πλανήτη και της χώρας μας!
Ζούμε την περίοδο της συνολικής κρίσης του καπιταλισμού. Είναι συνδυασμός της οικολογικής, υγειονομικής (κορυφή του παγόβουνου είναι η συνδημία του κόβιτ19), οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που επικρατεί σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο, ιδιαίτερα και μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, όπου έχουν οξυνθεί ταυτόχρονα η επισιτιστική και ενεργειακή κρίση. Ο συνδυασμός και η σύνθεση αυτών των κρίσεων-έχει πάρει τον χαρακτήρα της δομικής κρίσης του παγκοσμιοποιημένου συστήματος του καπιταλισμού, που οδηγεί στην κατάρρευση του πλανητικού οικοσυστήματος[1] και των διάφορων μορφών ζωής μαζί με την ανθρώπινη.
Όσον αφορά στην ανθρώπινη ζωή: Οι ξέφρενοι ρυθμοί τη σκοτώνουν.
Μερικές πτυχές της τεχνολογικής εξέλιξης, χωρίς να είναι απαραίτητα πολεμικές μηχανές εξόντωσης, σκοτώνουν.
Η ανάγκη για όλο και μεγαλύτερες ταχύτητες και ποσότητες στην παραγωγή. Η όλο και πιο γρήγορη μεταφορά προϊόντων και ανθρώπων  από την μία άκρη του κόσμου στην άλλη. Η πιο γρήγορη μετάβαση στη δουλειά και οι πιο γρήγορη ρυθμοί εργασίας, Να πάμε όσο γίνεται πιο γρήγορα στους προορισμούς των ολιγοήμερων διακοπών μας όπως ήταν το -προηγούμενο του ολοκαυτώματος των Τεμπών-τριήμερο του καρναβαλιού και της «Καθαρής Δευτέρας», για να προλάβουμε να ευχαριστηθούμε, πριν ξαναγυρίσουμε στη δουλειά ή τις σπουδές. Χρειαζόμαστε για αυτό όλο και περισσότερες τεχνολογίες μεγάλης ταχύτητας, μεγαλύτερης πολυπλοκότητας.
Επακόλουθο: παραπάνω άγχος και στρές σε όλες τις εκφάνσεις της καθημερινότητάς μας. Υπάρχουν γύρω μας ένα σωρό μηχανισμοί και συσκευές, που δεν μπορούμε να ελέγξουμε και δεν μπορούμε να γίνουμε "φίλοι", όσο σύγχρονες και να είναι. Είναι φυσικό να υπάρχουν και να γίνονται αστοχίες΄, όχι μόνο στα υλικά αλλά και στην ανθρώπινη διαχείρισή τους. Μυαλό, χέρια και πόδια είναι αυτά και κάνουν λάθη, με αποτέλεσμα π.χ. να έχουμε πάνω από 700 νεκρούς κάθε χρόνο στους δρόμους της ταχύτητας στη χώρα. Αν προσθέσουμε σε όλα αυτά και τις κακές συντηρήσεις λόγω συμφερόντων και κερδοσκοπίας των κάθε είδους επενδυτών της οικονομικήςς ελίτ, οι αρνητικές επιπτώσεις αυξάνονται στο έπακρο: εργατικά ατυχήματα, βιομηχανικά-τεχνολογικά ατυχήματα, τροχαία, αεροπορικά, σιδηροδρομικά κ.λπ. Τελικό αποτέλεσμα: η "σύγχρονη"ζωή είναι μια επικίνδυνη και ανθυγιεινή ζωή. Η πολύ "τεχνολογική εξέλιξη-πρόοδο" σκοτώνει με πολλούς τρόπους...
Το όλο και "πιο γρήγορα, πιο μακριά, πιο πολλά, πιο ψηλά και πολύπλοκα" είναι το μότο της καπιταλιστικής "ανάπτυξης και προόδου". Είναι καιρός για "αποανάπτυξη": για "πιο αργά, πιο κοντά, πιο λίγα και καλά, πιο χαμηλούς ρυθμούς για να αντιμετωπίζουμε τα πράγματα με βάθος και απλότητα". Για να μην χάνουμε τη ζωή μας στα ατυχήματα, αλλά και γενικότερα να μη την καταστρέφουμε μέσα από την κατάρρευση που προκαλούμε στα οικοσυστήματα και τον ίδιο τον πλανήτη!
Αν θέλουμε σαν ανθρωπότητα να αποφύγουμε αυτή την κατάρρευση-δυστοπία, θα χρειασθεί να επιλέξουμε πολιτικές, όχι μόνο άρσης των κοινωνικών ανισοτήτων, όχι μόνο για την προστασία του περιβάλλοντος και του κλίματος, αλλά και πολιτικές που θα απαιτήσουν επίσης έναν άλλο τρόπο ζωής των πολιτών, παντού. Έναν τρόπο ζωής στηριγμένο στην επάρκεια και όχι στην υπερκατανάλωση.
 Μέχρι σήμερα, κεντρικοί κοινωνικοί θεσμοί, όπως η αγορά εργασίας, το συνταξιοδοτικό σύστημα, οι τράπεζες και το σύστημα δημόσιου χρέους, εξαρτώνται από την «ανάπτυξη». Οι εναλλακτικές έννοιες για την απελευθέρωσή τους από τους περιορισμούς της «ανάπτυξης»-όπως π.χ. η ιδέα της μείωσης του ωραρίου εργασίας-  δεν έχουν προχωρήσει μέχρι στιγμής, το αντίθετο συμβαίνει π.χ. στη χώρα μας. Υπάρχει έλλειψη ιδεών για τις αναγκαίες ριζικές αλλαγές και για τη δύσκολη μεταβατική φάση στην μετά την «ανάπτυξη εποχή. Αυτό που έχουμε ήδη βιώσει στις χώρες της Ευρωκρίσης, είναι η συρρίκνωση μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα και όχι η μετατροπή της «ανάπτυξης» σε «αποανάπτυξη», όπως ισχυρίζονται μερικοί.
Όταν η συρρίκνωση επιβάλλεται από τις οικονομικές ελίτ των «από πάνω» στα πολυπληθή στρώματα των «από κάτω», δεν μπορεί να οδηγήσει σε μια βασισμένη και προσανατολισμένη στην αλληλεγγύη και το κοινό καλό οικονομία, στα πλαίσια του καπιταλισμού. Οι άνθρωποι δεν είναι πιο ευτυχισμένοι με τα λιγότερα, γιατί δεν θα έχει ξεπερασθεί ο ανταγωνισμός και η «σχετική φτώχεια» με την «συλλογική αφθονία των ΚΟΙΝΩΝ». Ο άνθρωπος μπορεί να είναι και συνεργατικός ή ακόμα και αλτρουιστής, αλλά ο καπιταλισμός τον διαμορφώνει κυρίως ως εγωιστή. Η πολιτιστική επιρροή του καπιταλισμού είναι πολύ σημαντική. Και τα επίκτητα πολιτισμικά χαρακτηριστικά του περνούν και στο DNA του, υποστηρίζουν πολλοί κοινωνιοβιολόγοι. Μπορεί να υπάρχει λοιπόν και μια βιολογική εξέλιξη που κάνει τον άνθρωπο να έχει μια τάση προς τον εγωισμό και ατομισμό (Αυτό υποστηρίζουν οι επιστήμονες της επιγενετικής: ότι κάποια πιγενετικά πολιτισμικά στοιχεία που ενσωματώνονται στην κοινωνική και ατομική συνείδηση μπορεί να περάσουν και στο DNA κατά τη διάρκεια της βιολογικής και κοινωνικής εξέλιξης. Αυτό που συμβαίνει -κατά τη γνώμη μας-πραγματικά, είναι ότι ο άνθρωπος μαθαίνει από μικρός να είναι εγωιστής και ατομιστής, στα πλαίσια μιας κοινωνίας που έχει ενσωματώσει στο φαντασιακό των ανθρώπων και στη κοινωνική συνείδηση τον εγωϊσμό και ατομισμό σαν βασική αξία και ότι αυτό δεν οφείλεται στη φύση και στο «εγωιστικό γονίδιο», για αυτό και επιδέχεται αλλαγή με το "να μάθουμε να μην είμαστε εγωιστές").
Στις δύσκολες καταστάσεις βέβαια, επικρατεί η ανάγκη για συνεργασία, αφού η ανθρώπινη ομάδα και οι συλλογική δράση βοηθά και το άτομο να αντεπεξέλθει καλύτερα σε αυτές.. Η περίοδος της σημερινής πανδημίας, για παράδειγμα, έχει αναδείξει σημαντικές πλευρές συλλογικών τέτοιων δράσεων.
Στις «αναπτυγμένες» κοινωνίες συνυπάρχουμε όλοι με τον κόσμο της «ανάπτυξης» μέσω των θέσεων μισθωτής εργασίας, των καταναλωτικών μας επιθυμιών ή των συνταξιοδοτικών μας ταμείων, που επενδύουν σε «αναπτυξιακές» ιδιωτικές ή κρατικές οικονομικές δραστηριότητες για την επίτευξη κερδών. Και ενεργούμε μόνο λογικά. Οι τάσεις μας προς την υπερβολική άνεση, τη συνήθεια, την υποταγή, τις προσδοκίες και την κανονικότητα περιπλέκουν κάθε θεμελιώδη αλλαγή. Όταν μπαίνει κάποιος από τον «αναπτυγμένο» κόσμο στο αεροπλάνο το χειμώνα για να περάσει κάποιες μέρες με ήλιο και ζέστη στις τροπικές χώρες και νησιά, δεν αισθάνεται τίποτα από την κλιματική καταστροφή και τα όρια της «ανάπτυξης».
Η βασική δομή των ανθρώπινων συναισθημάτων είναι δύσκολο να αλλάξει, όπως και η κυριαρχούσα (όχι βέβαια και αποκλειστική) κατεύθυνση της ανθρώπινης πράξης και στάσης. Από την άλλη πλευρά, οι αξίες και οι κανόνες της κανονικότητας είναι «μεταβλητές συναρτήσεις»- και αυτό που μπορεί να θεωρηθεί ως πραγματικό όφελος είναι επίσης επιδεκτικό σε κοινωνική επίδραση και επιρροή. Σε όλες τις πτυχές της καθημερινότητας των ανθρώπων, εκφράζεται και υπάρχει μια μεγάλη δόση πολιτισμού και κουλτούρας. Και αφού υπάρχει έτσι και αλλιώς αυτή η επιρροή, το ερώτημα που μπαίνει είναι: Πως μπορεί να επιτευχθεί μια θετική τέτοια επιρροή;
Πιθανά μέσα από τη δημιουργία συλλογικών συνθηκών καθημερινής ύπαρξης. Στα πλαίσιά τους μπορούμε να αναρωτιόμαστε και να αμφισβητούμε τις κυρίαρχες κανονικότητες. Αυτές οι συλλογικές διεργασίες στα πλαίσια των συλλογικών συνεργατικών εγχειρημάτων, μπορούν να βάλουν σε κίνηση και αρκετά μεγάλες κοινωνικές αλλαγές στις λεγόμενες «μεγάλες κοινωνικές σχέσεις». Αλλά ακόμη και στο επίπεδο των «μικρών» καθημερινών διανθρώπινων σχέσεων, μπορούμε να προχωρήσουμε μπροστά, κοιτάζοντας περισσότερο και πιο διεισδυτικά στον περιπλεγμένο συναισθηματικό μας κόσμο που δεν έχει να κάνει μόνο με τα γενικά θέματα βιωσιμότητας και αειφορίας, αλλά, επίσης, και με καθημερινά θέματα όπως π.χ. η επιδίωξη της αλλαγής στη διατροφή μας ή το τρέξιμο στις έξι το πρωί.
Και εδώ ακριβώς οι έννοιες ή οι συνταγές για έναν κόσμο που θα έχει επιλέξει την επάρκεια και την αποανάπτυξη δεν πρέπει να αφορούν μόνο στον νέο ανθρωπολογικό τύπο που θα κατέβει ξαφνικά από τον ουρανό, γιατί έτσι θα παραμείνουν άσχετες ουτοπίες. Θα πρέπει να έχουν σχέση με τον υπάρχοντα τύπο ανθρώπου, που όμως μπορεί να αλλάξει μέσα από τη συμμετοχή στις συλλογικές πολιτικές και κοινωνικές διεργασίες, με την επιστροφή του στο κοινοτικό πνεύμα.  Μόνο έτσι μπορεί να προκύψει η αλλαγή του και η διαμόρφωση του καινούργιου. Η ατομική ωφελιμιστική στάση, οι απόψεις για την κανονικότητα και το αξιακό μας σύστημα μπορούν να εξελιχθούν παραπέρα μέσα από την αλληλεπίδραση των διαφόρων δρώντων προσώπων στις συλλογικές αυτές διεργασίες[2].
Τα με συλλογικό τρόπο δρώντα αυτά πρόσωπα θα διαμορφώσουν και το κοινωνικό πρόγραμμα, που συνδέοντας την αποανάπτυξη-τοπικοποίηση με τον κοινοτισμό και την άμεση δημοκρατία[3], θα κάνει δυνατή τη μετάβαση των κοινωνιών σε νέους βιώσιμους τρόπους ζωής. Σε έναν νέο πολιτισμό[4] στηριγμένο  στην επάρκεια και την ευζωία[5]
Ο ανθρωπολογικός τύπος που θα μπορούσε να μας οδηγήσει σε ένα τέτοιο μετασχηματισμό και σε μια αποαναπτυξιακή κοινωνία, θα χρειασθεί να περάσει μια διαδικασία αποκαπιταλιστικοποίησης του φαντασιακού του. Να περάσει από μια ιδιόμορφη ατομική αυτο-απο-καπιταλιστικοποίηση με γνώμονα την ανθρώπινη αξιοπρέπεια:
Θα είναι δύσκολος, ανηφορικός και μακρύς αυτός ο δρόμος με πολλά πισωγυρίσματα, αλλά είναι απαραίτητος για τη δημιουργία του νέου «μετά την ανάπτυξη» πολιτισμού. Της νέας πορείας προς μια αυθεντική εξισωτική αποαναπτυξιακή-οικολογική κοινωνία της ισοκατανομής πόρων και εξουσιών.
Για μια τέτοια ατομική πορεία είναι απαραίτητο παράλληλα να αναδειχθεί και ένα συγκροτημένο και πρακτικό μαζικό κίνημα αυτοσυνειδητοποιημένων, πολύπλευρα αναπτυγμένων προσώπων[6] και όχι μονοδιάστατων ατόμων του homooeconomicus, το οποίο θα βάλει σαν στόχο να σαρώσει συνειδητά όλα τα μυθεύματα με τα οποία έχει αποικιοποιήσει ο καπιταλισμός την σκέψη και τη συνείδησή μας. Συμμετέχοντας σε ένα τέτοιο κίνημα λοιπόν ξεκινάμε με την απόφαση αποκαπιταλιστικοποίησης του εαυτού μας, δηλαδή πρώτα βάζουμε φρένο για να σταματήσουμε προσωπικά και κοινωνικά τον κατήφορο προς την καπιταλιστική βαρβαρότητα, που σημαίνει ότι αποφασίζουμε να καταργήσουμε παντού τις καπιταλιστικές σχέσεις, στη σκέψη μας, στις συνήθειές μας, στον χώρο που ζούμε και στις μεταξύ μας διανθρώπινες σχέσεις. Ταυτόχρονα δημιουργούμε στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, στις κοινότητές μας, στις γειτονιές και τα χωριά μας, στην πόλη μας, στην χώρα μας και στον πλανήτη ολόκληρο, αποεμπορευματοποιημένες εναλλακτικές σχέσεις συνεργασίας, αλληλεγγύης, ενσυναίσθησης και συνύπαρξης.
Αυτό θα σήμαινε καταρχήν ότι δεν συγκρουόμαστε από την αρχή με τους διαφωνούντες συνανθρώπους μας, «σπάζοντας τα κρανία τους», αλλά συζητούμε και ακούμε τις διαφορετικές οπτικές τους, προσπαθώντας να πετύχουμε συναίνεση προς μια κατεύθυνση μετασχηματισμού μας.
Ο μετασχηματισμός μας πρέπει να συμβεί σε πολλά επίπεδα ταυτόχρονα:
Πραγματοποιείται στον εαυτό μας, στον κοινωνικό μας περίγυρο, στον πολιτισμό αλλά και στους νόμους μας και στις υλικές υποδομές. Είναι σημαντικό να βλέπουμε αυτά τα διαφορετικά επίπεδα με την ίδια σημασία και στη συνέχεια να αναρωτιόμαστε-ανάλογα με τις δυνατότητες και δεξιότητες που έχει το καθέν@ μας-ποιες πόρτες μπορούν να ανοίξουν πιο εύκολα για να επιφέρουν μια κοινωνικο-οικολογική αλλαγή στην καθημερινότητά μας.
Είναι απαραίτητο για παράδειγμα να χτίσουμε ταυτόχρονα εκεί έξω δομές που μπορούν να δώσουν σε αυτόν τον νέο πολιτισμό χώρους διαμόρφωσής του που να έχουν μια προστατευτική μορφή. Μια γεωργία αλληλεγγύης, μια κοινή οικονομία, ένα αξιακό σύστημα για την ευζωία και την συναισθηματική υποστήριξη, ένα κατάστημα ή καφενείο δωρεάν μοιράσματος ή ένα εργαστήριο επισκευών.
Προκειμένου να δημιουργήσουμε κάτι νέο, πάνω από όλα χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον για να αψηφήσουμε τις πιέσεις του παλαιού συστήματος. Όταν οικοδομούμε δομές που θα είναι υποστηρικτικές για την επιτυχία κάποιων μερικών στοιχείων του γενικότερου κοινωνικού μετασχηματισμού από τώρα, τότε μπορεί να ανθίσει μια νέα κουλτούρα και εμείς και οι σχέσεις μας, μαζί με τον τρόπο ζωής μας θα αλλάξουν πιο εύκολα.
Οι εσωτερικές και εξωτερικές αλλαγές είναι σαν δύο κουπιά που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να προχωρήσουμε. Χωρίς ένα από αυτά τα κουπιά κάνουμε κύκλους και δεν κινούμαστε μπροστά.
Πιο συγκεκριμένο παράδειγμα: μπορούμε να εγκατασταθούμε μαζί με μια μικρή ομάδα ανθρώπων που έχουμε πιο στενή ιδεολογική συγγένεια σε ένα κοινό χώρο, π.χ. σε έναν παλιό παρατημένο κτίριο στα περίχωρα μιας μικρής πόλης με δημιουργικό τρόπο: να προσπαθήσουμε να οργανωθούμε μαζί σε πολλούς τομείς, από το να επιδιορθώσουμε το κτίριο και να το κάνουμε κατοικίσιμο, ως το να αγοράζουμε πολλά χρήσιμα για τη διαβίωση αντικείμενα ή είδη διατροφής μαζί, να ράβουμε τα ρούχα μαζί και να τα μοιραζόμαστε όπως και τα περισσότερα βιβλία μεταξύ μας. Επιπλέον, να ζούμε λειτουργικά, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί κανείς να μη χρειάζεται να έχει το δικό του αμάξι ή γραφείο, καθιστικό, γυμναστήριο ή ησυχαστήριο και προφανώς κουζίνα. Και έχουμε επίσης μια κοινή οικονομία, που σημαίνει ότι ρίχνουμε όλοι όλα τα χρήματα που εξασφαλίζει ο καθένας χωριστά κάθε μήνα σε ένα κοινό ταμείο και όλοι παίρνουν αυτό που χρειάζονται, όταν το χρειάζονται. Μπορούμε να αφιερωθούμε σε ένα θέμα –π.χ. κάθε μήνα-και να μάθουμε πολλά για αυτό μαζί, να προσκαλέσουμε ομιλητές και ειδικούς που θα μας βοηθήσουν πάρα πέρα για την εφαρμογή πρακτικών εγχειρημάτων[7].

Να έχουμε επιπλέον κοινό όραμα να συνεισφέρουμε σε μια αλλαγή στην περιοχή που εγκατασταθήκαμε, προς μια πιο δίκαιη κοινωνία που περιλαμβάνει όλους τους τομείς, δηλαδή αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο συνεργαζόμαστε, γιορτάζουμε, συναντιόμαστε, ερχόμαστε σε επαφή με τη φύση ή εκπαιδεύουμε τον εαυτό μας. Επίσης, στο πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την αυξανόμενη μοναξιά, την απομόνωση, την περιθωριοποίηση ή την απώλεια αγαπημένων μας προσώπων. Στο πως αντιμετωπίζουμε τις επιπτώσεις της επερχόμενης κλιματικής αλλαγής η οποία είναι ήδη εδώ δηλαδή στο πώς να αντιμετωπίσουμε κατολισθήσεις, πλημμύρες, ερημοποίηση, ξηρασία κλπ., έως ότου καταφέρουμε να σταματήσουν οι κοινωνίες μας την κλιματική καταστροφή. Να μην θέλουμε απλώς να βρούμε μια κοινότητα για να ανήκουμε, αλλά να υφαίνουμε ένα περιφερειακό κοινοτικό δίκτυο. Να ονειρευόμαστε συλλογικά αγροκτήματα, πολιτιστικά καφέ, βραδιές εξιστόρησης, κοινοτικούς κήπους, ανοιχτά εργαστήρια και ένα απίστευτο αριθμό κοινοτικών εγχειρημάτων. Όταν οι άνθρωποι συναντιούνται (ακόμα και κάτω από την εξωτερική πίεση του συστήματος) και οργανώνονται, συνήθως επικρατεί η λογική της ανταλλαγής και του μοιράσματος, από μόνη της. Επικρατεί η λογική της κοινής χρήσης και όχι της ατομικής κτήσης, όπου ο καθένας μπορεί ελεύθερα να συνεισφέρει με ό, τι είναι απαραίτητο και να θέλει και να μπορεί να πάρει ό, τι χρειάζεται.
Αυτό είναι πραγματικά πολύ απλό σε μικρή κλίμακα, αλλά η Elinor Ostrom πήρε το βραβείο Νόμπελ επειδή έδειξε ότι δεν λειτουργεί μόνο σε μικρή κλίμακα όταν μαγειρεύεις σούπα μαζί με φίλους, αλλά σε όλο τον κόσμο: οι άνθρωποι παράγουν, διαχειρίζονται, συντηρούν και μοιράζονται όμορφα και χρήσιμα πράγματα, οικοδομώντας εγχειρήματα, που είναι σαν μικρά πραγματικά εργαστήρια στα οποία μπορούμε να ερευνήσουμε πώς θα μπορούσε να είναι ένας μετακαπιταλιστικός κόσμος. Και μερικές φορές μέσα από επιτυχημένα τέτοια εγχειρήματα νιώθει πραγματικά κανείς τη μυρωδιά της ουτοπίας. Και αυτό τον τροφοδοτεί τόσο πολύ όσο και η φαντασία του, ώστε να θέλει να συνεχίσει να αγωνίζεται για μια μεταμόρφωση σε κοινωνικό επίπεδο, γιατί χωρίς αυτήν δεν θα μπορέσει να αυξήσει τέτοιες στιγμές ψυχικής ανάτασης για το μελλούμενο.
Η συγκυρία έχει οδηγήσει σε ένα παγκόσμιο κίνημα νέων του λεγόμενου «μινιμαλισμού» και της «μεγάλης παραίτησης» όπως έχουμε ήδη αναφέρει.
Αυτοαποκαπιταλιστικοποίηση του εαυτού σημαίνει, επίσης, να πάψουμε να είμαστε υποταγμένοι πιστοί θρησκειών του μετά θάνατον παραδείσου ή της ιδεολογίας της ανταγωνιστικότητας και του ακόρεστου καπιταλιστικού καταναλωτισμού που μας εγκλωβίζει σε έναν αγοραίο, εμπορευματικό, αντικοινωνικό και τελικά αυτοκαταστροφικό ατομισμό. Πρόκειται για τη διεκδίκηση ενός εαυτού εντός του αυτοκαθοριζόμενου συλλογικού «Εμείς» και την κατάκτηση της αυθεντικής ανθρώπινης αξιοπρέπειας και της ομορφιάς του μέτρου και της επάρκειας.
Αν βάλουμε ως μέτρο την ομορφιάς της ζωής, την ελεύθερη από καταναγκασμούς κοινωνική συμβίωση, τότε η συνεργασία θα γίνει το μέτρο της συνδημιουργίας και της συνύπαρξης με ισορροπία με τα οικοσυστήματα, τη φύση και τις άλλες μορφές ζωής. Η συστηματική και στοχευμένη συμμετοχή στα Κοινά -που θα υπάρχουν γύρω μας- θα μας βοηθήσει να περάσουμε πιο γρήγορα στη διαδικασία της προσωπικής και ομαδικής απελευθέρωσης και να αφήσουμε πίσω τη βρωμιά της εικονικής καπιταλιστικής πραγματικότητας, επιδιώκοντας την ομορφιά της ζωής που περιμένει να την κάνουμε ακόμα καλύτερη.
Μπορούμε να αλλάξουμε; Αυτό είναι το μεγάλο ερώτημα.
Τα γονίδια, ο καπιταλισμός, η πολιτική εξουσία ή η έλλειψη εκπαίδευσης είναι συνυπεύθυνοι για το γεγονός ότι η μετάβαση σε μια βιώσιμη κοινωνία δεν επιτυγχάνεται, παρόλο που το θέλουμε αρκετοί-με την έννοια του κρίσιμου αριθμού-πολίτες;
Όταν, για μια ακόμη φορά για παράδειγμα, το σχέδιο κάποιου να καταναλώσει λιγότερο κρέας και γλυκά αποτυγχάνει, ποια είναι η πραγματική αιτία; Τι οδηγεί τους ανθρώπους και τις κοινωνίες να επιλέγουν μέσα που φέρνουν την αλλαγή, ή μέσα που την εμποδίζουν; Είναι ερωτήματα που διαμορφώνουν τον πυρήνα της σκέψης, όσων ακόμα ενδιαφέρονται πραγματικά για τις πολιτικές που αφορούν στο συλλογικό ή ατομικό μας μέλλον.
Πως μπορούμε να αλλάζουμε τον εαυτό μας, να πετυχαίνουμε κοινωνικές αλλαγές, πέρα από την κριτική του καπιταλισμού και μην περιμένοντας την «Επανάσταση που θα τα αλλάξει όλα με μιας»;
Η απλή συζήτηση π.χ. για την κρίση στη χώρα ή την ΕΕ ή για την αειφορία ή για τον πόλεμο, βοηθά μόνο μερικώς, αν εξακολουθεί να περιορίζεται μεταξύ των διανοουμένων. Αν είναι μόνο εγκεφαλική, ή αφορά μόνο στην ατομική και κοινωνική συνείδηση  ή την κριτική του καπιταλισμού. Αν όμως είμαστε σε θέση να καταλάβουμε τα συναισθήματα και κυρίως τις ασυνείδητες-και ταυτόχρονα μεταβαλλόμενες-επιθυμίες και απόψεις των ανθρώπων για την καθημερινότητά του, τότε θα μπορούμε καλύτερα να κατανοήσουμε τις δυνατότητες για κοινωνική και ατομική αλλαγή, ώστε να δράσουμε εποικοδομητικά για την υλοποίησή τους. Χωρίς να μιλάμε μονοδιάστατα και να τα «ρίχνουμε» όλα στον καπιταλισμό, ή να πέφτουμε σε μια μοντέρνα μεν, αλλά αναποτελεσματική επαναστατική ρητορική.

 Νέες προοπτικές μπορούν να δημιουργηθούν μέσω της ολιστικής αντίληψης και διεπιστημονικότητας

Ιστορικά παραδείγματα επιτυχημένων ή αποτυχημένων αλλαγών βοηθούν επίσης στην κατανόηση. Πώς προέκυψε πραγματικά η έννοια της ανάπτυξης, για παράδειγμα; Και είναι εξηγήσιμη η εμφάνιση των ολοκληρωτικών καθεστώτων του εικοστού αιώνα μόνο με την επίκληση αυταρχικών πολιτιστικών παραδόσεων, οικονομικών κρίσεων, χρήσης βίας και φαινομενικά χαρισματικών ηγετών;
Μόνο αυτοί που αναρωτιούνται για αυτό μπορούν να έχουν και το κλειδί για την κοινωνική και προσωπική αλλαγή. Είναι βασικά αναγκαίο, για έναν περαιτέρω προβληματισμό σχετικά με την αλλαγή, να τερματισθεί η μονόπλευρη αντιμετώπιση του θέματος και η αμοιβαία αγνόηση των διαφόρων επιστημονικών κλάδων της κοινωνικής και ατομικής συμπεριφοράς. Οι οικονομολόγοι ενάντια στους κοινωνιολόγους, οι ψυχολόγοι κατά των εθνολόγων και των κοινωνιοβιολόγων κ.λπ. Για να ανοίξει μια νέα προοπτική, θα πρέπει να τελειώνουμε με την μονομέρεια και την αντιπαλότητα και να αντιμετωπίσουμε τα πράγματα ολιστικά και διεπιστημονικά, ώστε να αποκτήσουμε όσο γίνεται πιο ολιστική αντίληψη για την κοινωνική και ατομική εξέλιξη στο πεδίο της καθημερινότητας.
Το ζοφερό μέλλον  που μας ετοιμάζει ο καπιταλισμός αφορά βεβαίως και κυρίως τις επόμενες γενιές. Μη ξεχνάμε ότι μέρος της σημερινής νεολαίας –το πιο προβληματισμένο κομμάτι της-αποκαλεί τον εαυτό της «τελευταία γενιά» των ανθρώπων, αν δεν αλλάξει αυτό το σύστημα. Αυτή είναι και η τελευταία ελπίδα για τη σημερινή γενιά των ενηλικιωμένων. Να ενταχθεί στο κίνημα της νεολαίας “for future” για τη διεκδίκηση ενός ευτοπικού μέλλοντος.


[1]  Πάμε για Κατάρρευση; | Η Εφημερίδα των Συντακτών (efsyn.gr)

[2] Παραδείγματα τέτοιων συλλογικών διεργασιών αναφέρονται αναλυτικά στο βιβλίο μας για τον «Σύγχρονο Κοινοτισμό»: https://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/503

[3] Βλέπε το βιβλίο μας ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ με τα προτάγματα της αυτονομίας, της αποανάπτυξης, του κοινοτισμού και της άμεσης δημοκρατίας: Αρχική (topikopoiisi.eu)
 

[4] Για έναν πολιτισμό «μετά την ανάπτυξη» | Η Εφημερίδα των Συντακτών (efsyn.gr)
 

[5] [5] Για την ευζωία με επάρκεια! | Η Εφημερίδα των Συντακτών (efsyn.gr)

[6] Πολύπλευρα αναπτυγμένων προσώπων και όχι μονοδιάστατων ατόμων του homooeconomicus.

[7] Βλέπε π.χ. το Κοινότητες συγκατοίκησης-διαβίωσης ηλικιωμένων | Η Εφημερίδα των Συντακτών (efsyn.gr) ή
Για μια αυτοδιαχειριζόμενη κοινότητα συμβίωσης ενηλικιωμένων ή
 
https://www.topikopoiisi.eu/902rhothetarhoalpha/-609675629

Η εντύπωση που έχουμε αποκομίσει εμείς οι πολίτες παντού –και ιδίως στην Ευρώπη και Ελλάδα- είναι ότι το παρόν μας καθορίζεται ιδιαίτερα από πολλαπλές κρίσεις. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει κλονίσει τους ενεργειακούς πυλώνες και τους πυλώνες ασφαλείας της Ευρώπης. Η επακόλουθη ενεργειακή –επισιτιστική κρίση και η αύξηση του πληθωρισμού αναστατώνουν πλέον την οικονομία και τους καταναλωτές με τέτοιο τρόπο ώστε οι κλιματικοί στόχοι, καθώς και τα πρότυπα προστασίας του περιβάλλοντος και της φύσης να δέχονται μεγάλες πιέσεις.
Έτσι η προϋπάρχουσα διπλή κρίση της απώλειας της βιοποικιλότητας και της υπερθέρμανσης του πλανήτη έχει ήδη οδηγήσει σε ανεπανόρθωτη απώλεια των φυσικών κύκλων, των οικοσυστημάτων  και των ειδών ζωής. Η έκθεση WWF Living Planet Report 2022 διαπιστώνει μάλιστα μια «μοιραία αλληλεπίδραση» μεταξύ της εξαφάνισης των ειδών και της κλιματικής κρίσης. Η ανθρωπότητα έχει ήδη αλλάξει ανεπανόρθωτα τον πλανήτη.
Υπάρχει όμως και ένα «καλό νέο»: Η Παγκόσμια Συμφωνία Διατήρησης της Φύσης! Στις 19 Δεκεμβρίου 2022, στο Μόντρεαλ, σημειώθηκε μια σημαντική πρόοδος στις διαπραγματεύσεις για μια νέα παγκόσμια συμφωνία για τη διατήρηση και τη βιώσιμη χρήση της παγκόσμιας φύσης.
Η κοινωνία πρέπει τώρα να χρησιμοποιήσει την επόμενη δεκαετία για να αλλάξει πορεία και να χαράξει αποφασιστικά ένα νέο δρόμο με βαθιές ουσιαστικές αλλαγές και ριζικούς μετασχηματισμούς. Γνωρίζουμε ότι το παράθυρο ευκαιρίας είναι μικρό, γι' αυτό και αυτή η μεγάλη κοινωνική πρόκληση θα πρέπει να αντικατοπτριστεί και στη νέα στρατηγική των κοινωνικών και οικολογικών κινημάτων: εκτός από τον ακρογωνιαίο στόχο της προστασίας και διατήρησης της φύσης, που προστατεύει τα τοπία και τα οικοσυστήματα από την επικείμενη καταστροφή και απώλεια, θα χρειασθεί να συμβάλουν στη συστημική αλλαγή της οικονομίας, του χρηματοπιστωτικού συστήματος, της κοινωνίας και της πολιτικής προς την κατεύθυνση ενός πραγματικά βιώσιμου πολιτισμού και του αντίστοιχου κοινωνικού μετασχηματισμού .

Σύμφωνα με την φιλανθρωπική οργάνωση Oxfam - σε έκθεση της πριν από την ετήσια συγκέντρωση της παγκόσμιας ελίτ στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός, τα 2/3 του νέου πλούτου που συγκεντρώθηκε τα τελευταία χρόνια που χαρακτηρίσθηκαν από την πανδημία έχει πάει στους πλουσιότερους 1% του παγκόσμιου πληθυσμού.
Αυτή η πλουσιότερη ελίτ των «από πάνω» έχει κερδίσει -μέχρι το τέλος του 2021- 26 τρισεκατομμύρια δολάρια σε νέο πλούτο. Αυτό αντιπροσωπεύει το 63% του συνολικού νέου πλούτου, με το υπόλοιπο να πηγαίνει στο υπόλοιπο 99% του παγκόσμιου πληθυσμού[1]. Διαβάζουμε επίσης ότι οι 355 δισεκατομμυριούχοι της ΕΕ κατέχουν πλούτο ίσο με αυτόν του 40% του πληθυσμού της, δηλαδή τα 178.000.000 των Ευρωπαίων.
Εντωμεταξύ : Τη δίωξη των πετρελαϊκών κολοσσών γιατί γνώριζαν ότι το πετρέλαιο θα «κατέκαιγε» τον πλανήτη ζήτησε ο γ.γ. του ΟΗΕ από το Νταβός[2]. Από τη δεκαετία του 1980 ήδη γνώριζε, για παράδειγμα, η ExxonMobil για την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, βάσει μελετών των δικών της επιστημόνων, όπως επιβεβαιώνει μελέτη που δημοσιεύθηκε πρόσφατα στην επιθεώρηση Science.
Αλλά η BP, Chevron, Exxon Mobil, Shell και Total Energies είχαν συνολικά ετήσια κέρδη 199 δισ. δολαρίων για το 2022 και θα μοιράσουν  σχεδόν 29 δισ. δολάρια στους μετόχους τους. Το ίδιο και η Gazprom τα κέρδη της ανήλθαν 41,75 δισ. δολ. μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2022, με τον πόλεμο πιθανά να της τα μειώσει στη συνέχεια, αλλά να αυξήσει ακόμα περισσότερο τα κέρδη των δυτικών εταιρειών [3], με τον πόλεμοΜοναδική τους ανησυχία είναι μη φορολογηθούν περισσότερο τα «ουρανοκατέβατα κέρδη» τους από τις κυβερνήσεις. Οι τελευταίες όμως, στην πλειονότητά τους,  τα ποσά με τα οποία φορολογούν τα «ουρανοκατέβατα» αυτά κέρδη είναι ψίχουλα μπροστά σε αυτά που πληρώνει το σύνολο της κοινωνίας μέσω των υψηλών τιμών, αντικατοπτρίζοντας τη φορολογική ασυλία των τελευταίων 40 χρόνων που απολάμβαναν από τις κυβερνήσεις  οι μεγάλες επιχειρήσεις και οι πλούσιοι μέτοχοί τους[4].
Παράλληλα, διαβάζουμε ότι σήμερα το πιο πλούσιο στον κόσμο 1% έχει τεράστιο οικολογικό αποτύπωμα με εκπομπές 8,5 δις τόνων διοξειδίου του άνθρακα το χρόνο, ενώ το 50% των φτωχότερων «από κάτω» μόνο 6,1 δις. τόνων το χρόνο. Το 10% των πιο πλούσιων[5] ευθύνονται  για τη μισή συνολικά ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που εκλύθηκε ποτέ στην ατμόσφαιρα. Η συμμετοχή επομένως των «από πάνω» στην κλιματική κρίση είναι δυσανάλογα τεράστια με αυτή των «αποκάτω». Έχουμε δηλαδή στην ουσία να κάνουμε και δω με αύξηση της κοινωνικής ανισότητας στο οικολογικό και κλιματικό αποτύπωμα, πράγμα που εκφράζει το ταξικό πρόβλημα στα πλαίσια κυρίως των «αναπτυγμένων» καπιταλιστικών χωρών, αλλά και της αντίστοιχης  παγκόσμιας ανισότητας μεταξύ αυτών και των λεγόμενων «φτωχών» χωρών.
Πραγματικά:
Ακόμα και οι οπτιμιστές της «ανάπτυξης», ιδιαίτερα της «πράσινης ανάπτυξης», παραδέχονται ότι η προστασία του κλίματος δεν μπορεί να επιτευχθεί αν δεν υπάρχει μια δίκαιη κατανομή των εκπομπών του CO2 και των μέτρων- βαρών για την απαιτούμενη μείωσή τους: Για να μείνει η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας κάτω του 1,5 ο C, έχει προταθεί από τους επιστήμονες μια διαφοροποιημένη σταδιακή μείωση για τα διάφορα κράτη: π.χ. η Γερμανία θα πρέπει να γίνει «ουδέτερη» ως προς τις εκπομπές το αργότερο το 2035, η Ινδία αντίθετα το 2090, γιατί ο μέσος Ινδός εκπέμπει μόνο 1,8 τόνους διοξειδίου το χρόνο. Πρωταθλητές στις εκπομπές είναι το Κατάρ με 32,4 τ/έτος/κάτοικο και τα κράτη του περσικού κόλπου μαζί με την Σαουδική Αραβία. Ακολουθούν οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Αυστραλία με περίπου 15 τ/έτος/κάτοικο, Η Ρωσία με 10,5τ,  η Ιαπωνία με 8,7 τ, η Κίνα με 7,4 και η Ευρωζώνη με 6,5 τόνους/έτος/κάτοικο. Χώρες όμως όπως το Αφχανιστάν, η Αγκόλα, το Μπαγκλαντές, το Μπενίν, Μπουργκίνα Φάσο, Καμπότζη, οι περισσότερες αφρικανικές χώρες και της Κεντρικής-Νότιας Αμερικής, κλπ.(https://data.worldbank.org/indicator/EN.ATM.CO2E.PC) με κάτω του 1 τόνου εκπομπών ανά κάτοικο το χρόνο-που είναι το όριο για τη βιωσιμότητα-είναι ήδη σήμερα ουδέτερες( ουδετερότητα: εκπομπές-απορρόφηση CO2=0). Τα ανάλογα μέτρα για την επίτευξη της μείωσης και της ουδετερότητας των οικονομιών των χωρών δεν μπορούν παρά να δρομολογηθούν από τα κράτη και όχι από τις ελεύθερες αγορές ή από μια παγκόσμια διακυβέρνηση που δεν υπάρχει.
Οι πλούσιες χώρες είναι βασικά οι πρωταίτιοι της κλιματικής κρίσης και όχι οι φτωχές, παρόλο που ο παγκόσμιος Νότος –λόγω του «υπερπληθυσμού» τους[6]-θεωρείται από πολλούς ιθύνοντες του καπιταλισμού υπεύθυνος για την οικολογική  κρίση στον πλανήτη. Οι πόλεμοι όπου γης αύξαιναν πάντα τις εκπομπές, αλλά κανείς δεν μίλησε για αυτό. Πόσο μάλλον ο πόλεμος στην Ευρώπη και την Ουκρανία που συνεχίζει να εξελίσσεται και μπορεί να εκτροχιάσει ακόμη περισσότερο το κλίμα με αύξηση των εκπομπών διοξειδίου, καθώς πολλές χώρες οδηγούνται -αντί στη μείωσή τους-σε μια ξέφρενη αναζήτηση νέου εφοδιασμού σε αέριο και πετρέλαιο προκειμένου να αντικαταστήσουν τις ρωσικές εισαγωγές, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα.
Στη χώρα μας: Με το  νέο Εθνικό Σχέδιο για την Ενέργεια και το Κλίμα (ΕΣΕΚ)., οι «φιλόδοξοι στόχοι» που μπαίνουν έως τα έτη 2030 και 2050 δεν οδηγούν στον μηδενισμό των ρύπων, οι προβλεπόμενες επενδύσεις ύψους 137 δισεκατομμυρίων αφορούν μόνο τις μεγάλες επιχειρήσεις ενώ ταυτόχρονα διατηρείται για χρόνια η εξάρτηση από το εισαγόμενο φυσικό αέριο. Προκαλεί βεβαίως πολλά ερωτήματα και το γεγονός ότι παρά την εκτόξευση των έργων ΑΠΕ, το φυσικό αέριο διατηρεί κυρίαρχο ρόλο στο ενεργειακό μίγμα, αφού διατηρείται κοντά στο 30% του συνόλου μέχρι το έτος 2028 και το 2030 υποχωρεί μόνο στο 17%. Αυτή η «υπερδέσμευση» στο φυσικό αέριο και η αναίρεση του στόχου της κλιματικής ουδετερότητας για το 2050, μάλλον επικυρώνει τη βούληση της κυβέρνησης Μητσοτάκη να εξαρτά τη χώρα από ένα εισαγόμενο ορυκτό καύσιμο που θέτει σε κίνδυνο την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας. Μοναδικός στόχος αυτής της επιλογής είναι να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα του καρτέλ ενέργειας, το οποίο σωρεύει υπερκέρδη εις βάρος της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας.
Να  τονίσουμε επίσης ότι η Ελλάδα έχει μείνει πίσω στα προγράμματα «Εξοικονομώ» για αναβάθμιση κατοικιών – το πρόγραμμα του 2020 έχει σοβαρότατα προβλήματα πληρωμών και του 2021 είναι «πρακτικά κολλημένο». Το «Εξοικονομώ» για τις επιχειρήσεις αγνοείται πρακτικά από την κυβέρνηση, ενώ «το πρόγραμμα ΗΛΕΚΤΡΑ για την ενεργειακή αναβάθμιση των δημοσίων κτιρίων βρίσκεται στο ψυγείο, χωρίς ακόμη κάποια ένταξη έργων.
​
Επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής: Οι ασφαλιστικές εταιρείες προειδοποιούν για μεγάλες ζημιές
Οι επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης το 2022 δεν ήταν μόνο επικίνδυνες, αλλά και δαπανηρές. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα οδήγησαν σε τεράστιες ζημιές σε όλες τις ηπείρους, όπως σημειώνει η Munich Re στον ισολογισμό της για το τρέχον έτος. Η  μεγαλύτερη ασφαλιστική πολυεθνική εταιρεία στον κόσμο παρουσιάζει κάθε χρόνο παγκόσμια στοιχεία για τις ζημίες από φυσικές καταστροφές. Σύμφωνα με αυτήν, το συνολικό κόστος ήταν 270 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ. Αυτό αντιστοιχεί στο μέσο όρο των τελευταίων πέντε ετών. Σε σύγκριση με τις τιμές των προηγούμενων δεκαετιών, το άθροισμα είναι πολύ υψηλό.
Ο πιο δαπανηρός  ήταν ο τυφώνας "Ίαν", ο οποίος προκάλεσε καταστροφές κυρίως στην αμερικανική πολιτεία της Φλόριντα. Το κόστος ανέρχεται σε περίπου 100 δισεκατομμύρια ευρώ. Η αύξηση της θερμοκρασίας της γης κάνει τους τροπικούς κυκλώνες να είναι θεμελιωδώς πιο συχνοί, ιδιαίτερα εκείνους με έντονες βροχοπτώσεις.
Η δεύτερη πιο δαπανηρή καταστροφή ήταν οι πλημμύρες στο Πακιστάν. Αυτά ήταν συνέπεια των ισχυρών μουσώνων, τους οποίους οι ερευνητές του κλίματος συνδέουν με την κλιματική αλλαγή. Οι πλημμύρες, οι οποίες κατά καιρούς βύθισαν το ένα τρίτο της χώρας, κόστισαν 15 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, σύμφωνα με την Munich Re. Αυτό δεν σημαίνει ότι οι ΗΠΑ πλήττονται περισσότερο από την κλιματική κρίση απ' ό,τι το Πακιστάν. Οι βιομηχανικές χώρες αναφέρουν τακτικά υψηλότερα σύνολα ζημιών από ό,τι οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου, επειδή τα κατεστραμμένα περιουσιακά στοιχεία είναι μεγαλύτερης αξίας. Το μέσο σπίτι ή αυτοκίνητο στη Φλόριντα είναι πολύ ακριβότερο από εκείνο στο Πακιστάν[7].
Και δεν μπορούν να ασφαλιστούν όλες οι ζημιές!
Ούτε το μισό των ζημιών που προκλήθηκαν δεν ήταν ασφαλισμένες. Και εδώ υπάρχουν διεθνείς διαφορές: ενώ το 60% περίπου των ζημιών που προκάλεσε ο τυφώνας "Ίαν" ήταν ασφαλισμένο, στο Πακιστάν δεν υπήρχε σχεδόν καθόλου ασφάλιση.
Αλλά δεν μπορούν να ασφαλιστούν όλες οι ζημίες που σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Για όσες είναι πολύ βέβαιο ότι θα συμβούν, για παράδειγμα, καμία ασφαλιστική εταιρεία δεν συνάπτει σύμβαση. Για αυτό, κατά την Παγκόσμια Διάσκεψη για το Κλίμα στην Αίγυπτο, ο κόσμος συμφώνησε για ένα ταμείο από το οποίο οι φτωχές χώρες θα μπορούν να αντλούν σε περίπτωση ζημιών. Δεν είναι ακόμη σαφές όμως ποιες χώρες θα υποχρεωθούν να πληρώσουν.
Αυτό που μέχρι τώρα οι οικονομολόγοι και ο «μέσος» άνθρωπος-καταναλωτής υλικών και ιδεών θεωρούσαν «πλούτο», πρόκειται να μπει στο στόχαστρο της φύσης και των καταστροφικών κλιματικών-καιρικών φαινομένων και δεν μπορεί να «σωθεί» με χρηματικές αποζημιώσεις από το ασφαλιστικό κεφάλαιο.
Ως εκ τούτου απαιτούνται ριζικά νέες μορφές πλούτου που θα αντικαταστήσουν τις τρέχουσες μορφές στα πλαίσια του καπιταλισμού. Χρειάζονται νέοι δείκτες έκφρασης αυτού του νέου πλούτου των ανθρώπων και νέες μορφές κοινωνικής οργάνωσης , που θα διαμορφώσουν και τον τρόπο της παραγωγής και διανομής αυτού. Οι νέοι δείκτες και τα νέα κριτήρια-πέρα από τα χρηματικά κριτήρια των ατομικών και εθνικών ΑΕΠ- θα βασίζονται σε ριζικά διαφορετικές λογικές οικονομικές αλλά και πολιτικές:
1) σε μια συμβιωτική  λογική στις διανθρώπινες και τις κοινωνικές σχέσεις με βάση τις βιοτικές ανάγκες και τις δυνατότητες των οικοσυστημάτων και με  άξονα το κοινωνικό και οικολογικό όφελος και τα κοινά, και
2) σε μια αποκεντρωμένη, τοπικοποιημένη και ταυτόχρονα αντιιεραρχική οργάνωση της πολιτικής και κοινωνικής ζωής, με αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες στη βάση της χωρικής-θεματικής Κοινότητας, του Δήμου και της Περιφέρειας (καλύτερα Βιοπεριφέρειας).


[1] Όπως δήλωσε η οργάνωση: για πρώτη φορά εδώ και 25 χρόνια η αύξηση του ακραίου πλούτου συνοδεύεται από αύξηση της ακραίας φτώχειας και ζήτησε να επιβληθούν νέοι φόροι στους υπερπλούσιους.

[2] Σήμερα, οι παραγωγοί ορυκτών καυσίμων και όσοι τους υποστηρίζουν συνεχίζουν να αγωνίζονται για την αύξηση της παραγωγής, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι το οικονομικό τους μοντέλο είναι ασύμβατο με την επιβίωση της ανθρωπότητας. Ορισμένοι πετρελαϊκοί γίγαντες διακίνησαν το μεγάλο ψέμα, φλερτάρουν με την κλιματική καταστροφή την ώρα που γνωρίζουμε ότι η κατάρρευση των οικοσυστημάτων είναι ένα απόλυτο επιστημονικό γεγονός, είπε ο Αντόνιο Γκουτέρες.

[3] Τα κέρδη των 5 εταιρειών είναι τα υψηλότερα στην ιστορία τους και  εκτιμάται ότι η κερδοφορία τους θα συνεχίσει ισχυρή και το 2023 με συνολικά ετήσια κέρδη 158 δισ. δολάρια, επίπεδο το οποίο θα είναι το δεύτερο υψηλότερο μετά το περσινό ρεκόρ. Δεν έχουμε στοιχεία για τα κέρδη όλου του προηγούμενου χρόνου από τη  Gazprom, αλλά ρωσικός κολοσσός –σύμφωνα με το Reuters-ανακοίνωσε ότι τα καθαρά του κέρδη του ανήλθαν σε 2,5 τρισ. ρούβλια (41,75 δισ. δολ.) το πρώτο μόνο εξάμηνο του 2022.

[4] Σήμερα, πάνω από το 80% των συνολικών φορολογικών εσόδων, συγκεντρώνεται παγκοσμίως από φόρους που επιβάλλονται στους πολίτες, μέσω του ατομικού εισοδήματος, της μισθοδοσίας ή της κατανάλωσης. Οι φόροι των εταιρειών συνεισφέρουν το 14%, ενώ οι φόροι περιουσίας μόλις το 4%.

[5] Στην καθημερινή φρασεολογία «πλούσιο» λέμε αυτόν που έχει άφθονα αγαθά, πολλαπλάσια από τις ανάγκες του, και μπορεί να σπαταλά. Θα φτιάξει τεράστιες βίλες, θα αγοράσει πανάκριβα αυτοκίνητα και πολυτελή σκάφη, τα οποία χρειάζονται αντίστοιχες υποδομές σε μαρίνες και λιμάνια, θα κάνει ταξίδια και διακοπές στη Μύκονο και στα εξωτικά νησιά σπαταλώντας αντίστοιχα. Θα φτιάξει δε τις βίλες και τα εξοχικά που αλλού; Στο νησί και στο βουνό, στο δάσος με παράνομες τις περισσότερες φορές διαδικασίες λόγω του γεγονότος ότι… «φυσάει» το χρήμα και… παρασέρνει και τους υπεύθυνους κρατικούς υπαλλήλους. Κι αυτά όλα πάντα για μια ματαιοδοξία… «καλοπέρασης», ο οποία πάει στα ύψη το οικολογικό του αποτύπωμα σε βάρος του κλίματος, παράλληλα με τη σπατάλη του σε ενέργεια που όλοι λένε πως πρέπει να παραχθεί από ΑΠΕ για να σωθεί ο πλανήτης, θεωρώντας δεδομένη την καταναλωτική σπατάλη των πλουσίων…

[6] Δεν είναι οι πολλοί άνθρωποι το πρόβλημα, αποδεικνύεται ότι το πρόβλημα είναι οι άνθρωποι που καταναλώνουν πολύ! Ακόμα και αν η Αφρική δεν κατοικούνταν, για παράδειγμα, δεν θα υπήρχε κάποια βελτίωση για το κλίμα, αφού από κει δεν προέρχονται σχεδόν καθόλου εκπομπές CO2 που παίζουν κάποιο ρόλο στο ισοζύγιο: εκπομπές-απορρόφηση. Ένα επιπλέον στοιχείο: το πλουσιότερο 10% της ανθρωπότητας (με μέσο εισόδημα 87.200 ευρώ το χρόνο) εκπέμπει το 48% του συνολικού «ισοδύναμου» διοξειδίου, ενώ το φτωχότερο 50% (μέσο εισόδημα 15200) μόνο το 12%. Στη Γερμανία π.χ. το 1% των πλουσίων εκπέμπει 117,8 τ/άτομο/έτος, το 10% των πλουσιότερων 34,1 τόνους, ο «μέσος» γερμανός 12,2 και το 50% των «από κάτω» 5,9 τόνους/άτομο/έτος. Είναι αναγκαίο να γίνει κατανοητό και από τους «έχοντες και κατέχοντες» ότι δεν μπορούν να καταναλώνουν απερίσκεπτα –με κριτήριο τα απαραίτητα για την προστασία του κλίματος μέτρα-εις βάρος των κοινών πόρων και των «από κάτω», γιατί η κλιματική καταστροφή θα αφορά και τους ίδιους, αφού ταξιδεύουμε με το ίδιο καράβι στην τρικυμία αντιμετωπίζοντας τον κίνδυνο, ανεξάρτητα του ποιος είναι ο καπετάνιος και ποιοι οι μούτσοι του καραβιού.

[7] Σε σχέση με την εθνική οικονομία του Πακιστάν, 15 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ είναι πολλά. Πρόσφατα, η κυβέρνηση της χώρας της Νότιας Ασίας μαζί με τα Ηνωμένα Έθνη είχαν καλέσει σε διάσκεψη δωρητών για να ζητήσουν από άλλα κράτη υποστήριξη. Στο τέλος, συγκεντρώθηκαν περισσότερα από 9 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ σε διεθνή βοήθεια.

Σπάνια στην ανθρώπινη ιστορία έχουν πάει τόσο πολλά πράγματα τόσο άσχημα και στραβά και σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, όσο τα τελευταία χρόνια. Τα παγκόσμια κοινωνικά και οικονομικά συστήματα πρέπει να κάνουν μια στροφή, αν δεν θέλουν να καταστρέψουν την ίδια τους τη φυσική βάση.
Ζούμε τώρα στο Ανθρωπόκαινο και κανένας φυσικός μηχανισμός-«από μηχανής θεός»-δεν θα έρθει να μας σώσει. Χρειάζεται επείγουσα στροφή της πορείας μας για να επιτρέψουμε στη φύση να αντιστρέψει την ζοφερή κατάσταση. Για αυτό χρειαζόμαστε νέους προσανατολισμούς, και η έννοια της επάρκειας είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ανάμεσά τους.
Η επάρκεια αποτελεί ουσιαστικά τον αντίποδα του προσανατολισμού του σημερινού καπιταλιστικού μοντέλου ανάπτυξης που είναι το μόνιμο μότο: "ψηλότερα, μακρύτερα, γρηγορότερα, περισσότερα". Αντίθετα, η επάρκεια δίνει προτεραιότητα στην ποιότητα ζωής στα πλαίσια της εργασίας, της εκπαίδευσης και του ελεύθερου χρόνου, καθώς και στην ελευθερία της υπεύθυνης επιλογής και του δικαιώματος αυτοδιάθεσης. Μιας ελευθερίας που περιλαμβάνει όχι μόνο την ελευθερία από την καταπίεση και τις κοινωνικές διακρίσεις, αλλά και την ελευθερία για ενεργό συμμετοχή στις κοινωνικές υποθέσεις. Μια από τις κεντρικές κραυγές των επόμενων μαχών-γιατί στην ουσία βρισκόμαστε σε συνθήκες πολέμου- θα είναι το μότο "καλύτερα, όχι περισσότερα!"

Πριν από τριάντα χρόνια, το 1987, η Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξης (γνωστή και ως Επιτροπή Brundtland) όρισε την έννοια της «Αειφόρου Ανάπτυξης» ως εξής: «Ανάπτυξη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών για να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες». Αυτός ο ορισμός περιέχει δύο βασικές έννοιες:
1) Την έννοια των "αναγκών", ιδίως των βασικών αναγκών των φτωχών του κόσμου, στους οποίους πρέπει να δοθεί απόλυτη προτεραιότητα, και
2) Την ιδέα των περιορισμών που επιβάλλονται από την κατάσταση και την ικανότητα του περιβάλλοντος να ανταποκριθεί στις παρούσες και μελλοντικές ανάγκες. Σήμερα θα το ονομάζαμε αυτό: διασφάλιση της δυνατότητας του οικοσυστήματος στο να μας παρέχει υπηρεσίες.
Η δικαιοσύνη εντός και μεταξύ των γενεών και των κοινωνικών ομάδων βρίσκεται στο πυρήνα αυτού του ορισμού. Αλλά οι δύο βασικές αρχές της «αειφόρου ανάπτυξης», δηλαδή η ικανοποίηση των αναγκών και οι περιορισμοί του οικοσυστήματος είναι ασυμβίβαστοι με τις πολιτικές των κρατούντων παντού σήμερα, αν και όλοι αναφέρονται στον όρο.  Οι ιθύνοντες του πολιτικοοικονομικού συστήματος που είναι υπεύθυνοι στη λήψη αποφάσεων στην πολιτική και τις επιχειρήσεις λατρεύουν πάντα να αναφέρουν την πρώτη πρόταση, αλλά αποφεύγουν το δεύτερο μέρος του ορισμού.
Για να είναι η ανάπτυξη, όχι «αειφόρος» γενικά, αλλά «βιώσιμη» ειδικά, πρέπει να δημιουργήσουμε εκτός από αντίστοιχα βιώσιμα αγαθά, και ποιότητα ζωής, ή συνοπτικά ένα «επαρκές ψυχικό εισόδημα» από τους πόρους που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε με δίκαιο και βιώσιμο τρόπο. Η ποιότητα ζωής περιλαμβάνει καταρχήν -εκτός των άλλων- και καλή αμειβόμενη εργασία, και αναγνώριση της μη αμειβόμενης εργασίας (φροντίδας), και την ισότητα των φύλων στα δύο είδη εργασίας.

Γιατί επικεντρωνόμαστε στην επάρκεια
Ας ξεκινήσουμε με την εξίσωση ΕΠΕΤ (η οποία ως ταυτολογία είναι πάντα
αλήθεια): Ε(πιπτώσεις) = Π(ληθυσμός) x Ε(υημερία[1]) x Τα(εχνολογία):
- Π: Ο πληθυσμός κυριαρχεί στη συζήτηση που γίνεται στις ΗΠΑ. Μέχρι το 2050 αναμένουμε περίπου 120% αύξηση του πληθυσμού παγκοσμίως.
-Ε: Η ευημερία είναι ο ελέφαντας στο σαλόνι - μόνο οι οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στα κινήματα της περιβαλλοντικής δικαιοσύνης και της αποανάπτυξης μιλάνε γι' αυτήν. Ο ΟΟΣΑ την μετρά με το ΑΕΠ και αναμένει ότι θα αυξηθεί κατά 300% έως το 2050.
- Τ: Η τεχνολογική αποτελεσματικότητα είναι το κύριο θέμα συζήτησης στην ΕΕ. Μέχρι το 2050 ελπίζουν σε περίπου 40% αύξηση της παραγωγικότητας στη χρήση των πόρων.
Οι Ε(πιπτώσεις) της όποιου είδους ανάπτυξης, αναμένεται να υπερδιπλασιαστούν μέχρι τα μέσα του αιώνα, μια εντελώς ανεύθυνη τάση.
Το να αυξηθεί-όπως προτείνεται- ο ρυθμός της παραγωγικότητας των πόρων σε 6% ετησίως (διπλάσια από την αναμενόμενη και τριπλάσια του προηγούμενου ρυθμού) θα απαιτούσε μια μόνιμη προσφορά νέων θαυματουργών τεχνολογιών που μέχρι στιγμής δεν έχουν αναπτυχθεί καν ως πρωτότυπα. Η αντιμετώπιση της δημογραφικής αλλαγής δεν απαιτεί μόνο ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, αλλά είναι επίσης δευτερεύουσας σημασίας για τις συνολικές επιπτώσεις.
Έτσι, ρεαλιστικά, η βασική μεταβλητή που μπορεί να αντιμετωπιστεί, στα πλαίσια των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής, είναι η Ευημερία, εκφρασμένη σε καθαρό όγκο κατανάλωσης. Σε αυτά τα πλαίσια, αυτό είναι και το νόημα της επάρκειας: η μείωση της κατά κεφαλήν κατανάλωσης πόρων. Αυτό δεν είναι το ίδιο με τη μείωση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων: ενώ οι ανθρώπινες επιθυμίες είναι άπειρες, οι ανθρώπινες ανάγκες περιορίζονται ως ανθρωπολογική σταθερά. Λίγες από αυτές είναι υλικές ανάγκες- αυτές μπορούν να εξυπηρετηθούν από λιγότερο υλικά αγαθά και υπηρεσίες, για παράδειγμα με την κοινή χρήση αντί της ιδιωτικής ιδιοκτησίας των πιο αναποτελεσματικών διαρκών ιδιωτικών αγαθών, όπως είναι τα αυτοκίνητα.
Φυσικά αυτό το αίτημα για μείωση της ευμάρειας ισχύει κυρίως για τους πλούσιους, αλλά όχι απαραίτητα μόνο στις εύπορες χώρες. Ενώ η οικονομική ανάπτυξη είναι απαραίτητη στα φτωχότερα έθνη, η πλειοψηφία των φτωχών του κόσμου ζουν πλέον σε χώρες μεσαίου εισοδήματος. Ως αποτέλεσμα, η επιταγή-μάντρα της ανάπτυξης δεν ισχύει πια για τις χώρες γενικά, αλλά περισσότερο για τις μειονεκτούσες ομάδες εντός των χωρών, με αναδιανομή του πλούτου μεταξύ των πλουσίων και των φτωχών σε κάθε χώρα και μεταξύ των πλουσίων και φτωχών χωρών, καθώς και μεταξύ της παγκόσμιας καταναλωτικής τάξης και της υπόλοιπης ανθρωπότητας που είναι ένα βασικό ζήτημα. Για παράδειγμα, ενώ η Κίνα μπορεί να εξακολουθεί να έχει περίπου 180 εκατομμύρια ανθρώπων σε συνθήκες φτώχειας, φιλοξενεί τη μεγαλύτερη εθνική ομάδα δισεκατομμυριούχων, και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έχουν ξεπεράσει αυτές της ΕΕ, ακόμη και κατά κεφαλήν.
Ο περιβαλλοντικός χώρος ορίζει ένα ανώτατο όριο κατανάλωσης πόρων και ένα κατώτατο όριο πρόσβασης σε πόρους. Για να γίνουν σεβαστά τα πλανητικά όρια, η κατανάλωση πρέπει να μειωθεί, συρρικνώνοντας έτσι την οικονομία, επειδή βρισκόμαστε σε μια κατάσταση υπερ-απωλειών βιοποικιλότητας, διατάραξης του παγκόσμιου κύκλου του Αζώτου (N) και Φωσφόρου (P), της οργανικής ύλης,  καθώς και διατάραξης του κλίματος. Σήμερα όχι μόνο οι μη ανανεώσιμες πηγές εξαντλούνται, ακόμη και οι ανανεώσιμοι πόροι εκμεταλλεύονται πέρα από τις ικανότητες αναγέννησής τους, καθιστώντας τους μη ανανεώσιμους.
Χρειαζόμαστε επειγόντως μια παγκόσμια δίκαιη κατανομή της πρόσβασης σε πόρους εντός των περιβαλλοντικών ορίων. Αυτό προϋποθέτει την αποϋλοποίηση, αποορυκτοποίηση (σταδιακή κατάργηση της χρήσης ορυκτών καυσίμων έως το 2030), τερματισμό της αποψίλωσης εδαφών και διασφάλιση των κοινών αγαθών. Αυτό είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια κυκλική οικονομία και έναν οικολογικό εκσυγχρονισμό.
Για να αντιμετωπισθεί η κατάσταση θετικά, πρώτα θα πρέπει να καθοριστούν αυτοί οι στόχοι-για παράδειγμα στην ΕΕ- και οι αντίστοιχές τους πολιτικές να αξιολογούνται με βάση το κριτήριο εάν είναι αποτελεσματικές στρατηγικές για την υλοποίηση των στόχων, σε συνδυασμό με την προσαρμογή τους, όσο συχνά χρειάζεται. Για παράδειγμα, οι αυξήσεις της αποτελεσματικότητας είναι αναμφίβολα απαραίτητες, αλλά ενισχύουν την αύξηση της χρήσης των πόρων. Πρέπει λοιπόν να συνδυαστούν με την επάρκεια οι πολιτικές που απομυζούν το πλεόνασμα και έτσι εξαλείφουν την ανάκαμψη ως αποτέλεσμα. Ο σκοπός μετράει, όχι τα μέσα. Καθώς δεν υπάρχουν αποτελεσματικά αναπτυξιακά φρένα σε μια οικονομία της ελεύθερης αγοράς, οι περιορισμοί πρέπει να καθοριστούν από το εξωτερικό του οικονομικού συστήματος: από την πολιτική δηλαδή, περιορίζοντας τη ροή των πόρων με ένα μειούμενο σταδιακά ανώτατο όριο.
Το κατώτατο όριο κοινωνικής προστασίας που ζητήθηκε από τον ΟΗΕ - το οποίο επιδιώκεται μέσω μέτρων όπως το άνευ όρων βασικό εισόδημα, το αρνητικό εισόδημα-φόρο, και έναν ελεύθερο ενεργειακό προϋπολογισμό - προϋποθέτει την εξασφάλιση επαρκούς πρόσβασης σε πόρους για μια αξιοπρεπή ζωή.

Επάρκεια ως ελευθερία
Μεταξύ του δαπέδου και της οροφής, βρίσκεται ο τομέας της ελευθερίας, ο χώρος δηλαδή για βιώσιμους τρόπους ζωής, ο ασφαλής χώρος λειτουργίας της ανθρωπότητας. Μόνο σε αυτό το χώρο οι έννοιες της ελευθερίας της επιλογής και η κυριαρχία του πολίτη-καταναλωτή έχουν νόημα.  Η εκτός των ορίων αυτών κυριαρχία μετατρέπεται σε ανευθυνότητα, εκούσια υπερκατανάλωση ή επιβαλλόμενη υποκατανάλωση. Ωστόσο, εξαντλώντας τους σπάνιους πόρους, σπαταλώντας τους για αμφίβολους σκοπούς όπως οι εξοπλισμοί, ο πόλεμος, τα συστήματα καταστολής και τα αγαθά πολυτελείας, και ταυτόχρονα με την υπερβολική ρύπανση του περιβάλλοντος, αφενός, και με την παγκόσμια πόλωση του εισοδήματος από την άλλη, οι ταξικές κοινωνίες σήμερα απλά συρρικνώνουν το πεδίο των ελεύθερα επιλεγμένων τρόπων ζωής, των συνηθειών και των προϊόντων, για τους «από κάτω» με τα χαμηλότερα εισοδήματα.
Σε αυτό το πλαίσιο, αντίθετα, η επάρκεια χαρακτηρίζεται από την ελευθερία όλων να εξασφαλίζουν τις συνθήκες ύπαρξης και να κάνουν κάτι που οι άνθρωποι το αποδέχονται και το εκτιμούν- η νομιμοποίηση της πραχτικής τους στηρίζεται σε δημοκρατικά και ηθικά κριτήρια και περιορισμούς. Λειτουργεί ως προστασία από την έλξη του καταναλωτικού καπιταλισμού να συμβαδίζει με την συμπεριφορά μεγάλου μέρους των καταναλωτών της «διπλανής πόρτας», που χρησιμοποιούν χρήματα που δεν έχουν (δανειστές) για να αγοράσουν πράγματα που δεν χρειάζονται, για να εντυπωσιάσουν ανθρώπους που δεν τους αρέσουν. Και επειδή ο καταναλωτικός καπιταλισμός βασίζεται στην επιδίωξη του « πάντα περισσότερο», είναι φανερό ότι η έννοια της επάρκειας στρέφεται με πρακτικό τρόπο ενάντια στον καπιταλισμό.
Η επίκληση της επάρκειας για ένα διαφορετικό είδος κοινωνικών σχέσεων, για τον καθορισμό των σκοπών πριν από την επιλογή μέσων, και έτσι για ένα τέλος αυτής της εκδοχής του καπιταλισμού, στην οποία όλοι μας έχουμε γαλουχηθεί, αναμένεται να συναντήσει την έντονη αντίσταση.  Η προώθηση της επάρκειας, σκοντάφτει στην άγρια αντίσταση των «εχόντων και κατεχόντων» δικαιούχων του μη βιώσιμου status quo (μόνο οι προαγωγείς της τεχνολογικής αποτελεσματικότητας δεν αντιμετωπίζουν τέτοιου είδους αντίσταση).
Σαράντα πέντε χρόνια πριν, η έκθεση «Τα όρια της ανάπτυξης» προειδοποιούσε για τους μελλοντικούς κινδύνους της πορείας που ακολουθούσε ο κόσμος. Όμως συνεχίσαμε να περπατάμε στα μονοπάτια για τα οποία είχαν προειδοποιήσει τα σενάρια για τα «όρια της δυστυχίας». Η απάντηση του Νότου στην έκθεση, υπογράμμισε την τρέχουσα ταλαιπωρία από την φτώχεια, δείχνοντας ότι η αναδιανομή θα έλυνε το περιβαλλοντικό παράλληλα με τα κοινωνικά προβλήματα. Σήμερα έχουμε ξεπεράσει και τα δύο όρια, για την ανάπτυξη και τη δυστυχία, μέχρι -και αν ποτέ-μπούμε στον «αιώνα της οικολογίας» -η οποία στην ουσία δεν είναι υπόσχεση αλλά απειλή: χάνουμε την ελευθερία της επιλογής καθώς οι περιβαλλοντικές ανάγκες αρχίζουν να υπαγορεύουν όλο και πιο έντονα τις πολιτικές που πρέπει να εφαρμόζονται, καθώς οι απειλές δεν μπορούν να παραβλεφθούν.
Καλή εργασία, αμειβόμενη και μη, με δυνατότητα ολοκλήρωσης και αυτοπραγμάτωσης, αποτελεί βασικό στοιχείο της ποιότητας ζωής, ήδη στις κοινωνίες μας. Η επάρκεια απαιτεί την αποσυμφόρηση της εργασίας όπου οι συνθήκες δεν εξασφαλίζουν τη ποιότητα της ζωής. Τα αιτήματα για αυτοκαθοριζόμενη εργασία, για μειώσεις του χρόνου, για δίκτυα κοινωνικής ασφάλειας, συμπεριλαμβανομένων αξιόπιστων, δημόσιων υγειονομικών συστημάτων περίθαλψης και σύνταξης και συνεπώς για τον τερματισμό της φτώχειας, ανοίγουν το δρόμο για την αναδιανομή του εισοδήματος και του πλούτου. Ωστόσο, υπό συνθήκες αποανάπτυξης η σμίκρυνση της φυσικής οικονομίας θα επηρεάσει πιθανώς και τον όγκο της παραγόμενης αξίας που πρέπει να κατανεμηθεί μεταξύ της εργασίας, του κεφαλαίου-ως νεκρής εργασίας- και του κράτους (τι είδους κράτους άραγε; Η δική μας πρόταση είναι αυτή της Κοινότητας των Κοινοτήτων). Η μείωση των ανισοτήτων μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ανακατανομής του πλούτου, αλλά στη συνέχεια τα πραγματικά εισοδήματα δεν θα αυξηθούν πλέον, και μια καλύτερη ποιότητα ζωής πρέπει να παράγεται από άλλες πηγές
Υπάρχουν περισσότερες ανισορροπίες που πρέπει να αντιμετωπίσει μια πολιτική επάρκειας στον τομέα των εργασιακών σχέσεων. Για παράδειγμα, για μια γηράσκουσα κοινωνία -που είναι οι περισσότερες «αναπτυγμένες» σήμερα- η τρέχουσα έλλειψη αποτίμησης και η κακή διαχείριση της οικονομίας φροντίδας είναι καταστροφικές. Χρειαζόμαστε περισσότερο προσωπικό ανά ασθενή (στο σύστημα υγειονομικής περίθαλψης) ή ανά εξαρτώμενο από τη φροντίδα (στο σύστημα φροντίδας ηλικιωμένων), και τους χρειαζόμαστε έχοντας καλύτερους μισθούς. Χρειαζόμαστε επίσης περισσότερους δάσκαλους και ακαδημαϊκό προσωπικό, περισσότερο προσωπικό νηπιαγωγείου με επαρκείς μισθούς (συμπεριλαμβανομένου του μισθολογικού χάσματος μεταξύ των δύο φύλων).

Αντιμετώπιση των αιτιών, όχι θεραπεία συμπτωμάτων
Η θεραπεία των συμπτωμάτων δεν θα λύσει τα προβλήματά μας. Η πολιτική δεν υπάρχει για να ενεργεί ως δύναμη διάσωσης από το βάθος του γκρεμού ή ως μονάδα Ερυθρού Σταυρού σε ένα πεδίο μάχης, αλλά πρέπει να φράξει-βάζοντας «προστατευτικά κυκλιδώματα»- τον γκρεμό, να βάλει φρένο και να αλλάξει τη κατεύθυνση της πορείας, και να αποφύγει την αιματοχυσία.
Η παγκοσμιοποίηση έχει περιγραφεί από πολλούς ως πηγή παγκόσμιας αλλαγής, κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από αυτήν. Ωστόσο, με μια πιο προσεκτική ματιά, δεν υπάρχουν πολλές παγκόσμιες αλλαγές, αλλά πανταχού παρούσα τοπική αλλαγή, που καθοδηγείται παντού από την ίδια ιδεολογία και πολιτική. Και αυτή η αλλαγή δεν συνέβη ως φυσική καταστροφή: είναι ανθρώπινο δημιούργημα και μπορεί να ανατραπεί ή, ακόμα καλύτερα, να τροποποιηθεί ξανά από την ανθρώπινη παρέμβαση. Η παγκοσμιοποίηση δεν είναι μοίρα, αλλά μια πρόκληση για τη διαμόρφωση του μέλλοντος της παγκόσμιας αλληλεπίδρασης των ανθρώπινων κοινοτήτων, σύμφωνα με τις ανθρώπινες ανάγκες και τους περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Νέες ιδέες αναπτύσσονται από τη βάση, αλλά πρέπει να διεισδύσουν και στις ανώτερες κοινωνικές δομές της εξουσίας των κοινωνιών για να αλλάξει η αναπτυξιακή πορεία. Αυτό δεν είναι ένα θέμα καλής θέλησης ή γνώσης ενός κόμματος που παίρνει την κυβέρνηση σε μια χώρα, αλλά εξουσίας και συμφερόντων σε αυτή την χώρα!

Η μεταβαλλόμενη κοινωνία και τα όρια των ελεύθερων αγορών
Μια κοινωνία που μπαίνει σε κίνηση και μεταβάλλεται, περιλαμβάνει σε αυτή την μεταβολή και τους θεσμούς της, όπως τη κοινωνική ασφάλιση, τις κοινωνικές οργανώσεις, την οικονομία, την πολιτική, τα εργασιακά δικαιώματα, το νομικό σύστημα και τα οικονομικά κίνητρα (μηχανισμοί), τους καταναλωτές, τη κουλτούρα με εμμονή στην ανάπτυξη και τους ρόλους (προσανατολισμούς) των φύλων.
Έχει αποδειχθεί μέχρι τώρα ότι χωρίς ενεργό πολιτική παρέμβαση στη διαμόρφωση του εισοδήματος, η πόλωση αυξάνεται μόνιμα. Επίσης έχει γίνει γενικά αποδεκτό ότι οι κοινωνίες με δικαιότερη κατανομή των περιουσιακών στοιχείων αντιμετωπίζουν λιγότερη κοινωνική τριβή, βία, εγκληματικότητα κ. λπ. - μια διαπίστωση που πρέπει να εφαρμοστεί στην πορεία μετάβασης σε μετακαπιταλιστικές κοινωνίες, παντού μέσα από τη συνεργασία. Χρειαζόμαστε παγκόσμια συνεργασία αντί για ανταγωνισμό, όχι αναζωογόνηση του 19ου -20ου αιώνα των μεγάλων παιχνιδιών και των πολέμων. Χρειαζόμαστε μια μετάβαση από την κλασική πολιτική εξουσία, σε πολιτική ειρήνης, μια αλλαγή στόχων και μεθόδων, από την επιβολή των συμφερόντων σε μια δίκαιη εξισορρόπηση των συμφερόντων. Η επάρκεια ως οργανωτική αρχή της κοινωνίας, που θα αντικαταστήσει την ανάπτυξη, μπορεί να προσφέρει την ευκαιρία να ξεπεράσουμε τη δυναμική της άνισης διανομής και να αποκομίσουμε τα οφέλη μιας πιο δίκαιης κατανομής.
Ο μετασχηματισμός της επάρκειας δεν είναι μια νέα βιομηχανική επανάσταση. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες βιομηχανικές επαναστάσεις όπου μια νέα τεχνολογία διαμόρφωσε την κοινωνία με απρόβλεπτους τρόπους, ξέρουμε ποιο θα είναι το αποτέλεσμα, αλλά όχι ποια θα είναι τα τεχνικά μέσα που είναι διαθέσιμα για την επιδίωξή της. Και γνωρίζουμε τους ενόχους, τους ήρωες και τους κακούς.
Από την αυγή του καπιταλισμού, σύμφωνα με τον Άνταμ Σμιθ, ο σκοπός της οικονομίας ήταν υποτίθεται μια αξιοπρεπής ζωή για όλους. Ωστόσο, οι αγορές δεν έχουν άλλον τρόπο να εκφράσουν άλλες ιδιότητες της ανθρώπινης υπόστασης όπως η ποιότητα, παρά μέσω της μεταβολής των ποσοτήτων, δηλαδή μέσω του οπτικού σήματος που δίνουν οι τιμές στα ράφια: βιώσιμη ανάπτυξη, αξιοπρέπεια και ποιότητα ζωής ξεφεύγουν ουσιαστικά τη μέτρηση της αγοράς. Η εμπορευματοποίηση και η χρηματικοποίηση της φύσης και της κοινωνίας είναι στην ουσία μια μοιραία απόφαση να αγνοηθούν οι  ιδιότητές τους: δεν είναι ευλογία αλλά κατάρα. Δεν αποκλείουν τη χρήση οικονομικών μέσων για τον καθορισμό κινήτρων για τους παράγοντες της αγοράς, αλλά πρέπει ταυτόχρονα να μην αφήσουμε την αγορά να θέσει τους στόχους της πολιτικής. Νόμοι και σχέδια αποτελούν τη βάση για μια λειτουργούσα κοινωνία. Ως εκ τούτου, η στοχοθεσία και η ευθύνη λήψης αποφάσεων, παραμένουν καθήκον των συνελεύσεων και των εκλεγμένων Συμβουλίων μιας κοινοτικά οργανωμένης κοινωνίας.
​
Ο ρόλος της τεχνολογίας
Η επάρκεια δεν συνεπάγεται την παραμέληση της τεχνολογίας, το αντίθετο μάλιστα: θα απαιτήσει το πιο ολοκληρωμένο σύστημα καινοτομίας που έχει δει ποτέ ο κόσμος, αν θέλουμε να φτάσουμε στο στόχο της μείωσης που είναι αναγκαίος, διατηρώντας παράλληλα την ποιότητα ζωής. Ωστόσο, η καινοτομία πρέπει να εξυπηρετεί τη βιωσιμότητα, να μειώνει τη κατανάλωση των πόρων και να ενδυναμώνει τον έλεγχο των πολιτών: ο προσανατολισμός για μια καλή ζωή-ευζωία (και όχι για μια καλύτερη ζωή, που συνεπάγεται περισσότερα από τα ίδια) είναι προς καλύτερα αγαθά και υπηρεσίες, όχι προς περισσότερα. Έτσι, η τεχνολογία πρέπει να συνδυάζει τεχνική καινοτομία με:
i) κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια επιτρεπτότητας,
(ii) "ανακαίνιση" (αντικατάσταση μη βιώσιμων τεχνολογιών και δομών αντί της συμπλήρωσής τους),
iii) θεσμική καινοτομία, όπως το ανώτατο όριο χρήσης πόρων, και
(iv) κοινωνική καινοτομία.
Όσον αφορά τα κοινωνικά και περιβαλλοντικά κριτήρια επιτρεπτότητας, ο τρέχων θόρυβος σχετικά με το "Διαδίκτυο των πραγμάτων" (επίσης αποκαλούμενο "Βιομηχανία 4. 0") είναι ένα παράδειγμα καινοτομίας που δεν έχει υποστεί ποτέ αξιολόγηση αντικτύπου όσον αφορά τις επιπτώσεις τους στη γη, τα υλικά και την ενεργειακή κατανάλωση. Έτσι, μπορεί εύκολα να αποδειχθεί ότι έχει καταστροφικές επιπτώσεις και θα πρέπει να ματαιωθεί, αν προηγουμένως έχουν γίνει σοβαρές περιβαλλοντικές και κοινωνικές ζημίες. Τα μεγάλα δεδομένα (big data), εκτός του ότι απειλούν να δημιουργήσουν επίπεδα ελέγχου που κάνουν το "1984" του Όργουελ να μοιάζει με παράδεισο ελευθερίας της σκέψης και του αυτοπροσδιορισμού, θα απαιτήσουν όγκους ενέργειας και κατανάλωσης πόρων που ξεπερνάει εύκολα τη ζήτηση των σημερινών οδικών και ναυτιλιακών μεταφορών, και πιθανώς πέρα από αυτό που μπορεί να παρασχεθεί από ανανεώσιμες πηγές. Η επάρκεια περιλαμβάνει εκκλήσεις για τοπική παραγωγή για τοπικό εμπόριο της εγγύτητας και ζώνες χωρίς διαφημίσεις, για δημόσιους χώρους όπου μπορεί να περιπλανηθεί ο καθένας-ιά χωρίς να είναι αναγκασμένος-η να καταναλώνει (ελευθερία μέσω της επάρκειας).
Τα μικρά βήματα δεν φέρνουν αρκετή πρόοδο για να αποφευχθεί η οικολογική κρίση, ούτε να λύσει τα προβλήματα της ανεργίας και της κοινωνικής συνοχής. Πίστη στις τεχνολογίες backstop και σε άλλα τεχνικά θαύματα είναι απλώς μια ψευδαίσθηση, όπως και οι αντιλήψεις ότι μπορούμε να αναπτυχθούμε από τα προβλήματα, ότι ο πλούτος θα διαχυθεί προς τα κάτω ή ότι οποιαδήποτε υπέρβαση μπορεί να αναιρεθεί. Τα κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά συστήματα αναπτύσσονται σε σχέση με τη ρήση: «ποτέ δεν διασχίζετε το ίδιο ποτάμι δύο φορές».


[1] Η εξίσωση περιλαμβάνει την έννοια της Ευημερίας («καλή μας ημέρα»), αλλά η κατεύθυνση της αποανάπτυξης την αντικαθιστά με την Ευζωία (για μια «συνολικά καλή ζωή»).

Τα «ΚΟΙΝΑ»[1] και η «ευζωία»

Οι νεοκλασικοί οικονομολόγοι έχουν υιοθετήσει κάποια κριτήρια για να χαρακτηρίζουν τα αγαθά: δυνατότητα αποκλεισμού χρήσης τους, αντιπαλότητα για την εξασφάλισή τους, κλπ., δίνοντάς τους κάποιες ιδιότητες, που δεν είναι φυσικές, αλλά πολιτικά, νομικά, πολιτιστικά και τεχνικά καθορισμένες από την κυρίαρχη κάθε φορά κοινωνικοπολιτική εξουσία, άρα μπορούν αντίστοιχα να αλλάζουν. Έτσι, η αντίληψη που έχουμε για το τι είναι φυσικό, ιδιωτικό, λεσχιακό(club), συλλογικό(σύλλογος), δημόσιο, κοινωνικό, κρατικό ή κοινοτικό αγαθό-πέρα από την σύγχυση που υπάρχει στον χαρακτηρισμό τους- μπορεί να αλλάζει επίσης, αν αλλάζουν οι κοινωνικές μας σχέσεις.
Καταρχήν σήμερα, στα πλαίσια μιας κοινωνίας των αγορών, τα ιδιωτικά αγαθά  χαρακτηρίζονται από δύο βασικές ιδιότητες: τον αποκλεισμό(π.χ. μέσω της υψηλής τιμής που μπορούν να έχουν στην αγορά) και τον ανταγωνισμό-αντιπαλότητα για την εξασφάλισής τους(μέσω της φυσικής σπανιότητας ή της εμπορικής τους στην αγορά).
Με τα δημόσια αγαθά τα πράγματα διαφέρουν, γιατί υποτίθεται ότι το τι είναι δημόσιο δεν το καθορίζει η αγορά, αλλά το κράτος. Μόνο για τα φυσικά αγαθά όπως ο αέρας ή ο ήλιος δεν χρειάζεται η παρέμβαση του κράτους για να θεωρηθούν δημόσια αγαθά. Όμως προσοχή: ενώ π.χ. στην περίπτωση του ήλιου το φως του δεν λιγοστεύει με τη χρήση του από τους ανθρώπους και μπορεί –με την πρώτη ματιά-να μοιράζεται εξίσου, όταν κατασκευάζονται μεγάλα κτίρια και εμείς μένουμε στους κάτω ορόφους ή σε στενές πίσω αυλές, καταλαβαίνουμε ότι το στερούμαστε και υπάρχει ανταγωνισμός.
Και ενώ εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς τη διαφορά μεταξύ ιδιωτικών αγαθών-εμπορεύματα και υπηρεσίες που προσφέρονται από ιδιώτες και ιδιωτικές εταιρείες-και των δημοσίων –όπως εκπαίδευση, υγειονομικό σύστημα, δρόμοι, αποχετευτικά συστήματα, νομικό πλαίσιο ή θεσμοί ασφαλείας, άμυνας κ.λπ.- και επίσης τη διαφορά μεταξύ ιδιωτικής κτήσης και δημόσιας χρήσης, είναι αρκετά δύσκολο να γίνεται διαχωρισμός μεταξύ ενός δημόσιου και ενός κοινοτικού αγαθού. Το βασικότερο είναι ότι Θα πρέπει σε κάθε περίπτωση χωριστά να μπορούμε να τα διακρίνουμε, αφού έχουμε να κάνουμε με δυο μορφές της συλλογικής-κοινής ιδιοκτησίας στους τομείς του δημόσιου και αυτού των ΚΟΙΝΩΝ/Κοινωνικής οικονομίας[2], που οι διαφορές τους είναι αρκετά θολές και δεν έχουν συγκεκριμενοποιηθεί ακόμα. Για τον χαρακτηρισμό των κοινοτικών αγαθών, θα πρέπει να δοθεί μεγάλη σημασία στο ερώτημα: ποιος κάνει τι, με τι το κάνει και για ποιο σκοπό[3].
Κοινά -κοινοτικά αγαθά[4], κατά τη γνώμη μας, είναι εκείνα τα αγαθά ή πόροι που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν και διαχειρίζονται από κοινού, με την έννοια ότι –στηριζόμενοι σε παραδοσιακούς, εθιμοτυπικούς και κοινωνικούς κανόνες και πρακτικές-διαπραγματεύονται από κοινού τους δικούς τους κανόνες διαχείρισης και χρήσης τους.

Γιατί είναι απαραίτητο να διακρίνουμε τα ΚΟΙΝΑ από τα δημόσια αγαθά
​
Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008-09 που ήταν κυρίως κρίση χρεών και δημοσιονομικής διαχείρισης και άρα εξαρτιόταν από το ποιος είχε την κρατική εξουσία, έδειξε στον κόσμο το πόσο σημαντικό είναι να υπάρχει έλεγχος από τους πολίτες για τη ρύθμιση των συνθηκών ζωής τους. Οι κρατικές ρυθμίσεις και νόμοι, καθώς και οι κρατικές δομές, οδήγησαν στο αποτέλεσμα οι ζημιές να πληρώνονται από τους πολίτες και την κοινωνία και τα κέρδη να καρπώνονται από τις τράπεζες, τους επενδυτές και τα ιδιωτικά κεφάλαια.
Σήμερα ο καθένας και η καθεμιά σχεδόν καταλαβαίνει τη διαφορά μεταξύ της οικονομίας στην υπηρεσία του ΚΟΙΝΟΥ ΚΑΛΟΥ και της ιδιωτικής οικονομίας. Αυτό που πολλοί δεν καταλαβαίνουν ακόμα είναι η διαφορά μεταξύ των κοινών συλλογικών αγαθών και των δημοσίων τέτοιων. Αυτή η διαφορά έχει να κάνει και με τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων και με την πραγματικότητα του διαχωρισμού μας ως πολίτες στις κατηγορίες των παραγωγών και των καταναλωτών. Ενώ είμαστε μια ενιαία φυσική οντότητα, εντούτοις υπάρχει και μέσα μας αυτός ο διαχωρισμός. Διαφορετικά συμπεριφερόμαστε σαν παραγωγοί και έχουμε διαφορετική συμπεριφορά σαν καταναλωτές, συχνά πολύ αντιφατική με την πρώτη.
Στο σημερινό καπιταλιστικό σύστημα ο διαχωρισμός που παράγει ο καταμερισμός της εργασίας σε παραγωγούς και καταναλωτές ιδιωτικών και δημόσιων αγαθών-προϊόντων, βασίζεται σε μια δομική ιεραρχική δομή «από τα πάνω προς τα κάτω». Αυτή η ιεραρχική δομή δεν ισχύει στα πλαίσια των δομών των ΚΟΙΝΩΝ. Τα περισσότερα κοινοτικά εγχειρήματα βασίζονται σε δικούς τους κανόνες και ρυθμίσεις, με την βοήθεια των οποίων μπορούν να κάνουν οριζόντια χρήση των πόρων με βιώσιμο και δίκαιο τρόπο, έξω από τις επιταγές των όρων κέρδους-ζημίας.
Είτε πρόκειται για παραδοσιακές και ιθαγενικές κοινότητες που διαχειρίζονται τα κοινά τους δάση, ποτάμια ή λίμνες, είτε πρόκειται για νέα δημιουργούμενα κοινοτικά εγχειρήματα όπως είναι οι ενεργειακές κοινότητες ή οι ψηφιακές κοινότητες ομότιμης καινοτόμας παραγωγής γνώσης και τεχνολογίας, ο διαχωρισμός σε παραγωγούς και καταναλωτές –χρήστες των πόρων και προϊόντων τους δεν ισχύει. Δεν ισχύει επίσης η αντίληψη που επικρατεί στο σώμα των πολιτών της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, ότι δηλαδή η αλλαγή των νόμων, των δομών και των κοινωνικών σχέσεων μπορεί να γίνεται μόνο από τα πάνω προς τα κάτω, από την κυβέρνηση και το κοινοβούλιο προς την τοπική αυτοδιοίκηση και τους θεσμούς του περιφερειακού κράτους.
Όταν οι παθητικοί πολίτες της ανάθεσης των αποφάσεων στους ειδικούς και τους πολιτικούς εκπροσώπους τους όμως, από χρήστες πόρων και προϊόντων της εταιρικής παραγωγής και από καταναλωτές πολιτικών προγραμμάτων των κομμάτων εξουσίας, μετατρέπονται στα πλαίσια αυτών των κοινοτήτων σε παραγωγούς αξιών χρήσης και σε πολιτικά υποκείμενα που αποφασίζουν τα ίδια για τις συνθήκες ύπαρξής τους, τότε αποκομίζουν την αντίληψη, τη γνώση και την εμπειρία του πως τα δικά τους όνειρα, οι δικές τους ιδέες και  δεξιότητες, τα ταλέντα τους και οι ιδιαίτερες προσωπικές στάσεις καθώς και οι αυτοβελτιωμένες υπεύθυνες συμπεριφορές, μπορούν να ταιριάξουν άμεσα με το αποκαλούμενο «κοινό καλό», που υποτίθεται είναι και το κοινωνικό συμβόλαιο στο οποίο στήθηκαν οι «αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες».
Διαφορετικά από ό,τι συμβαίνει με τις εμπορικές αλυσίδες διανομής αγαθών ή τις γραφειοκρατικές διαδικασίες παραγωγής δημόσιων υπηρεσιών, παραμένει στη συλλογική, συνεργατική ή συνεταιριστική παραγωγή και διανομή των αντίστοιχων αγαθών, η ελευθερία της απόφασης στα πρόσωπα μέλη-χρήστες. Τα τοπικά οργανωμένα στη βάση της άμεσης δημοκρατίας commons, είναι επομένως παραγωγικά συστήματα και συστήματα αυτοκυβέρνησης, πέρα από τον μοντέρνο καπιταλιστικό καταμερισμό της εργασίας.
Οι υπάρχουσες καπιταλιστικές απρόσωπες αγορές[5] δεν μπορούν να εξελιχθούν σε Κοινά. Αυτά μπορούν να δημιουργηθούν, να διαμορφωθούν και να υπάρξουν έξω από τη λογική των αγορών και οι κανόνες τους θεσμίζονται από όσους ανθρώπους συμμετέχουν σε αυτά.

Ανταγωνίζομαι-συνέρχομαι-συνεργάζομαι-συμπαράγω-παραγωκαταναλώνω

Η αγορά και η εμπορευματική σχέση μετατρέπει τος ανθρώπους σε μονοδιάστατα οικονομικά όντα και τα συνδέει μεταξύ τους σαν άτομα, κοινωνικοποιώντας τα μόνο μέσω της κατανάλωσης και της επιδίωξης της ατομικής ωφελιμότητας. Με άλλα λόγια, ο άνθρωπος –άτομο υποκύπτει σε μια ανώνυμη ξένη προς αυτόν δύναμη, με την οποία όμως ταυτίζεται και εσωτερικεύει τη λογική της. Έτσι αποκομίζει τη δυνατότητα να πραγματώνεται μέσω της κατανάλωσης και της κατοχής πραγμάτων και υπηρεσιών, δια μορφώνοντας την προσωπικότητα του-καταναλωτή. Οι αγορές δεν είναι μόνο οι τόποι διανομής, αλλά και οι χώροι της συνεπαγόμενης διασύνδεσης των ατόμων, δηλαδή της εμπορευματοποίησης των πολλαπλών ανθρώπινων σχέσεων.
Η κατανάλωση όμως γίνεται πάντα ατομικά και δεν υπάρχει κάποια αληθινή συλλογικότητα σε αυτήν, αλλά ο/η καθένας/μια αισθάνεται μόνος/η, όταν καταναλώνει, ακόμη και όταν βρίσκεται σε μια παρέα ή ομάδα. Το μόνο που παράγεται κατά τη διαδικασία της είναι όλο και περισσότερη κατανάλωση. Αυτό που δημιουργεί συνεπώς πάντα, είναι περισσότερη κατανάλωση, πράγμα που οδηγεί τους παραγωγούς να ενσωματώσουν τον καταναγκασμό να πρέπει να πουλάνε όλο και περισσότερο στους καταναλωτές, πράγμα που με τη σειρά του συμπίπτει θαυμάσια με τον καταναγκασμό της καπιταλιστικής οικονομίας να μεγεθύνεται και να «αναπτύσσεται» συνεχώς.
Στους χώρους των αγορών, μέσω της ατομικής κατανάλωσης, οι άνθρωποι διαχωρίζονται σε ανταγωνιστικά άτομα-«δομική αποξένωση» έχει ονομασθεί αυτό- και δεν μπορούν να απελευθερωθούν ποτέ «εξαγοράζοντας» την ελευθερία τους. Οι αγορές βασίζονται ακριβώς σε αυτή την δομική αποξένωσή μας από τον άλλον και την αναπαράγουν εκ νέου συνεχώς. Αλλά αυτή η αποξένωσή μας ως άτομα, δεν σημαίνει ότι εμείς οι άνθρωποι δεν μπορούμε επίσης να συνερχόμαστε και να συνεργαζόμαστε. Στον χώρο της αγοράς όμως η συνεργασία έχει συνεχώς την πικρή γεύση του ανταγωνισμού. Συνερχόμαστε και συνεργαζόμαστε έτσι ώστε να συμμετέχουμε από καλύτερη θέση στον ανταγωνισμό και να μπορούμε να επικρατούμε έναντι του άλλου. Στη βάση του ανταγωνισμού κάθε συνεργασία σημαίνει ότι η μια πλευρά αποκλείει την άλλη προσπαθώντας να της «τη φέρει». Βγάζει στην επιφάνεια τον πιο εγωιστικό εαυτό και των δύο πλευρών, είτε της νικήτριας είτε της ηττημένης. Η επιτυχία κάποιου/ας σημαίνει αποτυχία του/της άλλου/ης.
Η λογική της αγοράς προστάζει: «διώχτον, αλλιώς θα διωχθείς», «σύντρεψέ τον, αλλιώς θα συντριβείς». Ο ανταγωνισμός δεν είναι κατά βάση έκφραση της απληστίας ή του «κακού θέλω»(«εγωιστικού γονιδίου»), αλλά είναι υποκειμενική επίδραση της παραπάνω λογικής. Από την άλλη πλευρά η συνεργασία σημαίνει συνεύρεση και ένωση των δυνάμεών μας, ώστε από κοινού να εργασθούμε για ένα σκοπό. Είναι ένα οντολογικό χαρακτηριστικό της ανθρώπινης δημιουργικής δραστηριότητας και η βάση για τη δημιουργία των συλλογικών αγαθών-ΚΟΙΝΩΝ. Η συνεργασία δεν είναι μια αντίθεση στον ανταγωνισμό. Οι καπιταλιστικές επιχειρήσεις, για παράδειγμα, οργανώνουν στο εσωτερικό τους τη συνεργασία σε ομάδες των εργαζομένων τους, διαφορετικά δεν θα ήταν σε θέση να παράγουν τα προϊόντα τους. Ακόμα και προς τα έξω, συνεργάζονται με άλλες επιχειρήσεις, για να γίνουν πιο εύρωστες, σχηματίζοντας ομίλους ή καρτέλ. Η συνεργασία επομένως στις επιχειρήσεις είναι προϋπόθεση καλύτερου ανταγωνισμού τους και δεν έρχεται σε αντίθεση με την ύπαρξή τους.
Στα ΚΟΙΝΑ και τα συνεργατικά, συλλογικά εγχειρήματα ή συνεταιρισμούς αντίθετα, η συνεργασία των μελών τους είναι μέσον και στόχος ταυτόχρονα. Εδώ συμβαίνουν δύο πράγματα: είναι μια κοινωνική δομή και πραχτική του συνεργάζεσθαι πρώτον και δεύτερο μια κοινή παραγωγή αγαθών οιασδήποτε μορφής. Η συνεργασία παράγει εδώ συνεργασία και αξίες χρήσης! Δεν υπάρχει σε αυτές τις δομές μεγάλη ώθηση για να ανταγωνισθείς τους άλλους. Το αντίθετο, όταν οι κανόνες που διαμορφώνονται από κοινού εδώ, είναι αρκετά ισχυροί και οδηγούν στην εμφάνιση ανταγωνισμού, τότε υπάρχει κίνδυνος για τα ίδια τα εγχειρήματα. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στην περίπτωση περιορισμένων ανταγωνιστικών πόρων και προϊόντων. Αν π.χ. κάποιο μέλος αγροτικού συνεταιρισμού οδηγείται στη χρήση περισσότερου νερού άρδευσης από ό,τι είναι συμφωνημένο, τότε οδηγεί ταυτόχρονα τα άλλα μέλη να δράσουν επίσης προς την ίδια κατεύθυνση, ώστε να εξασφαλίσουν και αυτά μεγαλύτερο μερίδιο στο νερό άρδευσης. Οι άλλοι τότε εξελίσσονται σε ανταγωνιστές, πράγμα που θα είναι εις βάρος όλων, γιατί κάποτε δεν θα υπάρχει αρκετό νερό για όλους τους συνεταιριστές.
Στην περίπτωση μη περιορισμένων ανταγωνιστικών πόρων, μπορούν να υπάρχουν παράλληλα πρότζεκτ που να έχουν τον ίδιο στόχο. Αυτή η παραλληλία δεν είναι ανταγωνιστική με την έννοια ότι δεν πρόκειται για εξωστρακισμό του άλλου πρότζεκτ. Η οικεία επιτυχία δεν εξαρτάται από την αποτυχία του «αντίπαλου ανταγωνιστή». Πολύ περισσότερο δεν εμποδίζεσαι από κανέναν να επωφεληθείς από τα καλά αποτελέσματα των άλλων και να χρησιμοποιήσεις και ο ίδιος τις εμπειρίες τους. Οι σχέσεις δηλαδή μεταξύ των καλώς εννοούμενων «ανταγωνιστών» είναι φυσικής συνεργατικής προέλευσης. Αυτή είναι και η ουσία της σημασίας που έχουν τα ΚΟΙΝΑ, και προς τα «μέσα» τους και προς τα «έξω», στη σχέση τους με τα άλλα συλλογικά εγχειρήματα.
Προς τα «έξω» όμως, όταν πρόκειται για τη συμμετοχή στην υπάρχουσα καπιταλιστική αγορά, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Εδώ αποφασιστικό για την ύπαρξή τους είναι η προοπτική. Από τη μεριά των παραδοσιακών εμπορευματικών δρώντων στην αγορά, ένα κοινοτικό συνεργατικό εγχείρημα αντιμετωπίζεται σαν ένας πραγματικός ανταγωνιστής, αν αναμειγνύεται στο δικό τους μερίδιο της αγοράς. Από τη μεριά των κοινοτικών εγχειρημάτων, ένας παραδοσιακός εμπορικός μέτοχος της αγοράς μπορεί να θεωρηθεί ουδέτερος, όταν αυτός δεν στερεί πόρους από αυτά. Οι δραστηριότητές τους δεν κατευθύνονται στο να τον «διώξουν» από την αγορά, αλλά στο να αναπτύξουν καλά το δικό τους εγχείρημα. Αυτό συμβαίνει πάντα όταν τα συλλογικά προϊόντα είναι πραγματικά καλύτερα από των εμπορικών προμηθευτών, όπου το «καλύτερα» αξιολογείται με κριτήριο τις ανάγκες των χρηστών τους, καθώς και τα κίνητρα των παραγωγών.
Η Wikipedia, για παράδειγμα, έθεσε εκτός συνεργασίας ελεύθερες εγκυκλοπαίδιες, όχι μόνο γιατί η ίδια είναι πιο επίκαιρη και πιο ελεύθερα προσβάσιμη, αλλά επίσης επειδή μπορούσαν οι ενδιαφερόμενοι χρήστες της να δουλέψουν συνεργατικά παράγοντας πληροφορία και γνώση, να γίνουν δηλαδή συμπαραγωγοί στο πρότζεκτ της. Αυτή η συμπαραγωγή δεν μπορεί να συμβεί στα πλαίσια ενός εμπορικού παραδοσιακού παραγωγικού μοντέλου, όπου υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών. Αν όμως –άλλο παράδειγμα-δημιουργείται μια κοινότητα παραγωγών αγροτικών προϊόντων και των καταναλωτών αυτών των προϊόντων και υπάρχει και η συμφωνία οι καταναλωτές έχοντας άμεση σχέση με τους παραγωγούς, να μπορούν να συμμετέχουν βοηθητικά στις εργασίες στα αντίστοιχα αγροκτήματα, τότε καταργείται σε ένα βαθμό αυτός ο διαχωρισμός μεταξύ παραγωγών και καταναλωτών-Κοινωνικά Υστηριζόμενη Γεωργία(ΚΥΓΕΩ) λέγεται αυτό-και μπορούμε να μιλάμε για παραγωκαταναλωτές. Το ίδιο συμβαίνει και με ένα συνεργατικό ή συνεταιριστικό εγχείρημα που τα προϊόντα ή οι υπηρεσίες του μπορούν να καταναλώνονται ή να χρησιμοποιούνται και από τα ίδια τα μέλη του.
Συμπερασματικά: ανταγωνισμός και συνεργασία δεν είναι καταρχήν αντιφατικά. Ο ανταγωνισμός χρειάζεται ουσιωδώς τη συνεργασία, ενώ η συνεργασία μπορεί να ανταπεξέλθει εξίσου καλά, αν όχι καλύτερα, χωρίς τον ανταγωνισμό. Για τον ανταγωνισμό είναι αναγκαία η συνεργασία, ενώ το αντίστροφο δεν ισχύει (θα λέγαμε στα μαθηματικά).
Μέσα από τον αγώνα των κοινοτικών εγχειρημάτων για τη δημιουργία και συμπαραγωγή ΚΟΙΝΩΝ , στην ουσία εκφράζεται και η επιδίωξη και διεκδίκηση εκείνων των κοινωνικών συνθηκών που θα εξασφαλίζουν την ευζωία με επάρκεια των πολλών και όχι μόνον των μελών τους.
 


[1] Για τα ΚΟΙΝΑ έχουμε αναφερθεί διεξοδικά στο βιβλίο μας ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ, σελ 117-140. 

[2] Η Κοινωνική οικονομία είναι ένας τρίτος τομέας μεταξύ του Ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα οικονομίας.

[3] Βλέπε: https://www.topikopoiisi.eu/theta941sigmaepsiloniotasigmaf/-commons
 

[4] Είναι απαραίτητο επίσης να γίνει διαχωρισμός μεταξύ των κοινών αγαθών και κοινών πόρων: κοινοί πόροι είναι αυτοί που είναι ελεύθερα προσβάσιμοι και προσφέρονται σε όλους και όλες, χωρίς να υπάρχουν δικαιώματα ή κανόνες που καθορίζουν τη χρήση τους. Αντίθετα, τα κοινά αγαθά χαρακτηρίζονται από το γεγονός ότι μια κοινότητα ανθρώπων έχει διαπραγματευθεί τους δικούς της όρους διαχείρισης των από κοινού χρησιμοποιούμενων πόρων, είτε αυτοί οι όροι είναι επίσημης είτε πολιτισμικής ή εθιμοτυπικής υφής.

[5] Οι αγορές, κυρίως οι καπιταλιστικές, «συμπεριφέρονται» μεν απρόσωπα, αλλά στα ΜΜΕ περιγράφονται σαν να είναι ανθρώπινες υπάρξεις: αποφασίζουν, προωθούν και τιμωρούν, αισθάνονται νευρικές, χάνουν την εμπιστοσύνη τους ή αντιδρούν προσεκτικά και με επιφύλαξη κ.λπ. Από την άλλη πλευρά οι άνθρωποι συμπεριφέρονται σύμφωνα με τις επιταγές τους και όχι αντίστροφα που θα έπρεπε, δηλαδή να είναι οι αγορές στην υπηρεσία των αναγκών τους. Οι κυβερνήσεις υποτίθεται παίρνουν μέτρα και κάνουν νόμους για να λειτουργούν οι αγορές «ελεύθερα» και ανάλογα ποιο κόμμα είναι στην εξουσία, είτε τις αφήνει «ανεξέλεγκτες» είτε προσπαθεί να τις «ρυθμίσει». Το αποτέλεσμα είναι ότι η «αγορά», από ανθρώπινος μηχανισμός που ήταν πριν τον καπιταλισμό, στα πλαίσιά του εξελίχθηκε σε ένα φυσικό ον, στις θελήσεις του οποίου θα πρέπει εμείς οι άνθρωποι να «χορεύουμε», ας είναι και ροκ ή ζεϊμπέκικο. Όπως το διατύπωσε ο Polanyi από το 1957: Αντί μιας ενσωμάτωσης της οικονομίας της αγοράς στις κοινωνικές σχέσεις, έχουμε αντίστροφα την ενσωμάτωση των ανθρώπινων κοινωνικών σχέσεων στο οικονομικό σύστημα της αγοράς.

​Μέχρι τώρα ο παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός υποσχόταν «κοινωνίες ευημερίας και αφθονίας», αποκρύπτοντας τις παράπλευρες απώλειες από τις απειλές που συνόδευαν την παγκοσμιοποίησή του.
Η μεγαλύτερη από αυτές τις απειλές μέχρι τώρα, ήταν αυτό που από κάποιους επιστήμονες ονομάσθηκε «συνδημία του υποσιτισμού-παχυσαρκίας-κλιματικής αλλαγής». Υποσιτισμός στον «υπο ανάπτυξη κόσμο», παχυσαρκία στον «αναπτυγμένο» κόσμο[1] και κλιματική αλλαγή για όλον τον πλανήτη.
Τώρα έχουμε επιπλέον και την πανδημία Κόβιτ19, που προστιθέμενη στις προηγούμενες, δημιουργεί τέτοιες συνθήκες ώστε η παγκόσμια ελίτ και οι κυβερνήσεις της να την εκμεταλλευθούν σαν την «τέλεια καταιγίδα» για να μπορέσουν να εφαρμόσουν τέτοια μέτρα οικονομικής και πολιτικής ατζέντας, τα οποία σε κάθε άλλη περίπτωση θα προκαλούσαν μεγάλη αντίδραση από τους «από κάτω» αυτού του πλανήτη.
Στα παραπάνω έρχεται να προστεθεί και η πολεμική σύγκρουση στην Ευρώπη με θέατρο την Ουκρανία: αυτή θα οξύνει την επερχόμενη επισιτιστική-διατροφική κρίση, αλλά και την ενεργειακή, κρίσεις που είχαν ήδη διαφανεί και πριν τον πόλεμο με αυξήσεις τιμών παντού, αφού και η τροφή[2] και η ενέργεια[3] έχουν μετατραπεί σε χρηματιστηριακά προϊόντα.
Ο κόσμος που θέλουμε να αλλάξουμε

• 2018, 26 άνθρωποι έχουν πλέον περιουσιακά στοιχεία που ισούνται με τα εισοδήματα των φτωχότερων 3,8 δισεκ. κατοίκων της γης,
• Ενώ η παγκόσμια προσφορά τροφίμων είναι παραπάνω από επαρκής για 12 δισ. ανθρώπων με 2700 θερμίδες την ημέρα, ταυτόχρονα 1 δισ. ανθρώπων υποσιτίζεται.
•  30%(1,3 δισ. τόνοι) παραγόμενης τροφής πάει στα σκουπίδια. Για πεταμένη τροφή καλλιεργούνται κάθε χρόνο 14 δισεκ. στρέμματα, δηλαδή το 28% των συνολικών καλ. εδ.

 

• Στην 10ετία του 1970-80 ο μέσος άνθρωπος στον αναπτυγμένο κόσμο κατείχε περίπου 6000 αντικείμενα και οι έρευνες για την ευτυχία έδειχναν ότι ήταν ευχαριστημένος περισσότερο από σήμερα που κατέχει περίπου 10.000 αντικείμενα

Οι εξελίξεις που έχουν δρομολογηθεί σήμερα από τον «καταστροφικό καπιταλισμό», όπως τον έχει αναλύσει η Ναόμι Κλάιν, είναι τέτοιες που θα κάνουν ακατοίκητη τη Γη για τους περισσότερους ανθρώπους για τους παρακάτω λόγους:

•  Κλιματική αλλαγή, κλιματικές ασθένειες και θάνατοι λόγω της υπερθέρμανσης, παγκοσμιοποίηση της ασθένειας και επερχόμενες πανδημίες
• αέρας που δεν θα αναπνέεται, ατμοσφαιρική ρύπανση που κάνει αόρατο τον Ήλιο(κινέζικες πόλεις)
• επισιτιστική και ενεργειακή κρίση που οξύνονται και λόγω των πολεμικών συγκρούσεων(βλέπε πχ. Ουκρανία)
• εξαφάνιση ειδών,
• οξύνιση των ωκεανών,
• μόνιμη οικονομική κατάρρευση, κεφαλαιοποίηση της καταστροφής[4], αύξηση συγκρούσεων, πολέμων και ολοκληρωτισμών.

Ο εφησυχασμός λοιπόν της πλειοψηφίας των ανθρώπων δε μπορεί να συνεχισθεί!
Τα διλήμματα και τα δράματα που κρύβονται στις παραπάνω δυσμενείς εξελίξεις , πρόκειται να βιωθούν κυρίως από τις μελλοντικές γενιές στις οποίες οι σημερινές κληροδοτούν όχι μόνο οικονομικά χρέη, αλλά και πολύ περισσότερα οικολογικά χρέη, με την έννοια ότι τα παιδιά και τα εγγόνια μας , αν θέλουν να επιβιώσουν θα χρειασθεί να αλλάξουν τον σημερινό τρόπο ζωής και τον τρόπο οργάνωσής τους .
Η εξέγερσή τους-αν ποτέ την κάνουν-θα έχει να κάνει περισσότερο με τις συνθήκες που καταστρέφουν τη ζωή τους και με την επιδίωξη ενός ευζωϊκού τρόπου ζωής. Υπάρχει ήδη ένα παγκόσμιο ρεύμα «φυγής» και «παραίτησης», καθώς και ένα γρήγορα αναπτυσσόμενο κίνημα των «φειδωλών-μινιμαλιστών» της γενιάς των «Μιλλένιανς»(γεννημένοι στις δεκαετίες του 1980-90) και της «γενιάς Ζ»(γεννημένοι από το τέλος της 10ετίας του 1990 μέχρι το 2010), που προσπαθούν να ισορροπήσουν μεταξύ εργασίας και προσωπικής ζωής με σύνθημα: «μπορούμε να ζήσουμε καλύτερα με λιγότερα, γιατί τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά»!
ΗΠΑ: καλοκαίρι 2021, πάνω από 24 εκατομ. εργαζόμενοι προχώρησαν στην μεγάλη «έξοδο» από την εργασία τους( και λόγω πανδημίας) και διαμένουν κυρίως στα Van τους χωρίς να πληρώνουν πια λογαριασμούς.
Ε.Ε: δύο εκατομ. λιγότεροι εργαζόμενοι, που «παράτησαν» τις εργασίες τους αμφισβητώντας το νόημα της μισθωτής εργασίας.
Κίνα: το κίνημα «lieflat» αντιδρά στο εξαντλητικό πρόγραμμα εργασίας στις επιχειρήσεις «996» (9 π.μ.-9 μ.μ.-6 μέρες τη βδομάδα).
Ιαπωνία:  το κίνημα freeters από το 1990 ενάντια στο 15ωρο και την ελαστικότητα, και από το 2010 η «γενιά satori», οι «αναχωρητές» που θεωρούν τον εαυτό τους μινιμαλιστές και αντικαταναλωτές.
Γερμανία: για παράδειγμα, το 30% των εκπαιδευτικών παθαίνουν τα τελευταία χρόνια «burn out» λογω των συνθηκών εργασίας στα σχολεία. Το burn out το παθαίνουν συχνά και στελέχη επιχειρήσεων σε όλους τους κλάδους βγαίνοντας πρόωρα με αναπηρική σύνταξη.
Ελλάδα: από πρόσφατη έρευνα(Φεβρουάριος 2022) για την «μεγάλη παραίτηση» όπως ονομάσθηκε, το 46% προτιμά να παραιτηθεί από την εργασία του όταν δεν έχει ποιότητα η ζωή του. Στον τουρισμό π.χ. οι επιχειρηματίες δεν βρίσκουν εργαζόμενους με τις συνθήκες που προσφέρουν.
Γενικά:
-οι περισσότεροι βρίσκουν ένα προσωπικό δρόμο διαφυγής με τα «βαγόνια του τρένου της ανάγκης»- προς την Ευρώπη οι Έλληνες, προς την περιφέρεια των χωρών τους οι υπόλοιποι, αφήνοντας πίσω τους τις μεγαλουπόλεις(«Να τελειώνουμε με τις μεγαλουπόλεις»).
-Το στοίχημα: πως το μη πολιτικό ή μη κοινοτικό αυτό κίνημα μπορεί να αποτελέσει τη βάση για μια ευτοπική διέξοδο προς τη κατεύθυνση δημιουργίας δομών εργασίας και κοινοτικής ζωής σε συνθήκες αυτοκαθορισμού και σχετικής αυτάρκειας μέσω της μετάβασης των υποκειμένων σε νέες τοπικοποιημένες κοινότητες της ισοκατανομής του λιγότερου για επάρκεια με το μικρότερο οικολογικό αποτύπωμα.
Θα χρειασθεί  να περάσει η ανθρωπότητα στο στάδιο, της Αποανάπτυξης-Τοπικοποίησης, της αυτονομίας με άμεση δημοκρατία και της Κοινοτικής οργάνωσης της κοινωνίας στη βάση του ομοσπονδιακού Κοινοτισμού.
Θα χρειασθεί οι άνθρωποι να επανανοηματοδοτήσουν τη ζωή τους:

• Επιβράδυνση στον χρόνο: πιο αργά και σε βάθος!
• Εγγύτητα στον χώρο: πιο μικρά, πιο κοντά και τοπικά!
• Επάρκεια στην ιδιοκτησία, στα μέσα και τους πόρους διαβίωσης: ποιότητα, επάρκεια, τα λιγότερα είναι συνήθως αρκετά!
• Ενσυναίσθηση στις διανθρώπινες σχέσεις και στις σχέσεις με τις άλλες μορφές ζωής: Αναγνώριση της διαφορετικότητας και συμπάθεια-αλληλοστήριξη!
• Επαναοικειοποίηση τόπων, Κοινών συλλογικών και σχεσιακών αγαθών -χρόνου: Αποκατάσταση καταστροφών, επανάκτηση  και αύξηση του ελεύθερου προσωπικού χρόνου για αυτοπραγμάτωση-αυτοανάπτυξη!
• Ευρύτητα στη γνώση και τις δεξιότητες: ολιστική πολύπλευρη γνώση και ολοκληρωμένα πρόσωπα!
• Επανανοηματοδότηση στη συνείδηση και τη ζωή: Συνεργατικά και αλληλέγγυα! όποιος φροντίζει για όλους, φροντίζει και για τον εαυτό του!
• Επιστροφή προς τις δύο μάνες: γαία-κοινότητα

Η έννοια του Κοινοτισμού είναι κομβική, σήμερα
Γιατί στις σημερινές συνθήκες, και λόγω των πολλαπλών κρίσεων που αφορούν και την ίδια τη δομή του καπιταλιστικού συστήματος σε παγκόσμιο επίπεδο, το κοινοτικό πνεύμα και ο κοινοτισμός έχει επανέλθει σε όλο τον κόσμο και διαμορφώνεται- κυρίως και προς το παρόν- με τη συλλογική υπόσταση των «κοινοτήτων του αγώνα» και των «κοινοτήτων αντίστασης στον κίνδυνο και τη καταστροφή». Η κοινωνία των «από κάτω», εκείνων δηλαδή που βρίσκονται σε κίνδυνο και είναι τα θύματα της παγκοσμιοποίησης και των κρατών, δημιουργούν εγχειρήματα κοινοτισμού και κοινοτικές σχέσεις μεταξύ τους. Η παράδοση του κοινοτισμού εμφανίζεται, υποχωρεί και ξαναεμφανίζεται, ιδίως στις δύσκολες συνθήκες.
Αυτό που δεν κατάφερε το κίνημα του σύγχρονου κοινοτισμού, ήταν να αναπτύξει παράλληλα και αντι-θεσμούς απέναντι των επικρατούντων υφιστάμενων θεσμών, έτσι ώστε να μπορεί να συσταθεί μία δύναμη δυαδικής εξουσίας, αποκεντρωμένη, ομοσπονδιακή και προερχόμενη από τους πολίτες, ώστε αυτή να αποκτήσει τον έλεγχο της κοινωνικής και πολιτικής ζωής, τον  οποίο έλεγχο εξακολουθεί προς το παρόν να κρατά για τον εαυτό του το συγκεντρωτικό, γραφειοκρατικό εθνικό κράτος. Για να δημιουργήσουμε τέτοιους αντι-θεσμούς στις σημερινές συνθήκες του άκρατου ατομικισμού είναι πολύ δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Είναι πολύ δύσκολο να οργανώσουμε μια πραγματική δημοκρατική πολιτεία, αλλά και δυσκολότερο να τη διατηρήσουμε, όπως συμβαίνει με όλα τα πράγματα. Το ζήτημα της επαναστατικής αλλαγής και στα μέρη μας, προϋποθέτει την αποκέντρωση σε κοινότητες, δήμους και περιφέρειες και τη δικτύωσή τους σε ανακλητά συμβούλια.
Ο κόσμος του αγώνα, συρρικνωμένος πάλι σήμερα σε σχέση με λίγα χρόνια πριν, αλλά υπαρκτός και επίμονα δραστήριος, στρέφεται καθημερινά-ιδίως στα πλαίσια και της επιδημιολογικής κρίσης, αλλά και κατά και μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του περσινού καλοκαιριού όπου π.χ. στη Β. Εύβοια εκφράσθηκε η αλληλεγγύη και το κοινοτικό πνεύμα ακόμα και με συνελεύσεις ντόπιων και αλληλέγγυων- στρέφεται λοιπόν όλο και περισσότερο στην έννοια της Κοινότητας μέσα από μια θολή προσέγγιση της εικόνας της. Η υιοθέτηση της έννοιας θα επιταχυνθεί στα επόμενα χρόνια, γιατί θα καλύπτει πολλές προσεγγίσεις και ανάγκες για συλλογική πραχτική και δράση.    
Στην Ελλάδα της επιδημιολογικής κρίσης άρχισαν να χρησιμοποιούν τον όρο Κοινότητα και να μιλάνε για την αναγκαιότητα επιστροφής στην έννοιά της, ακόμα και καθεστωτικοί πολιτικοί και κονδυλοφόροι( π.χ. «Με ατομική ευθύνη να κρατάμε τα μέτρα και να εμβολιασθούμε για να προστατέψουμε την κοινότητα από τον ιό», λένε. Αυτοί βέβαια εννοούν την «κοινότητα των υπηκόων» και όχι την κοινότητα των αυτόνομων πολιτών).
Ο κοινοτισμός και η άμεση δημοκρατία με την ομοσπονδιακή μορφή, αποτελεί σήμερα την ιδέα που μπορεί, όσο πιθανώς καμία άλλη, να εδαφικοποιήσει ταυτόχρονα σε τοπικό/γεωγραφικό αλλά και οικουμενικό/φαντασιακό επίπεδο την έννοια του κοινωνικού αυτοκαθορισμού.
Οι κοινοτικοί δεσμοί και σχέσεις σήμερα δεν στηρίζονται μόνο στην έννοια της χωρικής εγγύτητας-αν και αποτελεί βασική προϋπόθεση-αλλά διέπονται περισσότερο από τις κοινές πολιτισμικές, κοινωνικές και πολιτικές αξίες. Προς αυτή την κατεύθυνση ζητούμενο είναι να δημιουργηθούν εκείνοι οι κοινοτικοί δεσμοί-θεσμοί που θα βρίσκουν έδαφος στο κοινωνικό πεδίο και θα διαμορφώνουν σταδιακά και τη νέα κοινωνική πραγματικότητα.
Η δικτύωση των υπαρχουσών σήμερα κοινοτήτων αγώνα, αντίστασης και υπεράσπισης της ζωής και των «Κοινών» στην Ελλάδα[5]-και στην περίπτωσή μας στην περιφέρεια Θεσσαλίας, γιατί αυτή η δικτύωση επιτυγχάνεται καλύτερα αν γίνεται πρώτα περιφερειακά- είναι απαραίτητη και μπορεί να γίνει ο εφαλτήρας για την από τα κάτω διαμόρφωση ενός προγράμματος υπέρβασης του καπιταλιστικού κοινωνικού σχηματισμού και του κεντρικού αυταρχικού κράτους.
 


[1] Παγκόσμιος οργανισμός Υγείας: το 2022 πάνω από το 50% των Ευρωπαίων ενήλικων είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Γερμανία: κάθε χρόνο 20.000 χειρουργικές επεμβάσεις για παχυσαρκία με κόστος αντιμετώπισης 6-33 δις. Ευρώ.

[2] Σε άρθρο των New York Times, παρουσιάζεται ο κίνδυνος της έλλειψης τροφίμων: «Ένα κρίσιμο μέρος του παγκόσμιου αποθέματος σιταριού, καλαμποκιού και κριθαριού έχει παγιδευτεί στη Ρωσία και την Ουκρανία λόγω του πολέμου, ενώ ένα ακόμη μεγαλύτερο μέρος των λιπασμάτων του κόσμου έχει κολλήσει στη Ρωσία και τη Λευκορωσία. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι παγκόσμιες τιμές των τροφίμων και των λιπασμάτων εκτοξεύονται στα ύψη. Από την εισβολή τον περασμένο μήνα, οι τιμές του σιταριού έχουν αυξηθεί κατά 21%, του κριθαριού κατά 33% και ορισμένων λιπασμάτων κατά 40%»

[3] Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μπορεί να εκτροχιάσει ακόμη περισσότερο το κλίμα με αύξηση των εκπομπών διοξειδίου, καθώς πολλές χώρες οδηγούνται -αντί στη μείωσή τους-σε μια ξέφρενη αναζήτηση νέου εφοδιασμού σε αέριο και πετρέλαιο προκειμένου να αντικαταστήσουν τις ρωσικές εισαγωγές, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα. Ήδη ο πόλεμος και οι κυρώσεις έχουν σαν αποτέλεσμα την πολλαπλή επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, και ιδίως στην Ευρώπη -και ειδικά στη Γερμανία- γίνεται μαζική μεταφορά πόρων σε νέα εξοπλιστικά προγράμματα, ενώ αυτοί οι πόροι θα ήταν απαραίτητοι για την ενεργειακή μετάβαση πέρα από τους υδρογονάνθρακες, όπως επίσης και για την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων και άλλων οικολογικών απειλών.

[4] «Κεφαλαιοποίηση της συμφοράς»: Η καταστροφή ως ευκαιρία για το κεφάλαιο
Με τα λόγια, όχι κάποιας ριζοσπαστικής οργάνωσης, αλλά του ίδιου του Επιμελητηρίου Περιβάλλοντος και Βιωσιμότητος για την καταστροφή των πυρκαγιών το καλοκαίρι του 2021 στην Εύβοια:
«Για ποιον άραγε λόγο είναι ευκαιρία η καταστροφή μιας περιοχής όπως η Εύβοια;»
Τα σχέδια της κυβέρνησης για την «αποκατάσταση» της καλοκαιρινής καταστροφής της Εύβοιας (με τίτλο: «Διαγραμματική Απεικόνιση Μηχανισμού Διακυβέρνησης του Master Plan» και συνίσταται σε πλήρη επανασχεδιασμό της περιοχής σε χωροταξικό και πολεοδομικό επίπεδο που αποφασίστηκε από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό), είναι ελκυστική «ευκαιρία» για «κεφαλαιοποίηση της συμφοράς». Για «ανεξέλεγκτη δηλαδή εισβολή συμφερόντων που μεταβάλλουν άρδην το περιβάλλον, τη φυσιογνωμία και τον τρόπο ζωής μιας περιοχής, παραμερίζοντας, εν ονόματι της έκτακτης ανάγκης, πραγματικά εμπόδια και νομικές διαδικασίες που ίσχυαν μέχρι τότε και αξιοποιώντας την απόγνωση των κατοίκων που έχουν δικαιολογημένα απολέσει τις αντιστάσεις».
 

[5] Υπάρχει η προσπάθεια και για Πανελλαδική Δικτύωση.

Αυτοοργάνωση: Η οργάνωση των εξεγερμένων κοινοτήτων των Ζαπατίστας
​
Οι κοινότητες των Ζαπατίστας αποτελούνται από ιθαγενικούς λαούς όπως Τσόλ, Τσοτσίλ, Τσελτάλ, Τοχολαμπάλ, Σόκες με διαφορετικές τοπικές γλώσσες και έθιμα.
Οι Αυτόνομοι Εξεγερμένοι Δήμοι περιλαμβάνουν κοινότητες ,που αποτελούν το 80% των Ιθαγενικών χωριών της Chiapas. Εδαφικά, οι περιοχές στις οποίες πλειοψηφούν οι εξεγερμένοι δεν είναι ενιαίες. Ορισμένες φορές ακόμη και στα πλαίσια ενός δήμου ή μιας κοινότητας στην Τσιάπας συνυπάρχουν Ζαπατίστας και μη Ζαπατίστας.
Ζαπατιστικό Μοντέλο Αυτοοργάνωσης
Από την αρχή οι Ζαπατίστας έστρεψαν την προσοχή τους στην οργάνωση της ζωής των εξεγερμένων κοινοτήτων. Αυτό εντάθηκε όταν διακόπηκε ο διάλογος και στην Τσιάπας άρχισε ο λεγόμενος "πόλεμος χαμηλής έντασης" από την τότε κυβέρνηση του Σεδίγιο.
Οι οργανωτικές δομές των κοινοτήτων που ελέγχουν οι Ζαπατίστας βασίζεται στο μοντέλο της αυτοοργάνωσης με βάση:

• την ιδεολογία που συνδυάζει παραδοσιακές πρακτικές των Μάγια με τον ελευθεριακό κοινοτισμό
• αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες από τα κάτω προς τα πάνω.
• Κοινοτική οργάνωση στηριγμένη στις κοινότητες τα Καρακόλ (Σαλιγκάρι, Κοχύλι) και τους αυτόνομους Δήμους
• Κριτική σκέψη απέναντι στην καπιταλιστική Λερναία Ύδρα

Οι Ζαπατίστας ίναι οργανωμένοι ως εξής: στη βάση βρίσκονται οι κοινότητες με τις τοπικές τους αρχές. Οι κοινότητες είναι οργανωμένες σε Δήμους, όπου και εκεί υπάρχει η αρχή του κάθε Δήμου. Το τελευταίο επίπεδο είναι τα Καρακόλ (σαλιγκάρια), πολιτικοπολιτιστικοί χώροι, οι οποίοι απαρτίζονται από όλους τους δήμους, και έχουν σαν αρχή το Συμβούλιο Καλής Διακυβέρνησης ή Επιτροπή Χρηστής Διακυβέρνησης. Το 2008 υπήρχαν πέντε Καρακόλες που αποτελούνταν συνολικά από 39 Δήμους, οι οποίοι συνένωναν συνολικά 1111 κοινότητες. Από τον Αύγουστο όμως του 2019 οι Ζαπατίστας δημιουργούν 11 νέα Ζαπατιστικά Κέντρα Αυτόνομης Αντίστασης και Εξέγερσης-CRAREZ. Έτσι σήμερα υπάρχουν συνολικά 43  CRAREZ (12 caracoles και 31 MAREZ-Αυτόνομοι Δήμοι)[1].
Οι Ζαπατίστας στόχευαν και στοχεύουν πάντα στη διεύρυνση της κοινωνικής βάσης της εξέγερσης, στην οργάνωση της ζωής των εξεγερμένων και στην ανάπτυξη ενός ευρύτατου δικτύου κινημάτων αλληλεγγύης σε όλες τις ηπείρους. Η διεύρυνση της κοινωνικής βάσης πραγματοποιείται σε εθελοντική βάση. Κοινότητες και δήμοι που προσχωρούν στην εξέγερση καταργούν τις παλιές διοικητικές αρχές τους και εκλέγουν νέες.
Η κάθε κοινότητα όπως ήδη αναφέρθηκε-έχει την τοπική της αρχή, η οποία αποτελείται από ανθρώπους της κοινότητας που εκλέγονται με πλειοψηφία από τη συνέλευση της κοινότητας. Οι αρμοδιότητές τους διαρκούν έως 3 μήνες. Η τοπική αρχή λύνει τα τοπικά προβλήματα, αξιολογεί τις ανάγκες και υπερασπίζεται τα δικαιώματα της κοινότητας. Αν κάποιο πρόβλημα δεν λύνεται τοπικά, προωθείται στην αρχή του Αυτόνομου Δήμου στον οποίο είναι οργανωμένη η κοινότητα.
Η αρχή του Δήμου ερευνά το πρόβλημα και όταν υπάρχουν αρκετά στοιχεία τότε παίρνει μια απόφαση, σε συνάρτηση πάντα με τα τοπικά έθιμα και τις συνήθειες της κάθε περιοχής. Αν δεν βρεθεί εδώ λύση, το πρόβλημα προωθείται στο Συμβούλιο Καλής Διακυβέρνησης στο οποίο ανήκει ο δήμος. Όλα τα μέλη των αρχών, από το τοπικό επίπεδο έως και το Συμβούλιο Καλής Διακυβέρνησης, ασχολούνται με τα προβλήματα αυτά με συνείδηση χωρίς κάποιο χρηματικό αντάλλαγμα. Η δικαιοσύνη αποδίδεται χωρίς διαχωρισμούς μεταξύ ανθρώπων, πολιτικών, κομμάτων και θρησκείας. Τα μέλη των αρχών είναι εξίσου γυναίκες και άντρες, με εναλλαγή στις θέσεις.
Η οργάνωση της ζωής των εξεγερμένων αφορά όλους τους βασικούς τομείς: αγροτική παραγωγή, υγεία, εκπαίδευση κ.λπ. Είναι ζήτημα καθοριστικό για την επιβίωση των ανθρώπων, αφού όποια κοινότητα ή δήμος προσχωρεί στην εξέγερση, αυτόματα διακόπτει τις σχέσεις του με την κεντρική διοίκηση και το μεξικάνικο κράτος. Οικονομικοί πόροι ή άλλες διευκολύνσεις από πλευράς κράτους δεν γίνονται δεκτές, είτε σε επίπεδο ομοσπονδιακό είτε σε επίπεδο πολιτείας.
Από το 1994 μέχρι σήμερα, με την εθελοντική εργασία των Ζαπατίστας αλλά και την στήριξη των κινημάτων αλληλεγγύης στην Τσιάπας, οργανώθηκαν συνεταιρισμοί εκμετάλλευσης καφέ και κακάο, άρχισε ο εξηλεκτρισμός βασικών χωριών, χτίστηκαν νοσοκομεία και σχολεία. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν ανάγκες του πληθυσμού που να είναι ακόμα ανεκπλήρωτες. Οι προσπάθειες οργάνωσης και βελτίωσης της ζωής των ζαπατίστικων πληθυσμών γίνονται σε συνθήκες περικύκλωσης από το στρατό και τους παραστρατιωτικούς, που σε σταθερή βάση επιχειρούν να καταστρέψουν ότι δημιουργείται, από τις καλλιέργειές τους μέχρι τα ίδια τους τα σπίτια.
Όταν οι ιθαγενείς διεκδίκησαν τη γη που δούλευαν για τους γαιοκτήμονες πριν το 94, είχαν να αντιμετωπίσουν δολοφονίες, εκβιασμούς και εξαφανισμούς. Η ανακτημένη γη τώρα δουλεύεται είτε συλλογικά, είτε κοινοτικά, είτε μέσω των συνεταιρισμών και κολεκτίβων. Οι Ζαπατίστας κατάλαβαν ότι η γη είναι η βάση εκμετάλλευσης για τους καπιταλιστές, αλλά ταυτόχρονα είναι και η βάση αντεπίθεσης στον καπιταλισμό. Και πραγματικά, η ζωή τους από την επανάκτηση της γης και μετά έχει αλλάξει.
Για τους Ζαπατίστας ισχύει η αρχή: η γη είναι αυτού που τη δουλεύει. Έτσι ανήκει στα ΚΟΙΝΑ –δηλαδή σε όλους-και δουλεύεται συλλογικά, αποφεύγονται διαμάχες και υπάρχει δικαιοσύνη. Το ότι οι Αυτόνομοι Δήμοι και τα Συμβούλια Καλής Διακυβέρνησης αποφασίζουν για τη γη είναι μια μεγάλη και αληθινή αλλαγή για τους ιθαγενικούς λαούς. Στη γη καλλιεργούν πατάτες, ρύζι, καφέ, φασόλια και καλαμπόκι για εσωτερική κατανάλωση. Έχουν συμφωνήσει να αγαπάνε και να προσέχουν τη φύση, για αυτό κάνουν αναδάσωση, προσέχουν το δάσος, τα ποτάμια, τους βράχους, δεν χρησιμοποιούν φυτοφάρμακα, δεν κόβουν δέντρα χωρίς λόγω, προσέχουν τα μη οργανικά σκουπίδια τους κτλ.
Ο αντικαπιταλιστικός αγώνας των Ζαπατίστας δεν έμεινε μόνο στην απαλλοτρίωση των μέσων παραγωγής, αλλά προχώρησε και στη δημιουργία νέων σχέσεων αυτονομίας. Έχοντας στα χέρια τους τη γη και τον τόπο όπου παράγουν την τροφή τους, γεννιούνται, μεγαλώνουν και συμβιώνουν, οικοδομούν τώρα και άλλα πράγματα, όπως αυτοδιαχειριζόμενα μαγαζιά, αυτόνομα ζαπατιστικά σχολεία, κοινοτικές κλινικές, ενώ αγοράζουν τα απαραίτητα φάρμακα που δεν ιδιοκατασκευάζουν. Επίσης η εργασία συλλογική σε τοπικό επίπεδο κοινότητας και Δήμου, οργανωμένοι σε κολεκτίβες, συλλογικότητες και κοοπερατίβες.
 
 
Ο σύγχρονος Κοινοτισμός –και στις αναπτυγμένες χώρες- μπορεί να είναι ταυτόχρονα και «τοπικοποιημένος»(ιθαγενικός) και «οικουμενικός»(διεθνιστικός-κοσμοπολιτικός). Αυτή η σύνδεση του ιθαγενισμού με τον κοσμοπολιτισμό μπορεί να συμβεί και το απέδειξαν πρόσφατα και το Ζαπατίστικο Κίνημα στο Μεξικό και το Κουρδικό Κίνημα στη Ροζάβα της Συρίας.
Τα σημερινά ελλαδικά, αλλά και ευρωπαϊκά εγχειρήματα του πολύμορφου κοινοτικού κινήματος πολλά έχουν να μάθουν από τους ιθαγενικούς λαούς για να εμπλουτίσουν τις δραστηριότητές τους, ώστε να εμπεριέχονται οι δυνατότητες μιας κοινωνίας σε μετακαπιταλιστική μετάβαση, στοιχεία της οποίας έχουν ήδη δημιουργηθεί, εάν και ακόμα ξετυλίγονται και δεν είναι πλήρη.


[1] Από τον Αύγουστο του 2019 οι Ζαπατίστας δημιουργώντας 11 νέα Ζαπατιστικά Κέντρα Αυτόνομης Αντίστασης και Εξέγερσης-CRAREZ έχουν αυτονομήσει συνολικά 43  CRAREZ (12 caracoles -περιφέριες και 31 MAREZ-Αυτόνομοι Δήμοι). Με τα ανακοινωθέντα του Υποδιοικητή Galeano(μέχρι πρότινος Μάρκος) οι Ζαπατίστας περνάνε σε μια νέα εποχή, στην πρώτη γραμμή του αγώνα ενάντια στην κλιματική καταστροφή και τον καπιταλισμό που μας οδηγεί σε αυτήν:
"Η φύση είναι μια ελαστική μεμβράνη που μας επιστρέφει τις πέτρες που της ρίχνουμε με πολλαπλάσια ταχύτητα. Και ο Θάνατος επιστρέφει πάντα όλο και πιο ισχυρός. Ένας πόλεμος διεξάγεται μεταξύ συστήματος και φύσης. Στη σύγκρουση αυτή δεν χωρούν ημίμετρα ή δειλία. Είσαι είτε με το σύστημα είτε με τη φύση. Είτε με τον θάνατο είτε με τη ζωή"

"Οι λειτουργικές αρχές της δημοκρατίας απασχολούν και στοιχειώνουν το πνεύμα των αμεσοδημοκρατών οραματιστών"(1)

Στη σημερινή «αντιπροσωπευτική» κοινοβουλευτική δημοκρατία, η αντιπροσώπευση μέσα από το κομματικό σύστημα, έχει οδηγήσει σε νέας μορφής ολιγαρχία, επειδή οι καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής και διανομής ευνοούν τις οικονομικές ελίτ να κυριαρχούν και στους κρατικούς μηχανισμούς, με αποτέλεσμα ένα κράτος πάνω από την κοινωνία και μια κυβέρνηση στην υπηρεσία αυτών των ελίτ-παλιά όλες τις πολιτικοοικονομικές ελίτ τις συμπεριλαμβάναμε στην έννοια της αστικής τάξης, που όμως στις μετανεωτερικές κοινωνίες με τη μεγάλη διαφοροποίηση στην κοινωνική διαστρωμάτωση δεν μπορεί να εκφράσει τη σημερινή κοινωνική πραγματικότητα.
Επειδή λοιπόν στις σημερινές ανισόρροπες απαλλοτριωτικές κοινωνίες, η αντιπροσώπευση στιγματίσθηκε δικαιολογημένα από την κλοπή της πραγματικής εξουσίας από τα χέρια των πολιτών, αυτή έχει γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος που έχει φορτωθεί τις αποτυχίες ενός ολόκληρου ανισόρροπου και παρακμιακού πολιτικού συστήματος στα μάτια και τον νου των αμεσοδημοκρατών στοχαστών. Όπως για την έννοια της δημοκρατίας που σήμερα έχει συνδεθεί με την «αντιπροσωπευτική», προτείνουν την έννοια της «άμεσης Δημοκρατίας», έτσι προτείνουν επίσης αντί της έννοιας της αντιπροσώπευσης την έννοια της εκπροσώπησης, στις απαραίτητες διεργασίες οργανωτικές ή λειτουργικές για την πραγμάτωση νέων κοινωνιών άμεσης δημοκρατίας.
Και στα πλαίσια μιας αμεσοδημοκρατικής πολιτείας, για να υλοποιηθεί μια- διαφορετική της κοινοβουλευτικής -αναδιανεμητική εξουσία, πάνω στα πρακτικά οργανωτικά και λειτουργικά προβλήματα της υλοποίησής της, η εκπροσώπηση είναι  μια αναγκαία διεργασία συντονισμού και διαβούλευσης. Είναι κάτι παραπάνω από επιτακτική η εκπροσώπηση των συνελεύσεων των πολιτών σε ανώτερα επίπεδα διαβούλευσης για να δικτυωθούν και να λειτουργήσουν συντονισμένα πολιτειακές τοπικές κοινότητες, δήμοι και περιφέρειες στο δρόμο προς τη θέσμιση και τη λειτουργία μιας Κοινοπολιτείας της Κοινότητας των Κοινοτήτων.

Οι αμεσοδημοκράτες-κοινοτιστές μιλούν και γράφουν για συνελεύσεις που κληρώνουν και εκλέγουν συμβούλια, για ανακλητούς σύμβουλους που συμμετέχουν κι αυτοί για διαβούλευση και λήψη αποφάσεων σε μια ανώτερης βαθμίδας συνέλευση και εκλέγουν κάποιο Εκτελεστικό Συντονιστικό Συμβούλιο με συντονιστικό και εκτελεστικό ρόλο. Δηλαδή όταν αναγκάζονται να μιλήσουν επί του πρακτέου, για το πώς μπορεί να λειτουργήσει μια θεσμικά ορισμένη αμεσοδημοκρατία, δεν μπορούν παρά να προσφύγουν στην περιγραφή ουσιαστικά «εκπροσωπευτικών» διεργασιών τις οποίες βέβαια διαχωρίζουν από τους κακούς δαίμονες τις «αντιπροσωπευτικές» διεργασίες μέσω των κάθε 4-5 χρόνων γενικών εκλογών στο σημερινό εκλογικό σώμα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας.
Όταν εστιάζουν επί της οργανωτικής ουσίας μιας αμεσοδημοκρατικής πολιτείας προσπαθούν να περιγράψουν πώς μπορούν να δικτυωθούν οι κοινωνίες σε υπερτοπικό επίπεδο. Η εκπροσωπευτική λογική όσο και να θέλει να την αποφεύγει κανείς είναι εμμέσως πρόδηλη κι αναπόφευκτη .
«Η οργανωτική μορφή , πολύ σχηματικά και συνοπτικά μπορεί να είναι η εξής: οι γενικές συνελεύσεις στη βάση είναι η κύρια πηγή των αποφάσεων και της εξουσίας . Συνελεύσεις των δήμων και των περιφερειών εκλέγουν ή κληρώνουν τα Συμβούλια, τα οποία είναι υπόλογα στις συνελεύσεις και ανακλητά από αυτές .Τα Συμβούλια σε δεύτερη φάση συγκροτούν τη Συνέλευση των Συμβουλίων, που είναι υπόλογη στις συνελεύσεις και από την οποία μπορεί ενδεχομένως να ορισθεί ένα Εκτελεστικό Συμβούλιο ως συντονιστικό κι εκτελεστικό όργανο, υπόλογο με τη σειρά του στη Συνέλευση των Συμβουλίων κι ανακλητό από αυτή .», γράφει  ο Γ. Οικονόμου  στο Κεφ. 4 ( ΜΕΡΟΣ IV ) του βιβλίου του: «ΔΗΜΙΟΥΡΓΩΝΤΑΣ ΞΑΝΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ»
Σε αυτό θα προσθέσουμε όμως και το απαραίτητο χαρακτηριστικό της διαβούλευσης στο από βαθμίδα σε βαθμίδα εξελισσόμενο Σύστημα Συμβουλίων. Τα Συμβούλια-το λέει και η ίδια η ελληνική λέξη: Συν-βουλεύομαι- δεν έχουν μόνο παθητικό κι άβουλο ρόλο της εκτέλεσης αποφάσεων και του συντονισμού, αλλά από τη στιγμή συμμετέχουν σε Συνέλευση Συμβουλίων, αποτελούν σώματα που συνέρχονται και για να αποφασίσουν -στη βάση των προτάσεων των συνελεύσεων που εκπροσωπούν, αλλά και προτάσεων αντιμετώπισης επειγόντων νέων προβλημάτων που δεν έχουν προλάβει να αντιμετωπίσουν οι συνελεύσεις των πολιτών -τι θα προτείνουν στην ανώτερης βαθμίδας Συνέλευση Συμβουλίων.
Για ένα κατεπείγον ζήτημα παράδειγμα, μιας θαλάσσιας ρύπανσης ή μιας γρήγορα μεταδιδόμενης πυρκαγιάς,  που θα πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα, δεν πρέπει να περιμένουμε πρώτα να κινητοποιηθεί όλο το κοινωνικό σώμα από τη βάση με τις συνελεύσεις των πολιτών μέσα από τις χρονοβόρες διεργασίες συναπόφασης, γιατί τότε « ζήτω που καήκαμε». Να πιάνει φωτιά δηλαδή το σπίτι μας και όσοι το αντιλαμβάνονται πρώτοι να πρέπει πρώτα να ρωτήσουν όλους τους κατοίκους ακόμη και τα μικρά παιδιά για το τι πρέπει άμεσα να γίνει . Μια τέτοια εμμονή στη δημοκρατικότητα μπορεί να αποβεί μοιραία και καταστροφική για τον τοπικό πληθυσμό.

Άρα θα πρέπει οι συνελεύσεις να έχουν αποφανθεί από πριν για την ανάγκη ιεράρχησης των ζητημάτων και ποια είναι εκείνα τα ζητήματα για τα οποία δικαιούνται τα Συμβούλια να παίρνουν αποφάσεις από το δικό τους επίπεδο χωρίς να μεσολαβούν οι συνελεύσεις και …η χρονοτριβή τους.
Άρα τα Συμβούλια θα πρέπει να λαμβάνουν κάποιες αποφάσεις από μόνα τους, αλλά βέβαια όχι χωρίς λογοδοσία στις συνελεύσεις που τα εξέλεξαν. Λόγον διδόναι! Λέγανε στην αρχαιοελληνική δημοκρατία. Το ότι μπορούν να παρθούν και λάθος αποφάσεις είναι αναπόφευκτο, αλλά για αυτό θα πρέπει να υπάρχει λογοδοσία στις συνελεύσεις, γιατί πάντα η συναπόφαση των πολλών έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να είναι πιο σωστή, χωρίς να είναι και αντικειμενικά πάντα η πιο ιδανική.
Οι πολιτικές διαδικασίες κάνουν το πολίτευμα ή το πολίτευμα τις διαδικασίες ;
Το ερώτημα είναι σαν αυτό που διερωτάται κανείς αν «η κότα γέννησε το αυγό ή το αυγό την κότα»!
Ο Γ. Οικονόμου στην προσπάθεια του να ορίσει τι ακριβώς περιλαμβάνει η άμεση δημοκρατία δεν θα αποφύγει αυτό για το οποίο κατηγορεί τους Κοινοτιστές, δηλαδή την «διαδικασιοκρατία» .
Λέει χαρακτηριστικά στη σελίδα 191: «Η συνολική θέσμιση είναι δυνατή στη δημοκρατική δημόσια πολιτική σφαίρα .Όμως για να λειτουργήσει αυτή χρειάζεται τις δημοκρατικές διαδικασίες : ισηγορία, παρρησία, δικαίωμα όλων στο λόγο, πρωτοβουλίες για νομοθετικό έργο , κλήρωση όλων στην εκτελεστική και δικαστική εξουσία, ανακλητότητα των αξιωματούχων , ενδελεχής έλεγχος, διαφάνεια,  λόγον διδόναι και απόδοση ευθυνών ( πολιτικών, ποινικών αστικών )». Και « έτσι λοιπόν από το πολίτευμα προκύπτουν οι διαδικασίες και τα μέσα, όχι το αντίστροφο που νομίζουν οι Κοινοτιστές».
Συνεχίζει όμως-προσπαθώντας να αποφύγει τη λογική ασυνέπεια σχετικά με την διαδικασιοκρατία για την οποία κατηγορεί τους κοινοτιστές:
«Οι διαδικασίες και τα μέσα δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς την πηγή τους και το λόγο ύπαρξης τους ..οι διαδικασίες δεν είναι απλά μέσα , αλλά σκοποί του δημοκρατικού πολιτεύματος .Υπάρχουν τότε και μόνο τότε όταν υπάρχει το πολίτευμα.
Οι αμεσοδημοκρατικές διαδικασίες υπάρχουν ένεκα της άμεσης δημοκρατίας και για να οδηγήσουν στην άμεση δημοκρατίας ,όχι στον σοσιαλισμό, όχι στον «μετακαπιταλισμό», στην απομεγέθυνση , στις «κοινότητες », στο κομμουνισμό.
Στο σοσιαλισμό οδήγησαν και οδηγούν οι σοσιαλιστικές διαδικασίες , στον κομμουνισμό οι κομμουνιστικές, στο ολιγαρχικό αντιπροσωπευτικό πολίτευμα οι ολιγαρχικές διαδικασίες και στο νεοφιλελεύθερο μετα αντιπροσωπευτικό οι μετα αντιπροσωπευτικές .»
Και συνεχίζει:
«Οι διαδικασίες δεν είναι ανεξάρτητες από το πολίτευμα, είναι αλληλένδετες με αυτό ,…
Με άλλα λόγια η δημοκρατία είναι ένα πλέγμα διαδικασιών, θεσμών, σημασιών, αξιών που επιτρέπουν και εξασφαλίζουν την πολιτική βούληση της κοινωνίας για όλη την επικράτεια… Η άμεση δημοκρατία ως πολίτευμα πρέπει να είναι ο σκοπός. Όμως δεν είναι αυτοσκοπός , είναι σε δεύτερο στάδιο και εφαλτήριο για άλλους προορισμούς…»
Ο ισχυρισμός του αυτός είναι πολύ θολός. Επειδή ισχυρίσθηκε ότι η άμεση δημοκρατία κι όχι η Κοινότητα ή ο Κομμουνισμός είναι ο σκοπός των κινημάτων, στην ουσία αναγορεύει το εργαλείο που είναι ο αμεσοδημοκρατικός τρόπος λήψης των αποφάσεων σε αυτοσκοπό!
Εδώ χρειάζεται μια αναλυτική εστίαση για να διαλυθεί η θολούρα και να αρθεί η αντίφαση. Το ερώτημα που μπαίνει είναι αν τα Κινήματα της Άμεσης Δημοκρατίας και του Κοινοτισμού βάζουν σαν πρώτιστο ή απόλυτο σκοπό ένα πολίτευμα, ένα εργαλείο συναποφάσεων δηλαδή, μια αμεσοδημοκρατία θεσμικά κατοχυρωμένη που θα εξασφαλίζει την ελευθερία την αυτονομία και την ευζωία των θεσμιζόντων πολιτών ή μέσω αυτού του πολιτεύματος να επιτύχουν την ισοκατανομή της εξουσίας που θα συμπληρώνεται από την ισοκατανομή της γνώσης και του πλούτου και θα εξασφαλίζει την κοινωνική ευζωία σε ισορροπία με τη φύση;
Το παραπάνω δίλημμα που μπαίνει από μερικούς αμεσοδημοκράτες θεωρητικούς και στοχαστές, το απαντάμε με τον Γιάννη Μπίλλα στο βιβλίο μας «Για την Κοινότητα των Κοινοτήτων, με το πρόταγμα της αυτονομίας, της αποανάπτυξης, του Κοινοτισμού και της άμεσης δημοκρατίας».
​Κατά τη γνώμη μας ο σκοπός και τα μέσα υλοποίησής του είναι αλληλένδετα και κανένα δεν προηγείται του άλλου.

"Η Κοινότητα των Κοινοτήτων αποτελεί πρόταση αυτοθέσμισης των κοινωνιών και των ανθρώπων που δεν αρκούνται στη διαπίστωση ότι για όλα ευθύνεται ο καπιταλισμός και οι τραπεζίτες. Που δεν επιλέγουν τη θυματοποίησή τους και την παθητικότητα. Που αρνούνται τον ιδρυματισμό τους, αναθέτοντας τη λύση στο πολιτικό προσωπικό των κομμάτων της αντιπροσωπευτικής και εξόχως ολιγαρχικής δημοκρατίας. Η Κοινότητα των Κοινοτήτων κινείται ενάντια και παράλληλα σε αυτή την αφήγηση, προτείνοντας μια άλλη μορφή οργάνωσης της κοινωνίας. Το κύτταρο της κοινωνίας που θα αγαπήσουμε έχει στον πυρήνα του την έννοια της κοινότητας με τα νοήματα και τα προτάγματά της. Στη θέση του κεντρικού κράτους, που θα περιορίζεται σιγά σιγά, θα ανθίσουν οι αμεσοδημοκρατικές ομόσπονδες κοινότητες ανθρώπων, έθνη κοινοτήτων και κοινότητες εθνών."

Οι δομές της Κοινότητα των Κοινοτήτων

• Κοινότητες υπαίθρου με γενικές συνελεύσεις και το εκλεγόμενο κάθε φορά ανακλητό Συμβούλιο Κοινότητας(Σ.Κ.). Δέκα τέτοιες κοινότητες αποτελούν έναν υπαίθριο Δήμο
•  Αστικές Κοινότητες με βάση τα νοικοκυριά ενός δρόμου ή οικοδομικού τετραγώνου με Σ.Κ.
• Κοινότητες μιας γειτονιάς συμμετέχουν στη Συνέλευση Γειτονιάς(Σ.Γ.) με τα Σ.Κ. και εκλέγουν το Συνοικιακό Συμβούλιο(Σ.Σ.).
• Όλα τα Σ.Σ. συμμετέχουν στη συνέλευση του Δήμου της πόλης για τον συμμετοχικό προγραμματισμό-προϋπολογισμό και τον κοινωνικό έλεγχο και εκλέγουν το Συμβούλιο του Δήμου(Σ.Δ).
• Τέταρτο επίπεδο διαβούλευσης: Τα συμβούλια των υπαίθριων και των αστικών δήμων συμμετέχουν στη συνέλευση της Χ.Ε. και εκλέγεται το Συμβούλιο της Χωρικής Ενότητας για τη συμμετοχή στην Ομοσπονδική Κοινοπολιτεία της επικράτειας

Αυτό το Σύστημα συμβουλίων( ΣΣ )θα αποτελέσει τον πολιτικό κορμό για τη μετάβαση σε μια κοινωνία  άμεσης δημοκρατίας. 

(1) είναι ο τίτλος της κριτικής της ΜΥΘΗΡΑ, στον συγγραφέα Γ. Οικονόμου για το βιβλίο του "Δημιουργώντας ξανά την Πολιτική", στο elefthero.net/viewtopic.php?f=54&t=12315&p=357116#p357116

​Οι μπαταρίες δεν δημιουργούν ηλεκτρισμό – αποθηκεύουν ηλεκτρική ενέργεια που παράγεται αλλού, ειδικά μέσω άνθρακα, ουρανίου, φυσικής ενέργειας ή γεννήτριες με ντίζελ. "Ο ισχυρισμός λοιπόν ότι ένα ηλεκτρικό αυτοκίνητο είναι όχημα μηδενικών εκπομπών δεν ισχύει καθόλου.
Αν στην Ελλάδα του 2020 το ενεργειακό μείγμα στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας ήταν στο 61,9% με βάση τον άνθρακα (λιγνίτης 12,4%, ορυκτά καύσιμα 0,3%, πετρέλαιο 8,3%, φυσικό αέριο 40,9%) για παράδειγμα, τότε στα όποια ηλεκτρικά αυτοκίνητα στους ελληνικούς δρόμους τους αναλογούν εκπομπές που αντιστοιχούν στο 61, 9% των αντίστοιχων υδρογονανθράκων.
Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Όσοι είναι ενθουσιασμένοι με τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και την πράσινη επανάσταση ας ρίξουν μια πιο προσεκτική ματιά στις μπαταρίες, αλλά και τις ανεμογεννήτριες και τα ηλιακά πάνελ.
Αν ισχύουν τα παρακάτω:
Μια μπαταρία αυτοκινήτου για το ηλεκτρικό αυτοκίνητο ζυγίζει περίπου 500 κιλά, ο όγκος είναι το μέγεθος μιας βαλίτσας. Περιέχει 12 kg λίθιο, 30 kg νικέλιο, 20 kg μαγγάνιο, 15 kg κοβαλτίου, 100 kg χαλκού, 200 kg αλουμίνιο (η παραγωγή είναι εξαιρετικά ηλεκτρικά κλειστή), χάλυβα και πλαστικό. Υπάρχουν 6.831 κύτταρα λιθίου μέσα.
Θα πρέπει να ανησυχούμε ότι όλα αυτά τα συστατικά προέρχονται από την εξόρυξη. Για να φτιαχτεί μια μπαταρία αυτοκινήτου, πρέπει να επεξεργαστούν 10 τόνους αλατιού για την παραγωγή λιθίου, 15 τόνους μεταλλεύματος για το κοβάλτιο, 2 τόνους μεταλλεύματος σε νικέλιο και 12 τόνους μεταλλεύματος χαλκού . Συνολικά, 200 τόνοι εδάφους εξορύσσονται για μία μπαταρία.
Τα στοιχεία της ηλεκτρικής μπαταρίας που αναφέρονται με επιφύλαξη πιο πάνω αφορούν τις πρώτες τέτοιες μπαταρίες που κατασκευάσθηκαν. Τώρα όλες οι εταιρείες ηλεκτρ. αυτοκινήτων έχουν ρίξει το βάρος στη βελτίωση των μπαταριών. Εδώ προηγείται η Τεσλα.
Επίσης: Η ασθένεια και η παιδική εργασία βρίσκονται πίσω από το 68% του κοβαλτίου του κόσμου και ένα σημαντικό μέρος μιας μπαταρίας προέρχεται από το Κονγκό. Τα ορυχεία τους δεν έχουν έλεγχο της ρύπανσης και απασχολούν παιδιά που πεθαίνουν με αυτό το τοξικό υλικό. Πρέπει να μετρήσουμε όλα αυτά τα άρρωστα παιδιά ως μέρος των δαπανών ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου;
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει με κανένα τρόπο ότι πρέπει να παραμείνουμε στις μηχανές εσωτερικής καύσης και στα συμβατικά αυτοκίνητα βενζίνης ή ντίζελ. Σημαίνει περισσότερο ότι πρέπει να πάμε σε μείωση γενικά της αυτοκίνησης και στροφή στα Μαζικά Μέσα Μεταφοράς -τρένο, τραμ, κλπ.-κάνοντας τον συμβιβασμό, αυτά να είναι ηλεκτρικά!
Επίσης, το μεγαλύτερο πρόβλημα με τα ηλιακά συστήματα είναι οι χημικές ουσίες που χρησιμοποιούνται για να μετατρέψουν το πυριτικό άλας σε χαλίκι που χρησιμοποιείται για τα πάνελ Για να παραχθεί επαρκές καθαρό πυρίτιο, πρέπει να υποβληθεί σε επεξεργασία με υδροχλωρικό οξύ, θειικό οξύ, φθόριο, τριχλωροτάνιο και ακετόνη.
Επιπλέον, χρειάζονται γάλλιο, αρσενίδιο, δισελενίδιο χαλκού-ίνδιο-γαλλίου και τελλουριούχο κάδμιο, τα οποία είναι επίσης ιδιαίτερα τοξικά. Η σκόνη σιλικόνης αποτελεί κίνδυνο για τους εργαζόμενους και τα πλακάκια δεν μπορούν να ανακυκλωθούν.
Οι ανεμογεννήτριες είναι μη plusultra από άποψη κόστους και περιβαλλοντικής καταστροφής. Κάθε ανεμόμυλος ζυγίζει 1.688 τόνους (ισοδύναμο βάρους 23 σπιτιών) και περιέχει 1300 τόνους σκυρόδεμα, 295 τόνους χάλυβα, 48 τόνους σιδήρου, 24 τόνους υαλοπίνακας και τα δύσκολα κερδισμένα σπάνια εδάφη Νεοδύμ, Πρασεοδύμιο και Δυσπρόσιο. Κάθε μία από τις τρεις λεπίδες ζυγίζει 81.000 λίβρες και έχει διάρκεια ζωής από 15 έως 20 χρόνια, μετά από την οποία πρέπει να αντικατασταθούν. Πέρα από κάποια από αυτά τα υλικά που μπορούν να ανακυκλωθούν, δεν μπορούμε να ανακυκλώσουμε χρησιμοποιημένες λεπίδες ρότορα.

Ομολογουμένως, αυτές οι τεχνολογίες μπορούν να έχουν τη θέση τους, αλλά πρέπει να κοιτάξουμε πέρα από τον μύθο των μηδενικών εκπομπών.
​
Το "Going Green" μπορεί να ακούγεται σαν ένα ιδανικό, αλλά αν κοιτάξουμε το κρυμμένο και ενσωματωμένο κόστος με ρεαλιστικό και αμερόληπτο τρόπο, θα διαπιστώσουμε ότι το "Going Green" κάνει μεγαλύτερη ζημιά στο περιβάλλον της γης από ό,τι φαίνεται και αποδέχονται οι θιασιώτες της "πράσινης ανάπτυξης"
Η "πρασινη ανάπτυξη" δεν είναι η λύση-απλά δίνει μια παράταση στον Πλανήτη και στην επερχόμενη κλιματική καταστροφή-, η "αποανάπτυξη" θα ήταν η εναλλακτική πρόταση για την αποφυγή της κατάρρευσης των οικοσυστημάτων και των ανθρώπινων κοινοτήτων!
 

Σε προηγούμενο κείμενό μας με τίτλο: Πόλεμος στην Ουκρανία: άλλο ένα βήμα προς μια ολοκληρωτική καταστροφή, περιγράψαμε συνοπτικά ένα ζοφερό μέλλον , του οποίου ένα παραπέρα βήμα είναι και ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ισχυρισθήκαμε: «Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, μπορεί να εκτροχιάσει ακόμη περισσότερο το κλίμα με αύξηση των εκπομπών διοξειδίου, καθώς πολλές χώρες οδηγούνται -αντί στη μείωσή τους-σε μια ξέφρενη αναζήτηση νέου εφοδιασμού σε αέριο και πετρέλαιο προκειμένου να αντικαταστήσουν τις ρωσικές εισαγωγές, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο την εξάρτησή τους από τα ορυκτά καύσιμα.»
Στη συνέχεια βλέπουμε εξελίξεις που οδηγούν όχι απλά στην επιδείνωση της κλιματικής κρίσης αλλά στην πραγματικότητα ενός οικολογικού και κλιματικού ολοκαυτώματος.
Γιατί αυτός ο πόλεμος στην ουσία εξελίσσεται σε πόλεμο του ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας, και αν συνεχιστεί και παραταθεί χρονικά χωρίς να ληφθούν μέτρα για την άμεση επαναδημιουργία ενός κλίματος διεθνούς συνεργασίας, θα οδηγήσει στο τέλος της ανθρωπότητας λόγω κλιματικής καταστροφής. Επανειλημμένα έχουν προειδοποιήσει οι κλιματολόγοι. Για τελευταία φορά με τη δημοσιοποίηση του πορίσματος του διακυβερνητικού πάνελ για την κλιματική αλλαγή του ΟΗΕ στις 5 Απριλίου: μέτρα αντιστροφής της κλιματικής αλλαγής πρέπει να ληφθούν τώρα, γιατί ήδη οι μεταβολές του κλίματος γίνονται ανεπίστρεπτες. Στο μέλλον δεν θα μπορούν να ληφθούν μέτρα. Η Γη θα έχει μπει σε άλλη, αυτοτροφοδοτούμενη «κλιματική τροχιά» ασύμβατη με τη διατήρηση των ανώτερων μορφών ζωής.
Η λήψη όμως τέτοιων μέτρων μπορεί να εξασφαλισθεί μόνο σε συνθήκες ουσιαστικής και εκτενούς παγκόσμιας συνεργασίας. Δεν μπορούν να υλοποιηθούν αυτά τα απαραίτητα μέτρα σε καθεστώς ψυχρών και θερμών πολέμων. Το μόνο θετικό πράγμα από τη μεριά των Ηνωμένων Πολιτειών και των δορυφόρων τους στο ΝΑΤΟ, είναι η μη άμεση εμπλοκή των στρατιωτικών δυνάμεών τους σε αυτόν τον πόλεμο-αν και υπάρχουν στοιχεία για συμμετοχή ειδικών δυνάμεων και μισθοφόρων-πράγμα που πιθανότατα θα οδηγούσε σε παγκόσμιο πυρηνικό πόλεμο και την εξάλειψη του ανθρώπινου είδους και των άλλων ανώτερων μορφών ζωής. Αλλά και αυτό ακόμα το ενδεχόμενο, της χρήσης δηλαδή πυρηνικών και άλλων μέσων μαζικής καταστροφής, συμπεριλαμβανομένων και νέων τεχνητών ιών βιολογικού πολέμου, είναι τώρα πολύ πιο πιθανό με τον ολοκληρωτικό χαρακτήρα που παίρνει ο πόλεμος της Δύσης ενάντια στη Ρωσία.
Γιατί ουσιαστικά, οι ΗΠΑ και οι περισσότερες χώρες του ΝΑΤΟ, έχουν βάλει στόχο την αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία, αυτό που επιδίωξαν στη Γιουγκοσλαβία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν, τη Συρία, το Ιράν, τη Λιβύη, τη Βόρειο Κορέα και τη Βενεζουέλα. Η πολιτική αυτή υποτίθεται ότι τιμωρεί αυταρχικά καθεστώτα –σε αυτή την περίπτωση συνιστά τιμωρία της Ρωσίας και του καθεστώτος Πούτιν- γιατί παραβίασαν το διεθνές δίκαιο, στην πραγματικότητα όμως παραβίαζε και παραβιάζει μαζικά το διεθνές δίκαιο, η ίδια η Δύση.
Η στρατηγική της Δύσης για «αλλαγή καθεστώτος» όμως είναι πολύ δύσκολη να πραγματοποιηθεί. Δεν πέτυχε ούτε πρόσφατα να απομακρύνει τον Άσσαντ από τη Συρία, ούτε παλιότερα τους Αγιατολά στο Ιράν, ούτε διαχρονικά το καθεστώς της Βόρειας Κορέας ή τον Μαδούρο από την εξουσία στη Βενεζουέλα. Στο Αφγανιστάν -μετά από 20 χρόνια πολέμου- ξαναπήραν την εξουσία οι Ταλιμπάν. Το ίδιο συνέβη -μετά από είκοσι και δέκα χρόνια αντίστοιχων στρατιωτικών επιχειρήσεων–  κατά του Ιράκ και της Λιβύης. Η επιρροή των ΗΠΑ και των «συμμάχων» τους και στις δύο χώρες γίνεται όλο και πιο περιορισμένη. Οι πιθανότητες να πετύχει μια τέτοια στρατηγική στην περίπτωση μιας χώρας με τη δύναμη της Ρωσίας είναι μάλλον μηδαμινή. Οι ΗΠΑ δεν έχουν τη δυνατότητα να αλλάξουν το ρωσικό καθεστώς προς την κατεύθυνση της επιβολής της κυριαρχίας τους. Μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρχει να πάρει η επιδιωκόμενη αλλαγή μια κατεύθυνση που θα προσεγγίζει περισσότερο την Κίνα παρά τις ΗΠΑ.
Είτε ρίξει, είτε όχι το ρωσικό καθεστώς, αυτός ο πόλεμος όμως μπορεί να έχει τεράστια παγκόσμια αποτελέσματα, θέτοντας σε πολύ σοβαρό κίνδυνο και την ευζωία, αλλά και την ίδια την ύπαρξη της ανθρωπότητας. Όχι μόνο λόγω της αυξημένης πιθανότητας πυρηνικού πολέμου (ή χρήσης άλλων μέσων μαζικής καταστροφής, χημικών ή βιολογικών). Ήδη ο πόλεμος και οι κυρώσεις έχουν σαν αποτέλεσμα την πολλαπλή επιβάρυνση του περιβάλλοντος. Ταυτόχρονα, και ιδίως στην Ευρώπη -και ειδικά στη Γερμανία- γίνεται μαζική μεταφορά πόρων σε νέα εξοπλιστικά προγράμματα, ενώ αυτοί οι πόροι θα ήταν απαραίτητοι για την ενεργειακή μετάβαση πέρα από τους υδρογονάνθρακες, όπως επίσης και για την καταπολέμηση των κοινωνικών ανισοτήτων και άλλων οικολογικών απειλών.
Από την άλλη, μπορεί να προκαλέσει μεγάλη οικονομική και κοινωνική κρίση και στις αναπτυγμένες και στις χώρες του Νότου. Μπορεί να προκαλέσει σε μεγάλο βαθμό την όξυνση της επισιτιστικής κρίσης. Μπορεί να απειλήσει στη συνέχεια και τους υπάρχοντες στοιχειώδεις θεσμούς διεθνούς συνεργασίας, όπως τον ΟΗΕ. Ήδη, οι εκπρόσωποι τριών δυτικών κρατών αποχώρησαν π.χ. από την τελευταία συνεδρίαση των G20. Από τη διεθνή διάσκεψη για τον κορονοϊό, θα αποκλεισθεί η Ρωσία; Τι νόημα θα είχε ένας τέτοιος αποκλεισμός;
Κανένα από τα μεγάλα παγκόσμια προβλήματα δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί χωρίς τη συμμετοχή της Ρωσίας και της Κίνας. Η ιδέα της δυτικής κυριαρχίας, αλλά και της κυριαρχίας γενικώς είναι παρωχημένη, όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε πλανητικά προβλήματα τα οποία προκαλούν την κατάρρευση των ίδιων των συνθηκών ζωής.
Τα προβλήματα αυτά είναι ήδη φανερά σε όλους τους ανθρώπους-πολίτες πλέον, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη. Παντού, η αύξηση των τιμών των τροφίμων και της ενέργειας, αν δεν έχει οδηγήσει ακόμη, θα οδηγήσει το επόμενο χρονικό διάστημα σε μαζικές διαδηλώσεις και απεργίες. Η οργάνωση Oxfam π.χ. προειδοποιεί ότι απειλείται ό,τι έγινε τα τελευταία 25 χρόνια για την καταπολέμηση της φτώχειας. Εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι θα υποστούν φέτος ακραία φτώχεια και πείνα. Και αυτό δεν θα γίνει μόνο στον Νότο, αλλά εκδηλώνεται ήδη και στην Ευρώπη. Και αναφερόμαστε μόνο στα κοινωνικο-οικονομικά προβλήματα. Τα οικολογικά θα οξύνονται ακόμα περισσότερο. Τι θα γίνει με τις συνθήκες που οδήγησαν πέρυσι στο να καίγεται η μισή Σιβηρία και ο βόρειος Καναδάς, με τις πλημμύρες στη Γερμανία και την Κίνα, τον λιμό λόγω κλιματικής αλλαγής στη Μαδαγασκάρη, την απειλή καταστροφής της Αμαζονίας-του πνεύμονα του πλανήτη- το λειώσιμο των πάγων της Αρκτικής και της Ανταρκτικής ή τις συνθήκες που θα οδηγήσουν την Αθήνα στη πρώτη μεγάλη πόλη που θα υποστεί «θερμικό θάνατο»;
Αν συνεχίσουμε την ίδια πορεία βασιζόμενοι σε έναν πολιτισμό που στηρίζεται στην κυριαρχία επί των άλλων ανθρώπων, στην κυριαρχία των οικονομικών ελίτ στις ανθρώπινες κοινότητες, στην χωρίς όρια κυριαρχία και εκμετάλλευση της Φύσης και των οικοσυστημάτων αυτού του πλανήτη, αν δεν αλλάξουμε πολύ γρήγορα το αξιακό μας σύστημα και τον ίδιο τον ανθρώπινο πολιτισμό που στηρίζεται στο δυτικό καπιταλιστικό μοντέλο «αέναης ανάπτυξης και προόδου», οι παρούσες νέες γενιές των παιδιών μας και οι μελλοντικές γενιές των εγγονών μας, υπάρχει πάρα πολύ μεγάλη πιθανότητα να είναι οι τελευταίες στον πλανήτη μας.
Για όλους τους παραπάνω λόγους, η πιο επιτακτική ανάγκη σήμερα είναι να παλέψουμε για τη διακοπή αυτού του πολέμου στην Ευρώπη-όπως και κάθε άλλου περιφερειακού και δια «αντιπροσώπων» πολέμου. Βέβαια, δεν είναι σίγουρο ότι η ανθρωπότητα θα μπορέσει να σωθεί αν σταματήσει ο πόλεμος-αυτό που είναι βέβαιο είναι ότι θα χαθεί αν δεν σταματήσει. Για αυτό θα χρειασθεί να αναπτυχθεί ένα ρωμαλέο αντιπολεμικό κίνημα σε παγκόσμιο επίπεδο, που συντασσόμενο με το υπάρχον-που είναι αναγκαίο να εξελιχθεί και να γίνει και αυτό ρωμαλέο-κίνημα της «αλλαγής του συστήματος και όχι του κλίματος», θα προσπαθήσει για την αλλαγή της μέχρι τώρα πορείας της ανθρωπότητας.