Topikopoiisi
Σελίδες στα Social Media
  • Αρχική
  • Βιογραφικό
  • Θέσεις
  • Άρθρα
  • Οικο-γεωργία
  • Κοινωνική - αλληλέγγυα οικονομία
  • Εκδηλώσεις
  • Βίντεο
  • Ενδιαφέροντα Ιστολόγια
  • Εικόνες
  • Βιβλία
  • Επικοινωνία

Βιοκεφάλαιο: μια δυνατότητα διεξόδου για το Κεφάλαιο;

24/8/2012

0 Comments

 
α) Η παρούσα κρίση: με τη συνεχιζόμενη αδυναμία του χρηματοπιστωτικού συστήματος να συγκεντρώνει κεφάλαια σε παγκόσμια κλίμακα και να επιτυγχάνει υψηλές αποδόσεις και κέρδη καθώς επίσης και τον κίνδυνο κατάρρευσης σημαντικών τομέων παραγωγής (όπως π.χ. της αυτοκινητοβιομηχανίας, ο οποίος δεν είναι απλά ένας τομέας παραγωγής, αλλά ο κατεξοχήν, που καθόρισε την προηγούμενη μακρά περίοδο τον τρόπο ζωής στη δύση), έχουμε σαν αποτέλεσμα την επαναενδυνάμωση του κράτους. Διότι διατυπώνεται από όλους σχεδόν τους κλάδους και σχεδόν παντού στον κόσμο, το αίτημα για κρατική παρέμβαση με "ενέσεις και πακέτα", για να μπορούν να συνεχίζουν όπως μέχρι σήμερα. Ταυτόχρονα όμως η κρίση οδηγεί παντού σε αύξηση του κρατικού χρέους και των ελλειμμάτων του1, αφού ο χρηματοπιστωτικός τομέας, ενώ υπήρξε η αφορμή για το ξεκίνημα της κρίσης, λαμβάνει επιπλέον μεγάλες επιχορηγήσεις από τις κυβερνήσεις (μαζί με κάποιες αυτοκινητοβιομηχανίες βέβαια). Αυτό έχει αντίκτυπο στους πολίτες, γιατί πρέπει να συνδράμουν, κυρίως αυτοί, ως φορολογούμενοι και εργαζόμενοι στη μείωση αυτών των ελλειμμάτων. Η τραπεζική κρίση αρχικά, μετατρέπεται σιγά-σιγά σε κρατική κρίση (ιδίως στην Ελλάδα), γιατί αυτή η στροφή προς το κράτος δεν γίνεται σε περίοδο ανόδου με κοινωνικές παροχές προς τη πλειοψηφία των πολιτών, αλλά σε περίοδο κατά την οποία αυξάνονται τα χρέη, λόγω μεταφοράς πόρων προς τους κεφαλαιούχους. Έχουμε δηλ. αυτό που έχει ονομασθεί σαν "ο σοσιαλισμός των πλουσίων" ή "ο μεταμοντέρνος νεοφιλελευθερισμός", ο οποίος αφού θα έχει καταβροχθίσει ότι είχαν αποταμιεύσει οι προηγούμενες γενεές, θα απαιτεί μέσω των κυβερνητικών ενισχύσεων-οι οποίες στην ουσία θα είναι δυνατές μόνο μέσω κρατικών δανείων που θα τα πληρώσουν οι επόμενες γενεές- να καταβροχθίσει και την υλική βάση για την επιβίωση των επόμενων γενεών.

Το τελικό αποτέλεσμα πολύ πιθανόν να είναι μια ύφεση, που θα οδηγεί σε έκπτωση του βιοτικού επιπέδου της κοινωνίας συνολικά. Τα κόμματα εξουσίας και οι πολιτικοί τους θα επιχειρηματολογούν οτι πρόκειται για μια κοινωνικοποίηση των ζημιών για το κοινό συμφέρον, ώστε αργότερα, όταν ξεπερασθεί η κρίση και επανέλθουν στην κερδοφορία οι επιχειρήσεις, όλοι να απολαύσουμε τα καλά της. Όμως θα αποδειχθεί σύντομα οτι ήταν ελιγμός, γιατί δεν θα υπάρχει τίποτε άλλο να κοινωνικοποιηθεί παρά τεράστια χρέη. Όπου θα υπάρχουν κέρδη, θα ιδιοποιούνται. Εδώ ιδιωτικοποιούνται από τους μάνατζερς οι ίδιες οι "ενέσεις" του κράτους στην περίοδο της χασούρας και δεν θα ιδιωτικοποιούνται στην κερδοφορία; Η μερική κρατικοποίηση των τραπεζών δεν αρκεί. Μια ανταπόδοση απο τη πλευρά των επιχειρήσεων δεν υπάρχει. Το αντίθετο:  και άλλοι τομείς της επιχειρηματικότητας θα θέλουν να επωφεληθούν από τα πακέτα των δισεκατομμυρίων της κρατικής βοήθειας και οι απαιτήσεις θα επεκτείνονται. Απο ότι φαίνεται θα γίνεται ακριβώς αυτό που κριτίκαραν οι αντίπαλοι της παγκοσμιοποίησης: μετά το γενικό σοκ, συνεχίζεται στις αγορές η ίδια νοοτροπία του παγκόσμιου "καζίνου". Ζημιές κοινωνικοποιούνται, κέρδη ιδιωτικοποιούνται. Θα έχουμε δηλαδή μια junkie-οικονομία (όλο και μεγαλύτερη "δόση" χρήματος από τις Κ. Τράπεζες) και μια παγκόσμια κοινωνία που μπορεί να εξελιχθεί σε τεχνοφασιστική αντιμετωπίζοντας τα συμπτώματα των επερχόμενων μελλοντικών κρίσεων με έκτακτα μέτρα. Οι ΗΠΑ θα σώζουν τη  Wall Street και την αυτοκινητοβιομηχανία της, αλλά θα ξεχνούν τις φτωχογειτονιές τους. Η Ε.Ε. στη προσπάθειά της να σταθεροποιηθεί θα χάνει απο τα μάτια της το περιβάλλον και τη κλιματική αλλαγή καθώς και την κτυπημένη απο την πείνα Αφρική.

Γι αυτό τέτοια κράτη και μια τέτοιες οικονομίες-κοινωνίες δεν θα έχουν τη συναίνεση της νέας γενιάς και θα βρίσκονται συνεχώς σε κρίση, ενώ οι κυβερνήσεις, μάλλον δεν θα καταφέρνουν να λύνουν στο τέλος τα οικονομικά προβλήματα και θα ματαιοπονούν, είτε με τις "χρηματικές ενέσεις", είτε με τα "αναπτυξιακά" προγράμματα. Το ίδιο και η Παγκόσμια Τράπεζα, το ΔΝΤ, η ΕΕ, οι G8, G20 κ.λ.π.

Υπάρχει βέβαια και μια άλλη προσπάθεια (από τη μεριά κυρίως των εκφραστών της μεσαίας τάξης) να διαμορφωθεί μια διέξοδος προς τη κατεύθυνση της επιστροφής στη παλιά Σοσιαλδημοκρατία και το κράτος της οικονομικής και περιβαλλοντικής πρόνοιας (Σκανδιναβοποίηση του κόσμου έχει ονομασθεί αυτό το σενάριο2. Ο Γιώργος Παπανδρέου π.χ. θέλει την Ελλάδα «Δανία του Νότου»3 ή ο Ομπάμα θα εισάγει τη σοσιαλδημοκρατία στις ΗΠΑ). Αυτή η κατεύθυνση έχει μικρή πιθανότητα να επικρατήσει, γιατί είναι αδύνατη πια η ρύθμιση και ο έλεγχος της οικονομίας και του περιβάλλοντος από τα κράτη.  


Ο καπιταλισμός λοιπόν, στη μορφή που έχει επικρατήσει τα τελευταία χρόνια του «τουρμποκαπιταλισμού», θα βρίσκεται μπροστά σε μεγάλες κρίσεις, που μπορεί να μετατραπούν και σε συστημικές, αν χάσει τη συναίνεση που είχε εξασφαλίσει μέχρι τώρα από τη μεσαία τάξη και την εξειδικευμένη ελίτ της εργατικής τάξης στις χώρες του κέντρου. 4

Όμως και αυτό να μη συμβεί, και κατά κάποιο τρόπο να ξεπεράσει τη παρούσα και τις μελλοντικές οικονομικές κρίσεις, αν τα "υποζύγια"που θα τις υφίστανται στο έπακρο δεν αντιδράσουν μαζικά5, έχει μπροστά του να αντιμετωπίσει την οικολογική κρίση. Την κατάρρευση του περιβάλλοντος και της βιόσφαιρας, την έλλειψη και το πεπερασμένο των ενεργειακών-φυσικών πόρων, τη βιολογική κατάρρευση αλλά και τον υπερπληθυσμό της ίδιας της ανθρωπότητας, την εξαφάνιση των άλλων ειδών κ.λ.π. Και αυτή η κρίση δεν είναι μακρυά.6

β) Το Βιοκεφάλαιο: στην επιστημονική συζήτηση για το κλίμα π.χ., το κρίσιμο θέμα είναι το ζήτημα των «σημείων μη επιστροφής» (tipping points), δηλ. των σημείων όπου μια μικρή αύξηση στη θερμοκρασία ή άλλη μεταβολή στο κλίμα, μπορεί να πυροδοτήσει μια δυσανάλογα μεγαλύτερη μεταβολή στο μέλλον, που μπορεί στη συνέχεια να καταστεί μη αναστρέψιμη (το σημείο μη επιστροφής, για παράδειγμα στο λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής, τοποθετείται στα 10 περίπου έτη).

 Αντί λοιπόν οι ιθύνοντες του καπιταλισμού να προβάλλουν την, επιθυμητή από τη δική τους πλευρά, προοπτική της μελλοντικής ανάκαμψης και αέναης ανάπτυξης, πρέπει να βρουν πολύ πιο ριζοσπαστικούς και γρήγορους τρόπους αντιμετώπισης αυτών των δραματικών εξελίξεων.

Με τη σημερινή τους λογική του "τουρμποκαπιταλισμού" θα οξύνουν αυτή τη κρίση ακόμα περισσότερο και θα μας οδηγήσουν σε ανεπανόρθωτες καταστροφές. Αν λοιπόν ένα μέρος της παγκόσμιας κεφαλαιοκρατικής τάξης δει εγκαίρως και αποδεχθεί, οτι το σημερινό της σύστημα δεν έχει άλλη προοπτική εκτός από τη καταστροφή των συνθηκών επιβίωσης και αναπαραγωγής της βιόσφαιρας του πλανήτη, τότε είναι δυνατόν να απαντήσει δίνοντας άλλη μορφή στο κεφάλαιο και τις σχέσεις παραγωγής. Εντάσσοντας δηλαδή σε αυτές τις σχέσεις ,τη βιόσφαιρα και γενικότερα τη φύση, κεφαλαιοποιώντας τις. Θεωρώντας και αντιμετωπίζοντας δηλαδή αυτές, σαν μορφή μεταβλητού κεφαλαίου, σαν "Βιοκεφάλαιο" και επιδιώκοντας στη συνέχεια την "πράσινη" ανάπτυξη.7

Αυτή η θεώρηση  θα συμφιλιώσει την σημερινή παγκοσμιοποιημένη καπιταλιστική οικονομία με τα φυσικά αποθέματα και τα συστήματα ζωής- τη βιόσφαιρα του πλανήτη. Τον ίδιο τον άνθρωπο να τον μετατρέψει σε παράγοντα αποκατάστασης της ισορροπίας σε αυτήν.

Η βιόσφαιρα  μέχρι τώρα αντιμετωπιζόταν απο  το κεφάλαιο σαν ένα απόθεμα έξω  απο την αγορά και δεν έμπαινε  καθόλου στους ισολογισμούς του. Η αγορά με τη σειρά της αντιμετωπιζόταν σαν ένα "μαύρο κουτί", όπου μπαίνουν απο τη μιά οι πρώτες ύλες και απο την άλλη βγαίνουν τα προϊόντα. Στη πραγματικότητα όμως η αγορά είναι ένα ανοικτό σύστημα με τη λογική της συνεχούς ανάπτυξης, στα πλαίσια ενός μεγαλύτερου συστήματος, αυτού του πλανήτη, που με μια έννοια είναι κλειστό, αφού το μόνο που "εισρέει" δωρεάν είναι η σταθερή, για εκατομμύρια χρόνια ακόμα, ηλιακή ενέργεια. Αυτή κινεί και καθορίζει όλες τις διαδικασίες της ζωής σε αυτό. Όλα τα άλλα, δηλ. οι μεταμορφώσεις της ύλης και της ενέργειας, τα απόβλητα κ.λ.π. παραμένουν στο σύστημα. Τα ίδια τα αποθέματα και οι δυνατότητες αντίστασης, που διαθέτει το σύστημα είναι πεπερασμένα. Η φύση και οι υπηρεσίες της (τροφή, νερό, βιομάζα, κύκλοι της ύλης, κλίμα, σταθερότητα βιοποικιλότητας κ.λ.π.), δεν είναι απλά ένα μεταξύ των άλλων οικονομικό απόθεμα, αλλά η ίδια η βάση για όλες τις οικονομικές δραστηριότητες. Το κόστος της κατανάλωσης και της εξάντλησης αυτών των υπηρεσιών δεν έμπαινε μέχρι τώρα σε κανένα ισολογισμό. Όμως στο τέλος το κόστος τους θα το πληρώσουμε όλοι, και οι κεφαλαιούχοι.

Το λάθος του  καπιταλισμού, και όχι μόνο (π.χ. και  του "υπαρκτού σοσιαλισμού"), ήταν ότι οργάνωσε τις οικονομικές  δραστηριότητες του ανθρώπου με βάση τα δεδομένα μιας μερικής κοινωνικής επιστήμης του "οίκου", της οικονομίας, διαχωρισμένης από την άλλη επιστήμη του "οίκου", την οικολογία. Τα κελεύσματα της μιας δεν είχαν καμιά σχέση με τα κελεύσματα της άλλης. Το βέλτιστο για τη πρώτη ήταν η συνεχής, χωρίς όρια, ανάπτυξη και μεγένθυση. Για τη δεύτερη το σημαντικότερο η ισορροπία, ενώ η μεγέθυνση απο ένα σημείο και πέρα είναι όχι μόνο ζημιογόνα, αλλά και λάθος.

Σήμερα, στα πλαίσια  της παγκοσμιοποίησης, έχουμε φθάσει στα όρια, τα οποία βάζει το πλανητικο σύστημα, άν δεν τα έχουμε ξεπεράσει. Βέβαια μπορεί ακόμα ορισμένοι κλάδοι ή περιοχές να συνεχίζουν να ανπτύσσονται, αλλά αυτό γίνεται σε βάρος του όλου συστήματος. Το όλον όμως σύστημα δεν μπορεί να συνεχίζει να αναπτύσσεται πλέον. Η ευημερία 7 δισεκατομ. ανθρώπων, δεν μπορεί να εξασφαλισθεί μόνο από το "αόρατο χέρι" της παγκόσμιας αγοράς. Αυτό είναι "φυσικώς αδύνατο". Τα οικοσυστήματα δεν θα αντέξουν 7 δισ. να έχουν από ένα αυτοκίνητο (έστω και αντιρρυπαντικής τεχνολογίας) και ένα σπίτι (έστω και με μόνωση).

Στη δίνη της  αύξησης των αριθμών απειλείται με καταστροφή όχι μόνο η φύση, αλλά και ο ίδιος ο άνθρωπος. Η  καπιταλιστική οικονομία στηρίχθηκε στο μοντέλο του ανθρώπου, που  ταιριάζει σε μια μηχανή. Μια μηχανή που υπακούει στο μαθηματικό αλγόρυθμο  της προστιθέμενης αξίας. Είναι ο "Homo economicus", ο "ορθολογικώς δρων", ο οποίος επιδιώκει πάντα ένα και μόνο: την μεγιστοποίηση της ωφελιμότητας, δηλ. του κέρδους. Απο την ορθολογική σκέψη του δεν μπαίνουν καθόλου τα ερωτήματα για το τι έχει νόημα, τι προωθεί την ευτυχία, ποιές οι αξίες της ύπαρξης, ποιές οι σχέσεις του με την υπόλοιπη βιόσφαιρα. Καθορίζεται από  την απληστία, τη βουλιμία, τον ανταγωνισμό και την κυριαρχία πάνω στον άλλο άνθρωπο και τη φύση.

Τώρα που όπου νάναι, εκτός απο πολλές πολυεθνικές  εταιρείες (λόγω έλλειψης χρηματοδότησης), θα κηρύξει πτώχευση και η "Α.Ε. Γη"(λόγω κατάρρευσης των φυσικών αγαθών)8 : στον μεν "Νότο" ο άνθρωπος οδηγείται στην αρρώστεια και στην εξαθλίωση των συνθηκών ζωής του (εκτός απο κάποιες ελίτ), στο δε "Βορρά" στην ανεργία και στη ψυχολογική κατάρρευση μαζί με την οικονομική.

Ήρθε λοιπόν η στιγμή για αλλαγή πορείας: να αποχαιρετίσουμε τον καπιταλισμό; Όχι γιατί προς το παρόν δεν έχουμε άλλη διέξοδο, απαντούν μερικοί . Ώσπου να τη βρούμε, και ακριβώς για να έξασφαλίσουμε τον απαραίτητο χρόνο για να το κάνουν αυτό οι νέες γενιές, πρέπει να διορθώσουμε και να μεταρρυθμίσουμε τον σημερινό νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό (που με μαθηματική ακρίβεια μας πάει στην καταστροφή) και να τον μετατρέψουμε σε "πράσινο". Πώς; Με το να ενοποιήσουμε  την οικονομία και την οικολογία και να δημιουργήσουμε την νέα ενιαία επιστήμη του "οικου"9. Με το να κεφαλαιοποιήσουμε τη φύση και να τη μετατρέψουμε σε βιοκεφάλαιο και στη συνέχεια να της συμπεριφερθούμε σαν να πρόκειται  για  συμβατικό κεφάλαιο. Αυτό μπορεί να γίνει αν χρηματοποιήσουμε τα φυσικά οικοσυστήματα και προωθήσουμε ένα "πράσινο σχέδιο"ανάκαμψης, το οποίο θα αντιμετωπίσει ταυτόχρονα μαζί με την σημερινή υποτίμηση του συμβατικού κεφαλαίου και την καταστροφική υποτίμηση του βιοκεφαλαίου. Το σχέδιο αυτό θα στηρίζεται στην ιδέα οτι για να ανακάμψει το συμβατικό κεφάλαιο, δεν θα πρέπει να επιδιώξει ακόμα παρα πέρα την υποτίμηση του βιοκεφαλαίου (πράγμα που έκανε μέχρι σήμερα και απο αυτό κέρδιζε σε συνδυασμό με την υποτίμηση της ανθρώπινης εργασίας), αλλά αντίθετα να επιδιώξει την ανάκαμψή του. Με αυτόν τον τρόπο το συνολικό κεφάλαιο που προκύπτει αναβαθμίζεται και μπορεί να έχει κάποιο μέλλον. Οι αγορές θα μπορούν να συνεχίσουν να ικανοποιούν τις αναβαθμισμένες ανάγκες των ανθρώπων (αναβαθμισμένες με την έννοια οτι δεν είναι μόνο καταναλωτικές10, αλλά εμπλουτισμένες και με την ανάγκη για μια πνευματικότερη ζωή σε ένα όμορφο και υγιές περιβάλλον) και των άλλων ειδών.

Σημαντικότατοι  μηχανισμοί για την ανάπτυξη του  βιοκεφαλαίου θα είναι: από τη μια  οι όσο γίνεται και πιο παγκοσμιοποιημένες "ηθικές-πράσινες" επιχειρήσεις-τράπεζες και από την άλλη οι ήδη υπάρχουσες, αλλά και νέες διεθνείς Μ.Κ.Ο. Οι επιχειρήσεις αυτές, όταν εξελιχθούν, ώστε να έχουν συγκεντρωποιήσει σημαντικά κεφάλαια και να έχουν αναπτύξει "κοινωνική-οικολογική υπευθυνότητα" και έχοντας αποκτήσει οικονομικές σχέσεις παντού, θα ξέρουν καλά τι συμβαίνει και ποιά είναι τα προβλήματα, ακόμα και στις περιφερεικές ανθρωποκοινότητες και οικοσυστήματα Ακριβώς όπως οι σημερινές πολυεθνικές ξέρουν καλύτερα από τις κυβερνήσεις ποιά είναι τα προβλήματα και οι ανάγκες -για αυτές ευκαιρίες για εκμετάλευση- παντού. Οι αντίστοιχες τράπεζες θα παίξουν το ρόλλο που έπαιζαν και οι συμβατικές για το κεφάλαιο. Επενδύσεις και δάνεια προς τη κατεύθυνση της πράσινης-ηθικής επιχειρηματικότητας. Η "πράσινη" κεντρική τράπεζα θα δίνει τη δυνατότητα στις πράσινες κυβερνήσεις να ασκούν πράσινη πολιτική. Ηθικές τράπεζες των "φτωχών", όπως για παράδειγμα η τράπεζα του προφέσσορα Muhammad Yunus του Μπαγκλαντές11, θα καλύπτουν τα κενά του πράσινου καπιταλισμού στις φτωχές χώρες. Ταυτόχρονα θα το βοηθήσουν να αντιληφθεί οτι οι φτωχοί δεν θα είναι πια μέρος του προβλήματος για τη βιόσφαιρα, αλλά αντίθετα μέρος της λύσης. Διότι με λίγη μόνο βοήθεια θα ανταπεξέρχονται στην επιβίωσή τους και θα είναι ευχαριστημένοι, χωρίς τον υπερκαταναλωτισμό, στον οποίο έχουν συνηθίσει οι πλούσιοι-αναπτυγμένοι (οι οποίοι θα είναι και το πρόβλημα).

Η ανάκτηση του  βιοκεφαλαίου (βλέπε περιβάλλοντος), όπου γινόταν και με τον τρόπο  που γινόταν μέχρι σήμερα (π.χ. προστατευόμενες περιοχές, αντιρρυπαντική τεχνολογία κ.λ.π), σύμφωνα με οικολόγους οικονομολόγους, είχε μια σχέση 1: 100. Δηλαδή το 1 Ε επένδυση στη φύση σήμερα, θα το ξεπληρώσει η ίδια στο μέλλον με 100 Ε. Τέτοιες "αποδόσεις" δεν τις έχει πετύχει το κεφάλαιο ούτε στα τρελλά όνειρά του. Είναι λοιπόν δυνατόν να πεισθούν οι επενδυτές12 να επενδύσουν στη φύση, τη ζωή, τη βιόσφαιρα και στη πράσινη τεχνολογία, όταν μάλιστα θα δουν πολύ σύντομα οτι αν δεν το κάνουν οι τραπεζικοί λογαρισμοί τους θα νεξανεμίζονται και θα μηδενίζονται (όπως π.χ. το κεφάλαιο που έχει επενδυθεί στις ασφαλιστικές εταιρείες και που θα πρέπει να πληρώνει τις καταστροφές απο τις αλλαγές στο κλίμα).

Μερικά παραδείγματα13:

  • Στην πόλη της Ν.Υόρκης: έχει υπολογισθεί οτι τα δένδρα του δρόμου, σαν κλιματιστικά, φίλτρα σκόνης και ωραία θέα, αποδίδουν 122 εκατομ. δολ. κάθε χρόνο, που είναι στην ουσία το ποσό που θα στοίχιζε η παραγωγή του ίδιου αποτελέσματος με τεχνικά μέσα, αν δεν υπήρχαν τα δένδρα.
  • Στη Γερμανία: τα έλη που έχουν ξανασυσταθεί, αποθηκεύουν το CO2 με κόστος 1Ε ανά τόνο. Το κόστος αυτό είναι κατά 750 φορές μικρότερο σε σχέση με το κόστος της παραγωγής του ίδιου αποτελέσματος με εφαρμογές αντιρρυπαντικής τεχνολογίας στους κινητήρες ή με τις μονώσεις στα κτίρια.
  • Στη Βαλτική θάλασσα: μόνο με τα μέτρα που πήρε η Σουηδία για καλυτέρευση της ποιότητας του νερού της, υπήρξε επιπλέον απόδοση ύψους 54 εκατομ. ευρώ το χρόνο, από την αύξηση των ψαριών της και του τουρισμού της.
  • Wall Street: το Φεβρουάριο του 2008 σαράντα απο τους πιο μεγάλους επενδυτές της υπέγραψαν διακήρυξη, με την οποία απαιτούσαν απο την πολιτική να εκφρασθεί ο οικονομικός ρόλος της φύσης και στους νόμους που υοθετεί. Αυτοί ξέρουν περισσότερο απο τον καθένα οτι με το περιβάλλον μπορεί να κερδίσει κανείς λεφτά.
  • Η Solarworld η μεγαλύτερη εταιρεία της Γερμανίας που ασχολείται με εφαρμογές ηλιακής ενέργειας και θεωρείται ο ηγέτης στον κλάδο, θέλει να εξαγοράσει την κλονιζόμενη, λόγω της μητρικής της General Motors, αυτοκινητοβιομηχανία της Opel και να τη μετατρέψει στη πρώτη ευρωπαϊκή πράσινη αυτοκινητοβιομαχανία (έτσι δήλωσε τουλάχιστον ο πρόεδρός της).
Έχει υπολογισθεί, στα πλαίσια των "πράσινων  οικονομικών", οτι αν επιστραφεί το 15% της επιφάνειας της γης στην άγρια φύση, τότε θα ήταν δυνατό να εξασφαλισθούν  οι φυσικές υπηρεσίες, όπως το νερό και το κλίμα για τις μέλλουσες γενεές. Και αυτό θα κόστιζε με σημερινές τιμές γύρω στα 25 δισ. δολ. (Τίποτε δηλαδή σε σχέση με τα 10 τρισ., που χάθηκαν τον περασμένο Οκτώβριο με τη χρηματοπιστωτική κρίση).14 Η "πράσινη" οικονομία, σε αντίθεση με τη σημερινή, δε θα σπαταλούσε πια ζωτικά φυσικά αποθέματα και θα επιδίωκε την ανάπτυξη της βιοποικιλότητας, γιατί είναι τώρα πια γνωστό οτι η παραγωγικότητα ενός οικοσυστήματος αυξάνει με την αύξηση της πολυπλοκότητας.

γ) Κριτική αυτής  της θεώρησης: με τη παραπάνω λογική που διατρέχει το βιοκεφάλαιο, θα μπορούν να ενσωματωθούν σε αυτό εκείνα τα κομμάτια της φύσης και της βιόσφαιρας, τα οποία είναι χρήσιμα στον άνθρωπο, όπως οι φυσικοί πόροι και οι παράγοντες που διαμορφώνουν το κλίμα. Έχουμε να κάνουμε δηλαδή με μια χρησιμοθηρική προσέγγιση και όχι με μια προσέγγιση που αποδίδει αυταξία στη φύση. Οι ίδιες οι ανθρώπινες κοινότητες και οι ιδιαιτερότητές τους θα μπορούν να ενσωματωθούν μόνο από την άποψη της χρησιμότητάς τους σαν συντελεστών της πράσινης παραγωγής και σαν πεδίο των εφαρμογών της. Η εργασία τους βέβαια θα έχει μεγαλύτερη σημασία, μια και η πράσινη παραγωγή θα είναι μεγαλύτερης έντασης πνευματικής και σωματικής εργασίας απο ότι η σημερινή μηχανοποιημένη παραγωγή. Επίσης και οι χώροι διαμονής τους, με την έννοια οτι θα είναι χώροι του "αργού ρυθμού", των εναλλακτικών μορφών ενέργειας, των "συν" ενεργειακών κτιρίων, των ενσωματωμένων πάρκων αναψυχής και καλλιεργειών τροφής κ.λ.π. Όμως  οι πλευρές τους εκείνες (όπως τα ιδιαίτερα ήθη, οι πολιτιστικές συνήθειες και οι τοπικές κουλτούρες, τα πάθη, η αισθητική τους, οι ιδιαίτεροι κοινωνικοί θεσμοί τους κ.λ.π.), οι οποίες δεν θα χρησιμεύουν στο συνολικό κεφάλαιο, θα παραμεληθούν.

Από την άλλη, αφού και το περιβάλλον έχει οικονομική αξία για την αγορά, θα συνεχίζει να επικρατεί σε αυτή η λογική της μεγιστοποίησης του κέρδους, πράγμα που θα μπορεί να οδηγεί σε αναλύσεις κόστους-οφέλους και σε άνισες ανταλλαγές περιβαλλοντικών συντελεστών μέσω της αγοράς ή στη θυσία (υποβάθμιση) κάποιων οικοσυστημάτων έναντι άλλων πιο επικερδών.

Αν αφεθούν  λοιπόν οι αγορές και η ιδιοκτησία να λειτουργήσουν σαν βασικός μηχανισμός του βιοκεφαλαίου, είναι προφανές ότι δεν θα μπορέσουν από μόνες τους να αποφασίζουν με πολιτικά, ηθικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά κριτήρια.15 Η "αγορά ρύπων" για παράδειγμα φαίνεται οτι λειτουργεί με κριτήριο ότι οι περιβαλλοντικές βλάβες είναι αναστρέψιμες και ότι υπάρχει πολύς καιρός για να πετύχουμε την αναστροφή, πράγμα που η πραγματικότητα το διαψεύδει. Ή η αγορά γης: μπορεί π.χ. να αποφασίζει,  από άποψη κέρδους, να μετατρέψει μια περιοχή σε εγκατάσταση φωτοβολταϊκών, ενώ κοινωνικά μπορεί να είναι πιο ωφέλιμο να διατηρηθεί αυτή η περιοχή σαν ζώνη καλλιέργειας.

Υπάρχει βέβαια και άλλο πρόβλημα. Δεν μπορούν όλες οι "υπηρεσίες" της φύσης να χρηματοποιηθούν, γιατί ενώ στον καπιταλισμό έχουμε μάθει να δίνουμε σε όλα τα πράγματα μια τιμή σαν αγοραστές, δεν ξέρουμε πολλά πράγματα για την ίδια την μελλοντική αξία τους. Βέβαια η χρηματοποίηση εννοείται ότι θα είναι το πρώτο βήμα, που θα δώσει την ώθηση για να μπούμε στην πράσινη οικονομία. Τότε θα μάθουμε να εκτιμούμε σωστά και αξίες, που τώρα φαίνονται να είναι σε μεγάλο βαθμό υποκειμενικές, αλλά στην ουσία είναι γενικές για τους ανθρώπους, όπως π.χ. η ομορφιά, ειδικά στη φύση, ή η ελευθερία η ατομική και κοινωνική, ή η διαφορετικότητα. Θα μάθουμε να αντιμετωπίζουμε τον ίδιο τον άνθρωπο σαν ολοκληρωμένη οντότητα (πρόσωπο) και όχι στην εκδοχή του ατόμου της βιομηχανικής εποχής, σαν θρυματισμένη συνείδηση διαμορφωμένη από τα μεγασυστήματα του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού.16

Θα  επιστρέψουν όμως οι αξίες της ζωής και στην ίδια την αγορά; Θα ενσωματωθούν οι βιορυθμοί στους ρυθμούς της αγοράς; Σήμερα ο χρόνος, σαν σημαντική διάσταση για την ανθρώπινη συνείδηση και κυρίαρχος παράγοντας για την πνευματική αυτοανάπτυξη και τη σωματική αναζωογόνηση, έχει εκμηδενισθεί. Η ζωή και η εργασία καθορίζεται απο μεγάλες ταχύτητες και λαμβάνει χώρα επί 24ώρου βάσης. Θα συνεχισθεί αυτό; Το βιοκεφάλαιο θα χειρίζεται τον άνθρωπο και τη βιόσφαιρα με ρυθμούς πιο γρήγορους από τους ρυθμούς αναπαραγωγής τους; Είναι ερωτήματα, που δε μπορούν να απαντηθούν στα πλαίσια του πράσινου καπιταλισμού.

Εξάλλου το πράσινο Neu Deal, όπως προτείνεται σαν απάντηση εξόδου από τη κρίση, ανάλογη με αυτή στο κραχ του1929, δίνει την εντύπωση οτι οι επενδύσεις του Κεφαλαίου στο Περιβάλλον και τη Βιόσφαιρα θα παίξουν τον ρόλο του νέου κινητήρα στην ανάπτυξη για τη νέα συσσώρευσή του. Ότι π.χ. οι νέες "πράσινες" θέσεις εργασίας (προβλέπει π.χ. επενδύσεις ύψους 500 δις ευρώ από τις οποίες θα προκύψουν 5 εκατομμύρια θέσεις εργασίας για όλη την Ε.Ε.),με το αντίστοιχο εισόδημα που θα δημιουργήσουν, θα τονώσουν την αγορά εμπορευμάτων. Ή οτι τα πράσινα Fonds είναι η λύση για τους επενδυτές, οι οποίοι μπορούν να συνεχίζουν έτσι να λειτουργούν, σαν εισοδηματίες επενδυτές . Οι ίδιες οι επενδύσεις στην πράσινη τεχνολογία και γενικότερα στην οικονομία της γνώσης17, είναι υψηλής έντασης κεφαλαίου. Τα "φτωχά" κράτη θα υστερήσουν σε σχέση με τα ανεπτυγμένα, οπότε θα αναπαράγουν τις ίδιες ανισότητες, αν δεν υπάρξει αλληλεγγύη και δικαιοσύνη. Και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να εκφρασθεί στα πλαίσια της αγοράς.

Με τα πλαίσια  λοιπόν της καπιταλιστικής λογικής, έστω και "πράσινης", μετά από ένα  μικρό ή μεγάλο διάστημα ανάκαμψης, και ο πράσινος καπιταλισμός θα αντιμετωπίσει  τα αξεπέραστα οικολογικά και κοινωνικά όρια, που δεν θα επιτρέπουν την παραπέρα μεγένθυνση. Αν για παράδειγμα συνεχίζεται να αυξάνεται η ζήτηση για ενέργεια, σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορεί να καλυφθεί αυτή από τις εναλλακτικές μορφές. Το 2050, όπου για να μη έχουμε κλιματική καταστροφή θα πρέπει πάνω από το 90% της απαιτούμενης τότε ενέργειας να καλύπτεται από τις ανανεώσιμες, θα είναι πρακτικώς αδύνατο να επιτευχθεί αυτό, αν δεν υπάρξει μείωση της ζήτησης της ενέργειας, μείωση της παραγωγής και της κατανάλωσης . Αν δεν υπάρξει αλλαγή του καταναλωτικού προτύπου, ιδίως στις αναπτυγμένες χώρες, γιατί δεν μπορεί να απαιτήσει κανείς από τις φτωχές σήμερα χώρες, να μην επιδιώξουν τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων τους. Στην περίοδο αυτή της κρίσης για παράδειγμα, όπου έχουμε μείωση της ζήτησης του πετρελαίου, θα έχουμε και μείωση των εκπομπών του CO2 (αν και προς το παρόν θα αυξάνεται η κατανάλωση του άνθρακα και ίσως να μη έχουμε μείωση των συνολικών εκπομπών18).

δ)Μια  περιορισμένη χρονικά  διέξοδος:  αν ο καπιταλισμός μπορεί να έχει σαν οικονομικοκοινωνικό σύστημα κάποιο μέλλον ακόμα, αυτό μπορεί να το έχει μόνο σαν "πράσινος καπιταλισμός",λόγω των οικολογικών ορίων, όπως αναφέρθηκε. Αλλά αυτό το μέλλον θα είναι περιορισμένο χρονικά. «Πιστεύω ότι ο 21ος αιώνας θα κυριαρχείται από το φυσικό κεφάλαιο, έτσι όπως ο 20ός είχε ταυτιστεί με το χρηματιστηριακό κεφάλαιο», υποστηρίζει ο Αχίμ Στίνερ, επικεφαλής του περιβαλλοντικού προγράμματος που εκπονεί ο ΟΗΕ. Με τον όρο φυσικό κεφάλαιο εννοεί το βιοκεφάλαιο με την έννοια, που περιγράψαμε πιο πάνω. Αλλά δεν θα είναι δυνατό να δώσει παράταση στο κεφάλαιο ένα ολόκληρο αιώνα. Στους δύο προηγούμενους αιώνες το κεφάλαιο για να πετύχει τη σημερινή ανάπτυξη πολύ μικρότερου πληθυσμού, έπρεπε να ξοδέψει την αποθηκευμένη(πετρέλαιο-άνθρακα) ηλιακή ενέργεια δισεκατομμυρίων ετών. Ενώ στον 21ο, το πράσινο κεφάλαιο θα μπορεί και θα πρέπει, το πολύ, να ξοδεύει μόνο την ετήσια, που αντιστοιχεί στην τομή του πλανήτη, ηλιακή ενέργεια. Και αυτό με έναν μεγαλύτερο ανθρώπινο πληθυσμό, που υπολογίζεται οτι μόνο μέχρι το 2050 θα φθάσει τα 9 δισ.  Δεν μπορεί να συνεχίσει επάπειρον να οργανώνει τις ανθρώπινες κοινότητες με κύριο μηχανισμό την παγκοσμιοποιημένη αγορά, γιατί αυτή από μόνη της οδηγεί πάντα στη μεγένθυνση(αύξηση ΑΕΠ)και χωρίς τη δίκαιη ανακατανομή σε παγκόσμιο επίπεδο, ο σχετικά φτωχός θα νοιώθει φτωχότερος. Έτσι θα βρίσκεται πάντα αντιμέτωπος με τα κοινωνικά όρια και αυτός θα είναι ο δεύτερος λόγος για τα περιορισμένα χρονικά του όρια

Γενικότερα: Ο σημερινός παγκοσμιοποιημένος καπιταλισμός έχει εξελιχθεί σε ένα σύστημα, που δύσκολα πια θα μπορέσει να ξαναβρεί την ισορροπία του. Γιατί όλο και περισσότερο δεν μπορεί «να αποτελεί ένα σύστημα». Οι «απορυθμίσεις», οι "απελευθερώσεις", οι ηλεκτρονικές ταχύτητες των αγορών κλπ, που προώθησε, τον οδηγούν σε μια χαοτική κατάσταση, ανεξέλεγκτη από τις ίδιες τις κινητήριες δυνάμεις του. Ένα σύστημα που οι βασικές δομές του καθορίζονται από το 2ο θερμοδυναμικό αξίωμα της αύξησης της αταξίας(αρνητική εντροπία), καταλήγει πάντα, στον κόσμο που ξέρουμε και ζούμε, σε ένα χαοτικό σύστημα. Και η παρούσα κρίση έδειξε οτι έχει μπει ήδη σε μια περίοδο οικονομικού και πολιτικού χάους.  Θα μπορέσει ο "πράσινος" καπιταλισμός, χρησιμοποιώντας τα ίδια κύρια εργαλεία, δηλ. την παγκοσμιοποιημένη αγορά, την ιδιοκτησία, τον εταιρικό τρόπο οργάνωσης της παραγωγής και διανομής και τις τράπεζες, να ξεπεράσει αυτή τη κατάσταση που θα κληθεί να διαχειρισθεί; Λίγο δύσκολο. Το περισσότερο που θα πετύχει είναι μια παράταση της χαώδους κατάστασης, ώσπου να βρεθούν νέες κινητήριες δυνάμεις και νέες μορφές οργάνωσή τους. Αλλά τότε θα πρόκειται για καινούργιο σύστημα με νέες "αρχικές συνθήκες", όπως θα το διατύπωναν οι φυσικομαθηματικοί.

Μέχρι  όμως να φθάσουμε στην επόμενη κρίση του "τουρμποκαπιταλισμού" ή του "πράσινου" καπιταλισμού, αν αυτός θα είναι τελικά η απάντηση στη παρούσα κρίση, δεν θα έχει διαμορφωθεί η πρόταση ή οι προτάσεις για το ξεπέρασμά τους; Δεν θα έχει αποκρυσταλλωθεί η δυνατότητα για μια ισορροποιημένη ένταξη των ανθρώπινων κοινοτήτων στο κλειστό πλανητικό σύστημα;

Ας το ελπίσουμε (αλλιώς δεν μας μένει παρά η πορεία προς το γκρεμό). Η ελπίδα μας αυτή έχει κάποια βάση, διότι εκτός από τη μεγαλύτερη χρονική παράταση, που θα μας δώσει ο πράσινος καπιταλισμός, αν επικρατήσει, θα έχει προσφέρει και ένα άλλο καλό. Θα μας οδηγήσει σε ένα νέο τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και ζωής. Αυτό με τη σειρά του θα μας βοηθήσει περισσότερο, για να προχωρήσουμε παραπέρα και να δημιουργήσουμε ένα νέο πολιτισμό, μια νέα κοινωνία μετακαπιταλιστική..

Για την ίδια όμως την επικράτηση του "πράσινου" καπιταλισμού υπάρχει ένα πολύ μεγάλο πρόβλημα. Με ποιές κοινωνικές και πολιτικές δομές; Οι πολιτικές δομές που έχουν κυριαρχίσει στον καπιταταλιστικό τρόπο παραγωγής και οργάνωσης, δηλαδή το κράτος, η αντιπροσωπευτική δημοκρατία και το κομματικό σύστημα, βρίσκονται από καιρό και οι ίδιες σε κρίση και έχουν χάσει την εμπιστοσύνη των πλειοψηφιών, οι οποίες αδιαφορούν και δεν συμμετέχουν στο πολιτικό γίγνεσθαι. Τα πράσινα κόμματα, στα πλαίσια της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, εδώ και 30 χρόνια δεν έχουν καταφέρει να προωθήσουν την πράσινη οικονομία και τις ιδέες της αειφορίας. Και αυτό γιατί η μεσαία τάξη στις βιομηχανικές χώρες, με βάση την ψηφοφορία της οποίας αναδεικνύονταν οι κυβερνήσεις μέχρι τώρα, είχε σημαντικό μερίδιο απολαβών από το οικονομικό "μπουμ". Κατά τη διάρκεια και μετά την οικονομική κρίση θα στραφεί προς τη πράσινη οικονομία ή θα απαιτήσει τη Σκανδιναβοποίηση; Θα στραφεί προς τα πράσινα κόμματα ή θα ξαναγυρίσει στη σοσιαλδημοκρατία; Αυτό θα είναι το αποφασιστικό σημείο για το αν θα ανέβουν στην εξουσία τα πράσινα κόμματα και αν το "πράσινο New Deal" και το "Βιοκεφάλαιο" θα έχουν μια ευκαιρία να μετατρέψουν τον καπιταλισμό σε "πράσινο" τέτοιο.

Γιατί ναι μεν  η καινούργια συμμαχία του κινήματος της αειφορίας (που απο κάποιους αποκαλείται κίνημα των LOHAS: Lifestyle of Health and Sustainability19) με τη βιομηχανία, τη γεωργία και τις επαγγελματικές ενώσεις, μπορεί σε ένα βαθμό να προωθήσει τις ιδέες του20. Όμως μη γελιόμαστε, για να γίνουν αυτές κυρίαρχες στο επόμενο περιορισμένο χρονικό διάστημα που μας απομένει για την αναστροφή, θα πρέπει να κυριαρχήσουν στην πολιτική σκηνή και να ανέβουν στην εξουσία τα πράσινα κόμματα, σε συνεργασία με κόμματα, των οποίων τα προγράμματα θα συγκλίνουν(π.χ. κυβέρνηση Πρασίνων-Λίγκε στη Γερμανία ή Πρασίνων-Σύριζα στην Ελλάδα).

      ε) Και η μακροπρόθεσμη  διέξοδος; Όσοι είναι εκτός της λογικής της ανάπτυξης, ακόμα και της "βιώσιμης πράσινης" ανάπτυξης, που όπως είπαμε θα δώσει μια παράταση, πρέπει να ξεκινήσουμε, όσο γίνεται πιο γρήγορα, για να διαμορφώσουμε την προοπτική για το ξεπέρασμα του καπιταλιστικού τρόπου οικονομικής, κοινωνικής, οικολογικής και πολιτικής οργάνωσης των ανθρώπινων κοινοτήτων. Αν βέβαια δεν έχουμε ξεκινήσει ακόμα, διότι υπάρχει ήδη τέτοιο κίνημα, το οποίο με τη μορφή παραδείγματος, προσπαθεί να κατέβει από το τρένο της ανάπτυξης, να πει στοπ σε αυτή και να διαμορφώσει και ιδεολογικά και κοινωνικά συνθήκες ευνοϊκές για εναλλακτικές προς το καπιταλισμό προτάσεις. Μια από αυτές τις προτάσεις που αρχίζει να διαμορφώνεται και προτείνει διαφορετική πορεία από αυτήν του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού, είναι η πρόταση της «απο-ανάπτυξης» με τη στρατηγική της Τοπικοποίησης. Αυτή η στροφή, θα έχει περισσότερο να κάνει με μια αποκεντρωμένη, τοπικοποιημένη κοινωνία που θα έχει σαν κύτταρο την αυτοδύναμη κοινότητα και τον δήμο και θα στηρίζεται στον ομοσπονδιακό δημοτισμό, στη συνομοσπονδιοποίηση περιφερειών και εθνών. Θα εμπνεύσει την πλειοψηφία των ανθρώπων να δημιουργήσει ένα νέο πολιτισμικό ρεύμα και μια νέα αυτοκαθοριζόμενη κοινωνία, ξεκινώντας από την τοπική κοινωνία, σε σχέση απόρριψης, αναδιάρθρωσης και ρήξης με την «υπαρκτή» παγκοσμιοποίηση και το κεντρικό εθνικό κράτος.

      Η «αντιπροσωπευτική δημοκρατία»  των σύγχρονων επαγγελματιών πολιτικών και των κομμάτων εξουσίας, προάγοντας τα συμφέροντα των ολίγων ισχυρών, έχει απογοητεύσει σε μεγάλο βαθμό τους ανθρώπους.Είναι λοιπόν φυσικό, οι πολίτες να μην ασχολούνται με αυτό που σήμερα περνιέται σαν «πολιτική», ιδιαίτερα οι νέοι, οι περιστασιακά εργαζόμενοι,  οι άνεργοι και οι περιθωριοποιημένοι, που βλέπουν ότι δεν τους λαμβάνει κανείς υπόψη.

      Το  ζητούμενο σήμερα είναι η δημιουργία ενός καινούργιου είδους πολιτικής, Η πολιτική πλέον δεν θα ταυτίζεται με την άσκηση εξουσίας από τις προνομιούχες ομάδες, αλλά με την οργάνωση της συμμετοχής ολόκληρου του πληθυσμού στο κοινωνικό γίγνεσθαι, με βάση την αλληλεγγύη και την αυτοδιαχείριση σε όλα τα επίπεδα της καθημερινής κοινωνικής ζωής. 'Ετσι θα συγκινήσει και θα εμπνεύσει τους ανθρώπους και θα τους επιτρέψει να βρουν ένα σταθερό σημείο αναφοράς και να ξαναονειρευθούν ένα καλύτερο κόσμο με ένα καινούργιο ελπιδοφόρο ξεκίνημα. Ένα ξεκίνημα με όσο το δυνατόν περισσότερους και ουσιαστικότερους θεσμούς άμεσης δημοκρατίας. Θεσμούς που δεν θα είναι μόνο μέσα, αλλά τρόπος ζωής και θα κινητοποιούν τους πολίτες για συμμετοχή21, η οποία θα τους μετατρέψει από αντικείμενα διαχείρισης της σημερινής πολιτικής, σε υποκείμενα της πολιτικής. Σε υποκείμενα που θα έχουν τη δυνατότητα να αποφασίζουν για τις συνθήκες της ζωής τους, για την οικονομία τους, για το περιβάλλον και την υγεία τους, για τον πολιτισμό και την κοινωνία τους γενικότερα, χωρίς όλα αυτά να ελέγχονται από μια κεντρική εξουσία και ιεραρχία. 


      Ο ευνοϊκότερος χώρος για τη δημιουργία αυτής της νέας πολιτικής και του νέου κινήματος, ιδιαίτερα στο δυτικό κόσμο, είναι ο χώρος της τοπικής κοινωνίας και του Δήμου. Του Δήμου που περιλαμβάνει την τοπική πόλη και την γύρω από αυτήν ύπαιθρο ή του Δήμου που μαζί με άλλους δήμους αποτελεί τμήμα μιας μεγάλης πόλης22. Εδώ είναι δυνατή η άρνηση του συγκεντρωτισμού και του γιγαντισμού που εκφράζει η σύγχρονη «πολιτεία» και το κεντρικό κράτος, καθώς και οι μηχανισμοί της Παγκοσμιοποίησης και των πολυεθνικών σήμερα.  


Η στρατηγική της τοπικοποίησης συμπεριλαμβάνει  όλα τα αιτήματα του κινήματος της αντιπαγκοσμιοποίησης(όχι σε οποιαδήποτε συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, όχι στους φορολογικούς παράδεισους, να διαγραφούν τα χρέη του Τρίτου Κόσμου, δεν πρέπει να εξαντλήσουμε τη φύση και να εκμεταλλευτούμε τον άνθρωπο με ρυθμούς ταχύτερους από αυτούς που μπορούν να ανανεωθούν, όχι στην περιβαλλοντική καταστροφή και το ζοφερό μέλλον, όχι στην ιδιωτικοποίηση του γενετικού υλικού και στη βιοτεχνολογική ανάπτυξη διαγονιδιακών οργανισμών, όχι στην απορρύθμιση του κράτους πρόνοιας και στην επέκταση των ανισοτήτων, όχι στους ενεργειακούς πολέμους κ.λπ.). Μένει να οριοθετήσει και το περιεχόμενο της απαιτούμενης γενικής στροφής στις σημερινές συνθήκες.

Άμεσα βέβαια και σε σχέση με τη σημερινή κρίση μπορεί να διατυπώνει αιτήματα για ένα νέο "προστατευτισμό" απέναντι στα μεγασυστήματα του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού. Τέτοια αιτήματα για παράδειγμα στη χώρα μας θα μπορούσαν να είναι:

1) Προς  τη κυβέρνηση και τους κρατικούς φορείς:

  • Πρώτα-πρώτα το επίκαιρο: όχι λεφτά απο το κράτος στις τράπεζες και τους κεφαλαιούχους- διευκόλυνση των δανειοληπτών στην αποπληρωμή των δανείων τους, χωρίς παραπέρα επιβάρυνση για τους ίδιους - καμμία δημοπρασία ή δήμευση, τουλάχιστον για τη πρώτη κατοικία.

  • Επενδύσεις  και διάθεση κρατικών πόρων για  την ενίσχυση της τοπικής παραγωγής στην επίτευξη κοινωνικών και περιβαλλοντικών στόχων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
  • Ενεργειακή και οικονομική αυτοδυναμία σε περιφερειακό επίπεδο 1) με την οργάνωση δραστηριοτήτων εξοικονόμησης ενέργειας και τη προώθηση των αποκεντρωμένων εναλλακτικών μορφών της, με την ανάληψη της διαχείρισης των τοπικών δικτύων από την Τοπική Αυτοδιοίκηση 2) με τη δημιουργία αυτοδιαχειριζόμενων ομάδων-συλλογικοτήτων παραγωγοαναλωτών που θα στηρίζονται σε ντόπιες πλουτοπαραγωγικές πηγές ενέργειας, υλικών και ποικιλιών 3) με τη στήριξη της τοπικής αγοράς και διανομής των αγαθών.
  • Αποκατάσταση των οικολογικών-περιβαλλοντικών ανισορροπιών σε κάθε τόπο, με διάθεση πόρων απο τη φορολόγηση της αντίστοιχης τοπικής υπάρχουσας ρυπαντικής οικονομικής δραστηριότητας. Ενίσχυση της οικολογικής γεωργίας.
  • Τοπικά σύμφωνα απασχόλησης για τους ανέργους με τοπικές εταιρείες που θα ενσωματώσουν στη παραγωγή τους τοπικοποιημένους οικολογικούς και κοινωνικούς στόχους.
2) Προς τους πολίτες:

  • Ενεργοποίηση, αυτοοργάνωση, αυτοπαραγωγή μέρους της τροφής και μέρους αγαθών ικανοποίησης των αναγκών τους.
  • Ειδικά προς τους μικροκαταθέτες να αποσύρουν τις καταθέσεις τους απο τις τράπεζες. Να αγοράζουν, αν μπορούν  παρατημένη γη, καλύτερα ομαδικά. Να τη μετατρέψουν (έστω και αργότερα, όταν θα υπάρχει πρόβλημα επιβίωσης) σε οικολογικά καλλιεργήσιμη γη. Είτε από τους ίδιους, είτε δανείζοντάς την σε άλλους, που θα έχουν ανάγκη.
  • Προς τους νέους των πόλεων να παρατήσουν την ανεργία και τη μιζέρια της αναζήτησης τυχόν μισθωτής εργασίας και σε ομάδες και συλλογικότητες να εγκαθίστανται σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης στην περιφέρεια. Είτε εξσφαλίζοντάς τους συλλογικά, είτε απαιτώντας τους από κρατικούς, δημοτικούς, εκκλησιαστικούς φορείς που τους κατέχουν.
0 Comments

Κλιματική αλλαγή και γεωργία

24/8/2012

0 Comments

 
1)Η διάγνωση της Κοπεγχάγης („The Copenhagen Diagnosis“):
Στην κοινή ανακοίνωση των συγγραφέων της «διάγνωσης»( 26 επιστήμονες, οι περισσότεροι των οποίων ήταν και συγγραφείς της έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για τις Κλιματικές Αλλαγές του ΟΗΕ –IPCC- το 2007), το τελικό συμπέρασμα ήταν:
• οι παγετώνες της Γροιλανδίας όσο και της Ανταρκτικής χάνουν όλο και περισσότερη μάζα και συμβάλλουν στην άνοδο της στάθμης των θαλασσών.
• ο θαλάσσιος παγετώνας της Αρκτικής φθίνει σημαντικά γρηγορότερα από ότι προέβλεπαν τα μέχρι τώρα μοντέλα. Έτσι το λιώσιμο του πάγου τα καλοκαίρια των ετών 2007 έως 2009 ήταν κατά 40% περισσότερο από τη μέση τιμή των προσομοιώσεων της αναφοράς IPCC του 2007
• στα περασμένα 15 χρόνια η στάθμη της θάλασσας ανέβηκε πάνω από πέντε εκατοστά. Κατά 80% ψηλότερα από την προσομοίωση του IPCC από το 2001, πράγμα που σημαίνει ότι μέχρι το 2100 θα μπορούσε να ανέβει πάνω από ένα μέτρο, μέχρι δύο μέτρα, πολύ περισσότερο από τις προβλέψεις του IPCC. Για τους επόμενους αιώνες θα πρέπει να αναμένεται μια άνοδος περισσότερων μέτρων
• το έτος 2008 οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από ορυκτές πηγές ήταν κατά 40% παραπάνω από τις εκπομπές του 1990. Ακόμα και αν δεν αυξηθούν στη συνέχεια οι εκπομπές, ήδη θα ξεπερνούσαμε στα επόμενα 20 χρόνια τα όρια που απαιτούνται ώστε να μην ανέβει η θερμοκρασία πάνω από δύο βαθμούς, που είχε μπει σαν στόχος
• συνολικές εκπομπές πρέπει , μετά το πολύ 5 έως 10 χρόνια( που θα φθάσουν στο μάξιμουμ), να αρχίζουν να μειώνονται γρήγορα και να γίνουν σχεδόν μηδενικές μέχρι το τέλος του αιώνα
• η σημερινή συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα με περίπου 387 μέρη όγκου στο εκατομμύριο (ppm), ήδη πάνω από την «ασφαλή» θεωρούμενη τιμή των 350 ppm, υπερβαίνει την τιμή εκατομμυρίων προηγούμενων χρόνων.
• μία αύξηση της θερμοκρασίας πάνω από δύο βαθμούς θεωρείται «επικίνδυνη διαταραχή» του κλιματικού συστήματος, η οποία πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί.
• Για να μειώσουμε τον κίνδυνο απρόσμενων αλλαγών στο πλανητικό σύστημα και να συγκρατήσουμε την αύξηση της θερμοκρασίας στο μάξιμουμ των δύο βαθμών, δεν θα πρέπει σε παγκόσμιο επίπεδο μεταξύ 2010 και 2050 οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα να υπερβούν τους 750 γιγατόνους(Gt).
• Οι βιομηχανικές χώρες, που έχουν ήδη εκπέμψει το μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό που τους αναλογεί, καλούνται να τις μειώσουν ριζικά στο άμεσο μέλλον.

2)Ξεπέρασμα του δυτικού μοντέλου ανάπτυξης:
Ας κάνουμε λοιπόν κάποιους απλούς υπολογισμούς: 750 γιγατόνοι=750.000.000.000 τόνοι
Για 40 χρόνια εκπομπές σημαίνει:750.000.000.000: 40=18.750.000.000 τόνοι
το χρόνο
Ο ανθρώπινος πληθυσμός το 2005 ήταν 6.500.000.000, το 2012 θα είναι 7.000.000.000, το 2050 προβλέπονται 9.000.000.000, άρα μπορούμε να πάρουμε ένα μέσο όρο 8.000.000.000 για το διάστημα 2010-2050.
Έτσι στην ουσία αντιστοιχούν στον καθένα το χρόνο: 18.750.000.000:8.000.000.000=2,3 τόνοι περίπου
Τα τελευταία χρόνια κάθε κάτοικος των ΗΠΑ εξέπεμπε 20 τόνους, της Γερμανίας 10 τόνους, της Κίνας 4,6 τόνους, του Μπαγκλαντές 0,3 τόνους και του Μαλί μόνο 50 κιλά. Εδώ έχουμε ένα τεράστιο πρόβλημα δικαιοσύνης. Κανένας δε μπορεί να απαιτήσει από τις υπανάπτυκτες χώρες να μειώσουν τις εκπομπές για να μπορούμε στον αναπτυγμένο δυτικό κόσμο να συνεχίζουμε(έστω και διαφοροποιημένα βέβαια μεταξύ φτωχών και πλούσιων), όπως μέχρι τώρα.
Για να φθάσουμε σε ετήσιες εκπομπές των 2 τόνων ανά κάτοικο στη δύση(πιο δίκαιο θα ήταν βέβαια να τις φθάσουμε ακόμα χαμηλότερα), θα πρέπει να υπάρξει μεγάλη «απο-ανάπτυξη» σε όλους σχεδόν τους μέχρι τώρα τομείς, εκτός από κείνους όπου θα έχουμε μηδενικές εκπομπές - ή αντίθετα- αρνητικές εκπομπές, με την έννοια ότι αποθηκεύουν την περίσσεια του διοξειδίου του άνθρακα. Αυτό θα απαιτούσε αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης και του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και διανομής σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ανάπτυξη, όχι με την έννοια της μεγέθυνσης, αλλά της ποιότητας και της επέκτασης θα μπορούμε να έχουμε σε τομείς, όπου αντί να έχουμε εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου, θα έχουμε ή μηδενικές ή απορρόφησή τους από την ατμόσφαιρα και «αποθήκευσή» τους σε αυτούς τους τομείς. «Απο-ανάπτυξη εδώ», λοιπόν, «συντήρηση εκεί», «ανάπτυξη πιο πέρα», αλλά σε καμία περίπτωση «ανάπτυξη ή θάνατος», που είναι το μότο του Τουρμποκαπιταλισμού . Για να δούμε πού μπορεί να επιτευχθεί αυτό θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας τον κύκλο του άνθρακα.
3)Ο κύκλος του άνθρακα:
Είναι ένας βιοχημικός κύκλος με τον οποίο το στοιχείο άνθρακας «κυκλοφορεί» ανάμεσα στη βιόσφαιρα, στη λιθόσφαιρα στην υδρόσφαιρα και στην ατμόσφαιρα του πλανήτη Γη.
Ο κύκλος έχει τέσσερις μεγάλες δεξαμενές άνθρακα, που επικοινωνούν μέσα από διάφορους δρόμους ανταλλαγής. Οι δεξαμενές αυτές είναι η ατμόσφαιρα(διοξείδιο, μεθάνιο, χλωροφθοράνθρακες), η βιόσφαιρα(περιέχει ζωντανή- νεκρή οργανική ύλη, μέρος της η βλάστηση), οι ωκεανοί (εμπεριέχουν διοξείδιο του άνθρακα και ζωντανή-νεκρή οργανική ύλη)και η λιθόσφαιρα(που περιέχει τα γνωστά μας ορυκτά καύσιμα, πετρέλαιο, λιθάνθρακα, λιγνίτης κ.λ.π)
• Στη φυσική κατάσταση δεν υπάρχει ανταλλαγή μεταξύ ατμόσφαιρας και λιθόσφαιρας. Η λιθόσφαιρα έγινε «αποθήκη» κατά την προϊστορική περίοδο της γης με γεωλογικές διεργασίες. Σαν ανθρωπότητα δεν μπορούμε να επιδράσουμε στην αποθήκευση του άνθρακα σε αυτή την δεξαμενή. Απλώς φροντίζουμε μέχρι τώρα να την «ξαλαφρώνουμε» αυτή την αποθήκη είτε άμεσα μέσω των καύσεων των ορυκτών καυσίμων και μεταφέροντας τον άνθρακα με τη μορφή εκπομπών διοξειδίου στην δεξαμενή της ατμόσφαιρας, είτε έμμεσα μέσω της υπερθέρμανσης των παγωμένων ωκεανών- παγωμένης τούντρας και της απελευθέρωσης έτσι του αποθηκευμένου εκεί μεθανίου. Εδώ θα πρέπει να σταματήσουμε να το κάνουμε αυτό, όσο γίνεται γρηγορότερα.
• Η ανταλλαγή μεταξύ ατμόσφαιρας και ωκεανών βοηθά στην ελάττωση της περιεκτικότητας της ατμόσφαιρας σε αέρια θερμοκηπίου, όμως είναι μια διαδικασία που γίνεται κατά την πάροδο αιώνων και όχι μικρο-μεσοπρόθεσμα. Εξάλλου η ανταλλαγή γίνεται με τα επιφανειακά νερά, τα οποία σήμερα θερμαίνονται λόγω αύξησης θερμοκρασίας και εξατμίζονται, ενώ τα κατακόρυφα θαλάσσια ρεύματα που εξασφάλιζαν την ανταλλαγή επιφανειακών και βαθιών νερών υποχωρούν. Έτσι η «αποθήκη» των ωκεανών δεν έχει άμεση θετική συμβολή στην αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών. Από την άλλη, τυχόν δυνατή ανθρώπινη δράση για θετική επίδραση σ’ αυτό το ισοζύγιο είναι προβληματική, γιατί πρόκειται για χαοτικό μεγασύστημα και δεν θα είμαστε σίγουροι για οποιοδήποτε αποτέλεσμα.
• Μας μένει η ανταλλαγή μεταξύ ατμόσφαιρας και βιόσφαιρας. Ο άνθρακας αποσπάται από την ατμόσφαιρα βασικά μέσω της φωτοσύνθεσης στα φύλλα, κατά την οποία τα φυτά μετατρέπουν το ατμοσφαιρικό CO2 σε υδατάνθρακες(μεγαλύτερη ποσότητα από τα νεαρά φυτά) . Η βλάστηση λοιπόν είναι καταρχήν αυτή που ρυθμίζει το ισοζύγιο ατμόσφαιρας -βιόσφαιρας και στη συνέχεια έχουμε τις επίγειες διεργασίες-ανταλλαγές με την υπόλοιπη βιομάζα και το ίδιο το έδαφος. Από το συνολικό ποσό του οργανικού άνθρακα που παράγεται από τη φωτοσύνθεση το μισό περίπου καταναλώνεται από τα φυτά κατά την αυτοτροφική αναπνοή(οπότε έχουμε επιστροφή του άνθρακα στην ατμόσφαιρα με τη μορφή CO2: εξώθερμη αντίδραση με τη διάσπαση της γλυκόζης σε CO2 και σε Η20). Από το υπόλοιπο που παραμένει και αποθηκεύεται στη φυτική μάζα, ένα μέρος καταναλώνεται από τα ζώα και τον άνθρωπο (από το οποίο πάλι ένα μέρος παίρνει το δρόμο για την ατμόσφαιρα μέσω της ετερότροφης αναπνοής). Ένα άλλο μέρος επιστρέφει στην ατμόσφαιρα μέσω της αποψίλωσης και καύσης-πυρκαγιών της φυτικής βιομάζας(αλλά και άλλων οργανικών ουσιών) από τον άνθρωπο και ένα μέρος μετά τη γήρανση των φυτών καταλήγει στο έδαφος, στη λεγόμενη δεξαμενή «συντριμμιών» του άνθρακα. Ένα μέρος αυτών των «συντριμμιών» καθώς και της υπόλοιπης νεκρής βιομάζας(οργανική ύλη στο έδαφος) αποσυντίθεται από τους μικροοργανισμούς του εδάφους, οι οποίοι διασπούν τις ανθρακικές ενώσεις των νεκρών οργανισμών και μετατρέπουν τον άνθρακα σε CO2 (αερόβια) ή σε μεθάνιο (αναερόβια) και έτσι έχουμε επιστροφή του στην ατμόσφαιρα. Ένα άλλο μέρος όμως μετατρέπεται στον εδαφολογικό άνθρακα, που αποσυντίθεται πολύ πιο αργά. Ο εδαφολογικός άνθρακας μαζί με το κάρβουνο των πυρκαγιών αποτελούν τη δεξαμενή του αδρανή άνθρακα. Ο συνολικός άνθρακας του εδάφους είναι πολλαπλάσιος αυτού της βλάστησης.
Τα επίγεια οικοσυστήματα αποτελούν δεξαμενές άνθρακα (με νεώτερους υπολογισμούς θεωρείται ότι στα δάση μόνο «σταθμεύουν» περίπου 800 GT, περισσότερο και από την ατμόσφαιρα).Οι βιολογικές διεργασίες μπορούν να επηρεάσουν το ποσό του άνθρακα σε αυτές τις δεξαμενές, μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, ενώ ο ίδιος ο άνθρωπος μπορεί να παρέμβει και άμεσα για αύξηση του αποθηκευμένου άνθρακα σε αυτές.
Έτσι το Τροπικό δάσος αποθηκεύει 906 γραμ./μ2.έτος, τα Υπόλοιπα δάση 630, οι Σαβάνες 354, τα Έλη 1350, οι Καλλιέργειες 293, Λοιπά είδη(τούντρες…)31, η Θάλασσα 69 γραμ./μ2.έτος
Για τα δάση και ιδίως τα τροπικά έχουν γραφεί πολλά. Η αποψίλωση και οι πυρκαγιές συμμετέχουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου κατά 18%(στοιχεία του 2000, εντωμεταξύ έχουν αυξηθεί σε μεγάλο βαθμό οι πυρκαγιές, ιδίως στα μεσαία γεωγραφικά πλάτη). Αν σταματούσαν θα είχαμε μεγάλη βελτίωση σε σχέση με τις κλιματικές αλλαγές. Για να σταματήσουν όμως πρέπει να υπάρξει «αποανάπτυξη» στον τομέα του εμπορίου του ξύλου, ιδίως του τροπικού και να σταματήσει η αλλαγή χρήσης της γης(οικοπεδοποίηση), ώστε να μην έχουμε πυρκαγιές από ανθρωπογενείς αιτίες. Ανάπτυξη θα πρέπει να έχουμε σε δραστηριότητες που υποβοηθούν την αποθήκευση του CO2 στην άγρια βλάστηση με επιστροφή εκτάσεων στην άγρια φύση, με αποκατάσταση των ερημοποιημένων εκτάσεων μέσω αναβλάστησης(π.χ. φυσική σπορά σβώλων), με σωστή διαχείριση των δασών(ώστε να μην έχουμε εύκολα πυρκαγιές από φυσικές αιτίες) και φύτευση νέων εγκλιματισμένων δένδρων(τα νέα δένδρα απορροφούν πάντα περισσότερο CO2 από τα παλιά) κ.λ.π.
Βλέπουμε ότι τα έλη μπορούν να απορροφήσουν κάθε χρόνο υπερδιπλάσια ποσότητα CO2 από ότι τα δάση στα μεσαία πλάτη, αλλά πολύ περισσότερο και από τα τροπικά. Μέχρι τώρα κάναμε αποξήρανσή τους υπέρ των καλλιεργειών και της υγείας υποτίθεται. Από δω και πέρα πρέπει να αποκαταστήσουμε ξανά τις ελώδεις εκτάσεις, αν όχι να τις επεκτείνουμε. Θα είναι ο πιο εύκολος και πιο οικονομικός τρόπος για απορρόφηση του παραπανήσιου CO2 από την ατμόσφαιρα.
Όμως οι καλλιέργειες και η παραγωγή τροφίμων θα είναι ο κατεξοχήν τομέας, όπου θα πρέπει να γίνουν μεγάλες αλλαγές.

 

4)Γεωργία –τρόφιμα-διοξείδιο άνθρακα:
Ας εξετάσουμε, σε παγκόσμιο επίπεδο, το ρόλο της γεωργίας και των συστημάτων διατροφής, από άποψη συμμετοχής τόσο στη κλιματική κρίση, όσο και ενδεχομένως στην προσπάθεια για την επίλυσή της.
Η σχέση μεταξύ του βιομηχανικού συστήματος τροφίμων και της υπερθέρμανσης του πλανήτη δεν φαίνεται συχνά να είναι άμεση, λόγω κυρίως του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζονται τα στατιστικά στοιχεία. Μερικά από τα συμπεράσματά μας μπορεί να είναι έκπληξη.
Είναι σαφές ότι με την επικράτηση της βιομηχανικής γεωργίας και την απομάκρυνση από τις παραδοσιακές μεθόδους καλλιέργειας η σύγχρονη παραγωγή τροφίμων έχει εξαιρετικά μεγάλη σημασία για τις κλιματικές αλλαγές. Έχει υπολογισθεί ότι η εκτεταμένη χρήση χημικών λιπασμάτων και φυτοφαρμάκων, η επέκταση της βιομηχανίας κρέατος με επακόλουθο τη καταστροφή των σαβάνων και των δασών του πλανήτη για να αυξηθούν τα βασικά γεωργικά προϊόντα, είναι από κοινού υπεύθυνες για το ένα τρίτο περίπου των αερίων του θερμοκηπίου, που προκαλούν παγκόσμια αλλαγή του κλίματος. Όταν προσθέσουμε σε αυτό το ποσό της ενέργειας από ορυκτά καύσιμα που χρησιμοποιείται για την επεξεργασία των γεωργικών προϊόντων, για τη ψύξη τους, για τη συσκευασία, για τη μεταφορά τους σε όλο τον κόσμο και στη συνέχεια για τη διανομή τους σε σούπερ-μάρκετ, ο ρόλος της βιομηχανίας τροφίμων στη δημιουργία της κρίσης αυξάνει σημαντικά. Το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων μπορεί να είναι υπεύθυνο για το μισό περίπου των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στον κόσμο.
Ακόμα πιο πέρα: η βιομηχανική γεωργία, μέσω της εξάρτησής της από χημικά λιπάσματα και με μια λογική έλλειψης σεβασμού προς τη γονιμότητα του εδάφους, έχει οδηγήσει και στη μαζική απώλεια οργανικών υλών από το έδαφος. Μεγάλο μέρος αυτής της απώλειας οργανικής ύλης(SOM) έχει καταλήξει στην ατμόσφαιρα. Εμπειρογνώμονες σε θέματα εδάφους και οι αγρότες γνωρίζουν εδώ και καιρό ότι τα χημικά λιπάσματα καταστρέφουν τη γονιμότητα του εδάφους με την καταστροφή των οργανικών υλών. Με τη χρήση χημικών λιπασμάτων, διαλυτά θρεπτικά στοιχεία καθίστανται αμέσως διαθέσιμα σε τεράστια ποσά, προκαλώντας μεγάλη αύξηση της μικροβιακής δραστηριότητας. Αυτή η αυξημένη μικροβιακή δραστηριότητα, με τη σειρά της, επιταχύνει την αποσύνθεση της οργανικής ύλης, που καταναλώνεται με μεγάλη ταχύτητα και έτσι το CO2 που απελευθερώνεται καταλήγει γρήγορα στην ατμόσφαιρα. Όταν τα θρεπτικά συστατικά από τα λιπάσματα δεν επαρκούν, οι περισσότεροι μικροοργανισμοί πεθαίνουν, και το έδαφος μένει με λιγότερη οργανική ύλη. Δεδομένου ότι η διαδικασία αυτή συνεχίζεται εδώ και πολύ καιρό, και ενισχύεται επίσης από το όργωμα, η οργανική ύλη του εδάφους εξαντλείται. Αυτό επιδεινώνεται επίσης από τη λογική της απόρριψης ή της καύσης των υπολειμμάτων των καλλιεργειών, που δεν ενσωματώνονται εκ νέου στο έδαφος. Ο τρόπος επομένως που η βιομηχανική γεωργία έχει επεξεργαστεί τα εδάφη από το 1960 και μετά, αποτέλεσε βασικό παράγοντα επίσης για τη σημερινή κρίση του κλίματος.
Κάποια χρήσιμα στοιχεία: Το 40% των εδαφών της Γης είναι καλλιεργήσιμα, εκ των οποίων το 1/3 χρησιμοποιείται για την παραγωγή ζωοτροφών. Τα τελευταία 40 χρόνια, 130 εκατομμύρια στρέμματα γης -50% δάση- μετατρέπονται ετησίως σε αγροτικές εκτάσεις. Τα τελευταία 40 χρόνια η βιοποικιλότητα έχει μειωθεί κατά 30%, ενώ παράλληλα έχει καταστραφεί το 50% των τροπικών δασών, τα οποία και προσφέρουν τους απαραίτητους βιότοπους στο 50% και πλέον των γνωστών φυτών και ζώων. Από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση έως σήμερα, έχει μειωθεί κατά 40% η κάλυψη των εδαφών του πλανήτη με φυτά. Τον τελευταίο αιώνα έχει χαθεί το 50% των υδάτινων βιοτόπων μαζί με μεγάλο μέρος των ζωντανών οργανισμών που ζούσαν εκεί. Επιπλέον, περισσότερο από το 15% των φυσικών βοσκοτόπων, λόγω της υπερεκμετάλλευσης από αγροτικές εργασίες, διαβρώθηκαν και μετατράπηκαν σε άγονες περιοχές
Η βιομηχανική γεωργία συνέβαλε και με έναν άλλο τρόπο στην επιδείνωση της κρίσης. Σε ένα δεύτερο επίπεδο, με τη μορφή «εξωτερικού κόστους»: τώρα πια γνωρίζουμε ότι τα φυτά απορροφούν 70-80 διαφορετικά ορυκτά από ένα υγιές έδαφος, ενώ τα περισσότερα χημικά λιπάσματα δεν προσθέτουν περισσότερο από μια χούφτα, κύρια άζωτο, φώσφορο και κάλιο, γνωστά από τα χημικά τους σύμβολα ΝΡΚ. Το αποτέλεσμα ήταν ότι ο μέσος όρος των επιπέδων των μετάλλων στα γεωργικά εδάφη έχει πέσει σε όλο τον κόσμο, με 72% στην Ευρώπη, 76% στην Ασία και 85% στη Βόρεια Αμερική Το επακόλουθο είναι ότι τα περισσότερα από τα τρόφιμα που τρώμε είναι ελλιπή σε μέταλλα. Η τροφή μας, είτε φυτική είτε ζωική, έχει χάσει το 20-60% των ανόργανων συστατικών της. Αυτό το γεγονός έχει επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία και έχουμε πολλές ασθένειες, πράγμα που με τη σειρά του κάνει αναγκαίο ένα ενεργοβόρο και με μεγάλη κατανάλωση ιατροφαρμακευτικό σύστημα, με τις αντίστοιχες αυξήσεις εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.

5)Η ανάκτηση της οργανικής ύλης των εδαφών(SOM) μέρος της λύσης:
Τα εδάφη όμως, όπως είδαμε παραπάνω στον κύκλο του άνθρακα, μπορεί να αποτελέσουν μέρος της λύσης, σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό, τι είναι ευρέως αναγνωρισμένο. Μια 10ετή μελέτη στο Ινστιτούτο Rodale της Πεννσυλβάνια των ΗΠΑ έδειξε ότι η χρήση κομπόστ σε συνδυασμό με εναλλαγή καλλιεργειών σε βιολογικά αγροσυστήματα μπορεί να οδηγήσει σε ενσωμάτωση του άνθρακα στο έδαφος σε αναλογία 910 κιλά / στρέμμα / έτος ( αντίθετα, σε αγροκτήματα που βασίζονται στο όργωμα και στα χημικά λιπάσματα, χάνονται σχεδόν 140 κιλά άνθρακα ανά εκτάριο ετησίως). Η ενσωμάτωση 910 κιλών άνθρακα σήμαινε επίσης λήψη 3185 κιλών διοξειδίου του άνθρακα από τον αέρα ανά στρέμμα το χρόνο(μεγάλη ικανότητα πρόσληψης και συγκράτησης λόγω της αυξημένης ποσότητας μικροοργανισμών) .
Αν δε γενικευόταν και η χρήση των Ενεργών Μικροοργανισμών(ΕΜ) στη γεωργία και ιδιαίτερα στη παρασκευή του κομπόστ από τα οργανικά υπολείμματα των αγροκτημάτων, αλλά και των κατοικημένων περιοχών(αναερόβια ζύμωση: μποκάσι), θα είχαμε δυνατότητα για ενσωμάτωση μεγαλύτερου ποσού οργανικής ύλης(SOM) στο έδαφος, γιατί οι αναγεννητικοί αυτοί ΕΜ δεν αποσυνθέτουν, αλλά ζυμώνουν και αναδομούν την οργανική ύλη, χωρίς απώλειες προς την ατμόσφαιρα. Έχει υπολογισθεί ότι, αν θα μπορούσαμε να αποκαταστήσουμε και πάλι στα γεωργικά εδάφη του κόσμου την οργανική ύλη, που έχουμε ήδη χάσει, λόγω της βιομηχανικής γεωργίας, τότε τα εδάφη αυτά θα μπορούσαν να συλλάβουν τουλάχιστον το ένα τρίτο του πλεονάζοντος CO2 στην ατμόσφαιρα . Συνεχίζοντας την ανοικοδόμηση των εδαφών, σε περίπου 50 χρόνια, αυτά θα είχαν προσλάβει περίπου τα δύο τρίτα του πλεονάζοντος CO2 από την ατμόσφαιρα. Κατά τη διαδικασία αυτή, ενώ θα είχαμε υγιέστερο και πιο παραγωγικό έδαφος, ταυτόχρονα θα είχαμε απαλλαγεί : 1) από τη χρήση χημικών λιπασμάτων, τα οποία αποτελούν ένα άλλο γνωστό μεγάλο παραγωγό αερίων του θερμοκηπίου και κατά τη παραγωγή τους και κατά τη χρήση τους . 2) από τα οργανικά απόβλητα των πόλεων τα οποία θα επέστρεφαν στα γεωργικά εδάφη και το μεθάνιο και οι εκπομπές CO2 από χώρους υγειονομικής ταφής και των λυμάτων (ισοδύναμο με 3,6% του συνόλου των σημερινών εκπομπών) θα μπορούσαν να μειωθούν σημαντικά

6)Η αγροτική οικο-γεωργία σημαντικός παράγοντας αποτροπής της κλιματικής αλλαγής:
Η επιστροφή στην αγρο-οικολογική γεωργία σε μεγάλη κλίμακα θα μετρίαζε σε μεγάλο βαθμό τη σημερινή κρίση. Αν και μπορεί να είναι ήδη πολύ αργά για να αποτραπούν περιβαλλοντικές ζημίες μεγάλης κλίμακας(ακόμα και αν δεν ξεπεραστεί το όριο των 2 βαθμών Κελσίου), μια τέτοια στρατηγική θα προσέφερε στον κόσμο μια διέξοδο από την κρίση. Η διεθνής οργάνωση των μικρών αγροτών Via Campesina πιστεύει ότι οι λύσεις για την τρέχουσα κρίση θα πρέπει να διαμορφωθούν από τις οργανωμένες κοινωνικές ομάδες, οι οποίες θα αναπτύξουν τρόπους παραγωγής, κατανάλωσης και εμπορίου που θα στηρίζονται στη δικαιοσύνη, στην αλληλεγγύη και στις υγιείς κοινότητες. Η σημερινή στάνταρ τεχνολογία δε θα μας σώσει από την τρέχουσα παγκόσμια περιβαλλοντική και κοινωνική καταστροφή. Η αειφόρος, μικρής κλίμακας οικογενειακή γεωργία, είναι εντάσεως εργασίας και απαιτεί λίγα καύσιμα. Aυτή θα συνεισφέρει σε μεγάλο βαθμό στην «ψύξη» της γης.
Μια τέτοια ριζική αλλαγή των μεθόδων καλλιέργειας και εκτροφής καθώς και του τρόπου διατροφής μας θα απαιτήσει σαφώς θεμελιώδεις αλλαγές Οι τρέχουσες πολιτικές κατά των αγροτογεωργών, όπως οι νόμοι που ευνοούν την ιδιωτικοποίηση και την μονοπώληση των σπόρων και οι κανονισμοί για την προστασία των εταιρειών, οι οποίοι έχουν εξοντώσει τα παραδοσιακά συστήματα τροφίμων, θα έπρεπε να καταργηθούν. Οι υπάρχουσες τάσεις για αυξημένη συγκέντρωση της γης και για επέκταση της βιομηχανικής γεωργίας θα πρέπει να αντιστραφούν:
• Εκατομμύρια γεωργών - αγροτικών κοινοτήτων θα πρέπει να αποκτήσουν τη δυνατότητα να κάνουν τις απαραίτητες αμειψισπορές, να οργανώνουν την αγρανάπαυση και να δημιουργούν βοσκότοπους, ώστε να μπορούν να επιστρέφουν στο έδαφος πάνω από 7 δισεκατομμύρια τόνους οργανικής ουσίας κάθε χρόνο.
• Προώθηση υγιούς και βιώσιμης ενεργειακής πολιτικής. Αυτό περιλαμβάνει κατανάλωση λιγότερης ενέργειας, παραγωγή βιοαερίου και ηλιακής ενέργειας στα αγροκτήματα - και όχι σε μεγάλο βαθμό προώθηση της παραγωγής βιοντίζελ, όπως συμβαίνει σήμερα.
• Εφαρμογή γεωργικών και εμπορικών πολιτικών σε τοπικό, εθνικό και διεθνές επίπεδο για την υποστήριξη της τοπικής παραγωγής- διανομής-αγοράς-κατανάλωσης τροφίμων με στόχο την όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αυτάρκεια. Αυτό περιλαμβάνει την απαγόρευση των επιδοτήσεων που οδηγούν σε ντάμπινγκ των φτηνών τροφίμων στις αγορές.
• «Από-ανάπτυξη» στη παραγωγή κρέατος για μια ζωο-εκτροφή στα πλαίσια ολοκληρωμένων αγροκτημάτων
• Εκπαίδευση αντίστοιχη των πολυλειτουργικών αγροτών και των νέων γενιών μέσα από την αντίστοιχη στροφή του εκπαιδευτικού συστήματος
• Τότε η κρίση του κλίματος έχει μια πιθανή λύση: το έδαφος
Όλα αυτά αποτελούν μια μεγάλη πολιτική πρόκληση. Μια τέτοια προσέγγιση, που βασίζεται σε δοκιμασμένες και ελεγμένες τεχνικές καλλιέργειας που αναπτύχθηκαν από αγροτικές κοινότητες επί χιλιετίες, θα παράγουν αποτελέσματα. Τα εμπόδια είναι πολιτικά, και όχι τεχνικά. Γιατί αντί να προωθείται αυτή η κατεύθυνση από τις πολιτικές, αντίθετα προωθείται πληθώρα νέων γενετικών τροποποιήσεων και τεχνικών διαδικασιών (όπως «κλίμα-ready" γενετικώς τροποποιημένες καλλιέργειες και εκτροφή γ.τ. αγελάδων για να παράγουν λιγότερο μεθάνιο ή πυρόλυση της βιομάζας- biochar) και αναπτύσσεται ένας αντίστοιχος τομέας επιχειρήσεων σαν απάντηση στην κρίση. Αυτές οι λεγόμενες λύσεις μπορούν να δημιουργήσουν πολύ περισσότερα προβλήματα από όσα λύνουν(βλέπε π.χ. το παράδειγμα της πυρηνικής τεχνολογίας ή των μεταλλαγμένων).
Ο χρόνος εξαντλείται, η διαδικασία επιταχύνεται με ανησυχητικό ρυθμό. Η αλλαγή του κλίματος ήδη επηρεάζει σοβαρά 325 εκατομμύρια ανθρώπους κάθε χρόνο - με 315.000 να πεθαίνουν από την πείνα, την ασθένεια και τις καιρικές καταστροφές που προκαλούνται από την αλλαγή του κλίματος. Ο ετήσιος αριθμός των νεκρών θα μπορούσε να ανέβει σε μισό εκατομμύριο έως το 2030, με 10 % του παγκόσμιου πληθυσμού που πλήττεται σοβαρά. Ως συνέπεια του αυξημένου άγχους που προκαλείται από την κλιματική κρίση στα εδάφη, τα φυτά και τα ζώα, οι γεωργικές αποδόσεις αναμένεται να πέσουν, ιδίως στις θερμότερες χώρες του Νότου. Ένα τέτοιο σενάριο θα προκαλέσει αφάνταστη ταλαιπωρία σε δισεκατομμύρια των ανθρώπων. Είναι καιρός να γυρίσουμε σελίδα και να δημιουργήσουμε ένα υγιέστερο πλανήτη, με τη βελτίωση των εδαφών, με τη βιώσιμη γεωργική παραγωγή για περισσότερα και καλύτερα τρόφιμα, στηριζόμενοι στη δυναμική των αγροτικών κοινοτήτων, των κοινοτικών-δημοτικών δικτύων παραγωγής διανομής και κατανάλωσης, της μικρής κλίμακας τοπικής αγοράς. Στηριζόμενοι τελικά στο ξεπέρασμα του καπιταλισμού με τη στρατηγική της Τοπικοποίησης για την ανάπτυξη μιας αποκεντρωμένης, επανατοπικοποιημένης, οικολογικής και αυτοδιαχειριζόμενης κοινωνίας. Μόνο αυτή μπορεί να εξασφαλίσει την επιβίωση των επόμενων ανθρώπινων γενεών και της βιοποικιλότητας σε αυτόν τον πλανήτη. Αυτός ο στόχος θα εμπνεύσει την πλειοψηφία των ανθρώπων να δημιουργήσει ένα νέο πολιτισμικό ρεύμα, τον πολιτισμό της απο-ανάπτυξης, της αυτοανάπτυξης και του ατομικού και συλλογικού αυτοκαθορισμού.

0 Comments

Το αγρο-διατροφικό ζήτημα

12/8/2012

0 Comments

 
Bild
1)      Διατροφική η επόμενη παγκόσμια κρίση

Μετά τη κρίση χρεών, τα επόμενα χρόνια θα έχουμε διατροφική κρίση με βάση τα παρακάτω δεδομένα:

•       Ενώ η παγκόσμια προσφορά τροφίμων-προς το παρόν- παραπάνω από επαρκής, ταυτόχρονα 1 δισ. υποσιτίζεται(60% υποσαχάρια Αφρική και Ν. Ασία, 845εκατ. Μικροκαλλιεργητές)

•       Οι κλιματικές αλλαγές οδηγούν σε μείωση και καταστροφή παραγωγής(αλλού καύσωνες, αλλού ξηρασίες ή πλημμύρες π.χ. Ρωσία, Αργεντινή: άνοδος τιμής των σιτηρών κατά 70%, πάνω από 230 Ε/τόνο)

•       Αύξηση ζήτησης στην ΝΑ Ασία- άνοδος πολυπληθών μεσαίων τάξεων και αλλαγή διατροφικού μοντέλου(με βάση και εδώ τα ζωικά προϊόντα).

•       Κερδοσκοπία στις τιμές στο χρηματιστήριο των δημητριακών

•       Το 30% της παραγόμενης τροφής στα σκουπίδια(λόγω των προδιαγραφών εμπορίας, της ημερομηνίας λήξης στα σουπερμάρκετς και μεγάλων υπολειμμάτων στα νοικοκυριά)

•       Έλεγχος παραγωγής-διανομής τροφής από μεγάλες πολυεθνικές: π.χ. 3 ελέγχουν το 1/3 της επεξεργασμένης, 5 το 75% των σιτηρών, 6 το 75% της αγοράς παρασιτοκτόνων, 2 το 50% της παραγωγής μπανάνας, 3 τη παγκόσμια παραγωγή τσαγιού.

•       Οι γεωργοί βασικά είναι παραγωγοί πρώτων υλών για τη βιομηχανία και όχι για τον εαυτό τους , τις κοινότητές τους και τις τοπικές αγορές. Ταυτόχρονα είναι αποδέκτες τιμών που διαμορφώνουν οι μεταπράτες, τα καρτέλ και τα χρηματιστήρια.

•       Οι καταναλωτές είναι εξαρτημένοι πλήρως από την αγορά μέσω των αλυσίδων. Πληρώνουν μέχρι και 4-6 φορές παραπάνω από την τιμή παραγωγού.

•       Έχουμε παρακμή υπαίθρου, μείωση αγροτικού πληθυσμού, συρρίκνωση αγροτικών κοινοτήτων και εσωτερικούς-εξωτερικούς μετανάστες. Επιβιώνουν μόνο μεγαλο-αγρότες με εντατικές-χημικές καλλιέργειες, υπερκατανάλωση νερού και σαν συνέπεια την υποβάθμιση των εδαφών. Έχουμε ένα σύστημα φθίνουσας απόδοσης με όλο και μεγαλύτερες εισροές και όλο και λιγότερη παραγωγή.

•       Μεγάλες εκτάσεις χρησιμοποιούνται για ζωοτροφή με απώλεια αρχικής ενέργειας κατά 65-90%: π.χ νερό: 1 κιλ. μοσχαρίσιο κρέας απαιτεί 22.000 λίτρα, 1 κιλ. Καλαμποκιού 450 λ., ενέργεια: 1κ μοσχαρίσιο 12 απαιτεί 8 kwh, 1κ πατάτες 0,44 kwh. Η απόδοση μετατροπής φυτικής πρωτείνης σε ζωϊκή κυμαίνεται από 4:1 έως 30:1, ανάλογα το ζώο. Στα βιομηχανοποιημένα συστήματα καταναλώνονται 300 μονάδες πόρων, για να παραχθούν 100, ενώ στα ολοκληρωμένα οργανικά συστήματα έχουμε παραγωγή 100 μονάδων πόρων με κατανάλωση μόνο 5 μονάδων. Το γεγονός αυτό κάνει τη βιομηχανική γεωργία να είναι πλέον αντιπαραγωγική

•       Η καλλιέργεια ενεργειακών φυτών για αγροκαύσιμα έχει σαν αποτέλεσμα: γαιοκτήμονες του Νότου μαζί με τις  πολυεθνικές του Βορρά να διεκδικούν μεγάλες εκτάσεις υπέρ του «οδηγού» και εις βάρος του «υποσιτισμένου». Οι στόχοι π.χ. της Ευρώπης για παραγωγή αγροκαυσίμων υλοποιούνται από Μαλαισία, Ινδονησία, Φιλιππίνες. Έχουμε έτσι εκδίωξη των μικροκαλλιεργητών από τη γη τους. Συνολικά όμως δεν μειώνονται οι εκπομπές(το βασικό επιχείρημα των αγροκαυσίμων) π.χ. στα αυτοκίνητα έχουμε αύξηση κατά 17% του υποξείδιου του αζώτου(που είναι 300 φορές πιο επιζήμιο για το «θερμοκήπιο», από το διοξείδιο του άνθρακα).

•       Έχουμε πατεντοποίηση των σπόρων και των ποικιλιών  με τις συμφωνίες TRIPS(1996). Αυτό οδηγεί στη «βιοπειρατεία» των γενετικών πόρων από τις εταιρείες και σε πλήρη έλεγχο του αγροδιατροφικού συστήματος από τις πολυεθνικές του είδους

•       Το συνολικό παγκόσμιο αγροτοδιατροφικό σύστημα(παραγωγή, συντήρηση, συσκευασία, ψύξη, μεταφορές γεωργ. προϊόντων, διανομή στα σουπερμάρκετς κ.λπ.) είναι υπεύθυνο σχεδόν για το 50% του φαινομένου του «θερμοκηπίου».

2)      Οι Εξελίξεις στην Ευρώπη

·         Αγροτικός τομέας: ο μοναδικός με κοινή πολιτική(ΚΑΠ). Υπάρχει ιδιαίτερος προϋπολογισμός(55 δισ. τα πρώτα χρόνια- το 0,5%  του ΑΕΠ της ΕΕ- μειούμενος στη συνέχεια). Κάθε πολίτης συνεισφέρει 2 Ε τη βδομάδα περίπου για χρηματοδότηση της ΚΑΠ 

·         Στην ΕΕ των 15:  είχαμε 6 εκατομ. γεωργούς και 130 εκατομ. εκτάρια καλλιεργούμενης γης.

·         Στην ΕΕ των 27(2007): έχουμε 13 εκ. γεωργούς στα 500 εκ κατοίκους(3% στον συνολικό και 5% στον οικονομικά ενεργό πληθυσμό) και 185 εκ. εκτάρια. Έχουμε με τη διεύρυνση αύξηση γεωργικής γης κατά 40%, αλλά αύξηση παραγωγής μόνο κατά 10-20%.

·         Η ΕΕ είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εξαγωγέας γεωργικών(μεταποιημένα, οινοπνευματώδη, κρέατα, γαλακτοκομικά, πχ. 72,5 δισ. η αξία τους το 2006)

·         Ο μεγαλύτερος εισαγωγέας(καφές, τσάι, μπαχαρικά, φρούτα, σόγια, καλαμπόκι-ζωοτροφές: π.χ. 27,8 δισ. το 2006 ). Υπάρχει δηλαδή θετικό οικονομικό ισοζύγιο, λόγω προστιθέμενης αξίας.

·         Στο διάστημα 2007-2013: έχουμε μείωση 5% ανά έτος στις άμεσες ενισχύσεις(στις πάνω από 5000 Ε), εύνοια μεγάλων αγροτικών μονάδων κύρια της Βόρειας και Κεντρικής Ευρώπης. Τα εθνικά κράτη ενδιαφέρονταν μόνο για επιδοτήσεις του πρώτου πυλώνα(λόγω στήριξης της παραγωγής και τιμών εξολοκλήρου από τον προϋπολογισμό της ΕΕ) και όχι  για στήριξη της υπαίθρου (λόγω του ότι εδώ υπάρχει συγχρηματοδότηση και από εθνικούς πόρους).

·         Ελλάδα: μεταξύ 2000-2008 είχαμε μείωση του αγροτικού εισοδήματος κατά 19,9%(στην ΕΕ αντίθετα αύξηση 15,9%). Το 2009 έγινε καταβολή μόνο του 50-60% των επιδοτήσεων, γιατί δεν υπάρχει ακόμα ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης και ελέγχου.

·         Για μετά 2013: η ΚΑΠ διαμορφώνεται αυτή την περίοδο, αλλά ο στόχος θα είναι –από ότι φαίνεται από τις προτάσεις των υπουργών-η εταιρική γεωργική παραγωγή με στήριξή της μέσω τραπεζικών χρηματοπιστωτικών εργαλείων.

·         Αντίθετα: υπάρχει απαίτηση των εναλλακτικών αγροτικών οργανώσεων για σύνδεση των ενισχύσεων με κοινωνικές δράσεις και κριτήρια κοινωνικής-περιβαλλοντικής-κλιματικής προστασίας, διατήρησης βιοποικιλότητας και στήριξης μικρών ολοκληρωμένων αγροτικών μονάδων. Για απαγόρευση της καλλιέργειας Γ.Τ.Ο. Για ανάπτυξη της υπαίθρου σαν ποιοτικού χώρου διαμονής-εργασίας. Για παραγωγή ποιοτικών υγιεινών προϊόντων και σύνδεση παραγωγών καταναλωτών στα πλαίσια τοπικής αγοράς.

3)      Οι συνέπειες της υφιστάμενης αγροτικής πολιτικής στην ελληνική ύπαιθρο – Εναλλακτικοί δρόμοι

Α) Τα μέχρι τώρα αδιέξοδα

·         Η  ελληνική γεωργία παγκοσμιοποιήθηκε μέσω της Ε.Ε. και της ΚΑΠ.

·         Χαρακτηριστικό της ΚΑΠ: τα εθνικά κράτη στρέφονταν προς τις άμεσες επιδοτήσεις(εξολοκλήρου από Ε.Ε.), όχι προς ενισχύσεις για την αναζωογόνηση της υπαίθρου(συγχρηματοδότηση)

·         Για τη χώρα: Παρακμή της υπαίθρου, απώλεια της αυτάρκειας στη διατροφή του πληθυσμού, γήρανση και μείωση του αγροτικού πληθυσμού: από 31% το 1981 στο 9,5% το 2009. (Λόγω της κρίσης το 2009-2010 αυξήθηκαν οι νέοι αγρότες κατά 40.000)

·         Μεγάλη διαφορά εισοδημάτων μεταξύ μιας μειοψηφίας μεγαλοαγροτών και της πλειοψηφίας των μικρών.

·         Έχει μετατρέψει και τον έλληνα αγρότη από παραγωγό γεωργικών προϊόντων, σε παραγωγό πρώτων υλών για τη βιομηχανία τροφίμων

·          Μέσω επιδοτήσεων της ΚΑΠ ευνοήθηκαν οι επιλέξιμες μεγάλες μονοκαλλιέργειες (βαμβάκι, τεύτλα, σιτηρά, βιομηχανική ντομάτα, ροδάκινα, καπνά). Η παραγωγή: κυνήγι των επιδοτήσεων και όχι για να ικανοποιεί τη ζήτηση και την κατανάλωση, στη χώρα.

·         Εξάρτηση από τις αγροβιομηχανίες, όχι ευελιξία στην επιλογή καλλιεργειών, εγκατάλειψη της παραγωγής, αφού επιδοτούνται άσχετα με το εάν παράγουν ή όχι.

·          Κάθετη μείωση των ιχθυαποθεμάτων και οικονομικός μαρασμός παράκτιας αλιείας. Το οικοσύστημα του Αιγαίου βρίσκεται υπό κατάρρευση.

·         Τέλος στην τοπική παραγωγή διαφορετικών σοδειών και ζώων προσαρμοσμένων στο κλίμα και το έδαφος των περιοχών. Εκτόπισμα από λίγες βελτιωμένες ποικιλίες ανά είδος και ορισμένα υβρίδια , που θέλουν πολύ νερό, φυτοφάρμακα, λιπάσματα. (π.χ. μέχρι 1950 είχαμε: 111 ντόπιες ποικιλίες μαλακού σταριού, 139 σκληρού, 99 κριθαριού, 294 καλαμποκιού, 39 βρώμης. Τώρα έχουν διασωθεί 2-3% αυτών). Η ΕΕ θέλει να προωθήσει και τις μεταλλαγμένες ποικιλίες.

·          Ταυτόχρονα εισάγουμε: κρεμμύδια από την Ινδία, λεμόνια- πορτοκάλια από την Ν. Αφρική, δαμάσκηνα και αχλάδια από τη Χιλή, φακές από τον Καναδά, φασόλια από την Κίνα, ρεβίθια από το Μεξικό, φιστίκια Αίγινας από την Τουρκία, μπάμιες- φασολάκια- πατάτες από την Αίγυπτο-εκτός εποχής.

·          Μειώσαμε την παραγωγή ζαχαρότευτλων...για να εισάγουμε 200.000 τόνους ζάχαρη. Για την εισαγωγή σιτηρών δαπανάμε 250. εκατομμύρια ευρώ.

·         Σε 30 χρόνια η Ελλάδα από θετικό εμπορικό ισοζύγιο σήμερα έχει αρνητικό ετήσιο ισοζύγιο μέχρι 4,5 δις Ε .Αυτό συνέβαλε και στη διόγκωση του χρέους.

·         Παράπλευρα αποτελέσματα: υποβάθμιση και ρύπανση των εδαφών, μόλυνση και ρύπανση των επιφανειακών και των υπογείων νερών (π.χ. το επίπεδο των νιτρικών αλάτων στο 25% των υπογείων νερών ξεπέρασε τα 50 mg/l ενώ το φυσιολογικό είναι τα 5 mg/l).

·         Ρύπανση της ατμόσφαιρας (π.χ. το μεθάνιο και το υποξείδιο του αζώτου που προέρχονται απ’ τα αζωτούχα λιπάσματα συμμετέχουν στο «φαινόμενο του θερμοκηπίου». Το 15% των αερίων του «θερμοκηπίου» οφείλονται στη Γεωργία σε παγκόσμιο επίπεδο.

·         Έλλειψη νερού (π.χ. η βαμβακοκαλλιέργεια στη Θεσσαλία έχει εξαντλήσει τα νερά: μέχρι και 400 μ. οι γεωτρήσεις. Απαίτηση για εκτροπή του Αχελώου).

·         Το τεράστιο περιβαλλοντικό κόστος, μαζί με το κοινωνικό κόστος απ’ την παρακμή της υπαίθρου και της δημόσιας υγείας κάνει και την Ελληνική γεωργία αντιπαραγωγική (υπάρχει μεγάλο εξωτερικό κόστος, που τα πληρώνει η κοινωνία).

·         Τιμές: Οι αγρότες  είναι αποδέκτες  τιμών που διαμορφώνουν οι μεταπράτες και τα καρτέλ των βιομηχανιών μεταποίησης και διατροφής. Οι καταναλωτές πληρώνουν τιμές μέχρι και 6 φορές μεγαλύτερες από αυτές που εισπράττουν οι παραγωγοί.

·         Τα 2/3 των πρωτοβάθμιων αγροτικών συνεταιρισμών δεν ασκούν καμία δραστηριότητα, πέραν της εκλογής της συνδικαλιστικής ηγεσίας, ενώ μια σειρά από συνεταιριστικές βιομηχανίες όπως η ΑΓΝΟ, η ΟΛΥΜΠΟΣ, η ΡΟΔΟΠΗ χρεοκόπησαν ή πουλήθηκαν σε ιδιώτες( την ίδια μοίρα θα έχει και η ΔΩΔΩΝΗ).

·         Αναδιάρθρωση: για τα επόμενα χρόνια (μετά το 2013 που τελειώνουν οι σημερινές επιδοτήσεις) η ΕΕ βάζει ως στόχο την ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΗ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ, που δεν θα βασίζεται ούτε στον ατομικό αγρότη, ούτε στους αγροτικούς συνεταιρισμούς, αλλά στην ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΙΑ, στην οποία οι κάτοχοι του κλήρου δεν θα είναι πλέον ανεξάρτητοι ή συνεταιρισμένοι παραγωγοί αλλά μέτοχοι.

·         Οι επενδύσεις του αγροτικού προϋπολογισμού της ΕΕ, θα στραφεί προς τις μεγάλες βιομηχανοποιημένες αγροτικές εταιρείες, σε βάρος των μικρομεσαίων παραγωγών και θα στηριχθεί σε τραπεζική χρηματοδότηση με νέα «ευέλικτα χρηματοπιστωτικά εργαλεία».

·         Μια τέτοιου τύπου αναδιάρθρωση θα οδηγήσει σε ακόμα μεγαλύτερη συγκεντροποίηση γύρω από την τροφή (ήδη σήμερα 7 μύλοι διακινούν το 70% των αλεύρων στην χώρα) και την εξάρτηση της διατροφής του πληθυσμού από τις εταιρίες.

Β) Οικολογική γεωργία στη χώρα μας

Το Υ/ΑΑ&Τ χωρίς να έχει μια πολιτική εκτίμηση για τη Β.Γ. δεν παρεμβαίνει αποτελεσματικά για τη προώθησή της. Περιορίζεται στη διαχείριση και τη μεταφορά των κοινοτικών οδηγιών που  υποχρεωτικά πρέπει να εφαρμόσει. Το κίνητρο των σημερινών υψηλών επιδοτήσεων γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από επιτήδειους και μπορεί ο στόχος της ανάπτυξής της να καταλήξει σε «μπούμερανγκ».

Μερικά στοιχεία(2005):

•           «Επιχειρηματίες»: 16433

•          Έκταση: 2.880.625 στρέμ.(1.035.600 φυτική, 1.845.025 βοσκότοποι)

•          Ποσοστά(στρεμματικά): συνολικά 3,14%, φυτική παραγωγή 2,63%

•           «Φούσκα» των βιολογικών

Στα χαρτιά έχουμε 25.000 Ελληνες βιοκαλλιεργητές σήμερα, στα ράφια ελάχιστα ελληνικά βιολογικά προϊόντα(έρευνα ΟΙΚΟ)

Γ) Ποια είναι η διέξοδος για τη χώρα, όσον αφορά στον αγροδιατροφικό τομέα;

•       Η «Αγροτική» γεωργία, οικο-γεωργία( το οικο- όχι μόνο με την έννοια του οικολογικού, αλλά και με την αρχαιοελληνική έννοια του «οικου»), που θα ικανοποιεί τις βιοτικές ανάγκες της αλυσίδας: αγρότης-κοινότητα-περιοχή-χώρα .

•       Ο «Πολυλειτουργικός» αγρότης με ολοκληρωμένα αγροκτήματα με πολλά διαφορετικά είδη ζωντανών-ζωϊκών,φυτικών, με βελτιωμένο έδαφος και περιβάλλον, με ντόπια βιοποικιλότητα, με μεταποίηση-διάθεση προϊόντων με κοινοτίστικη αντίληψη για αναζωογόνηση της υπαίθρου και όχι για τις επιδοτήσεις

•       Η μετατροπή της χώρας σε ζώνη οικο-καλλιέργειας, ελεύθερης από μεταλλαγμένα, με πέρασμα από το χημικό τρόπο παραγωγής σε βιολογικό, βιοδυναμικό ή φυσικό τρόπο παραγωγής καθώς και της αεικαλλιέργειας (permacalture)

•       Η λογική της υγιεινής τροφής(παραγωγή και για τον ίδιο και για την τοπική αγορά και όχι για την απρόσωπη αγορά).

•       Αποφυγή των μεσαζόντων- σωστές και δίκαιες τιμές, με βιώσιμη παραγωγή της εγγύτητας για ικανοποίηση βιοτικών αναγκών μέσω της διανομής της εγγύτητας(μικρές διαδρομές από την παραγωγή στην κατανάλωση.

•       Αναδιάρθρωση αναγκών- αντικαταναλωτισμός - μείωση εξωτερικών εισροών-ανθεκτικές ντόπιες ποικιλίες και ράτσες(ΠΟΠ, ΠΓΕ, κ.λ.π.). Αποκατάσταση του μεσογειακού διατροφικού μοντέλου με μείωση της κατανάλωσης κρέατος

•       Μεταποίηση των γεωργικών σε προϊόντα διατροφής και ένδυσης(π.χ. ανασύσταση υφαντουργείων, που σήμερα έχουν μετακομίσει σε γειτονικές χώρες χαμηλού εργατικού κόστους, να ανασυστήσει τις βιομηχανίες ζάχαρης)

•       Εξοικονόμιση και αυτοπαραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ εγκαθιστώντας στα υπόστεγα, στις αποθήκες, στα σπίτια κ.λπ. μικρά αποκεντρωμένα συστήματα

•       Αγροτουρισμός(ταυτόχρονα ξενοδόχοι, μάγειροι, κ.λ.π). Κατάργηση λεηλασίας θάλασσας από τα μεγάλα αλιευτικά, αναζωογόνηση με την παράκτια αλιεία.

•       Αναβλάστηση δασών, σταμάτημα ερημοποίησης, αποκατατάσταση άγριας φύσης, ποταμών λιμνών παραλιών, αναζωογόνηση εδαφών αποκαθιστώντας την οργανική ύλη και τον εδαφολογικό άνθρακα, ώστε να απορροφήσουμε τα επόμενα χρόνια τη περίσσια του διοξειδίου του άνθρακα της ατμόσφαιρας(αιτία για τη κλιματική αλλαγή-καταστροφή που έρχεται αν δεν το κάνουμε).

•       Ομάδες-συνεταιρισμοί νέας μορφής(με άμεση δημοκρατία στα πλαίσιά τους), κολεκτιβίστικες δομές αγροτικής παραγωγής, «διευρυμένες» οικογένειες, οικοκοινότητες(κοινό ταμείο), εναλλακτικά δίκτυα διανομής, συνεταιρισμοί παραγωγοκαταναλωτών, «καλάθια» και μικρά συνεταιριστικά μαγαζιά, συνεργασία με  κινήματα καταναλωτών για «κοινωνικά στηριζόμενη γεωργία»

•       Δίκτυα διανομής και ανταλλαγής προϊόντων-υπηρεσιών με τοπικά νομίσματα ή αχρήματα.

•       Καταλήψεις κρατικής και εκκλησιαστικής γης από κινήματα ανέργων σε μια προσπάθεια αυτοαξιοποίησης της παραγωγικής τους δυνατότητας-εγκατάσταση σε παρατημένα χωριά

•       Καλλιέργεια αστικής και περιαστικής δημοτικής γης –δημοτικοί λαχανόκηποι από κινήματα γειτονιάς, από συνταξιούχους ή «καλλιεργητές του σαβατοκύριακου» και του «ελεύθερου χρόνου».

•       Εσωτερική αντίστροφη μετανάστευση(όχι εξωτερική στην οποία στρέφονται πολλοί άνεργοι νέοι σήμερα) με συλλογικές μετεγκαταστάσεις ανέργων νέων των πόλεων στην περιφέρεια, σε χώρους αυτοπαραγωγής και αυτοδιαχείρισης

•       Το σημερινό 9-10% των ελλήνων αγροτών δεν μπορούν να θρέψουν το υπόλοιπο 90% με υγιεινά προϊόντα διατροφής. Για την αυτάρκεια θα χρειασθεί να ασχοληθούν περισσότεροι με τη γεωργία. Κοινωνικοποίηση –τοπικοποίηση του αγροτοδιατροφικού τομέα και όχι εταιριοποίηση.

Σημείωση: Διέξοδος η περιφέρεια;

Έρευνα της Kapa Recearch για το Υπουργείο Γεωργίας:

Το 68% των ερωτηθέντων-κύρια ηλικίας μεταξύ 25-39 ετών-έχουν σκεφθεί την μετεγκατάσταση

Το 1/3 από αυτούς σκέφτονται να ασχοληθούν με τον αγροτικό τομέα, εκ των οποίων το 78% με φυτική παραγωγή-κύρια ελιά και βιολογικές καλλιέργειες- και 15,5% κτηνοτροφία

Το 63% βλέπει θετικά την προοπτική να γίνει το παιδί του αγρότης

Το 71% πιστεύει ότι πρέπει να στηριχθούμε στη γεωργία για έξοδο από τη κρίση.

Ο αγροτικός τομέας είναι ο μόνος που δεν συρρικνώθηκε μετά το 2008(από 6,18 δισ. προστιθέμενη αξία το 2008 στο 7,79 δισ. το 2010, αύξηση 26%, ενώ κατασκευές: -18%, μεταποίηση: -11,8%).

Μεταξύ 2008-2011: 60.000 νέες θέσεις εργασίας. Το έλλειμμα: 2007 3δισ., ενώ 2010 1,8 δισ., μείωση εισαγωγών και αύξηση εξαγωγών κατά 725 εκατομ. ευρώ το ίδιο διάστημα.


0 Comments

    Αρχείο

    May 2023
    March 2023
    February 2023
    January 2023
    September 2022
    August 2022
    June 2022
    May 2022
    February 2022
    January 2022
    December 2021
    October 2021
    August 2021
    April 2021
    March 2021
    January 2021
    December 2020
    November 2020
    October 2020
    July 2020
    March 2020
    February 2020
    October 2019
    September 2019
    August 2019
    May 2019
    March 2019
    February 2019
    December 2018
    November 2018
    July 2018
    April 2018
    October 2017
    September 2017
    July 2017
    June 2017
    May 2017
    April 2017
    March 2017
    February 2017
    December 2016
    November 2016
    July 2016
    June 2016
    March 2016
    October 2015
    July 2015
    May 2015
    April 2015
    March 2015
    January 2015
    December 2014
    October 2014
    September 2014
    June 2014
    March 2014
    February 2014
    September 2013
    July 2013
    April 2013
    February 2013
    December 2012
    November 2012
    October 2012
    September 2012
    August 2012
    July 2012

    ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΛΕΜΠΑΣ 

    Πρώην εκπαιδευτικός ΜΕ(Μαθηματικός)και οικο-γεωργός στο Πήλιο. Από το 1990, που "επανατοπικοποιήθηκε", προσπαθεί δια του "παραδείγματος" να συμβάλει στη διαμόρφωση της κατεύθυνσης της τοπικοποίησης 

    Επικοινωνία: [email protected] 

    Κατηγορίες

    All
    Διατροφική Κυριαρχία
    Η διευρυμένη οικογένεια
    Η κατεύθυνση της τοπικοποίησης
    Μια ανάλυση που οδηγεί σε άλλα μονοπάτια.
    Οι δομές της κοινωνίας της αποανάπτυξης
    Τα χαρακτηριστικά της τοπικοποιημένης
    Τι να κάνουμε: τα πρώτα βήματα
    Το κίνημα του Κοινοτισμού σήμερα
    Το νέο είδος πολιτικής και οργάνωσης
    Το πλαίσιο της Τοπικοποίησης

    RSS Feed

Powered by Create your own unique website with customizable templates.